Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΝΕΩΝ ΣΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΧΑΖΕΙ

Να μπει κανείς ή να μην μπει;

Από τη μια μεριά, αυτοί που ταυτίζονται με το περιεχόμενο αλλά και τη μορφή της διαμαρτυρίας. Εκατόν δέκα ηθοποιοί όλων των γενιών συνυπέγραψαν κείμενο συμπαράστασης, που δημοσιεύτηκε χθες στην «Ε». Σήμερα, όμως, τρεις συγγραφείς, ο Απόστολος Δοξιάδης, ο Πέτρος Μάρκαρης και ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, δίνουν με δικό τους κείμενο την ακριβώς αντίθετη άποψη. Θεωρούν την εισβολή στα θέατρα «επίθεση στην καρδιά της δημοκρατίας, που είναι η ελευθερία της σκέψης, του λόγου και της έκφρασης, που αντιπροσωπεύει η τέχνη».Η εισβολή διαμαρτυρόμενων νέων (19 Δεκεμβρίου) στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου και η διακοπή της παράστασης με συνθήματα, που είχε άλλωστε και συνέχεια σε πολλά άλλα θεάτρα, δίχασαν τον καλλιτεχνικό κόσμο. Ενώ και ο Ηλίας Λογοθέτης, πρωταγωνιστής της διακοπείσης παράστασης «Το αμάρτημα της μητρός μου», χαρακτηρίζει την εισβολή των νέων «χυδαία, εντελώς φασιστική και ενάντια στη διαδικασία του θεάτρου». Δεν είναι, βέβαια, αντίθετος στο κείμενο που υπέγραψαν οι συνάδελφοί του, ούτε «ενάντια στην αγωνία των νέων παιδιών».

---

Επίθεση στην ελευθερία της έκφρασης

Τα γεγονότα των δύο τελευταίων εβδομάδων μάς έχουν προβληματίσει βαθιά. Κρατικοί λειτουργοί και αντιπολιτευόμενοι πολιτικοί μοιάζουν ανίκανοι να αντιδράσουν στην έμπρακτη αμφισβήτηση βασικών θεσμών και κανόνων της δημοκρατίας από ομάδες ανθρώπων οι οποίοι, με αφετηρία ένα τραγικό γεγονός, επιτίθενται με τυφλή βία στα δικαιώματα των πολιτών και στις αρχές της κοινής μας ζωής. Την κοινοτυπία των κούφιων συνθημάτων και της ξύλινης γλώσσας των εκ του ασφαλούς αντι-εξουσιαστών ανταγωνίζεται σε υπερβολή μονάχα η προτροπή κάποιων ενοχικών μεσηλίκων να «αφουγκραστούμε τα μηνύματα» της ανομίας, τα οποία τάχα περιέχουν περισπούδαστες και τολμηρές απόψεις για τα προβλήματα του τόπου, την οποία εμείς, οι αμέτοχοι στο «κίνημα», δεν αντιλαμβανόμαστε.

Αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά. Θέλουμε όμως σήμερα να σχολιάσουμε ειδικότερα τη βίαιη διακοπή της πρεμιέρας της Νέας Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, καθώς και άλλες αντίστοιχες αυτοαποκαλούμενες «παρεμβάσεις», που την ακολούθησαν, με αποτέλεσμα τη ματαίωση πολλών θεατρικών παραστάσεων. Με μια έννοια, τα γεγονότα αυτά υστερούν σε σημασία των όσων προηγήθηκαν, δεν είναι παρά η φαρσική εκδοχή των κατά πολύ τραγικότερων καταστροφών σε σπίτια, σχολειά, πανεπιστήμια, γραφεία και μαγαζιά Ελλήνων πολιτών. Από μια άλλη όμως άποψη είναι αποκαλυπτικά, καθώς αναδεικνύουν μια βασική διάσταση του τι συμβαίνει αυτό τον καιρό στην πατρίδα μας, αμφισβητώντας ανενδοίαστα την ουσία της ίδιας της δημοκρατίας, με την επίθεση στην καρδιά της, που είναι η ελευθερία της σκέψης, του λόγου και της έκφρασης, που αντιπροσωπεύει η τέχνη.Αν εμείς οι άνθρωποί της ανεχόμαστε αγόγγυστα την κάθε ομάδα «επαναστατημένων» νεαρών να μαγαρίζει ανενόχλητη την Ακρόπολη ή να διακόπτει μια θεατρική παράσταση βρίζοντας το κοινό και γράφοντας με σπρέι στο καινούργιο, καθαρό φουαγέ του Εθνικού το ναζιστικής υφής σύνθημα «σκατά στους κουλτουριάρηδες» (!), τι μας λέει ότι δεν θα δούμε μεθαύριο τους ίδιους ή άλλους να καίνε βιβλία ή να επιχειρούν να ορίσουν το τι θα λέμε και τι θα σκεφτόμαστε; Πού μπαίνει το όριο σε αυτή την κωμικοτραγική «πολιτιστική επανάσταση» των απολίτιστων; (Παρεμπιπτόντως, τους οργισμένους νεαρούς τους προσέβαλαν αποκλειστικά οι θεατρικές παραστάσεις ποιότητας που παίζονται στα αφύλακτα, ταλαίπωρα θέατρά μας. Ούτε στα μπουζουκτζίδικα με τους μπράβους τους προσπάθησαν να «παρέμβουν», ούτε στα ποδοσφαιρικά ματς, προφανώς επειδή αυτά είναι υπεράνω κάθε υποψίας «κουλτούρας».)

Η ευθύνη όμως δεν ανήκει μόνο στους αυτουργούς αλλά και στους καθ’ ύλην αρμόδιους, όσους δηλαδή χρεώνονται με πρωταγωνιστικούς ρόλους στην πολιτιστική μας ζωή. Και βέβαια, μπορεί μερικοί από τους καλλιτέχνες που αποφάσισαν να υποκύψουν στη βία και να διακόψουν τις παραστάσεις τους προδίδοντας το κοινό τους, να κινήθηκαν από το φόβο του όχλου, οπότε, την ανάγκη φιλοτιμία ποιούντες, υποκρίθηκαν ότι «συμπαρίστανται». Κι αυτό είναι εν μέρει κατανοητό -αλλά φτάνει ώς εδώ. Ισως κάποιοι άλλοι πάλι να συμφωνούν με τους βιαίως διακόψαντες. Δικαίωμά τους- στην ιδιωτική τους ζωή. Αλλά η τέχνη είναι λειτούργημα, που περιλαμβάνει στον κώδικα τιμής του την προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης.

Κι όμως, δεν ακούσαμε κανένα από τους γενικώς και αορίστως περί δημοκρατίας κοπτόμενους σχετικούς επαγγελματικούς φορείς να διαμαρτύρεται για το αίσχος της βίας που συνιστούν οι «παρεμβάσεις». Και, σε κάθε περίπτωση, καλλιτεχνικοί διευθυντές εθνικών σκηνών ή άλλοι, λιγότερο ή περισσότερο πλουσιοπάροχα επιχορηγούμενοι από τους φόρους μας, χορογράφοι, σκηνοθέτες και ηθοποιοί, ας θυμηθούν ότι είναι υπόλογοι και στους νόμους της τέχνης αλλά και του κοινωνικού μας συμβολαίου, που επιτάσσουν μεγαλύτερο σεβασμό στο κοινό αίσθημα, δηλαδή σε όσους, καλλιτέχνες ή μη, πιστεύουν στη δημοκρατία και τηρούν τους κανόνες της. *

Απόστολος Δοξιάδης, Τάκης Θεοδωρόπουλος, Πέτρος Μάρκαρης

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 24/12/2008

«Θέατρο Τέχνης»: Γεωργίου Βιζυηνού «Το αμάρτημα της μητρός μου»

