Βιζυηνός έτοιμος για θέατρο

Ο Δήμος Αβδελιώδης ανέβασε το «Μόνον της ζωής του ταξείδιον»

Η πραγματική ιστορία του Γεωργίου Βιζυηνού, όταν το 1861, σε ηλικία δέκα ετών, δούλεψε παραγιός σ’ ένα σκληρό και τυραννικό ράπτη στην Κωνσταντινούπολη, είναι η αφορμή για ένα από τα σημαντικότερα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, το «Μόνον της ζωής του ταξείδιον».

Ενα αριστούργημα γραμμένο στην ιδιωματική γλώσσα του Θρακιώτη συγγραφέα, με άψογη δραματουργική πλοκή, αλλά και με εσωτερική μουσικότητα και τέμπο. Και, φυσικά, με θεατρικότητα. Στοιχεία που έκαναν μεταξύ άλλων τον -έτσι κι αλλιώς λάτρη της παράδοσης- Δήμο Αβδελιώδη να το ανεβάσει στο θέατρο «Αρτι».

Το εμπιστεύεται, μάλιστα, σε δύο εικοσιτετράχρονους ηθοποιούς-μαθητές του. Η Μαρίνα Αργυριάδου και ο Γιώργος Νικόπουλος αναμετρώνται καθημερινά (εναλλάξ) με τη σωστή εκφορά του λόγου, τους δύσκολους υποκριτικούς κώδικες και τη σκληρή πειθαρχεία που απαιτείται. Από μια παράσταση που σκηνοθετεί ο Δήμος Αβδελιώδης δεν θα μπορούσε να λείψει η συγκίνηση, αλλά και η μουσική. Αυτή τη φορά είναι ζωντανή και πρωτότυπη. Ο στενός του συνεργάτης Βαγγέλης Γιαννάκης έχει συνθέσει τα μουσικά μέρη, που παίζουν ζωντανά κάθε βράδυ η Ολγα Αρτικοπούλου (βιολοντσέλο) και ο Αλέξανδρος Αβδελιώδης (πιάνο). Η μουσική δεν καπελώνει το έργο, αλλά συνομιλεί μαζί του και συμπορεύεται με το ανθρώπινο μουσικό όργανο.

«Το ίδιο το έργο περικλείει και υπαγορεύει ένα μουσικό τέμπο. Είναι γραμμένο σαν μια λειτουργία: έχει επεισόδια και στάσιμα, δηλαδή μέλος. Πιθανότατα να το ήθελε έτσι κι ο ίδιος ο συγγραφέας του», μας εξηγεί ο Δήμος Αβδελιώδης.

Αποφεύγοντας την ηθογραφία -«καθώς, εάν ανέβαινε για να αναδείξει πολιτισμικές αξίες, θα ήταν βαρετό, καταθλιπτικό και ανυπόφορο»- και στοχεύοντας στη διαχρονική και, τελικά, την επική διάσταση του έργου, η παράσταση του Αβδελιώδη αναδεικνύει τα αρχετυπικά ζητήματά του. Εχει, άλλωστε, αποφασίσει πως η θεατρική παράσταση, και όχι το θεατρικό αναλόγιο ή η μοναχική ανάγνωση, είναι ο ιδανικότερος τρόπος. «Με τη θεατρικότητα της φωνής και τη χειρονομία, η γλώσσα του Βιζυηνού ακούγεται οικεία, ακόμη και σε μικρά παιδιά», υποστηρίζει ο Αβδελιώδης. «Η απόσταση από το χαρτί σβήνει χάρη στις υποκριτικές τεχνικές και δημιουργείται ένας ολόκληρος κόσμος, που πολύ δύσκολα συγκροτείται με την ανάγνωση».

Εχει ως γνωστόν ασχοληθεί και στο παρελθόν με τον Θρακιώτη συγγραφέα, ανεβάζοντας (1993) μια επιτομή οκτώ διηγημάτων του, με τίτλο «Μορφές από το έργο του Βιζυηνού», στο θέατρο «Σφενδόνη», με τεράστια καλλιτεχνική επιτυχία. Οι παραστάσεις συνεχίζονται μέχρι την Τρίτη, 26 Οκτωβρίου. Οσοι «πιστοί», σπεύσατε!

