Θεατρικό παιχνίδι με αδικημένα «φαντάσματα πολιτισμού»

• Λαπαθιώτης, Χρηστομάνος, Ροδοκανάκης, Βιζυηνός έγιναν ήρωες των παραστάσεων της ομάδας «Οχι Παίζουμε»

• Της Σαντρας Βουλγαρη, Η Καθημερινή, 04/10/2009

Πριν από τρία χρόνια σ’ ένα εγκαταλελειμμένο διατηρητέο στα Εξάρχεια, στην οδό Κουντουριώτου 23, έγινε η αρχή. Στο σπίτι που έζησε ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης πραγματοποιήθηκε η πρώτη παράσταση μιας νεαρής θεατρικής ομάδας που έμελλε να δώσει το στίγμα της στα καλλιτεχνικά δρώμενα της Αθήνας. Ο σκηνοθέτης Γιώργος Σαχίνης και οι εναλλακτικοί «Οχι Παίζουμε» (ομάδα που δημιουργήθηκε και λειτουργεί συλλογικά) μας χάρισαν από τότε μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες θεατρικές προτάσεις των τελευταίων χρόνων. Μια «Ανασκαφή φαντασμάτων πολιτισμού στη σύγχρονη πόλη» (Urban Dig Project) όπως την ονόμασαν οι ίδιοι. Λαπαθιώτης στα Εξάρχεια («Καρδιά με κόκκαλα», εκεί που αυτο-πυροβολήθηκε). Κωνσταντίνος Χρηστομάνος σε ένα ημιυπόγειο στου Στρέφη («Το αίμα που μαράθηκε»), Ροδοκανάκης στο Κέντρο Ισιδώρας Ντάνκαν και άλλους χώρους της Αθήνας («Rodokanakis Rediscovered») και φέτος ο Γεώργιος Βιζυηνός στο Ωδείο Αθηνών («Mockob Selim MID») εκεί που ο συγγραφέας δίδαξε και ερωτεύτηκε για τελευταία φορά πριν από τον εγκλεισμό του στο Δρομοκαΐτειο. Η δεύτερη εκδοχή της παράστασης με τίτλο «Μοσκώβ Σελήμ» έχει πρεμιέρα στις 23 του μήνα στον χώρο του Ωδείου. Ηταν η αφορμή να δώσουμε τον λόγο στον Γιώργο Σαχίνη και την ομάδα «Οχι Παίζουμε» σε μια «περιήγηση» στους χώρους της ανασκαφής…

«Βίος και Πολιτεία». Το UrbanDig Project (Ανασκαφή φαντασμάτων πολιτισμού στη σύγχρονη πόλη) της ομάδας «Οχι Παίζουμε» ξεκίνησε στα Εξάρχεια, στο ερειπωμένο σπίτι του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Ενα σπίτι που ενσαρκώθηκε τον ιδιοκτήτη του: ρημαγμένο, έτοιμο να πέσει, καταστηλιτευμένο από πάσης φύσεως διαρρήκτες περιθωριακούς, σημαδεμένο από τις νυχτερινές επισκέψεις εραστών και ναρκομανών, πάντοτε φιλόξενο μες στην άγρια σιωπή του. Η παράσταση εκεί («Καρδιά με κόκκαλα. Βίος και πολιτεία του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη») ένα μουσικό θεατρικό παιχνίδι τράπουλας με τον θεατή, υπήρξε για εμάς κυριολεκτικά συνεύρεση με τον ποιητή, διαμέσου του σπιτιού του. Αυτό μας συγκίνησε. Το γενικότερο ενδιαφέρον του τύπου και των ιδιοκτητών βιβλιοπωλείων να επαναφέρουν στην επιφάνεια τον βίο και την πολιτεία του ποιητή μας ενθάρρυνε. Μετά τον Λαπαθιώτη, αναζητήσαμε νέα ανασκαφή «φαντάσματος πολιτισμού» στην Αθήνα. Οδηγηθήκαμε στην ίδια περιοχή της πόλης, και σε συγγραφέα της ίδιας περιοχής αισθητικής με τον Λαπαθιώτη.

