Ιστορία των Μεταμορφώσεων

• Από Μηχανής Θέατρο
• Από  06/10/2010 έως  06/04/2011

Η «Ιστορία των Μεταμορφώσεων»  είναι μια μυθιστορηματική κατασκευή, αποτέλεσμα ακριβώς της ουσιαστικής και συστατικής της σχέσης με άλλα βιβλία και για αυτό είναι δύσκολη στην προσέγγισή της. Όπως στο μυθοπλαστικό σύμπαν του Χόρχε Λούις Μπόρχες η «λογοκλοπία» δεν υφίσταται ως έννοια και «όλα τα έργα είναι έργα ενός και μόνο συγγραφέα, που είναι άχρovos και ανώνυμος», έτσι και στην Ιστορία των Μεταμορφώσεων ο Γ. Πάνου στρέφεται σε μια λογοτεχνία που ταυτίζεται με μια άχρονη μνήμη. Μια λογοτεχνία που αρνείται την πρωτο¬τυπία τns, κρατώντας για τον συγγραφέα τον ρόλο του «κατασκευαστή» , ο οποίος διαχειρίζεται την παρακαταθήκη τns ανθρώπινης γνώσης, τα λογο¬τεχνικά έργα όλων των εποχών. Όπως  ισχυρίζεται ένας ήρωας  στο δεύτε¬ρο κεφάλαιο του μυθιστορήματος: «Χρησιμοποιούμε τον όρο πρωτοτυπία αρκετά επιφανειακά, περιορίζοντάς τον σ’ αυτό που θα ονομάζαμε πατρό¬τητα μιας ιστορίας, απορρίπτοντας έτσι μια σειρά μεταθέσεων και μεταφο¬ρών, σε τελική ανάλυση μεταμορφώσεων, η πολυπλοκότητα των οποίων συνιστά ακριβώς την ουσία τns γοητείας σε μιαν αφήγηση» (σ. 43).

Πέντε κεφάλαια, με αδιόρατες υπόγειες συνδέσεις, συνθέτουν αυτό το ιδιότυπο σπονδυλωτό «μυθιστόρημα». Οι ήρωες που το διασχίζουν, δρα¬πετεύουν από σελίδες άλλων βιβλίων (όπως ο κάπελας από την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων που παρίσταται στο μεσαιωνικό συμπόσιο του δευ¬τέρου κεφαλαίου) και ταξιδεύουν στον χρόνο υιοθετώντας και αφομοιώνοντας διαρκώς νέα πρόσωπα και προσωπεία. Στο πρώτο κεφάλαιο ακού¬με τον μονόλογο ενός μυθιστορηματικού χαρακτήρα που έχει πολλά κοινά με τον βυζαντινό γεωγράφο Κοσμά τον Ινδικοπλεύστη, στο δεύτερο πα¬ρακολουθούμε τον Ιταλό ουμανιστή Λορέντσο Βάλλα, στο τρίτο ξεκάθα¬ρα φτάνει στα αυτιά μας η φωνή του Μιχαήλ Ψελλού, στο τέταρτο ακού¬με τον Σκάλδο Χιόντουλβ Άρνοσον και στο τελευταίο κυριαρχεί η προσω¬πικότητα του Εβραίου ψευδομεσσία Σαμπατάι Σέβι. Η ιστορία και η φιλοσοφία, η λογοτεχνία και ο μύθος συνεισφέρουν στην κατασκευή του κειμένου, και το κέντρο βάρους μετατοπίζεται στην ιδιότυπη συνομιλία που αναπτύσσεται ανάμεσα σε κειμενικά αποσπάσματα που έχουν ανασυρθεί από το αρχικό τους περιβάλλον, για να ενταχθούν στον αφηγηματικό ιστό ενός τεράστιου σύγχρονου «κέντρωνα».

