Κατά κύματα ρίχνονται, κάθε χρόνο, στην αγορά εργασίας νέοι ηθοποιοί, απόφοιτοι των δεκάδων δραματικών σχολών που ολοένα αυξάνονται και πληθύνονται στην Ελλάδα. Παιδιά γεμάτα όνειρα τρέχουν από οντισιόν σε οντισιόν, είτε στο θέατρο είτε στην τηλεόραση. Αλλά πόσοι να απορροφηθούν και πού;
Τι απομένει; Η ίδρυση της επονομαζόμενης «νεανικής ομάδας», όπου, με ελάχιστα μέσα, πολλή όρεξη και συχνά χωρίς καθόλου χρήματα, δοκιμάζουν την τύχη τους σε χώρους πιθανούς και απίθανους: Δευτερότριτα σε επιχορηγούμενα θέατρα, μπαρ, αποθήκες, συνεργεία, εγκαταλειμμένα κτίρια, σχολές.
Σέξπιρ με 22χρονους
Η επιθυμία τους να δοκιμάσουν, να ρισκάρουν, υπερβαίνει τις οικονομικές δυσκολίες και κάποτε τις ανεπάρκειές τους. Αλλωστε, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, είναι ο μόνος τρόπος που έχουν για να δουλέψουν στο θέατρο.
* Και δεν είναι μόνον ο 22χρονος Μίλτος Σωτηριάδης, που σκηνοθετεί στο θέατρο του Νέου Κόσμου «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» του Σέξπιρ με έξι ηθοποιούς ηλικίας από 22 μέχρι και 26 ετών… Η διάθεση πειραματισμού και η αναζήτηση καινούριας φόρμας στο θέατρο που έχουν σε κάποιες από τις πάμπολλες νεανικές ομάδες, εξάπτει το ενδιαφέρον προς διερεύνηση…
* Το έργο είναι ιδιόρρυθμο και οι συντελεστές γνωστοί και αξιόλογοι: σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, μουσική Γιώργου Κουμεντάκη, σκηνικά-κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ, φωτισμοί Ελευθερίας Ντεκώ.
Η έκπληξη όμως βρίσκεται στο θίασο των δεκαπέντε ηθοποιών που, μέσω της παράτολμης παράστασης «Ιώβ, μια αυτοβιογραφία», επιχειρούν το πρώτο τους βήμα στη σκηνή. Και μάλιστα στην αίθουσα «Ισμήνη» στο Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού όλο τον Δεκέμβριο.
Οι δεκαπέντε νέοι -μόλις αποφοίτησαν από τις δραματικές σχολές- γνωρίστηκαν με τον Σταύρο Τσακίρη στο πλαίσιο ενός σεμιναρίου για το αρχαίο δράμα κι όταν αυτό ολοκληρώθηκε, αποφάσισαν να συνεχίσουν δουλεύοντας όλοι μαζί μια θεατρική παράσταση.
Με αφορμή την ιστορία του Ιώβ, οδηγήθηκαν σε μια σύγχρονη παράσταση-περφόρμανς που εξετάζει τον αιώνιο φόβο του ανθρώπου για τη φθαρτότητα της ύπαρξης. Η αφήγηση του βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης δίνει αφορμές για ένα δεύτερο θεατρικό «θέμα»: διάφορα περιστατικά ξεδιπλώνονται χωρίς γραμμικό τρόπο ανάπτυξης, φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους, όλα όμως θα μπορούσαν να αφορούν την περιπέτεια ενός ανθρώπου ή μιας οικογένειας.
Ο ταλαιπωρημένος Ιώβ της Βίβλου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για την τέχνη: Από τον Μπλέικ έως τον Μπέικον και από τον Ταρκόφσκι έως τους U2.
