Μια αληθινή ιστορία επί σκηνής

Το 1949 ένα μακάβριο γεγονός συγκλονίζει τη Γαλλία. Μια γυναίκα δολοφονεί τον σύζυγό της και τεμαχίζει το πτώμα. Τις επόμενες νύχτες μοιράζει τα μέλη του σε διάφορες εμπορικές αμαξοστοιχίες. Ωσπου αποκαλύπτεται ότι όλα τα τρένα που μετέφεραν κομμάτια εκείνου του σώματος είχαν ένα κοινό σημείο διέλευσης: τη γέφυρα Ντε Λα Μοντάν Παβέ στο Βιορν. Η ένοχη θα συλληφθεί και στη δίκη της δεν θα μπορέσει να δώσει μια πειστική εξήγηση για την πράξη της. Απ’ αυτή την πραγματική ιστορία εμπνεύστηκε η Μαργκερίτ Ντιράς το έργο «L’ Amante Anglaise», που παίζεται τώρα στο θεάτρο «Σημείο» σε σκηνοθεσία Νίκου Διαμαντή.

Η συγγραφέας κρατά την εποχή και αλλάζει το θύμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο σύζυγος του έργου είναι άσχετος των κινήτρων του εγκλήματος… Η Κλερ Αμελί Λαν (Ιωάννα Μακρή), κάτοικος του Βιορν επί είκοσι χρόνια, παντρεμένη με τον Πιέρ Λαν (Νίκος Διαμαντής), σκοτώνει και τεμαχίζει την κωφάλαλη εξαδέλφη της Μαρί Τερέζ Μπουσκέ η οποία έχει την αποκλειστική φροντίδα του σπιτιού τους και σκορπάει τα μέλη της.

Ενα έργο παράξενο, γεμάτο συμβολισμούς, γραμμένο από την Μαργκερίτ Ντιράς σε μια εποχή με έντονο πολιτικοκοινωνικό ενδιαφέρον στη Γαλλία, και όχι μόνον. «Η αστική τάξη αισθάνεται πάντα φρίκη μπροστά στο αίμα» δήλωνε σε μια συνέντευξή της σχετικά με το έργο. «Πάει διακοπές για να μαυρίσει στον ήλιο της Ελλάδας των συνταγματαρχών όπου δολοφονούν αντιστασιακούς χωρίς ν’ αφήνουν ίχνη αίματος μέσα στις κλειστές φυλακές, αλλά όταν της μιλούν για το έγκλημα της Κλερ Λαν την πιάνει ναυτία»…

Οι οδηγίες της Ντιράς για το ανέβασμα του έργου είναι σαφείς: «Πρέπει να παιχτεί σ’ ένα πόντιουμ κοντά στους θεατές, σε μια αίθουσα περιορισμένη, χωρίς σκηνικό και κοστούμια». Τρεις άνθρωποι ανατέμνουν το χρονικό του εγκλήματος: ο σύζυγος και η δολοφόνος, ξεχωριστά, μιλούν στον Ανακριτή (Γεράσιμος Δεστούνης) για τη σχέση τους, τον τρόπο ζωής, το παρελθόν τους.

«Η συντριβή, η έξαρση, το πένθος, όλα θέματα απελπισμένου έρωτα, οδηγούν την ηρωίδα στα μονοπάτια μιας μοναχικής ζωής μέσα στο γάμο της. Η Κλερ και ο Πιέρ, εξαιρετικοί άνθρωποι σε εξαιρετικές στιγμές, ζουν πίσω από σύνορα. Η Ντιράς ανοίγει το παράθυρο να μπει φως στις πληγωμένες ψυχές τους».

Μια ενδιαφέρουσα παράσταση με καλές ερμηνείες, κυρίως της Ιωάννας Μακρή. Ενας ρόλος δύσκολος, απαιτητικός αφού η Κλερ, παρά τις προθέσεις της, δεν θα καταφέρει να εξηγήσει τα κίνητρά της. Ή κανένας απ’ τους δυο άντρες δεν θα μπορέσει να τα καταλάβει…

• ΕΦΗ ΜΑΡΙΝΟΥ, Επτά, Σάββατο 3 Απριλίου 2010

Στυγερό έγκλημα σε θέατρο ημιτονίων

• Φαίνεται πως η Μαργκερίτ Ντιράς συνεχίζει να είναι μια «θάλασσα» δημιουργικής γονιμότητας, η οποία μυστηριωδώς «επαναφορτιζόμενη» δίνει διαρκώς ζεστή «τροφή» στο θέατρο και το σινεμά.

