Ζέινα Ντακάς. Ανεβάζει τους «12 ενόρκους» σε φυλακή του Λιβάνου με θίασο αποτελούμενο από τους κατάδικους
Του Γιώργου Αγγελόπουλου, ΤΑ ΝΕΑ, 29/12/2008
Η Ζέινα Ντακάς σκηνοθετεί θεατρικά έργα μέσα στη φυλακή Ρουμίγια, κοντά στη Βηρυτό· με αποτελέσματα εντυπωσιακά για τη ζωή των καταδίκων. Στη Ρουμίγια κρατούνται μαχητικοί ισλαμιστές καθώς και 4.000 ποινικοί. Από τον Φεβρουάριο που η Ντακάς άρχισε το πρόγραμμα θεατροθεραπείας, έχει κερδίσει τον σεβασμό όλων των καταδίκων, που την αποκαλούν μάλιστα «Αμπού Άλι» («αμπού» σημαίνει πατέρας), αναγνωρίζοντάς της ότι είναι δυνατή όσο οποιοσδήποτε άνδρας. Το εγχείρημά της, το οποίο υποστηρίζεται από μια τοπική οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και διευθύνεται από το υφυπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, είναι ασυνήθιστο στον αραβικό κόσμο. «Στην αρχή σκέφτηκα: Να κάνω αυτό το πράγμα στον Λίβανο; Αδύνατο», λέει η 30χρονη ηθοποιός, η οποία έχει σπουδάσει ψυχοθεραπεία μέσω της δραματικής τέχνης και είχε επισκεφθεί ένα παρόμοιο πρόγραμμα το 2002 σε μια ιταλική φυλακή. Χρειάστηκε έναν χρόνο για να συγκεντρώσει τα χρήματα και άλλον ένα για να πάρει το πράσινο φως από τις αρχές, όμως τώρα οι 45 φυλακισμένοι που μετέχουν στο πρόγραμμα είναι έτοιμοι να παρουσιάσουν το έργο τους τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο.
«Είναι σαν ένα παράθυρο ελπίδας για μας», λέει ο Χουσέιν που εκτίει πέντε χρόνια για ναρκωτικά και παίζει κιθάρα στα διαλείμματα του έργου. «Η Ζέινα θα γίνει θρύλος».
Ο Ανουάρ, ένας Ιρακινός που εκτίει 15 χρόνια για φόνο, λέει πως η Ζέινα «ξεκλείδωσε για μας μια πόρτα». Το θεατρικό πρόγραμμα τον βοήθησε να διοχετεύσει την οργή του και τον έσωσε από μια μοιραία απελπισία. «Θα έκανα απόπειρα αυτοκτονίας τον καινούργιο χρόνο, αλλά άλλαξα γνώμη» λέει. «Πριν αισθανόμουν εγκληματίας, σκουπίδι, αλλά τώρα αισθάνομαι σεβαστός, ακόμη και από τους φύλακες».
Η ομάδα των 45, η οποία επελέγη μεταξύ 150 εθελοντών, αποτελείται κυρίως από Λιβανέζους, αλλά περιλαμβάνει και Αιγυπτίους, Παλαιστινίους, Σύρους, Ιρακινούς, δύο Νιγηριανούς και έναν από το Μπανγκλαντές. Ανεβάζουν το έργο του Αμερικανού συγγραφέα Ρέτζιναλντ Ρόουζ «12 Αngry Μen» που έγινε ταινία το 1957 από τον Σίντνεϊ Λιούμετ («Οι 12 ένορκοι»). Η Ντακάς συνεργάζεται με έναν ψυχολόγο ο οποίος κάνει ανεξάρτητα τεστ στα μέλη του θιάσου και σε μια άλλη ομάδα φυλακισμένων για να επισημάνει ενδεχόμενες διαφορές ανάμεσά τους. «Είναι ήδη τεράστιες», λέει η σκηνοθέτιδα, η οποία έχει αφιερώσει όλο τον χρόνο της στο πρόγραμμα αυτό. «Είμαι πιο ευτυχισμένη όταν βρίσκομαι μέσα στη φυλακή» λέει. «Εκεί έχεις να κάνεις με πραγματικά αυθεντικούς ανθρώπους. Όταν κάποιος είναι θυμωμένος, είναι πραγματικά θυμωμένος. Έξω προσποιούμαστε πολύ. Στη φυλακή όχι, ίσως επειδή έχουν ήδη χάσει τα πάντα είναι έτοιμοι να ξαναρχίσουν από το μηδέν. Εμείς είμαστε επιεικείς με τον εαυτό μας, εκείνοι όχι. Θέλουν να αποδείξουν κάτι, είναι κάτι που θέλουν να πουν, και αυτό είναι το ωραίο».
«Είναι σαν ένα παράθυρο ελπίδας για μας», λέει ο Χουσέιν που εκτίει πέντε χρόνια για ναρκωτικά και παίζει κιθάρα στα διαλείμματα του έργου. «Η Ζέινα θα γίνει θρύλος».
Ο Ανουάρ, ένας Ιρακινός που εκτίει 15 χρόνια για φόνο, λέει πως η Ζέινα «ξεκλείδωσε για μας μια πόρτα». Το θεατρικό πρόγραμμα τον βοήθησε να διοχετεύσει την οργή του και τον έσωσε από μια μοιραία απελπισία. «Θα έκανα απόπειρα αυτοκτονίας τον καινούργιο χρόνο, αλλά άλλαξα γνώμη» λέει. «Πριν αισθανόμουν εγκληματίας, σκουπίδι, αλλά τώρα αισθάνομαι σεβαστός, ακόμη και από τους φύλακες».
Η ομάδα των 45, η οποία επελέγη μεταξύ 150 εθελοντών, αποτελείται κυρίως από Λιβανέζους, αλλά περιλαμβάνει και Αιγυπτίους, Παλαιστινίους, Σύρους, Ιρακινούς, δύο Νιγηριανούς και έναν από το Μπανγκλαντές. Ανεβάζουν το έργο του Αμερικανού συγγραφέα Ρέτζιναλντ Ρόουζ «12 Αngry Μen» που έγινε ταινία το 1957 από τον Σίντνεϊ Λιούμετ («Οι 12 ένορκοι»). Η Ντακάς συνεργάζεται με έναν ψυχολόγο ο οποίος κάνει ανεξάρτητα τεστ στα μέλη του θιάσου και σε μια άλλη ομάδα φυλακισμένων για να επισημάνει ενδεχόμενες διαφορές ανάμεσά τους. «Είναι ήδη τεράστιες», λέει η σκηνοθέτιδα, η οποία έχει αφιερώσει όλο τον χρόνο της στο πρόγραμμα αυτό. «Είμαι πιο ευτυχισμένη όταν βρίσκομαι μέσα στη φυλακή» λέει. «Εκεί έχεις να κάνεις με πραγματικά αυθεντικούς ανθρώπους. Όταν κάποιος είναι θυμωμένος, είναι πραγματικά θυμωμένος. Έξω προσποιούμαστε πολύ. Στη φυλακή όχι, ίσως επειδή έχουν ήδη χάσει τα πάντα είναι έτοιμοι να ξαναρχίσουν από το μηδέν. Εμείς είμαστε επιεικείς με τον εαυτό μας, εκείνοι όχι. Θέλουν να αποδείξουν κάτι, είναι κάτι που θέλουν να πουν, και αυτό είναι το ωραίο».
θέατρο, théâtre, teatro, theater, theatre... world 