* Αρτι (Ηπείρου 41 & Αχαρνών, τηλ.: 210-8834002). Παρ.-Σαββ.: 10.15 μ.μ., Κυρ.-Δευτ.-Τρ.: 9.30 μ.μ. Εως 26/10.

• ΕΛΕΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 15 Οκτωβρίου 2010

Βιζυηνό χωρίς γλωσσικές παρεμβάσεις ανεβάζει το Θέατρο Βαφείο

Το αυτοβιογραφικό διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού «Το αμάρτημα της μητρός μου» δραματοποιείται χωρίς καμία περικοπή στη γλώσσα ή αλλαγή του κειμένου. Οι θεατρικές παραστάσεις ξεκινούν στις 15 Οκτωβρίου στο Θέατρο Βαφείο-Λάκης Καραλής.

«Το αμάρτημα της μητρός μου» δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Εστία, το 1833.

Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Βιζυηνός είναι η αρχαΐζουσα στην αφήγηση και η δημοτική στους διαλόγους. Το κείμενο χαρακτηρίζεται από ιδιωματισμούς της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Βιζύης. Το διήγημα χαρακτηρίστηκε καινοτόμο για την εποχή του, ενώ θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα της ελληνικής πεζογραφίας.

Στο διήγημά του «Το αμάρτημα της μητρός μου» ο Βιζυηνός αυτοσυστήνεται με μοναδικό τρόπο. Η ιστορία είναι γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο. Τα κύρια πρόσωπα είναι δύο, ο αφηγητής και η μητέρα του. Η ιστορία εξελίσσεται στη Βιζύη της Ανατολικής Θράκης.

Το διήγημα δραματοποιείται σε σκηνοθεσία Ηλία Λογοθέτη και παραγωγή της θεατρικής εταιρείας Ωδή. Οι παραστάσεις ξεκινούν στο Θέατρο Βαφείο-Λάκης Καραλής (Αγ.Όρους 16 και Κων/πόλεως 115, Βοτανικός), στις 15 Οκτωβρίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τραγούδια που ακούγονται ζωντανά με συνοδεία του μουσικού Νίκου Ψαριανού, είναι ποιήματα του Γεωργίου Βιζυηνού που μελοποιήθηκαν ειδικά για την παράσταση.

Θεατρικό παιχνίδι με αδικημένα «φαντάσματα πολιτισμού»

• Λαπαθιώτης, Χρηστομάνος, Ροδοκανάκης, Βιζυηνός έγιναν ήρωες των παραστάσεων της ομάδας «Οχι Παίζουμε»

• Της Σαντρας Βουλγαρη, Η Καθημερινή, 04/10/2009

Πριν από τρία χρόνια σ’ ένα εγκαταλελειμμένο διατηρητέο στα Εξάρχεια, στην οδό Κουντουριώτου 23, έγινε η αρχή. Στο σπίτι που έζησε ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης πραγματοποιήθηκε η πρώτη παράσταση μιας νεαρής θεατρικής ομάδας που έμελλε να δώσει το στίγμα της στα καλλιτεχνικά δρώμενα της Αθήνας. Ο σκηνοθέτης Γιώργος Σαχίνης και οι εναλλακτικοί «Οχι Παίζουμε» (ομάδα που δημιουργήθηκε και λειτουργεί συλλογικά) μας χάρισαν από τότε μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες θεατρικές προτάσεις των τελευταίων χρόνων. Μια «Ανασκαφή φαντασμάτων πολιτισμού στη σύγχρονη πόλη» (Urban Dig Project) όπως την ονόμασαν οι ίδιοι. Λαπαθιώτης στα Εξάρχεια («Καρδιά με κόκκαλα», εκεί που αυτο-πυροβολήθηκε). Κωνσταντίνος Χρηστομάνος σε ένα ημιυπόγειο στου Στρέφη («Το αίμα που μαράθηκε»), Ροδοκανάκης στο Κέντρο Ισιδώρας Ντάνκαν και άλλους χώρους της Αθήνας («Rodokanakis Rediscovered») και φέτος ο Γεώργιος Βιζυηνός στο Ωδείο Αθηνών («Mockob Selim MID») εκεί που ο συγγραφέας δίδαξε και ερωτεύτηκε για τελευταία φορά πριν από τον εγκλεισμό του στο Δρομοκαΐτειο. Η δεύτερη εκδοχή της παράστασης με τίτλο «Μοσκώβ Σελήμ» έχει πρεμιέρα στις 23 του μήνα στον χώρο του Ωδείου. Ηταν η αφορμή να δώσουμε τον λόγο στον Γιώργο Σαχίνη και την ομάδα «Οχι Παίζουμε» σε μια «περιήγηση» στους χώρους της ανασκαφής…

