To «Σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ – στο Θέατρο του Νέου Κόσμου

1. Ο Κύριος λέει: «Στο δρόμο που βαδίζετε παρατηρήστε και ρωτήστε: ανάμεσα στα μονοπάτια που οι πρόγονοί σας βάδισαν ποιο ήτανε το σωστό· ακολουθήστε τότε αυτό και θα βρείτε ανάπαυση» (Ιερεμίας 6:16). Ο Νουρεντίν Μαχμούντ* λέει: «Θεέ μου, δώσε νίκη στο Ισλάμ και όχι στον Μαχμούντ. Ποιος είναι ο σκύλος ο Μαχμούντ ώστε να είναι άξιος της νίκης;».

2. Τρεις αδελφοί Παλαιστίνιοι, ο Χάλιντ, ο Ναήμ και ο Νταούντ, μπαίνουν και βγαίνουν στη ζωή με τη δαιμονική υπεροχή που τους δίνει η καταγωγή τους. Ακολουθώντας μια τρέλα που δε γνωρίζει όρια εξαιτίας των Φιλισταίων του 1967, που έσπρωξαν όλους τους Αραβες στο «καθόλου», τα τρία αδέλφια ζουν στην ανοιχτή εκκλησία της Παλαιστίνης, που δεν είναι άλλη από ένα σφαγείο. Εμπλέκονται έτσι σε μια περιπέτεια που έλκει το νόημά της από τη φτηνή αίρεση του Ισραήλ. Το χειρότερο που μπορεί να βρει τον αραβικό κόσμο είναι ν’ αρχίσει να παραμιλά με τον τρόπο της μοίρας.

3. Εχοντας ξεπεράσει τους δεσμούς αίματος, οι τρεις αδελφοί εθισμένοι στο αίμα, βετεράνοι ιχνηλάτες παρά το νεαρό της ηλικίας τους, έχουν ξεχωρίσει ανάμεσά τους ποιον θα «στείλουν». Τον παρασύρουν, τον ανακρίνουν, τον ζυγίζουν και, χάρη στη λοξή εικόνα μιας ζωής που δε γνώρισε παιδική ηλικία, βρίσκουν αμέσως εκείνα τα σημάδια που καθιστούν τον ένοχο. Τον έχουν στο χέρι και προσπαθούν με το μαθηματικό πνεύμα που κυριαρχεί σε κάθε σφαγείο να αναπτύξουν, μέσω της ανάκρισης, τον απαραίτητο ορθολογισμό για το έγκλημα που θα διαπράξουν. Απλά μαθηματικά: για να κατευθύνει κάποιος το μαχαίρι του σε μια καρωτίδα, πρέπει να είναι «θαύμα κανονικότητας», για να θυμηθώ τον σοφό Μπασελάρ. Κάθε γενιά που εκπροσωπεί την Ιντιφάντα, πρέπει να λειτουργεί «εν ψυχρώ» αν θέλει να επιβιώσει.

4. Ο συγγραφέας Ιλάν Χατσόρ στην προσπάθειά του να αποδώσει τα του Καίσαρος τω Καίσαρι άφησε απέξω τον Γιαχβέ και ακολούθησε τον κρυφό ψαλμό, τον μόνο που λειτουργεί σε καθημερινή βάση στο Ισραήλ: να εξωθείς τον άλλο στα όριά του κι εσύ να κάθεσαι και να το απολαμβάνεις. Μπορεί οι δύο από τους τρεις αδερφούς να έχουν φτάσει στα όριά τους με τη συμπαντική πράξη της δολοφονίας του αδερφού τους, όμως ο ψαλμός θα περιλάβει αναγκαστικά και το τέλος των ίδιων των Σιωνιστών.

5. Το έργο συνοψίζεται ξαφνικά διά στόματος του Νταούντ: «Αυτοί οι Εβραίοι χώνονται μέσα στο πετσί σου και δε βγαίνουν με τίποτα… δε γλιτώνεις από αυτούς».

6. Ο σκηνοθέτης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έστησε τους έξοχους ηθοποιούς Μιχάλη Οικονόμου, Γιώργο Παπαγεωργίου και Ορέστη Τζιόβα σαν σκιές ικανές για όλα. Σκιές που επιμένουν στο ρόλο τους, γιατί με όσα έχουν τραβήξει, δεν επιθυμούν να ξαναγίνουν άνθρωποι. Η παράσταση, από τις καλύτερες της δεκαετίας, έρχεται σε μια στιγμή που οι Σιωνιστές, μετά την κόλαση της Γάζας, αναπαύονται, για τα χειρότερα που ετοιμάζουν.

* Δημιουργός της Ενωσης της Αραβικής Ανατολής (1117-1174).

Του Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 8 Μάρτη 2009

Μαχαίρια, τσιγκέλια και… σασπένς. «Το σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ

Τρεις νέοι πιασμένοι στο δίχτυ της αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης παγιδεύονται στο «Σφαγείο», μια παράσταση που παρακολουθείται με κομμένη την ανάσα στο «Θέατρο του Νέου Κόσμου». «Το σφαγείο» είναι ένα εμβληματικό έργο της ισραηλινής δραματουργίας γραμμένο το 1990 από τον Ιλάν Χατσόρ. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος το παρουσιάζει στον Κάτω Χώρο του «Θεάτρου του Νέου Κόσμου» σε μια παράσταση ζωντανή, δυνατή, κλιμακούμενης έντασης, την οποία το κοινό παρακολουθεί με κομμένη ανάσα.

