- Το μόνο σίγουρο είναι πως η ιδέα και μόνο μιας ενδεχόμενης ενασχόλησης με τον Φάουστ του Γκαίτε προκαλεί ίλιγγο. Ωστόσο, πέρα από τις φιλοσοφικές ιδέες, την ανάμειξη διαφορετικών λογοτεχνικών ρευμάτων, την ποιητική μεγαλοφυΐα και το βάρος του αριστουργήματος, που συχνά λειτουργεί ως τροχοπέδη, ο βασικός πυρήνας του έργου δεν παύει να πραγματεύεται την πιο παλιά ιστορία του κόσμου: ένας άνθρωπος αντιμέτωπος με τον εαυτό του και την αθανασία.
- Ιδεολογικά, ο χαρακτήρας του Φάουστ συνενώνει όλα τα αδιέξοδα της ιστορίας της φιλοσοφίας μέχρι την εποχή του Γκαίτε, βιώνοντας τη διαχρονική σύγκρουση ανάμεσα στο σώμα που εξεγείρεται αναζητώντας τις χωμάτινες ρίζες του και στο πνεύμα, που θεοποιήθηκε, μέσω της αδιαπραγμάτευτης προσήλωσης στην έννοια του ορθού λόγου. Είναι ενδεικτικό ότι ο, σύγχρονος του Γκαίτε, Καντ με τη θεωρία του τεκμηριώνει τη σύζευξη των δυο αντικρουόμενων φιλοσοφικών ροπών (ορθολογισμός – εμπειρισμός) όσον αφορά την απόκτηση της γνώσης και συνάμα ομολογεί πως η γνώση έχει όρια, ανυπέρβλητα για τον άνθρωπο. Ο ήρωας του Γκαίτε, αδυνατώντας να αποδεχτεί τη μηδαμινότητα της ύπαρξής του και το απροσπέλαστο του κόσμου που τον περιβάλλει, προβαίνει σε μια συμφωνία με τον Μεφιστοφελή: να γίνει δούλος του εάν εκείνος καταφέρει να του προσφέρει έστω και μια στιγμή ολοκληρωτικής πληρότητας.
- Οι δώδεκα ηθοποιοί της νέας γενιάς που συν-δημιουργούν ισότιμα στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, ως άλλοι ανικανοποίητοι Φάουστ, δεν δίστασαν να ρισκάρουν υλοποιώντας μια σκηνική συνθήκη εξ ορισμού ριζοσπαστική. Πέντε σκηνοθετικές απόψεις (Γιώργος Γάλλος, Βασίλης Μαυρογεωργίου, Αργύρης Ξάφης, Ομάδα Blitz -που αποτελείται από τους Γιώργο Βαλαή, Αγγελική Παπούλια, Χρήστο Πασσαλή και Αργυρώ Χιώτη) συντονίζονται σε ένα ενιαίο αποτέλεσμα.
- Οι πέντε ηθοποιοί φωτίζουν το δραματικό πρόσωπο του Φάουστ από ισάριθμες, τουλάχιστον, οπτικές γωνίες, οι οποίες θα ήταν σχεδόν αδύνατο να αναδειχτούν από μία και μοναδική ερμηνεία: ενάργεια – υπαρξιακή αγωνία (Ξάφης), πυρετώδης ορμή (Λούλης), αυτοσαρκασμός – χιούμορ (Γάλλος), διαύγεια – εσωτερικότητα (Περλέγκας), συντριβή – κενό (Πασσαλής). Οι Μαργαρίτες, με τη σειρά τους, δανείζουν στην ηρωίδα κάτι από την αθωότητα του πρώτου έρωτα (Αριάν Λαμπέντ), την αμφιβολία που συμβαδίζει με την ελπίδα στην αισθαντική ερμηνεία της Εύης Σαουλίδου, την αμφισβήτηση στον αφοπλιστικό μονόλογο της Αγγελικής Παπούλια και, τέλος, τη μετάβαση στην άλλη όχθη, όπου η Δέσποινα Κούρτη ισορροπεί υποδειγματικά μεταξύ ζωής και θανάτου, παραφροσύνης και ενόρασης.