«Βίος και Πολιτεία». Το UrbanDig Project (Ανασκαφή φαντασμάτων πολιτισμού στη σύγχρονη πόλη) της ομάδας «Οχι Παίζουμε» ξεκίνησε στα Εξάρχεια, στο ερειπωμένο σπίτι του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Ενα σπίτι που ενσαρκώθηκε τον ιδιοκτήτη του: ρημαγμένο, έτοιμο να πέσει, καταστηλιτευμένο από πάσης φύσεως διαρρήκτες περιθωριακούς, σημαδεμένο από τις νυχτερινές επισκέψεις εραστών και ναρκομανών, πάντοτε φιλόξενο μες στην άγρια σιωπή του. Η παράσταση εκεί («Καρδιά με κόκκαλα. Βίος και πολιτεία του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη») ένα μουσικό θεατρικό παιχνίδι τράπουλας με τον θεατή, υπήρξε για εμάς κυριολεκτικά συνεύρεση με τον ποιητή, διαμέσου του σπιτιού του. Αυτό μας συγκίνησε. Το γενικότερο ενδιαφέρον του τύπου και των ιδιοκτητών βιβλιοπωλείων να επαναφέρουν στην επιφάνεια τον βίο και την πολιτεία του ποιητή μας ενθάρρυνε. Μετά τον Λαπαθιώτη, αναζητήσαμε νέα ανασκαφή «φαντάσματος πολιτισμού» στην Αθήνα. Οδηγηθήκαμε στην ίδια περιοχή της πόλης, και σε συγγραφέα της ίδιας περιοχής αισθητικής με τον Λαπαθιώτη.

Χρηστομάνος και Ροδοκανάκης. Ασχοληθήκαμε με τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο, σε ένα κενό ισόγειο χωμένο μέσα στον βράχο του Στρέφη: υγρό, ψυχρό και χαμηλοτάβανο σαν το σπίτι της Κερένιας Κούκλας. Η παράσταση εκεί υπήρξε για εμάς μια γοητευτική βύθιση στο περιβάλλον του έργου. Γι’ αυτό μετά τον Χρηστομάνο, εμβαθύναμε στις ίδιες ατμόσφαιρες, μέσα από το έργο του νεαρού ανταγωνιστή του, Πλάτωνα Ροδοκανάκη. Ο Ροδοκανάκης είναι το πιο «αδικημένο» φάντασμα από όλα με τα οποία έχουμε ασχοληθεί. Με το διήγημα «Βυσσινί Τριαντάφυλλο» διεκδίκησε να μείνει στην ιστορία ως ο γνησιότερος αισθητιστής της Ελλάδας. Ελάχιστοι σήμερα τον γνωρίζουν. Αποφασίσαμε, γι’ αυτό τον λόγο, να οργανώσουμε επετειακό φεστιβάλ εις μνήμην του. Φορτώσαμε σημαιάκια επετείου, χιώτικο λικέρ τριαντάφυλλο, ένα πικάπ με ρετρό δίσκους, κοστούμια και μικρόφωνα σε μια νεκροφόρα και περιηγηθήκαμε σε πέντε τόπους που σχετίζονται με την πολιτεία του (Βυζαντινό Μουσείο, Μουσείο Μπενάκη και κέντρο εξερεύνησης του αστικού πολιτισμού Bios) και τον βίο του (στη γενέτειρά του τη Χίο, και στον Βύρωνα, στο σπίτι της Isadora Duncan, τόπο συναντήσεων της λογοτεχνικής παρέας Χρηστομάνος, Ροδοκανάκης κ.ά.).