Το σκηνικό χωρίζεται σε δύο πλευρές από μια πασαρέλα -εκατέρωθεν κάθονται οι θεατές- κι ενώ αρχικά μοιάζει με δημόσιο χώρο, σταδιακά διαμορφώνεται σε διάδρομο νοσοκομείου, πάρκο, ερημωμένο σπίτι, φανταστικό εξωγήινο τοπίο, δωμάτιο τρόμου. Σε βιντεοπροβολές ποιήματα του Γιώργου Βέλτσου από την συλλογή του «Ησυχία» επεξηγούν, χλευάζουν, υπονομεύουν τα δρώμενα.
Οι Ολγα Νικολαΐδου, Νατάσσα Κρητικού, Ελευθερία Ρουσάκη, Κλεάνθης Κόκκορης, Ανδρέας Γιαννόπουλος, Τζωρτζίνα Χρισκιώτη, Κωνσταντίνα Κλαψινού, Νίκος Αλεξίου, Γεωργία Αγκονσίλιο, Στέλιος Πατσιάς, Κωνσταντίνα Αποσκίτη, Κυριακή Μήτσου, Ευθύμης Λιάτος, Χριστίνα Πασχάλη, Βάσω Μορφιαδάκη δούλεψαν χωρίς διακοπή επί οκτώ μήνες.
«Αναζητούσα ηθοποιούς που δεν είχαν προλάβει να ταυτιστούν με τρέχοντες υποκριτικούς κώδικες. Καταλαβαίνουν τα επαγγελματικά αδιέξοδα του χώρου αλλά κι αυτά της θεατρικής τυποποίησης. Βλέπουν ξένες παραστάσεις, ταξιδεύουν, σερφάρουν στο Ιντερνετ και μπορούν ν’ αναζητούν τη θεατρικότητα πιο κοντά στα παγκόσμια ρεύματα της τέχνης», λέει ο σκηνοθέτης.
Εμπνευση από την 11η/9
* Η Γιολάντα Μαρκοπούλου και η Λίλυ Μελεμέ, πρώην συνεργάτιδες του Στάθη Λιβαθινού από την Πειραματική Σκηνή, υπογράφουν τα τελευταία χρόνια τις δικές τους δουλειές. Τώρα αποφάσισαν να συν-σκηνοθετήσουν το καινούριο έργο του Μαρκ Ρέινβενχιλ «Shoot/get Treasure/Repeat».
Το κείμενο, πολιτικό, βίαιο, σκληρό αλλά και λυρικό κάποιες στιγμές, γράφτηκε πέρσι και πρωτοπαρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ του Εδιμβούργου στις 9.30 το πρωί με παράλληλο σερβίρισμα πρωινού… Αργότερα ανέβηκε σε τέσσερις θεατρικές σκηνές στην Αγγλία.
Το θέμα, εμπνευσμένο από τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στη Ν. Υόρκη, αποτελεί ένα σκοτεινό παζλ δεκατεσσάρων αυτόνομων ιστοριών, όπου οι ήρωες (Μαρία Αιγινίτου, Στέλιος Ανδρονίκου, Άννα Κουτσαφτίκη, Γιώργος Στάμος, Χάρης Χαραλάμπους) πολεμούν ο ένας τον άλλον στο όνομα της ελευθερίας και της δημοκρατίας…
Θέλει υπομονή
Ο συγγραφέας μεταφέρει τον πόλεμο στο μικρόκοσμο των σχέσεων: σ’ ένα διαμέρισμα, ένα ανακριτικό γραφείο, όπου μια Ιρακινή ανακρίνεται από έναν αμερικανό στρατιώτη, ακόμα και μέσα στον ίδιο τον ανθρώπινο οργανισμό που αφανίζεται από καρκίνο…
Αυτή είναι η τέταρτη παράσταση της Μαρκοπούλου. Οι προηγούμενες παίχτηκαν σ’ ένα συνεργείο αυτοκινήτων. Τώρα το «Shoot/get Treasure/Repeat» φιλοξενείται σ’ ένα κτίριο στο Μεταξουργείο, πρώην σχολή αργυροχρυσοχοΐας, που το ισόγειο λειτουργεί ως θέατρο «Συνεργείο» και οι επάνω όροφοι για παράλληλες εκδηλώσεις όπως συναυλίες, παραστάσεις χορού. Μια προσωρινή «κατάληψη» που θα διαρκέσει μέχρι τέλος Φεβρουαρίου.