«Το αμάρτημα της μητρός μου» του Γεωργίου Βιζυηνού παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο «Θέατρο Τέχνης – Κ. Κουν», στο Υπόγειο, σε εναλλασσόμενο πρόγραμμα με τους «Ηθοποιούς» του Γιώργου Σκούρτη. «Το αμάρτημα της μητρός μου» ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Κωστή Καπελώνη με τον Ηλία Λογοθέτη στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Σκηνογραφία: Νίκος Αλεξίου. Μουσική: Σταύρος Σιόλας. Παίζουν επίσης: Μαρία Ζαχαρή, Κώστας Βελέντζας, Εύα Οικονόμου, Βάλια Παπακωνσταντίνου, Διονύσης Κλάδης, Ορφέας Χατζηδημητρίου. Παραστάσεις Δευτέρα και Τρίτη 9.15 μ.μ. Τετάρτη και Κυριακή 10.15 μ.μ. Σάββατο: 6.15 μ.μ. (λαϊκή απογευματινή). Διάρκεια παράστασης 75΄.

Ο Βιζυηνός, σαν τον Ντοστογιέφσκι, σπάει το φράγμα του χρόνου

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 28/11/2008

Στο κλασικό διήγημα και λεπταίσθητο ψυχογράφημα του Γεώργιου Βιζυηνού «Το αμάρτημα της μητρός μου» (1883), που παρουσιάζεται αυτό τον καιρό στο Υπόγειο του «Θεάτρου Τέχνης», η Μαρία Ζαχαρή υποδύεται έξοχα την θωρακισμένη στον πόνο της ακούραστη αυτή μάνα. Παράσταση καλοδουλεμένη του Κωστή Καπελώνη, που αναδεικνύει με σεβασμό και απλότητα τον υπέροχο λόγο του Θρακιώτη συγγραφέα. Με τον Ηλία Λογοθέτη να είναι ο στέρεος κορμός του έργου ως λαγαρός αφηγητής και ευαίσθητος γιος της ηρωίδας.

Η Μαρία Ζαχαρή έχει μια αθόρυβη κι ουσιαστική πορεία στο θέατρο, συνεργαζόμενη με σχήματα όπως το Εθνικό, το Αμφιθέατρο, το Απλό Θέατρο, το Θέατρο Καισαριανής κ.ά., και με σκηνοθέτες όπως ο Σεβαστίκογλου, ο Ευαγγελάτος, ο Μπάκας, ο Μπαντής κ.ά. Αυτό τον καιρό συμμετέχει στα γυρίσματα της τηλεοπτικής σειράς για τον Καρυωτάκη σε σκηνοθεσία Τάσου Ψαρρά, ερμηνεύοντας τη γραμματέα του ποιητή (θα προβληθεί τον καινούργιο χρόνο από την ΕΡΤ).

Στην παράσταση του Κωστή Καπελώνη η Μαρία Ζαχαρή υποδύεται τη μάνα που σκοτώνει κατά λάθος το παιδί της, έχοντας στο πλευρό της τον (και σύζυγό της) Ηλία Λογοθέτη

• Πώς θα περιγράφατε τον χαρακτήρα της μάνας;

«Κατ’ αρχάς η μάνα στο διήγημα του Βιζυηνού είναι η μάνα του συγγραφέα. Το διήγημα είναι αυτοβιογραφικό. Είναι ένα τραγικό πρόσωπο. Εν δυνάμει βέβαια θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε μάνα. Ενα βράδυ, μετά το τέλος της παράστασης, ήρθε κλαίγοντας στο καμαρίνι μια νέα γυναίκα και έπεσε στην αγκαλιά μου λέγοντας «αυτό το γεγονός συνέβη σε συγγενικό μου πρόσωπο και πάντα είχα τον φόβο μήπως μου συμβεί κάτι ανάλογο όταν θήλαζα το μωρό μου». Είναι χαρακτήρας δυναμικός, με αυταπάρνηση, που κουβαλά τον σταυρό του μαρτυρίου της μέχρι το τέλος της ζωής της».