Ο Βιζυηνός. Η προσήλωσή μας στη ρομαντική επιθυμία του Ροδοκανάκη να μείνει στην ιστορία, μας οδήγησε στην απόγνωση του Γεώργιου Βιζυηνού, την περίοδο πριν από την είσοδό του στο Δρομοκαΐτειο. Ο άπατρις και ρημαγμένος Βιζυηνός του Ωδείου Αθηνών, όπου εργάστηκε αμέσως πριν από τον εγκλεισμό του, είναι μια προσωπικότητα τελείως διαφορετική από την ακίνδυνη εκδοχή της στα αναγνωστικά του σχολείου μας. Είναι ένα «φάντασμα πολιτισμού» ανατριχιαστικά σύγχρονο, τόσο ως καλλιτέχνης, όσο και ως προσωπικότητα. Αυτή την προσωπικότητα ανασκάψαμε πέρυσι και συνεχίζουμε να ανασκάπτουμε φέτος. Τρόπος ανασκαφής είναι η θεατρική μεταφορά του «Μοσκώβ-Σελήμ», του τελευταίου του διηγήματος. Συμπληρωματικά, οργανώνουμε έναν κύκλο ανοιχτών νυχτερινών συζητήσεων με προσκεκλημένους καλλιτέχνες και ακαδημαϊκούς που το έργο τους σχετίζεται με τον Βιζυηνό ή γενικά με τη φιλοσοφία «ανασκαφής φαντασμάτων πολιτισμού». Τόπος της παράστασης και των συζητήσεων είναι μια κενή αίθουσα πρόβας ορχήστρας στο Ωδείο Αθηνών, που στεγάζεται πλέον στην οδό Ρηγίλλης και όχι στην Πειραιώς, όπως στα χρόνια του Βιζυηνού. Το επόμενο «φάντασμα πολιτισμού» του UrbanDig Project είναι ο Διονύσιος Σολωμός σε τόπο που ακόμη ανιχνεύεται.

Το θέατρο ως διάδραση. Το θέατρο με ενδιαφέρει ως τόπος συνάντησης δημιουργών από διαφορετικές περιοχές τέχνης. Οι παραστάσεις στις οποίες συμμετέχω ως σκηνοθέτης φέρνουν σε διάδραση τον χορό, τα εικαστικά, τη μουσική, τη λογοτεχνία και την υποκριτική. Με ενδιαφέρει αυτή η διάδραση και μου αρέσει να συνεργάζομαι με καλλιτέχνες με ισχυρή θέση, που διεκδικούν χώρο να την εκφράσουν. Μου αρέσει να με μετακινούν από τη δική μου θέση, ειδικά όταν αυτή είναι βαθιά εδραιωμένη μέσα μου. Σημαίνει ότι εξελίσσομαι και δίνει νόημα σε αυτό που εγώ αποκαλώ «δημιουργική συνεργασία». Και το θέατρο είναι φτιαγμένο, ως διαδικασία, να το χαρίζει αυτό στους (μοναχικούς) καλλιτέχνες.

