«Σταθερή είναι μόνο η αλλαγή»

• Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ

• Επτά, Κυριακή 2 Μαΐου 2010

Μάγος όχι μόνο της σκηνοθεσίας, αλλά και της δημιουργίας μοναδικών εικαστικών και φωτιστικών τοπίων, ο Ρόμπερτ Ουίλσον θα μας παρουσιαστεί αυτή τη φορά και ως ηθοποιός. Το ερχόμενο Σαββατοκύριακο, ο διάσημος αμερικανός θεατράνθρωπος θα υποδυθεί τον ομώνυμο ρόλο στην «Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ» του Μπέκετ.

Η παράσταση θα δοθεί με ελληνικούς υπέρτιτλους στο «Θέατρον» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος». Ο Ρ. Ουίλσον μάς μίλησε για τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έχει το φως στις δουλειές του και τον τρόπο με τον οποίο εκείνος αντιλαμβάνεται το θέατρο.

• Αναμνήσεις μιας σχέσης

«Η τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ» θεωρείται ένα από τα πιο προσωπικά έργα του Μπέκετ. Εμπειρίες ζωής ενσωματώνονται στο κείμενο μεταφέροντας μια καθολική αίσθηση επιθυμίας, απώλειας, θλίψης και προσδοκίας. Οι περίπατοί του στους ιρλανδέζικους λόφους μαζί με τον πατέρα του, ακόμα και ο θάνατος της μητέρας του, διαπερνούν το έργο. Ο γερο-Κραπ, ακούγοντας τις ηχογραφήσεις που έκανε κάποτε ο ίδιος, γοητεύεται απ’ τις γυναίκες της νιότης του. Εκείνο όμως που τον συναρπάζει είναι μια γυναίκα…

Ο ιρλανδός δραματουργός έγραψε την «Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ» σε μια περίοδο που βίωνε βαθιά κατάθλιψη. Τον Δεκέμβριο του 1957 πληροφορείται ότι η παλιά αγαπημένη του Εντνα Μακάρθι πάσχει από καρκίνο. Το γεγονός τον συνταράσσει τόσο που μέχρι το θάνατό της, δεκαοκτώ μήνες μετά, θα της γράφει μεγάλα τρυφερά κι ερωτικά γράμματα. Οι αναμνήσεις από τη νέα, χαρούμενη πνευματώδη Εντνα εναλλάσσονται με εικόνες από τη σημερινή της κατάσταση. Αυτή η ψυχική διάθεση και οι έντονες μνήμες τον έκαναν να εμπνευστεί το έργο αυτό. Αρκετά χρόνια αργότερα, κάνοντας πρόβες με το Θεατρικό Εργαστήρι San Quentin, σχολίαζε: «Ολο το έργο διαπερνά ένας λυρικός τόνος. Ο τόνος μιας γυναίκας. Ο Κραπ νιώθει τρυφερότητα και ματαίωση για τα θηλυκά πλάσματα».

Οταν έγραφε, ο Μπέκετ δεν γνώριζε τίποτα σχετικά με την προηγμένη για την εποχή τεχνολογία του μαγνητοφώνου. Σε μια επίσκεψή του όμως στο στούντιο του BBC στο Παρίσι, του έπαιξαν τις μαγνητοταινίες αναγνώσεων έργων του. Τότε συνέλαβε την ιδέα να χρησιμοποιήσει το εύρημα του μαγνητόφωνου στο συγκεκριμένο θεατρικό έργο. Ξεχώριζε δε την «Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ», αντιπαραβάλλοντάς τη με άλλα έργα του που θεωρούνταν δυσνόητα, και σημείωνε με διάθεση αυτοσαρκασμού: «Θα πει ο κόσμος: «Να πάρει η ευχή, τελικά τρέχει και αίμα στις φλέβες αυτού του ανθρώπου, όσο κι αν φαίνεται απίστευτο. Πρέπει να γερνάει»»…

Ας δούμε όμως τι λέει γι’ αυτό ο Ρ. Ουίλσον:

-Ο συγγραφέας χαρακτήριζε το έργο που ανεβάζετε «όμορφα θλιμμένο και συναισθηματικό. Σαν τη μικρή καρδιά μιας αγκινάρας σερβιρισμένης πλάι στα έντερα με τα περιττώματα των Χαμ και Κλοβ στο «Τέλος του Παιχνιδιού»»… Πώς ακούτε εσείς αυτή τη λυρική έκφραση όταν, κατά τον Μπέκετ, «ο κόσμος τελειώνει και το φως βυθίζεται»;