• Πόσο οικεία ή απόμακρη είναι σ’ εσάς;

«Κατά έναν περίεργο τρόπο, που και εγώ δεν μπορώ να εξηγήσω, αυτό το πρόσωπο της μάνας μού είναι πολύ οικείο. Νιώθω την ψυχή της ν’ ακουμπάει βαθιά την ψυχή μου, έτσι απλά, και ο πόνος της να μου σωματοποιείται. Από την πρώτη σχεδόν ανάγνωση δεν συνάντησα δυσκολία στο να την ερμηνεύσω. Απλά αφέθηκα να νιώσω το κείμενο, τη μουσική των λέξεων. Πληθώρα καταστάσεων γεννήθηκαν μέσα μου, που είναι κάτι περισσότερο από το συναίσθημα και τη συγκίνηση».

• Τι είναι αυτό που κάνει το γραμμένο πριν από 125 χρόνια διήγημα του Βιζυηνού να συγκινεί σήμερα; Να χειροκροτούν και να φωνάζουν «μπράβο» οι θεατές;

«Ο λόγος του είναι ποίηση, μουσική, μαγεία, κώδικες και μηνύματα που διανύουν και σπάνε το φράγμα του χρόνου, οργανώνονται και φτάνουν στον σύγχρονο θεατή και αποκωδικοποιούνται μόλις ακουμπούν την ψυχή του. Και φτάνει μέχρι τις βαθύτερες πτυχές της ψυχής του ανθρώπου, όπως και ο Ντοστογιέφσκι. Συγκινεί η αλήθεια, το ανθρώπινο υποκείμενο σ’ όλο του το μεγαλείο. Είναι ο κόσμος ολόκληρος. Ενα σύμπαν που αναπαράγεται. Ο λόγος φτάνει στο αυτί του θεατή σύγχρονος όσο ποτέ. Τον κατανοεί απόλυτα και νομίζω ότι τα «μπράβο» τού ανήκουν».

• Η σκηνοθεσία του Κωστή Καπελώνη πού δίνει βαρύτητα;

«Στη λιτότητα, την ακρίβεια του κειμένου, την αλήθεια».

• Με τον Ηλία Λογοθέτη που κρατάει τον βασικό ρόλο του αφηγητή-γιου της ηρωίδας, είστε παντρεμένοι χρόνια και παίζετε συχνά μαζί στο θέατρο. Πόσο μοιάζετε σαν χαρακτήρες και τι είναι αυτό που σας δένει περισσότερο; Η καθημερινή επαφή σπίτι-θέατρο μπορεί να πάει κόντρα στη ρουτίνα;

«Εχουμε δουλέψει λίγες φορές μαζί και κρίμα! Με τον Ηλία έτσι κι αλλιώς δεν τίθεται θέμα ρουτίνας και είναι μαγικές οι ώρες που περνάμε κουβεντιάζοντας, αναλύοντας κείμενα, χαρακτήρες ηρώων. Πιστεύω ότι οι κοινές αναζητήσεις ανοίγουν δρόμους κόντρα στη ρουτίνα. Σαν χαρακτήρες είμαστε όμοιοι και αντίθετοι. Είναι οξύμωρο, αλλά έτσι είναι. Αυτό που μας δένει περισσότερο είναι η ποίηση της καθημερινότητας».

• Το θέατρο για σας είναι…

«Ταξίδι με επιστροφή».

* Κάθε Κυριακή, Δευτερότριτα και Τετάρτη. Παίζουν επίσης οι Κώστας Βελέντζας, Ορφέας Χατζηδημητρίου, Εύα Οικονόμου, Βάλια Παπακωνσταντίνου, Διονύσης Κλάδης.