«Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» είχε παιχτεί από τον Δημήτρη Ποταμίτη το 1990

• Προστάτις άγνοια

• Του Κώστα Γεωργουσόπουλου

Από την εποχή που κάποιοι φιλέρευνοι και οπωσδήποτε ακομπλεξάριστοι σκηνοθέτες, παραγωγοί κ.λπ. αποφάσισαν να μην κρύβουν παραστάσεις του ίδιου έργου κατά το παρελθόν, έγιναν σχεδόν απαραίτητη ενημέρωση και πολύτιμη για τους θεατές. Δεν είναι δυνατό να πιστεύει κανείς πως θα έχει επιπτώσεις στο ταμείο ενός θιάσου, αν οι θεατές μάθαιναν πως ένα έργο, κυρίως κλασικό ή νεοκλασικό αλλά και σύγχρονο, έχει απασχολήσει και άλλους θεατρανθρώπους και έχει ανεβαστεί με μια άλλη κατά κανόνα αισθητική και άλλο σκεπτικό. Δεν είναι δυνατόν να πιστεύουν κάποιοι πως θα αποτραπεί ένας θεατής να δει ένα έργο του Ίψεν, του Μαριβώ ή του Σαίξπηρ γιατί το έπαιξε πριν από είκοσι χρόνια κάποιος άλλος θίασος. Εξάλλου αν η πληροφορία μπει στο πρόγραμμα, ο θεατής θα το μάθει αν έχει προσέλθει στο θέατρο και έχει πληρώσει το εισιτήριό του. Αν τώρα το αποσιωπούν οι καλλιτεχνικοί συντάκτες αυτό βέβαια σημαίνει άγνοια, αμέλεια ή προστασία (;). Δεν είναι κομψό τουλάχιστον να αποσιωπάται πως το έργο του Οστρόφσκι «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» που παίζει τώρα το Εθνικό ανέβηκε μόλις το 1990 από τον αείμνηστο Δημήτρη Ποταμίτη στο «Θέατρο Έρευνας». Μια ανέξοδη ερώτηση στο «Θεατρικό Μουσείο» θα απάλλασσε συντάκτες και κριτικούς από το να εκστασιάζονται για ένα πράγματι αριστούργημα που έως τώρα το αγνοούσαμε!  [ΤΑ ΝΕΑ: Παρασκευή 6 Μαρτίου 2009]

Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου. Οστρόφσκι το «Ημερολόγιο ενός απατεώνα»

• ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΤΙΑ

• Αν παρακάμψεις τους τίτλους και τα στερεότυπα της τσαρικής Ρωσίας, ο Οστρόφσκι (1823-1886) το «Ημερολόγιο ενός απατεώνα» θα μπορούσε άνετα να το είχε γράψει σήμερα. Απλώς, κοιτώντας γύρω του. Από εκεί και πέρα, ο Γιάννης Κακλέας, σε ένα αξιοζήλευτο comeback στον παλιό καλό εαυτό του (βλέπε «Παγοποιείο» και «Τεχνοχώρο»), έστησε στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, πιστός στον Οστρόφκσι, ένα σύμπαν συναρπαστικό και επικίνδυνα σημερινό.

• Τι να κάνουμε που ο Γκλουμόφ (καταπληκτικός ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, που επίσης ξαναθυμήθηκε τον παλιό, καλό, θεατρικό εαυτό του), είναι ένας χαρακτήρας που παραπέμπει σε παθογενή «φαινόμενα» της σημερινής ζωής; Γλείφοντας και, κατά περίπτωση, συκοφαντώντας χτίζει σαν ταχυδακτυλουργός με μαεστρία το γερό πλαίσιο για να αναρριχηθεί. Την ψευτιά και την πλεκτάνη τις κάνει τέχνη, προκειμένου να πετύχει μια καλή θέση κατ’ αρχάς στο Δημόσιο. Πολύ οικείο το τελευταίο.

• Ομως, «το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται». Ο υπότιτλος του έργου γίνεται πράξη και αποκαλύπτονται οι πομπές του. Κι εκεί ακριβώς ο Οστρόφκσι μάς δίνει μία και τον δικαιώνει. Σε μια κοινωνία ψεύδους και δολοπλοκίας, ποιος είναι ο ακέραιος που θα τα βάλει με τον Γκλουμόφ; Στα δικά της διδάγματα πάτησε για να «μεγαλουργήσει».