Νίκος Διαμαντής, Ιωάννα Μακρή, Γεράσιμος Δεστούνης: η δολοφόνος, ανάμεσα στον σύζυγό της και τον ανακριτή της

Απόψε η «Αγγλίδα ερωμένη» της, έργο «ημιτονίων» και λεπτών ψυχικών ανακλήσεων -παρ’ ότι βασίζεται σε ένα στυγερό έγκλημα- κάνει πρεμιέρα στο θέατρο «Σημείο». Τη μετάφραση της Μπουμπουλίνας Νικάκη σκηνοθετεί πρωταγωνιστώντας ο Νίκος Διαμαντής. Είναι μια καλή ευκαιρία να διαπιστώσουμε γιατί η δημιουργός του «Εραστή» και του «Χιροσίμα, Αγάπη μου» δεν ξεπεράστηκε από τον χρόνο.

Το θεατρικό «πατάει» γερά σε ένα πραγματικό γεγονός, που όμως η Ντιράς φέρνει στα δικά της «μέτρα». Βουτάει στο απύθμενο «πηγάδι» του γυναικείου ψυχισμού αναζητώντας το σημείο όπου ο έρωτας τέμνεται με τον θάνατο. Το πραγματικό γεγονός είναι ότι η Κλερ Αμελί Λαν τον Απρίλιο του 1949 δολοφόνησε και τεμάχισε τον σύζυγό της. Τα κομμάτια του τα πέταξε στα βαγόνια διερχόμενων εμπορικών αμαξοστοιχιών.

Η Ντιράς διασώζει τη low profile θύτη -κανείς στη γαλλική μικροκοινωνία δεν μπορούσε να φανταστεί ότι η ήρεμη Κλερ Λαν ήταν ικανή για φόνο- αλλάζοντας την ταυτότητα του θύματος: στα βαγόνια της «Αγγλίδας ερωμένης» «ταξιδεύουν» τα μέλη της κωφάλαλης υπηρέτριας Μαρί-Τερέζ Μπουσκέ. Η ένοχη παραδέχτηκε το έγκλημα. Με μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: ποτέ δεν εξήγησε τους λόγους.

Η Ντιράς φέρνει την Κλερ Λαν (Ιωάννα Μακρή) και τον σύζυγό της Πιερ Λαν (Νίκος Διαμαντής) ενώπιον του ανακριτή (Γεράσιμος Δεστούνης). Το έγκλημα είναι η αφορμή για να ξαναφέρει αντιμέτωπους τον αντρικό και τον γυναικείο κόσμο «μιλώντας για τη συντριβή εντέλει και των δύο».

«Αντικαθιστώντας τον σύζυγο με την κωφάλαλη υπηρέτρια η Ντιράς καθιστά ακόμα πιο δραματικούς τους λόγους του εγκλήματος», υποστηρίζει ο Διαμαντής. «Δίνει φωνή και στον άντρα, προκειμένου να ξετυλίξει τη δική του ιστορία και να αποδειχτεί ο πραγματικός «κωφάλαλος» της ιστορίας».

Σε μια κρίσιμη για το θέατρο περίοδο ο Διαμαντής αποφάσισε να ανεβάσει ένα βίαιο κείμενο με ισορροπίες «τρόμου». Ηταν συνειδητή επιλογή, ξεκαθαρίζει, καθώς πρόκειται για ένα έργο που «γράφτηκε το 1968, τη στιγμή που η Γαλλία έβραζε κι ο κόσμος επαναστατούσε διεκδικώντας νέα τάξη και αξίες. Οπως, δηλαδή, τώρα».

Ποια ακριβώς είναι η Κλερ Λαν της Ντιράς; «Ο χείμαρρος των συναισθημάτων της ηρωίδας διυλισμένος στη μοναξιά ακουμπάει στην τρέλα», απαντάει ο σκηνοθέτης. «Η Ντιράς είναι ένας Μπέκετ του έρωτα. Μια συγγραφέας μουσικός του λόγου. Η Κλερ Λαν είναι μια γυναίκα, που δεν διεκδίκησε τίποτα στη ζωή της, παρεκτός έναν έρωτα. Μετά την απώλειά του καταδίκασε τον εαυτό της σε μια κυριολεκτική σιωπή». Μέχρι τη στιγμή του φόνου.

Ο Διαμαντής γνωρίζει ότι το θέατρο της «υγρής» Ντιράς είναι «απόλυτο». «Ενας μεταϋποκριτικός κώδικας θεάτρου», που αναζητεί συγκεκριμένη υποκριτική προσέγγιση. Κι ο ίδιος θέλησε με την παράστασή του να κτίσει «μια απόλυτη θεατρική χειρονομία, μια δωρική, σχεδόν μπεκετική χειρονομία ακροβασίας».

