Σάλος στη Βρετανία με το έργο «Πολύ καλοί άνθρωποι οι Εγγλέζοι»

• Σάτιρα στερεοτύπων ή ρατσιστικό έργο;

Σκηνή από την παράσταση. Ο συγγραφέας Ρ. Μπιν και ο σκηνοθέτης και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Ν. Χάιτνερ την υποστηρίζουν. Μουσουλμανική αντιπροσωπεία συγγραφέων ζητά εξηγήσεις

«Προκλητικά ρατσιστικό θεατρικό έργο» ή «θαρραλέα σκηνική ανάλυση της πολυφυλετικότητας της Μ.Βρετανίας»; «Καρτουνίστικη «κακοποίηση» των εθνικών μειονοτήτων» ή «σατιρική πρόκληση των αντιρατσιστικών αντανακλαστικών των Βρετανών»;

Δεν είναι δύσκολο να αποφανθείς παρακολουθώντας τον «πόλεμο» που μαίνεται στον αγγλικό Τύπο γύρω από το νέο έργο του Ρίτσαρντ Μπιν «England People very nice» (ελεύθερη απόδοση: «Πολύ καλοί άνθρωποι οι Εγγλέζοι») που μόλις έκανε πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο.

Πρόκειται για ένα φιλόδοξο έργο, που παρακολουθεί τα μεταναστευτικά κύματα -και την αφομοίωσή τους- προς το ανατολικό Λονδίνο τους τελευταίους τέσσερις αιώνες. Μέσα από το γκροτέσκο της σάτιρας παρουσιάζει κάτι που εν πολλοίς όλοι μας γνωρίζουμε: την αχαλίνωτη αδυναμία των Ιρλανδών στο ποτό, την άρρωστη εμμονή των μουσουλμάνων (στην προκειμένη περίπτωση, απ’ το Μπανγκλαντές) στον Αλλάχ, το «κόλλημα» των Εβραίων στις Γραφές και την ροπή των Γάλλων στην… ξιπασιά! Ο Ρίτσαρντ Μπιν χτίζοντας εκουσίως χαρακτήρες που παραπέμπουν σε ζωντανά καρτούν (κατά τον Μάικλ Μπίλινγκτον της «Γκάρντιαν» «αναπαράγουν κωμικά στερεότυπα») «περιλαμβάνει» κι άλλες εκδοχές «εθνικών» χαρακτήρων: έναν Παλαιστίνιο, ένα Σέρβο κι έναν Αζερμπαϊτζανό.

Κι όμως γι’ αυτό το έργο, που δεν είναι παρά μια ξεκαρδιστική σάτιρα -έστω στερεοτύπων- το Εθνικό Θέατρο και ο συγγραφέας κατηγορούνται για ρατσισμό. Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που στην πολυφυλετική Αγγλία οι δημιουργοί καλούνται να απολογηθούν για τα καλλιτεχνικά τους έργα. Την ερχόμενη Παρασκευή ο Νίκολας Χάιτνερ, διευθυντής του National και σκηνοθέτης της παράστασης που έγινε «κόκκινο πανί», θα πρέπει να αποδείξει στη συνάντησή του με εκπροσώπους συγγραφέων (επικεφαλής τους είναι ένας μαινόμενος Χουσεΐν Ισμαήλ) κι ακτιβιστές από το East End, τη συνοικία στην οποία εκτυλίσσεται το έργο, ότι οι προθέσεις όλων (του θεάτρου, του ιδίου και του συγγραφέα) ήταν αγνές κι αντιρατσιστικές!

Οχι ότι ο Μπιν δεν το είχε προβλέψει. Σε συνέντευξή του είχε παραδεχθεί ότι «οι εθνικιστές Ιρλανδοί δεν θα πολυχαρούν βλέποντας τους προγόνους τους αιμομίκτες – και δεν είναι οι μόνοι. Ομως, πάντα οι μετανάστες ξεπέρναγαν τα πολιτιστικά και σεξουαλικά σύνορα».

Παρ’ όλα αυτά, με τη βραβευμένη πένα του δεν διακωμωδεί μόνο τα επιμέρους πασίγνωστα εθνικά χούγια των μεταναστών, που μόλις αφομοιωθούν κάνουν στους επόμενους μετανάστες ό,τι είχαν υποστεί οι ίδιοι από τους ντόπιους. Ο 52χρονος Μπιν χτυπά και τους συμπατριώτες του, αφού παρουσιάζει τους εθνικούς χαρακτήρες-καρικατούρες να πελαγοδρομούν στους σκοπέλους της μισαλλόδοξης, χωρίς ανοχή για τον ξένο, Αγγλίας. Κι όπως σημείωνε εύστοχα ο χθεσινός «The Observer»: «Τι θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη σημασία από ένα έργο που κάνει το κοινό να κοιτά τον εαυτό του, προκαλεί το γέλιο του και το κάνει να νιώθει άβολα ακριβώς επειδή γελά; Είναι ένα έργο με σκεπτικισμό και γενναιοδωρία».

• ΙΩΑΝΝΑ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 16/02/2009