Πολυσυλλεκτικό παζλ
- Η παράσταση είναι γεμάτη από ένα πλήθος ευρηματικών αφορμών για συνδιαλλαγή με τον θεατή. Οι επιλογές των τραγουδιών και των αποσπασμάτων από άλλα κείμενα, καθώς και οι σύντομες προσθήκες «αναγκάζουν» τον θεατή αντι-δράσει με γέλιο, είτε με αμηχανία είτε, γενικότερα, με οποιοδήποτε συναίσθημα. Η θετική συγκατάνευση σε αυτό το πολυσυλλεκτικό παζλ, όπου ο μύθος συγκλίνει στην καθημερινότητα, δεν είναι δεδομένη (δεν ήταν λίγες οι φορές που το κοινό γύρω μου δυσανασχετούσε μεγαλόφωνα ή στριφογυρνούσε νευρικά στα καθίσματα), ωστόσο, κάθε αισθητική πρόταση έχει υποστηρικτές και πολέμιους. Αναπόφευκτα.
- Η απτή γοητεία αυτού του διαφορετικού Φάουστ βρίσκεται στην πρόθεση των συντελεστών να πραγματευτούν τη σκηνική γλώσσα ως ενέργεια που γεφυρώνει την ατομική συνείδηση με τη συλλογική, πατώντας ταυτόχρονα στο ήδη διαμορφωμένο παρελθόν του κειμένου και στον πάντα ανοιχτό ορίζοντα της σχέσης του με το παρόν κα το μέλλον. Εμβληματική στιγμή αποτελεί η κομβικής σημασίας σκηνή της Νύχτας της Βαλπούργης, που αποδίδεται ως θέαμα με χαρακτηριστικά όσα απαριθμεί ο Lehmann, όταν κάνει λόγο για το μεταδραματικό θέατρο: «περισσότερο παρουσία και όχι αναπαράσταση, περισσότερο μοίρασμα και όχι διαμεσολαβημένη εμπειρία, διαδικασία παρά αποτέλεσμα και ερέθισμα παρά πληροφορία».
- Στην τελική σκηνή της φυλακής, ο Φάουστ και η Μαργαρίτα, απογυμνωμένοι από κάθε είδους μεταφυσική, ψηλαφούν την υψηλότερη και πιο επώδυνη γνώση που κατέκτησε ποτέ το ανθρώπινο γένος: την αυτογνωσία. Φεύγοντας, τα αυτιά μου τριβέλιζε το Atmosphere των Joy Division, παράταιρη μουσική υπόκρουση στα ενθουσιώδη λόγια του Γκαίτε, ειπωμένα το 1771 σε μια ομιλία του για τον Σαίξπηρ, όταν ακόμη έκαιγε μέσα του η φλόγα του ρομαντισμού: «Όλα όσα γνωρίζω, τα γνωρίζω μόνο μέσα από τον εαυτό μου». Don’t walk away.
info
ΦΑΟΥΣΤ του Γκαίτε. Σκηνοθεσία: Γ. Γάλλος, Β. Μαυρογεωργίου, Α. Ξάφης, Ομάδα Blitz. Ερμηνεύουν: Γ. Βαλαής, Γ. Γάλλος, Δ. Κούρτη, Α. Λαμπέντ, Χ. Λούλης, Β. Μαυρογεωργίου, Α. Ξάφης, Α. Παπούλια, Χ. Πασσαλής, Γ. Περλέγκας, Ε. Σαουλίδου, Α. Χιώτη. Σκηνικά: Ε. Μανιδάκη. Κοστούμια: Κ. Τσίτσα. Εθνικό Θέατρο (Νέα Σκηνή).
ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΝΤΑΒΑΡΙΝΟΥ, Η Αυγή: 24/04/2009