- Αλλά πώς τα βγάζει πέρα μια μικρή ομάδα, μονίμως σε αναζήτηση χώρου και χωρίς επιχορήγηση;
«Είναι ρίσκο. Χρειάζεται υπομονή και περισσότερη δουλειά. Προσπαθούμε να έχουμε χορηγούς σε κάθε παράσταση για να τα βγάζουμε πέρα. Η ομάδα, με σταθερούς συντελεστές την Αλεξάνδρα Σιάφκου στα σκηνικά και την Ηλέκτρα Περσελή στα φώτα, ανανεώνεται κάθε φορά. Τώρα συνεργάζομαι με τη Λίλυ Μελεμέ και είμαι χαρούμενη γιατί μιλάμε την ίδια θεατρική γλώσσα».
* Είναι μόλις είκοσι τριών χρόνων και ανεβάζει Τσέχοφ καθοδηγώντας στη σκηνή έντεκα ηθοποιούς… Ο Δημήτρης Καρατζάς -έκανε την πρώτη του σκηνοθεσία εικοσάρης στις «Δοκιμές» του «Αμόρε»- απόφοιτος της Σχολής του «Εμπρός», όπως και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, ρισκάρει. Διάβασε τον «Ιβάνοφ» με διάθεση ανανεωτική, απέφυγε το ρεαλισμό και τις συνήθεις τσεχοφικές ατμόσφαιρες μεταθέτοντας το αδιέξοδο της ρωσικής κοινωνίας του περασμένου αιώνα στο σήμερα.
Υστερα από τρεις μήνες προβών ο νεαρός σκηνοθέτης ολοκλήρωσε μια μοντέρνα παράσταση του «Ιβάνοφ» στον καινούριο χώρο «Αρτι» -όπου συστεγάζεται και η Σχολή του Εμπρός- μ’ έναν πολυπληθή νεανικό θίασο, ελάχιστους οικονομικούς πόρους, αλλά πολύ κέφι.
Ο σκηνικός χώρος και τα κοστούμια συνδέονται ελαφρώς με τη δεκαετία του ’80, κλέβοντας λίγο από την ποπ ελαφρότητα και τον φαινομενικά απελευθερωμένο χαρακτήρα της. Η ειρωνεία και το πλάγιο χιούμορ του Τσέχοφ, χαρακτηριστικά τόσο παρεξηγημένα στα ανεβάσματα των έργων του, στον «Ιβάνοφ», σχεδόν, κυριαρχούν. Γι’ αυτό και ο Δ. Καρατζάς έβγαλε τον γνώριμο τσεχοφικό θίασο έξω από το κλασικό σαλόνι.
Η δράση τοποθετείται σ’ έναν κήπο όπου διαδραματίζεται ένα ατελείωτο, καταναγκαστικό πάρτι. Εκεί συναντιούνται όλα τα πρόσωπα του έργου χωρίς ελπίδα διαφυγής αποπνέοντας τη νωθρότητα της ρώσικης κοινωνίας λίγα χρόνια πριν ξεσπάσει η επανάσταση: ο κυνικός ξεπεσμένος αριστοκράτης, ο τυχοδιώκτης κουλάκος, ο ιδεαλιστής γιατρός, το γεμάτο όνειρα νέο κορίτσι, το ζευγάρι που ασφυκτιά μέσα στο γάμο.