Γι’ αυτό το λόγο φέρνει τους θεατές ακριβώς δίπλα στους ηθοποιούς, «σε ένα διαρκές close up». «Ωστε να μπορέσουν να τους ακούσουν και να τους δουν μέσα από τα ελαττώματά τους. Και τελικά να ανακαλύψουν τη μαγεία του μικρού, του ελάσσονος, του ημιτονίου».

Υποδύεστε τον σύζυγο. Επιθυμήσατε ξαφνικά την από σκηνής έκθεση;

«Υστερα από πολύ καιρό διδασκαλίας στα Πανεπιστήμια Ναυπλίου και Πάτρας και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος αποφάσισα να περάσω από την άλλη πλευρά. Ηθελα να ξανακοιτάξω αυτά για τα οποία μιλάω, αμφισβητώντας όσα θεωρώ δεδομένα».

Τελευταία έχει παραδόξως «ανάψει» η συζήτηση για την αναγκαιότητα των θεατρικών επιχορηγήσεων.

«Θίγει την υπερηφάνειά μας και την καλλιτεχνική μας υπόσταση αυτή η συζήτηση. Το επιχορηγούμενο θέατρο είναι η ατμομηχανή ιδεών, πάνω στην οποία στηρίζεται όλο το οικοδόμημα του θεάτρου μας. Πρέπει πάση θυσία να διασωθεί. Αν και περιμένω με υπομονή, όπως όλοι, να καταλάβω σε τι προχώρησε τη θεατρική κατάσταση στην Ελλάδα η δημιουργία του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού».

• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2010

Ματωμένα μυστικά της Ντιράς. ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ

Βία και αίμα περνούν όλο και περισσότερο στη θεατρική σκηνή- στο εξωτερικό όπως και στην Ελλάδα, όπου το βασισμένο στην ιστορία ενός πραγματικού εγκλήματος έργο της Μαργκερίτ Ντιράς «L΄ Αmante Αnglaise» («Η Αγγλίδα ερωμένη») ανεβάζει ο Νίκος Διαμαντής στο «Σημείο» του

• Του Γιώργου Δ. Κ. Σαρηγιάννη, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2010

Το έγκλημα αποκαλύφθηκε στις 8 Απριλίου του 1949: μεταπολεμική Γαλλία και μέσα σε βαγόνι ενός εμπορικού τρένου βρίσκουν ένα κομμάτι από τεμαχισμένο ανθρώπινο σώμα. Τις επόμενες μέρες σε διάφορα σημεία, στη Γαλλία αλλά και στο εξωτερικό, μέσα σε βαγόνια άλλων εμπορικών αμαξοστοιχιών συνεχίζουν να βρίσκουν και άλλα κομμάτια. Ανήκουν στο ίδιο γυναικείο σώμα. Λείπει μόνο το κεφάλι. Δεν θα βρεθεί ποτέ.

Η Αστυνομία, συνδυάζοντας τις διασταυρώσεις, ανακαλύπτει ότι όλα τα τρένα που μετέφεραν κομμάτια του σώματος έχουν περάσει- όποιος κι αν ήταν ο προορισμός τους- από ένα κοινό σημείο: κάτω από τη γέφυρα ντε λα Μοντάν Παβέ, στο Βιορν, στην περιφέρεια του Κορμπέιγ. Πολύ σύντομα, στην κοινότητα του Κορμπέιγ2.500 κάτοικοι εκ των οποίων 75 Πορτογάλοιπου ερευνάται εξονυχιστικά, ανακαλύπτεται το πρόσωπο που τεμάχισε το πτώμα: η Κλερ- Αμελί Λαν, κάτοικος του Βιορν εδώ και είκοσι χρόνια, παντρεμένη με τον Πιερ Λαν.

Η Λαν, μόλις βρεθεί απέναντι στους αστυνομικούς, ομολογεί το έγκλημά της: έχει, δηλώνει, δολοφονήσει την κωφάλαλη εξαδέλφη της ΜαρίΤερέζ Μπουσκέ. Παρά την προφανή καλή της θέληση σε όλη τη διάρκεια της δίκης, η Κλερ Λαν δεν θα καταφέρει ποτέ να δώσει κάποια εξήγηση για το έγκλημα.

Η Μαργκερίτ Ντιράς βρήκε ιδιαίτερα ερεθιστική την ιστορία αυτή που συγκλόνισε όλη τη Γαλλία – την «αθώα» εκείνη εποχή, τα εγκλήματα δεν είχαν γίνει κοινός τόπος…- και η οποία την ενέπνευσε: το 1959 γράφει το θεατρικό της έργο «Οι οδογέφυρες του Σεν ε Ουάζ»- έχει μεταφραστεί από την Κωστούλα Μητροπούλου, έχει εκδοθεί και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Γκοβόστης. Πάντα ανήσυχη ξαναπιάνει το θέμα αργότερα, με καρπό τη μυθιστορηματική εκδοχή του (1967) με τον τίτλο «L΄ Αmante Αnglaise» («Η Αγγλίδα ερωμένη»). Το 1968 παρουσιάζεται, με τον ίδιο τίτλο, η τρίτη εκδοχή του θέματος: μετασχηματισμός του μυθιστορήματος σε θεατρικό έργο για τρία πρόσωπα.