• Δεν χρειάζεται να σας πω ότι οι δυόμισι ώρες της παράστασης κυλούν σαν το νεράκι, συνοδεία σπαρταριστών γέλιων απ’ την πλατεία του κατάμεστου «Κοτοπούλη – Ρεξ». Να σημειώσουμε ότι στη θεατρική ευφορία καταλυτική είναι η συμβολή του Δημήτρη Πιατά. Ως πάμπλουτος θείος του Γκλουμόφ, «χτίζει» με ευχέρεια μία απ’ τις απολαυστικότερες ερμηνείες της χρονιάς.

• Κι ένα τελευταίο, εν πολλοίς αυτονόητο ερώτημα, που εγείρει η εξαιρετική παράσταση: Γιατί ο Οστρόφσκι, κορυφαίος ανατόμος της κοινωνικής παθολογίας και ανθρώπινης μικροπρέπειας, πάντα προσέκρουε στην επιδεικτικά γυρισμένη πλάτη της ελληνικής σκηνής; Και μετά μιλούν για κρίση έργων και ρεπερτορίου.

• ΙΩΑΝΝΑ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 25/02/2009

Το ημερολόγιο ενός… χαμαιλέοντα

Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος και η Φιλαρέτη Κομνηνού στο «Ημερολόγιο ενός απατεώνα».

• Δροσερή παράσταση με ομάδα ταλαντούχων ηθοποιών σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα στο Εθνικό Θέατρο

• «Μόνος, στη σιγαλιά της νύχτας, συντροφιά με όλα αυτά τα στοιχεία της απόλυτης υποκρισίας τους, θα καταγράφω σε αυτό το ημερολόγιο το χρονικό της ανθρώπινης ξεφτίλας». Τα λόγια ανήκουν σ’ έναν νέο, πανέξυπνο άνθρωπο, ονόματι Γκλούμοφ, που είναι ο κεντρικός ήρωας του έργου του Αλεξάντρ Οστρόφσκι «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα», που από την περασμένη εβδομάδα παρουσιάζεται στο Εθνικό Θέατρο (ΡΕΞ). Ο Γκλούμοφ θέλει οπωσδήποτε να φύγει από τη μιζέρια και τη φτώχεια και δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα. Να ταπεινωθεί, να πουλήσει έρωτα σε διψασμένες ώριμες κυρίες, να καλοπιάσει ανώτατους κρατικούς υπαλλήλους, να κολακέψει τους άρχοντες, να μεταχειριστεί κάθε μέσον ώστε να ανεβεί. Να γίνει κι αυτός ισχυρός, όπως οι άλλοι.

• Μόνο που τις πραγματικές του σκέψεις και απόψεις, για όλη τη μεγαλοαστική τάξη, καταγράφει σ’ ένα ημερολόγιο που κρατάει επτασφράγιστο στο σπίτι του. Αυτή είναι με λίγα λόγια η υπόθεση αυτής της απολαυστικής κωμωδίας καταστάσεων και χαρακτήρων, που ο Αλεξάντρ Οστρόφσκι έγραψε το 1868, και είναι το πιο γνωστό και το πιο δημοφιλές έργο του στη Δύση. «Είναι μια σατιρική κωμωδία ηθών με ιδιοφυή πλοκή που παρουσιάζει έναν φτωχό, αλλά αριστοκρατικής καταγωγής απατεώνα που αγωνίζεται ν’ ανοίξει δρόμο προς την κορυφή, χρησιμοποιώντας την ευφυΐα του για να κερδίσει την αγάπη μιας πλούσιας κληρονόμου».

• Ο Γιάννης Κακλέας έστησε στη σκηνή του θεάτρου «Ρεξ» μια γρήγορη και δροσερή παράσταση, έχοντας στη διάθεσή του μια ομάδα ταλαντούχων ηθοποιών. Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος δεν λείπει ούτε λεπτό από τη σκηνή, τις 2,5 ώρες που διαρκεί η παράσταση. Δίπλα του οι Σοφία Σεϊρλή, Γιώργος Οικονόμου, Λαέρτης Βασιλείου, Σωτήρης Τσακομίδης, Μαρία Τσιμά, Γιάννης Νταλιάνης, Θέμης Πάνου, Ελένη Κοκκίδου, Κόρα Καρβούνη, Γεννάδιος Πάτσης, Ευγενία Ζέκερη, Χριστιάννα Ματζουράνη, Φιλαρέτη Κομνηνού και ο Δημήτρης Πιατάς, στον ρόλο του αφελούς μεγαλοαστού.