Πρόσωπα που μοιάζει να σέρνονται στα κιόσκια του κήπου από καταβολής κόσμου, σαν να έχουν απολιθωθεί πάνω στις πολυθρόνες. Επινοούν σαχλά ανέκδοτα για να συντηρήσουν την ατμόσφαιρα χαράς. Κανένας, όμως, δεν διασκεδάζει στ’ αλήθεια. Η οικοδέσποινα τους αναγκάζει να τραγουδήσουν και να χορέψουν ένα συγκεκριμένο τραγούδι – η επανάληψη του οποίου τούς προκαλεί πια απέχθεια.
«Στην παρούσα φάση κινούμαστε μόνο από τη λαχτάρα να κάνουμε θέατρο», λέει ο Δ. Καρατζάς, συνιδρυτής της ομάδας Grasshopper. «Προσπαθούμε να βρίσκουμε λύσεις στα οικονομικά ζητήματα. Για παράδειγμα, οι συντελεστές της παράστασης συμμετείχαν χωρίς να πληρωθούν. Ο «Ιβάνοφ» μάς απασχολούσε απ’ τη Σχολή ακόμα. Γι’ αυτό το τολμήσαμε. Το έργο, ανάμεσα στη φάρσα και την μπεκετική γραφή, επέτρεψε αυτό το ανέβασμα».
* Στο «Bios» κάνει το ντεμπούτο της μια ακόμα νέα ομάδα. Η «Blind Spot» συστήνεται ως ανοιχτή κολεκτίβα και έχει τον δικό της ξεχωριστό τρόπο δουλειάς.
Τώρα παρουσιάζει την «Πτώση» του Αλμπέρ Καμί έτσι όπως είδε το έργο ο σκηνοθέτης Μιχάλης Κωνσταντάτος: συνδυάζοντας το θέατρο, τον κινηματογράφο και την εικαστική εγκατάσταση.
Ακολουθώντας τη διαδικασία του κινηματογραφικού ντεκουπάζ, δηλαδή του σπασίματος του έργου σε σκηνές δομημένες έτσι ώστε να λειτουργούν και αυτόνομα, μεταφέρει τον ήρωα του Καμί στο σήμερα να τριγυρίζει μέσα σ’ έναν αεροδρόμιο (σκηνικά-κοστούμια Μαργαρίτα Χατζηιωάννου). Ο Κλαμάνς είναι σαν έτοιμος να φύγει ή σαν μόλις να έφτασε.
Φαντασία και πραγματικότητα
Κοιτάζει πίσω στη ζωή του και διατυμπανίζει το νέο του εαυτό. Οι διαφορετικές εκφάνσεις του χαρακτήρα του ξεδιπλώνονται μέσα από τα τρία πρόσωπα των ηθοποιών (Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Γιώτα Αργυροπούλου, Μαρία Πανουργιά), οι οποίοι δεν ήρθαν καθόλου σε επαφή μεταξύ τους στη διάρκεια των προβών, αλλά κατευθείαν στην παράσταση…
* Τέλος, στο «Αργώ-Studio», η Σμαράγδα Χατζηδάκη, με άξονα το σεξπιρικό «Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας» και την ιστορία του Πύραμου και της Θίσβης από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου, επιχειρεί μια έρευνα πάνω στη διπολικότητα πραγματικότητας και φαντασίας με τίτλο «Φαντασία πάνω σε θέμα του Ουίλιαμ Σέξπιρ». Η δράση εκτυλίσσεται στο θέατρο αλλά και στο μαγικό δάσος των ξωτικών όπου κυριαρχούν η αλήθεια και η σκιά της.
«Στόχος μας δεν είναι να επέμβουμε στο κλασικό αριστούργημα», λέει η Χατζηδάκη. «Ακριβώς επειδή δεν βλέπουμε το έργο ως παλιό, ξεπερασμένο, μουσειακό, αλλά σαν ένα απόλυτα σύγχρονο και ζωντανό κείμενο, εμπνευστήκαμε από κάποια στοιχεία του».*
θέατρο, théâtre, teatro, theater, theatre... world 