Το έργο αυτό ανεβάζει εδώ και τώρα ο Νίκος Διαμαντής. Σε μετάφραση Μπουμπουλίνας Νικάκη, με σκηνικό και κοστούμια Νίκου Νατσούλη. Και με την Ιωάννα Μακρή, τον Γεράσιμο Δεστούνη και τον ίδιο τον σκηνοθέτη στους τρεις ρόλους. «Η Μαργκερίτ Ντιράς, γοητευμένη από την προσωπικότητα της Κλερ, προσπαθεί μέσα στο έργο να βρει τους λόγους που οδήγησαν σ΄ αυτή τη σκληρή πράξη μία τόσο ήσυχη γυναίκα, μία γυναίκα της διπλανής πόρτας, ένα συνηθισμένο πρόσωπο, μία γυναίκα που περνούσε τις ώρες της καθισμένη ακίνητη, σιωπηλή μέσα στο δωμάτιό της ή στον κήπο της», σημειώνεται. «Πρόκειται για ένα ποιητικό και βαθιά ανθρώπινο έργο, γραμμένο με μαεστρία από μία σπουδαία συγγραφέα. Ανιχνεύει τη γυναικεία προσωπικότητα, τη μοναξιά, τη συνήθεια και το ανεξιχνίαστο της ανθρώπινης φύσης. Ένα ρομαντικό, ερωτικό και βαθιά ανθρώπινο δράμα».

Και συμπληρώνει ο σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής: «Αυτή είναι μία ιστορία αγάπης. Είναι μία Χιροσίμα της αγάπης. Η συντριβή, η απώλεια, η έξαρση, το πένθος, όλα θέματα ενός έρωτα απελπισμένου, οδηγούν τη γυναίκα στα μονοπάτια μιας μοναχικής ζωής. Την οδηγούν στην άλλη πλευρά της ζωής, μιας ζωής που αφουγκράζεται τα ίχνη των άλλων».

• ΙΝFΟΑπό αύριο, στο θέατρο «Σημείο» (Χ. Τρικούπη 10, πίσω από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, τηλ. 210-9229.579, 6976-494.351)

• Αυξανόμενη βία στα θεατρικά έργα

Και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ανεβαίνουν όλο και πιο πολλά βίαια θεατρικά έργα. Νωπές μνήμες από την τρομοκρατική επίθεση στην καρδιά του Λονδίνου, το 2005, της Αλ Κάιντα έφερε στον νου στο Εδιμβούργο και το Μπίρμινγχαμ το «Ρornography» του Σάιμον Στίβενς, που εστιάζει στους τρομοκράτες αυτόχειρες. Σε αμερικανική σκηνή ανεβαίνει το «Race» του Ντέιβιντ Μάμετ, με πρωταγωνιστή έναν λευκό, ο οποίος κατηγορείται για άγριο βιασμό μαύρης, την ώρα που στο «Νeighbors» του Αφροαμερικανού Μπράντεν Τζέικομπς- Τζένκινς (στο οποίο ακόμα και οι λευκοί ηθοποιοί φορούν μαύρες μάσκες) περιγράφεται μια βίαιη καθημερινότητα με σοκαριστικές, όπως λένε οι Αμερικανοί κριτικοί, σκηνές επίδειξης γεννητικών οργάνων και άγριας λεκτικής βίας. Σοκ προκάλεσε προσφάτως και το «Βlasted» της Σάρας Κέιν (παίχτηκε και στο Θέατρο του Νέου Κόσμου), η οποία αυτοκτονώντας άφησε πέντε θεατρικά έργα με φαινόμενα ακραίας βίας. Στο έργο ένας μεσόκοπος κάνει άγριο σέξ με μια ανήλικη στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, όταν ένας στρατιώτης εισβάλλει και μετατρέπει τον χώρο σε εμπόλεμη ζώνη.

Σε όλες τις αγγλόφωνες χώρες (πρόσφατα στη Μελβούρνη) ανέβηκε το έργο «Τhe Share» του Ντάνιελ Κιν- οι κριτικοί θεώρησαν πως έχει «αναίτια βία»- στο οποίο δύο νέοι σκοτώνουν έναν έμπορο ναρκωτικών, παρακινούμενοι από μονόφθαλμο πιτσιρικά, τον οποίο και τυφλώνουν με σπασμένο μπουκάλι, όταν τους κάνει σεξουαλικές προτάσεις.