• Ο Γκλούμοφ είναι «ένας γλωσσικός χαμαιλέων, που το ημερολόγιό του είναι το υποβολείο του, μιμείται τους συνομιλητές του και υιοθετεί τους τρόπους έκφρασης και σκέψης τους». Και εξαιτίας αυτής της τακτικής αρχίζουν οι κωμικές καταστάσεις, το ξεγύμνωμα της κοινωνικής υποκρισίας και της δεισιδαιμονίας, αλλά και η ευκολία με την οποία κολακεύονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Ο Γκλούμοφ ξέρει τι θέλουν ν’ ακούσουν και τους το λέει. Και οι πόρτες ανοίγουν διάπλατες. Μια ευχάριστη παράσταση, ένα έργο που παραμένει εξαιρετικά φρέσκο κι ας έχουν περάσει σχεδόν 150 χρόνια από τότε που πρωτοπαρουσιάστηκε. Αφορά κάθε κοινωνία, κάθε εποχή, αφού κάθε εποχή έχει και κόλακες, και αφελείς και απατεώνες.

• Της Ολγας Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21/02/2009

• Μετάφραση Λεωνίδας Καρατζάς
• Δραματουργική προσαρμογή Γιάννης Κακλέας, Λεωνίδας Καρατζάς
• Σκηνοθεσία Γιάννης Κακλέας
• Σκηνογραφία Μανόλης Παντελιδάκης
• Κοστούμια Ελένη Μανωλοπούλου
• Μουσική επιμέλεια Ιάκωβος Δρόσος
• Κίνησιολογία – χορογραφία Κυριάκος Κοσμίδης
• Φωτισμοί Σάκης Μπιρμπίλης
• Επεξεργασία Εικόνας Πίνδαρος Ανδριόπουλος
• Δραματολογική συνεργασία Βιβή Σπαθούλα
• Βοηθός σκηνοθέτη Νουρμάλα Ήστυ

Διανομή:

• Γκλούμοφ Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος
• Η μητέρα του Σοφία Σεϊρλή
• Στιόπκα Γιώργος Οικονόμου
• Κουρτσάγεφ Λαέρτης Βασιλείου
• Γκολούτβιν Σωτήρης Τσακομίδης
• Μανιέφα Μαρία Τσιμά
• Μαμάγεφ Δημήτρης Πιατάς
• Κρουτίτσκι Γιάννης Νταλιάνης
• Μαμάγεβα Φιλαρέτη Κομνηνού
• Γκοροντούλιν Θέμης Πάνου
• Τουρούσινα Ελένη Κοκκίδου
• Μάσενκα Κόρα Καρβούνη
• Γκριγκόρι Γεννάδιος Πάτσης
• Ματριόσα Ευγενία Ζέκερη
• Λουμπίνκα Χριστιάννα Μαντζουράνη
• Στην παράσταση συμμετέχουν οι πρωτοετείς φοιτητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου: Αφροδίτη Κλεοβούλου, Λάμπρος Κτεναβός, Γιώργος Κυριάκου, Άρης Λάσκος, Μυρτώ Πανάγου, Νατάσα Παπανδρέου, Φίλιππος Παπαχριστοδούλου, Κατερίνα Πατσιάνη, Γιάννης Ποιμενίδης, Ελεάνα Στραβοδήμου, Φοίβος Συμεωνίδης, Ευαγγελία Συριοπούλου, Ιώβη Φραγκάτου

Η κωμωδία της απληστίας… – «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» του Οστρόφσκι, στη Σκηνή «Κοτοπούλη»

Μια σχετικά άγνωστη στην Ελλάδα κωμωδία, ένα μικρό διαμάντι του ρωσικού ρεαλισμού, Το ημερολόγιο ενός απατεώνα του Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Οστρόφσκι, παρουσιάζει στη Σκηνή «Κοτοπούλη» το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα.

Ανατόμος της εμπορικής αστικής τάξης της Μόσχας, ο Οστρόφσκι κινείται και στη σάτιρα αυτή στο ίδιο κλίμα με το έργο που τον καθιέρωσε (αλλά και του κόστισε απαγορεύσεις και διώξεις), τον Στενό οικογενειακό κύκλο. Και εδώ κεντρικός ήρωας είναι ένας φιλόδοξος απατεώνας, που, προκειμένου να ανέλθει κοινωνικά, θα μετέλθει κάθε μέσου ώστε να επιτύχει τη σύναψη ενός πλούσιου γάμου και την είσοδο στην «καλή κοινωνία». Μόνο που ο Γκλούμοφ, ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου, που υποδύεται ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, είναι τόσο μεθοδικός ώστε καταγράφει τις κινήσεις του, τα σχέδιά του, τα πάντα, στο κρυφό του ημερολόγιο. Εκεί και τα άπλυτα της υψηλής κοινωνίας, που θα βγουν στη φόρα όταν κάποιος ανακαλύψει το ημερολόγιο. Πίσω από τη σάτιρά του, ο Οστρόφσκι κρύβει τη σκληρή κριτική του για την κενότητα και τη ματαιοδοξία της τάξης του, που επιχειρεί να κατακτήσει μια κοινωνική θέση ανταγωνιζόμενη την παρακμάζουσα αριστοκρατία.