Έτσι η «Ιστορία των Μεταμορφώσεων» αρχίζει ως «απόκρυφο» κείμενο προειδοποιώντας  τον αναγνώστη: «Ανοίγω τα μογιλάλα και βραδύγλωσσα χείλη και πριν απ’ όλα παρακαλώ τους  μέλλοντας εντυγχάνειν τήδε τη Βίβλω να μη διατρέξουν αυτήν επιπόλαια αλλά να σκύψουν πάνω τns με προσοχή και επιμέλεια […] Γιατί ακόμη κι αν μαζευτεί ένα πλήθος ανθρώ¬πων τόσο πολυάριθμο όσο οι κόκκοι τns άμμου κι ακόμη περισσότερο, ακόμη κι αν προσπαθήσουν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο και πάλι δεν θα μπορέσουν να καταλάβουν αυτά που θέλησα να πω μήτε ν’ αντιλη¬φθούν το πιο μικρό σκύβαλο από τα πράγματα του κόσμου» (σ. 11). Κι αν στο παράθεμα που προηγείται αναγνωρίζει κάποιος σε κατά λέξη μεταφο¬ρά το προοίμιο από τη Χριστιανική Τοπογραφία του Κοσμά του Ινδικο¬πλεύστη να συμπλέκεται με τα λόγια ενός άραβα αλχημιστή (Γιαμπίρ ιμπν Χαγιάν) τότε λίγο μετά θα ακούσει τη φωνή ενός κινέζου φιλοσόφου (Τσουάνγκ Τσου) και θα διακρίνει τον Απολλώνιο τον Τυανέα. Στη συνέχεια, θα διαβάσει αποσπάσματα από τις Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου, το Περί Μυστικής Θεολογίας του Διονυσίου Αρεοπαγίτη, τα Φυσικά του Αριστοτέ¬λη, τη Θεία Κωμωδία τον Δάντη, και θα διασταυρωθεί με κειμενικές νησίδες από την ινδική Μπαγκαβάτ Γκίτα, τις επιστολές του Μιχαήλ Ψελλού και από το έργο του Άρθουρ Κέσλερ. Τέλος, θα βρει σε κάθε σελίδα σχεδόν, ίχνη της  γραφής του Χ. Λ. Μπόρχες.

Όλα αυτά δεν είναι παρά μόνο μερικές διακειμενικές αναφορές ενός μόνο κεφαλαίου από ένα μυθιστόρημα που έθεσε ως στόχο του, μέσα από ένα περίτεχνο ταξίδι στο συνεχές τns παγκόσμιας βιβλιοθήκης, να αλληγο¬ρήσει την ίδια τη λειτουργία τns λογοτεχνίας. Το κείμενο συνιστά έτσι έναν τεράστιο διακειμενικό λαβύρινθο, στoυs διαδρόμους του οποίου εμπλέκεται αναγκαστικά ο αναγνώστης. Κάθε προσπάθεια τns ανάγνωσης να αναχθεί στον εκτός κειμένου χώρο, αναζητώντας ένα αντικειμενικό έρεισμα, την επαναφέρει αναπόφευκτα πίσω στη Βιβλιο¬θήκη της Βαβέλ του  Χ. Λ. Μπόρχες, στο Αρχείο του Μ. Φουκό και στην Εγκυκλοπαίδεια του Ο. Έκο, δηλαδή σε έναν ατέρμονα διά¬λογο ανάμεσα σε βιβλία και στην παλίμψηστη φύση όλης τns λογοτεχνίας. Όπως μονολογεί εξάλλου ο Φιλόσοφος του τρίτου κεφαλαίου, χρησιμοποιώντας κατά λέξη τα λόγια του Μιχαήλ Ψελλού: «Το λόγο μου κοσμούν οι αρετές όλων. Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά τα έργα μου θ’ αναγνωρίσει πολλούς να ξεπη¬δούν από την ίδια ρίζα. Υπήρξα ένας, συνθεμένος από πολλά σπαράγματα» (σ. 78). Αριστοτέλης Σαΐνης

Συντελεστές:

• Ερμηνευτής: Ρούλα Πατεράκη
• Εικαστικό Περιβάλλον: Νίκος Αναγνωστόπουλος
• Φωτιστική Επιμέλεια: Νίκος Βλασόπουλος
• Ο Διονύσης Μαλούχος στο πιάνο  παρακολουθεί τη σκηνική δράση αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε κομμάτια του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, διαφορετικά σε κάθε παράσταση.

Από Μηχανής Θέατρο
Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο, 104 36 Αθήνα   Τηλ: +30-210-5231131