«Οχι Παίζουμε». Μας αρέσει να χρησιμοποιούμε το θέατρο ως σκαπάνη σκαιώδων ιστοριών ή προσωπικοτήτων που συνδέονται με καθημερινές γωνιές της σύγχρονης πόλης. Θέλουμε να εξελίξουμε τη δράση μας και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού. Θα συνεχίσουμε να την ενισχύουμε με παράλληλες δράσεις που ανοίγουν τον διάλογο μεταξύ δημιουργών από διαφορετικούς χώρους της τέχνης και της επιστήμης. Εκτός του UrbanDig, η «Οχι Παίζουμε» στοχεύει να εξελίξει τη δράση της σε θεατρικές σκηνές, αναζητώντας σύγχρονους τρόπους ανάγνωσης της θεατρικής γραφής και λειτουργίας της θεατρικής τέχνης.

Γελωτοποιός μνημονεύει Γεώργιο Βιζυηνό

• Εχει γίνει τα τελευταία χρόνια σχεδόν μόδα η μεταφορά του Γεώργιου Βιζυηνού στη σκηνή -τον έχουν ήδη επεξεργαστεί γόνιμα ως θεατρική πρώτη ύλη η Ρούλα Πατεράκη με τον Μισέλ Φάις, η Αννα Κοκκίνου κι ο Δήμος Αβδελιώδης.

Η Τζίνα Θλιβέρη είναι ένας ρημαγμένος τζόκερ που προπονεί τον νέο περφόρμερ (Δημήτρης Μοθωναίος) πάνω στις φράσεις του Βιζυηνού

Μια μεταμοντέρνα εκδοχή «μεταξύ χορού, θεάτρου, μουσικής, εικαστικών, video και… κατάληψης» για δύο ερμηνευτές είναι η πρόταση της ομάδας «Οχι Παίζουμε» πάνω στο «Μοσκώβ Σελήμ». Ενα αυτοαναφορικό σκηνικό σχόλιο για τον ίδιο τον Βιζυηνό, το «Μοσκώβ Σελήμ» του αλλά και την πραγματικότητα που μας ζώνει.

Στον «MOCKOB SELIM MID-», που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Γιώργου Σαχίνη την Πέμπτη στο Ωδείο Αθηνών, ένας σύγχρονος τζόκερ (Τζίνα Θλιβέρη), «ρημαγμένος αλλά αναγκασμένος σε ένα διαρκές χαμόγελο ευφορίας», θα προπονεί μέχρι τελικής πτώσεως έναν νέο performer (Δημήτρης Μοθωναίος). Θα τον εκπαιδεύει πάνω στην αξεπέραστη φράση του Βιζυηνού «μετεβλήθη εντός μου ο ρυθμός του κόσμου».

«Δεν γνωρίζω ούτε τη χώρα που ‘μαι τώρα. Μόνο βλέπω και φρονώ πως ο πόνος που πονώ, καθώς μ’ έχει εμέ ρημάξει και του κόσμου αυτού την τάξη… έχει αλλάξει». Ο στίχος του Βιζυηνού γίνεται σύνθημα του… επαναστάτη χωρίς αιτία νεαρού performer, που θα κατοικήσει ώς το τέλος Μαΐου στη «γιάφκα» μιας άδειας αίθουσας διδασκαλίας του Ωδείου Αθηνών.

Η ομάδα «Οχι Παίζουμε» έως σήμερα πάντα επεδίωκε να συνδέει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τη δουλειά της με τη βιωματικότητα των χώρων. Ο «Λαπαθιώτης» της ανέβηκε στο ρημαγμένο σπίτι του ποιητή στα Εξάρχεια. Στο «Αίμα που μαράθηκε», του Χρηστομάνου, αναζητήθηκε ένας χώρος χαμηλοτάβανος και υγρός που θα αναβίωνε την ατμόσφαιρα της «Κερένιας κούκλας» του. Ο «Ροδοκανάκης rediscovered» ξεκίνησε απ’ το Βυζαντινό Μουσείο, αφού ο συγγραφέας, μετά τις θεολογικές σπουδές στη Χάλκη, είχε συγγράψει βυζαντινά μελετήματα. Εφτασε στον Βύρωνα, όπου έζησε ο Χρηστομάνος με τον οποίο είχε δικαστική διένεξη για λογοκλοπή, και κατέληξε στη γενέτειρα του Ροδοκανάκη, τη Χίο.