Έργο της ωριμότητας του Οστρόφσκι (1823-1886), Το ημερολόγιο ενός απατεώνα γράφεται στο 1874, όταν πλέον ο συγγραφέας του έχει αναγνωριστεί, τα έργα του παίζονται σε όλες τις μοσχοβίτικες σκηνές και ο ίδιος είναι πρόεδρος της Ένωσης Ρώσων Θεατρικών Συγγραφέων. Τώρα πια τα έργα του αναγνωρίζονται και η κριτική του μπορεί να γίνει δεκτή από ένα κοινό που μπορεί να δει τον εαυτό του μέσα σε αυτά χωρίς να αντιδρά ζητώντας την καρατόμηση του δραματουργού.

Στην παράσταση του Γ. Κακλέα πρωταγωνιστούν ακόμη η Φιλαρέτη Κομνηνού, ο Δημήτρης Πιατάς, η Κόρα Καρβούνη, ο Λαέρτης Βασιλείου, καθώς και οι Ευγενία Ζέκερη, Ελένη Κοκκίδου, Χριστιάννα Μαντζουράνη, Γιάννης Νταλιάνης, Γιώργος Οικονόμου, Θέμης Πάνου, Γεννάδιος Πάτσης, Σοφία Σεϊρλή, Σωτήρης Τσακομίδης, Μαρία Τσιμά. Τα σκηνικά επιμελήθηκε ο Μανόλης Παντελιδάκης, τα κοστούμια η Ελένη Μανωλοπούλου και τη μουσική ο Ιάκωβος Δρόσος.

Αλεξάντρ Οστρόφσκι «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» στο «Κοτοπούλη – Ρεξ»

Την απολαυστική κωμωδία του Αλεξάντρ Οστρόφσκι «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» θα ανεβάσει (14/2, προπαράσταση στις 13/2) στο «Κοτοπούλη – Ρεξ» το Εθνικό Θέατρο. Αποφασισμένος να ανέλθει κοινωνικά και να πλουτίσει, ο νεαρός Γκλούμοφ, χρησιμοποιεί όλα τα όπλα: κολακείες, ερωτικές εξομολογήσεις, εξυπηρετήσεις κάθε είδους, συκοφαντίες. Καταστρώνει φιλόδοξα σχέδια και δουλεύει μεθοδικά. Στο κρυφό ημερολόγιό του, όμως, καταγράφει απάτες, σκάνδαλα, τα… άπλυτα της υψηλής κοινωνίας. Ολα πηγαίνουν όπως θέλει, μέχρι που η θεία του ανακαλύπτει το ημερολόγιο, και τα σχέδια του Γκλούμοφ ναυαγούν. Αλλά εκείνος δεν καταθέτει τα όπλα… Τι είναι ικανός να κάνει ο άνθρωπος για να αποκτήσει δύναμη και πλούτο; Η σχεδόν άγνωστη στην Ελλάδα αριστουργηματική σάτιρα του Οστρόφσκι, ενός από τους πρωτεργάτες του ρωσικού ρεαλισμού, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο. Το έργο με ανελέητο χιούμορ και ξέφρενη δράση αποτελεί σκληρή κριτική για την κενότητα, την ανοησία και τη ματαιοδοξία.

Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς, σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας, σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης, κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, μουσική επιμέλεια: Ιάκωβος Δρόσος, κίνηση: Κυριάκος Κοσμίδης, φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Παίζουν: Λαέρτης Βασιλείου, Ευγενία Ζέκερη, Κόρα Καρβούνη, Ελένη Κοκκίδου, Φιλαρέτη Κομνηνού, Χριστιάννα Μαντζουράνη, Γιάννης Νταλιάνης, Γιώργος Οικονόμου, Θέμης Πάνου, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Γεννάδιος Πάτσης, Δημήτρης Πιατάς, Σοφία Σεϊρλή, Σωτήρης Τσακομίδης, Μαρία Τσιμά.