Χρηστομάνος και Ροδοκανάκης. Ασχοληθήκαμε με τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο, σε ένα κενό ισόγειο χωμένο μέσα στον βράχο του Στρέφη: υγρό, ψυχρό και χαμηλοτάβανο σαν το σπίτι της Κερένιας Κούκλας. Η παράσταση εκεί υπήρξε για εμάς μια γοητευτική βύθιση στο περιβάλλον του έργου. Γι’ αυτό μετά τον Χρηστομάνο, εμβαθύναμε στις ίδιες ατμόσφαιρες, μέσα από το έργο του νεαρού ανταγωνιστή του, Πλάτωνα Ροδοκανάκη. Ο Ροδοκανάκης είναι το πιο «αδικημένο» φάντασμα από όλα με τα οποία έχουμε ασχοληθεί. Με το διήγημα «Βυσσινί Τριαντάφυλλο» διεκδίκησε να μείνει στην ιστορία ως ο γνησιότερος αισθητιστής της Ελλάδας. Ελάχιστοι σήμερα τον γνωρίζουν. Αποφασίσαμε, γι’ αυτό τον λόγο, να οργανώσουμε επετειακό φεστιβάλ εις μνήμην του. Φορτώσαμε σημαιάκια επετείου, χιώτικο λικέρ τριαντάφυλλο, ένα πικάπ με ρετρό δίσκους, κοστούμια και μικρόφωνα σε μια νεκροφόρα και περιηγηθήκαμε σε πέντε τόπους που σχετίζονται με την πολιτεία του (Βυζαντινό Μουσείο, Μουσείο Μπενάκη και κέντρο εξερεύνησης του αστικού πολιτισμού Bios) και τον βίο του (στη γενέτειρά του τη Χίο, και στον Βύρωνα, στο σπίτι της Isadora Duncan, τόπο συναντήσεων της λογοτεχνικής παρέας Χρηστομάνος, Ροδοκανάκης κ.ά.).

Ο Βιζυηνός. Η προσήλωσή μας στη ρομαντική επιθυμία του Ροδοκανάκη να μείνει στην ιστορία, μας οδήγησε στην απόγνωση του Γεώργιου Βιζυηνού, την περίοδο πριν από την είσοδό του στο Δρομοκαΐτειο. Ο άπατρις και ρημαγμένος Βιζυηνός του Ωδείου Αθηνών, όπου εργάστηκε αμέσως πριν από τον εγκλεισμό του, είναι μια προσωπικότητα τελείως διαφορετική από την ακίνδυνη εκδοχή της στα αναγνωστικά του σχολείου μας. Είναι ένα «φάντασμα πολιτισμού» ανατριχιαστικά σύγχρονο, τόσο ως καλλιτέχνης, όσο και ως προσωπικότητα. Αυτή την προσωπικότητα ανασκάψαμε πέρυσι και συνεχίζουμε να ανασκάπτουμε φέτος. Τρόπος ανασκαφής είναι η θεατρική μεταφορά του «Μοσκώβ-Σελήμ», του τελευταίου του διηγήματος. Συμπληρωματικά, οργανώνουμε έναν κύκλο ανοιχτών νυχτερινών συζητήσεων με προσκεκλημένους καλλιτέχνες και ακαδημαϊκούς που το έργο τους σχετίζεται με τον Βιζυηνό ή γενικά με τη φιλοσοφία «ανασκαφής φαντασμάτων πολιτισμού». Τόπος της παράστασης και των συζητήσεων είναι μια κενή αίθουσα πρόβας ορχήστρας στο Ωδείο Αθηνών, που στεγάζεται πλέον στην οδό Ρηγίλλης και όχι στην Πειραιώς, όπως στα χρόνια του Βιζυηνού. Το επόμενο «φάντασμα πολιτισμού» του UrbanDig Project είναι ο Διονύσιος Σολωμός σε τόπο που ακόμη ανιχνεύεται.

Το θέατρο ως διάδραση. Το θέατρο με ενδιαφέρει ως τόπος συνάντησης δημιουργών από διαφορετικές περιοχές τέχνης. Οι παραστάσεις στις οποίες συμμετέχω ως σκηνοθέτης φέρνουν σε διάδραση τον χορό, τα εικαστικά, τη μουσική, τη λογοτεχνία και την υποκριτική. Με ενδιαφέρει αυτή η διάδραση και μου αρέσει να συνεργάζομαι με καλλιτέχνες με ισχυρή θέση, που διεκδικούν χώρο να την εκφράσουν. Μου αρέσει να με μετακινούν από τη δική μου θέση, ειδικά όταν αυτή είναι βαθιά εδραιωμένη μέσα μου. Σημαίνει ότι εξελίσσομαι και δίνει νόημα σε αυτό που εγώ αποκαλώ «δημιουργική συνεργασία». Και το θέατρο είναι φτιαγμένο, ως διαδικασία, να το χαρίζει αυτό στους (μοναχικούς) καλλιτέχνες.

«Οχι Παίζουμε». Μας αρέσει να χρησιμοποιούμε το θέατρο ως σκαπάνη σκαιώδων ιστοριών ή προσωπικοτήτων που συνδέονται με καθημερινές γωνιές της σύγχρονης πόλης. Θέλουμε να εξελίξουμε τη δράση μας και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού. Θα συνεχίσουμε να την ενισχύουμε με παράλληλες δράσεις που ανοίγουν τον διάλογο μεταξύ δημιουργών από διαφορετικούς χώρους της τέχνης και της επιστήμης. Εκτός του UrbanDig, η «Οχι Παίζουμε» στοχεύει να εξελίξει τη δράση της σε θεατρικές σκηνές, αναζητώντας σύγχρονους τρόπους ανάγνωσης της θεατρικής γραφής και λειτουργίας της θεατρικής τέχνης.