Το «Μοσκώβ Σελήμ» (στα ρωσικά σημαίνει: Μόσχα Ισλάμ) ανεβαίνει στο Ωδείο Αθηνών, γιατί εκεί ο Βιζυηνός δίδαξε πρώτος δραματολογία από το 1890 ώς το 1892. Είναι ο χώρος όπου γνώρισε τον τελευταίο έρωτα της ζωής του και εκδήλωσε τα συμπτώματα που τον οδήγησαν στο «Δρομοκαΐτειο». Η παράσταση παρακολουθεί τρεις διαδρομές της ζωής του: από το Ωδείο Αθηνών στο «Δρομοκαΐτειο», στις 15 Απριλίου 1892. Από τη ζωή στο θάνατο, στις 15 Απριλίου 1896. Από τα χαμένα μεταλλεία της Βιζύης στην Αθήνα, οπότε αποφασίζει να μεταφέρει τη ζωή του Μοσκώβ Σελήμ και τη συνάντηση μαζί του σε διήγημα. Το ύστατο.

Το Mid του τίτλου παραπέμπει σε τρία διαφορετικά μεταίχμια: της κατάστασης στην οποία βρισκόταν όταν έγραφε το διήγημα ο Βιζυηνός. Του Μοσκώβ Σελήμ, παραγκωνισμένου γιου Τούρκου Αγά, που αποφασίζει να πολεμήσει στην Κριμαία κατά των Ρώσων για να αποκτήσει υπόσταση στα μάτια του πατέρα του. Και τέλος, της Αθήνας του σήμερα, που αναζητεί την ταυτότητά της, κακοποιημένη από τα επεισόδια του Δεκεμβρίου.

«Η παράσταση χρησιμοποιεί τον μύθο, τη γλώσσα και την αυτοβιογραφική φόρμα του διηγήματος ως ραχοκοκαλιά ενός σύγχρονου «πολυ-θεάματος» με σαφείς αναφορές στο καρουσέλ της εποχής μας», εξηγεί ο σκηνοθέτης Γ. Σαχίνης. «Από τα έργα του Βιζυηνού επιλέξαμε το «Μοσκώβ Σελήμ» γιατί είναι το μοναδικό που διαχειρίζεται την έννοια της ταυτότητας. Την ταυτότητά μας δεν αναζητάμε σήμερα όλοι;», ρωτά και η Τζίνα Θλιβέρη. «Επιπλέον, το έργο μάς έβγαζε την αίσθηση μιας πολύ μεγάλης μοναξιάς, την οποία βίωνε όταν το έγραφε ο Βιζυηνός. Κι εμείς με τα γεγονότα του Δεκεμβρίου μια απέραντη μοναξιά αισθανθήκαμε. Εκεί μάς μίλησε το έργο. Η παράσταση γεννήθηκε δηλαδή απ’ την ανάγκη μας να γίνει κάτι διαφορετικό απ’ το να κατεβαίνουμε με σημαίες στην Ομόνοια!»

Ο «MOCKOB SELIM MID-» τελειώνει με τον τζόκερ και τον performer να κρατούν μια βαλίτσα. «Ο «MOCKOB SELIM MID-» είναι σίγουρα φτιαγμένος να αναχωρεί», τονίζει ο σκηνοθέτης. «Σαν τον Βιζυηνό, που διδάσκοντας στο Ωδείο Αθηνών αναχωρεί για το Δρομοκαΐτειο και τελειώνοντας το «Μοσκώβ Σελήμ» αναχωρεί γι’ αυτό το «μετά τη γραφή»».

Οι χορογραφίες είναι της Ειρήνης Αλεξίου, η διαμόρφωση του χώρου του Γιάννη Σκουρλέτη, η μουσική του Κώστα Δαλακούρα και το μοντάζ των βίντεο του Ευθύμη Θεοδόση.