«Η φράση σημαίνει τόσο πολλά πράγματα, που δεν θα μπορούσα ν’ αναφέρω κάτι συγκεκριμένο. Κάθε βράδυ αποτελεί ένα προσωπικό ταξίδι που αποκαλύπτει τη δική του ξεχωριστή ιστορία. Εγώ προσπαθώ να μείνω «ανοιχτός», χτίζοντας τον ρόλο. Κάθε βράδυ, «όταν πέφτει το σκοτάδι», μπορεί να σηματοδοτήσει μια διαφορετική, ξεχωριστή εμπειρία».

-Η παρουσία ενός απλού μαγνητοφώνου στο έργο μοιάζει με στοιχείο που αντιπαραβάλλεται ειρωνικά στην προοπτική της δικής σας σκηνοθεσίας, δεδομένου ότι οι παραστάσεις σας αξιοποιούν κάθε δυνατή τεχνολογία, δημιουργώντας ένα μοναδικό περιβάλλον. Πώς θα περιγράφατε την παράστασή σας σε σχέση με τη σημασία του κειμένου;

«Δεν σκέφτομαι με όρους που αφορούν αυστηρά το περιεχόμενο του έργου. Σκέφτομαι αφαιρετικά. Ακολουθώ μια σειρά από κινήσεις, δράσεις που συνοδεύονται από κείμενο. Δεν έχω συγκεκριμένες ιδέες, μια προκαθορισμένη αντίληψη ή ερμηνεία γι’ αυτό το έργο, είτε αφορά τη σκηνοθεσία είτε την ερμηνεία. Προσπαθώ να μην ερμηνεύω το έργο, αλλά απλώς να είμαι το έργο… Πάντοτε επιμένω, δίνω ιδιαίτερη προσοχή στους φωτισμούς, γιατί πιστεύω ότι αν υπάρχει φως σε μια παράσταση, «ακούς» καλύτερα και «βλέπεις» καλύτερα».

-Ο γερο-Κραπ ακούει ηχογραφήσεις που έκανε στα νιάτα του και θυμάται πρόσωπα, παλιές σκέψεις, τοπία, αισθήματα που είχε νιώσει. Σας απασχολεί αυτή η επιστροφή στο παρελθόν;

«Αντιλαμβάνομαι το έργο και την παράσταση με διαφορετικό τρόπο. Πρόκειται περισσότερο για μια εμπειρία που βιώνω με τρόπο απόλυτο στη σκηνή. Κάθε στιγμή είναι γεμάτη χρόνο. Ξέρουμε ότι κάθε δευτερόλεπτο θα είναι πάντα διαφορετικό, αφού συνεχώς αλλάζει δημιουργώντας καινούριες συνθήκες, διαφορετικά δεδομένα. Το μόνο πράγμα που μπορούμε να πούμε ότι είναι σταθερό στη φύση και τη ζωή είναι η αλλαγή»…

• «Προέκταση της σκέψης»

-Πώς βλέπετε την πορεία του θεάτρου σήμερα; Κάποιοι λένε ότι επηρεάζεται από τη γενικότερη κρίση, κοινωνική και οικονομική.

«Για μένα το θέατρο δεν είναι μια διανοητική ή πνευματική άσκηση. Οι περισσότερες από τις θεατρικές παραστάσεις που έχω παρακολουθήσει τελευταία είναι πολύ ακαδημαϊκές, διανοουμενίστικες θα έλεγα. Βλέπεις τους ηθοποιούς να σκέφτονται και ξανά να σκέφτονται… Η βασική ιδέα, το πνεύμα της δικής μου δουλειάς, είναι πώς ο δημιουργός θέτει στον θεατή ερωτήματα, ενσπείρει αμφιβολίες γύρω από το «τι είναι». Το θέατρο αφορά μια ενστικτώδη συμπεριφορά και ο καλλιτέχνης πρέπει να συνδιαλέγεται με τον ίδιο τον εαυτό του αναρωτώμενος για το νόημα, την σημασία, την αξία αυτου που κάνει. Θα έλεγα ότι πρόκειται για μια προέκταση της σκέψης». *