Να σημείωσουμε ότι ο «Μοσκώβ Σελήμ» δημοσιεύτηκε εν αγνοία του Βιζυηνού, ενώ βρισκόταν έγκλειστος στο «Δρομοκαΐτειο», ατελώς, σε συνέχειες στην εφημερίδα «Εστία». Ολόκληρο το κείμενο βρέθηκε κρυμμένο μετά τον θάνατό του στο πατρικό του στη Βιζύη. *

Σκοτεινός Βιζυηνός στο Ωδείο.Το διήγημα «Ο Μοσκώβ-Σελήμ» παρουσιάζεται από τη θεατρική ομάδα «Οχι παίζουμε»

• Τι διαδρομή κι αυτή: Από το Ωδείο Αθηνών ως το Δρομοκαΐτειο. Και από τη συγγραφή συγκροτημένων λογοτεχνημάτων σε παραληρηματικά ποιήματα. Τι μεσολάβησε; Ποια ήταν η αφορμή για να κοπεί αυτό το εισιτήριο χωρίς επιστροφή; Ο ανεκπλήρωτος έρωτάς του με την έφηβη μαθήτρια πιάνου και αργότερα καθηγήτρια του Ωδείου, Μπεττίνα Φραβασίλη. Εκείνη ήταν η «αιτία της τρέλας του» όπως είχε πει και ο ίδιος- και μετά από εκείνον όσοι αρέσκονται να αποδίδουν σε ένα μοιραίο πάθος όλες τις συμφορές που βρίσκουν έναν χαρισματικό, πλην όμως σκοτεινό, άνθρωπο. Για την ομάδα «Οχι παίζουμε» τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Έχοντας στο παρελθόν ανεβάσει παραστάσεις σε χώρους σχεδόν στοιχειωμένους από προσωπικότητες όπως ο Ναπολέων Λαπαθιώτης και ο Πλάτωνας Ροδοκανάκης, αυτήν την εποχή ετοιμάζονται πυρετωδώς για την πρεμιέρα του έργου «Μοσκώβ-Σελήμ Μid-».

• Ο τόπος: το Ωδείο Αθηνών, εκεί όπου ο Βιζυηνός δίδαξε πρώτος δραματολογία (1890-1892). Ο χρόνος: 15 Απριλίου, η ημερομηνία αποχώρησής του από το Ωδείο με προορισμό το Δρομοκαΐτειο, καθώς και του θανάτου του μέσα σε αυτό, λίγα χρόνια αργότερα. Ο Γιώργος Σαχίνης υπογράφει λοιπόν τη σκηνοθεσία μιας παράστασης που συνδυάζει τις τέχνες του θεάτρου, της μουσικής, των εικαστικών, αλλά και της μεταφυσικής. «Το μαγικό με τον Βιζυηνό είναι ότι ενώ τα κείμενά του μοιάζουν να είναι αυτοβιογραφικά, ποτέ δεν ξέρεις… Είχε το ταλέντο να φτιάχνει ένα υπέροχο σύμπαν, αφήνοντας τον παθιασμένο αναγνώστη του να αναρωτιέται τι απ΄ όλα αυτά ήταν αλήθεια και τι ψέμα» σημειώνει ο σκηνοθέτης.

• Η προσθήκη του «Μid-» στον τίτλο του έργου υπονοεί το μεταβατικό στάδιο στο οποίο μονίμως βρισκόταν ο Βιζυηνός. Ήταν ένας αιώνιος ταξιδιώτης, ένας άπατρις. Βρισκόταν σε μια διαρκή διαδρομή από κάτι σε κάτι άλλο. Και κάπως έτσι πατρίδα του έγινε το ίδιο το ταξίδι. Ο ίδιος δεν τόλμησε να δημοσιεύσει το συγκεκριμένο έργο. Εν αγνοία του, όσο βρισκόταν έγκλειστος στο ψυχιατρείο, δημοσιεύθηκε ατελώς, σε συνέχειες, στην εφημερίδα «Εστία». Αφιερωμένο στον Μοσκώβ-Σελήμ, έναν Τούρκο που ο Βιζυηνός συνάντησε και συμπάθησε κεραυνοβόλα στη ρημαγμένη από τους Τούρκους πατρίδα του, τη Βιζύη, και γραμμένο σε μια εποχή κατά την οποία η Ελλάδα πάσχιζε να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά της, ήταν φυσικό να μην αποτελεί το δημοφιλέστερο θέμα λογοτεχνικού έργου. Και κάπως έτσι, ο Βιζυηνός περιθωριοποιήθηκε από τις κλίκες και τα σαλόνια της εποχής του για να δικαιωθεί- ω! τι πρωτότυπο- μετά θάνατον.

• «Πρόκειται για το πιο ακραία αυτοβιογραφικό έργο του Βιζυηνού. Και όσο πιο κοντά στην αλήθεια βρίσκεται κάτι τόσο πιο πολύ διστάζεις να το βγάλεις στην επιφάνεια» τονίζει ο σκηνοθέτης. Σκάνδαλο μεγάλο και τρανό για εκείνη την εποχή και εκείνη την Ελλάδα να βγει ένας Ελληνας και να πει ότι νιώθει φίλος και ίσως εραστής με έναν Τούρκο. Οι «Οχι παίζουμε» δείχνουν λοιπόν να έχουν πάρει πολύ στα σοβαρά την αποκατάσταση του alter ego του Βιζυηνού. Όπως είναι (μετα)φυσικό, κάθε ανεξήγητος ήχος κατά τη διάρκεια των εντατικών προβών παραπέμπει τους συντελεστές στο ανήσυχο πνεύμα του συγγραφέα-ταξιδιώτη, που ίσως επέστρεψε στον γνώριμο χώρο του Ωδείου όχι πια ως καθηγητής δραματολογίας αλλά ως δεύτερος σκηνοθέτης. Οσο για τον… επίσημο, τι θα ρωτούσε άραγε τον Βιζυηνό αν είχε την ευκαιρία; «Θα τον ρωτούσα αν αυτά που έζησε, τα έγραψε πρώτα και μετά τα βίωσε. Είχε αυτή τη δύναμη, να σχηματίζει πρώτα τη ζωή του σαν σενάριο και μετά να τη ζει όπως ακριβώς την είχε γράψει. Αυτό είναι κατάρα και ευλογία. Γιατί ξέρεις πάντα πώς τελειώνει κάτι. Και κάπως έτσι έζησε. Για να πιστοποιήσει τα γραφόμενά του».

Πρεμιέρα στις 15/4. Ωδείο Αθηνών, Ρηγίλλης και Βασ. Γεωργίου Β΄ 17-19,τηλ.κρατήσεων: 6947 247 218.

• Της Αστεροπης Λαζαριδου | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 15 Μαρτίου 2009

Γεώργιου Βιζυηνού «Μοσκώβ Σελήμ»

Θεατροποιημένος «Σελήμ»

Μετά την ενασχόλησή του με τους Ναπολέοντα Λαπαθιώτη (2006), Κωνσταντίνο Χρηστομάνο (2007), Πλάτωνα Ροδοκανάκη (2008) και τη θεατροποίηση της ζωής και κειμένων τους, ο θίασος «Οχι παίζουμε», θα ανεβάσει (το Μάρτιο) το τελευταίο διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού «Μοσκώβ Σελήμ», γραμμένο στο «Δρομοκαΐτειο» και καλά κρυμμένο στα προσωπικά του είδη, για να μη δημοσιευτεί. Η παράσταση θα παιχτεί στο Ωδείο Αθηνών, όπου ο Γ. Βιζυηνός δίδαξε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, πριν τον εγκλεισμό του στο «Δρομοκαΐτειο», και όπου γνώρισε «την αιτία της τρέλας του», τη δεκατετράχρονη αριστοκράτισσα – αριστούχο σολίστα του Ωδείου στο πιάνο, Μπεττίνα Φραβασίλη.