Δεν είναι μόνο το έργο που πέρα από το πολιτικό του μήνυμα έχει και σασπένς. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το έχει αντιμετωπίσει ο σκηνοθέτης, δίνοντας τον πρώτο λόγο στο κείμενο (στη μετάφραση της Κοραλλίας Σωτηριάδου), δημιουργώντας ταυτόχρονα ατμόσφαιρα τέτοια που δεν αφήνει περιθώρια ή χαραμάδες, τοποθετώντας τον θεατή στην ουσία του πράγματος, δηλαδή απέναντι στο τρίπτυχο «καθήκον, εξέγερση, προδοσία».

Σύμφωνα με την πεποίθηση του συγγραφέα, το πολιτικό θέατρο δεν χρειάζεται να πραγματεύεται ιδέες και ιδεολογίες, αλλά τα ανθρώπινα όντα που έρχονται αντιμέτωπα με αυτές.

Οι τρεις πρωταγωνιστές του έργου, που διαδραματίζεται σ’ ένα χωριό της Δυτικής Οχθης στη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα, τρία αδέλφια από την Παλαιστίνη, εξωθούνται σε ακραία διλήμματα και συγκρούσεις. Το θέμα του, η σύγκρουση ανάμεσα σε αδέλφια, είναι παλιό όσο και η ανθρωπότητα, κι όμως, όπως αποδεικνύεται, πάντα νέο, καθώς αλλάζουν οι συνθήκες που συνθλίβουν τις ανθρώπινες ζωές. Εν προκειμένω, τα τρία νέα παιδιά είναι πιασμένα στο δίχτυ της αδυσώπητης αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης.

Ο Ιλάν Χατσόρ επέλεξε να διηγηθεί την ιστορία από τη σκοπιά των Παλαιστινίων, θέλοντας να μιλήσει για την κατοχή και τις πληγές που ανοίγει κι ακόμα να δείξει στο κοινό της πατρίδας του το ανθρώπινο πρόσωπο του «εχθρού», αυτό που πάντα κρύβει η επίσημη προπαγάνδα.

Ωστόσο δίνει μια οικουμενική διάσταση στο θέμα του, αποφεύγοντας τις εύκολες απαντήσεις. Οι καταστάσεις που παρουσιάζονται επί σκηνής ξεπερνούν τα όρια ενός συγκεκριμένου απελευθερωτικού αγώνα και θα μπορούσαν να συμβούν σε διάφορους τόπους και χρονικές στιγμές όπου υπάρχει κατοχή, καταπίεση, εμφύλιος.

Η τραγωδία μιας οικογένειας που αφανίζεται μέσα στο άγριο σκηνικό μιας διαμάχης που μοιραία γίνεται και εμφύλια, ενδοοικογενειακή, ξετυλίγεται βήμα βήμα, με απόλυτη ακρίβεια.

• Δεσμοί αίματος

Εκεί που οι δεσμοί του αίματος, οι ηθικές αρχές και οι ανάγκες της επιβίωσης δεν συναντιούνται πουθενά και που πρέπει να διαλέξεις ανάμεσα στον εαυτό σου, στην οικογένεια και στον λαό σου, εκεί έρχεται να σταθεί το έργο να «φωτίσει» το γίγνεσθαι και να θέσει τον προβληματισμό του.

Η σκηνοθεσία, λιτή και καθαρή, έχει βρει τον παλμό του έργου, μέσα στο έξοχο σκηνικό περιβάλλον, έναν χώρο στο πίσω μέρος ενός χασάπικου, χωρίς παράθυρα, με μόνο μία πόρτα, σχεδόν κλειστοφοβικό, αδιέξοδο, με τον πάγκο του χασάπη, αιματοβαμμένους τοίχους, γούρνες, τσιγκέλια, μαχαίρια, πλαστικά βαρέλια, που δίνει όλο το κλίμα, αλλά σιγά σιγά μοιάζει να αντικατοπτρίζει και την ψυχική κατάσταση των ηρώων (Μαργαρίτα Χατζηιωάννου).

Τέλος, δίχως τις ερμηνείες των πρωταγωνιστών η παράσταση δεν θα ήταν η ίδια. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος εμπιστεύτηκε τρεις νεότατους ηθοποιούς με ελάχιστη σκηνική πείρα, αλλά απ ό,τι φαίνεται με μεγάλη δύναμη και ταλέντο. Ο Μιχάλης Οικονόμου, ο Γιώργος Παπαγεωργίου και ο Ορέστης Τζιόβας έχουν μπει για τα καλά στο «πετσί» του ρόλου τους τόσο που μερικές φορές είναι αφοπλιστικά πειστικοί.

• ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ, ΕΘΝΟΣ, 16/02/2009

Από την άλλη Οχθη

Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ

Κι ενώ παρακολουθούμε την επίθεση του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, στον κινηματογράφο παίζεται ήδη το «Βαλς με τον Μπασίρ», μια ταινία που αναφέρεται στη γενοκτονία Παλαιστινίων στους καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα το 1982, όταν οι Ισραηλινοί εισέβαλαν στον Λίβανο.

Στο θέατρο τώρα, στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, μόλις ξεκίνησαν οι παραστάσεις του έργου «Το Σφαγείο», ενός ακόμα ισραηλινού συγγραφέα που μιλάει απ’ την πλευρά των Παλαιστινίων. Το έργο, συμπαραγωγή των Θεάτρου Νέου Κόσμου και ΔΗΠΕΘΕ Σερρών, ανεβαίνει σε μετάφραση Κοραλίας Σωτηριάδου και σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου.

Ο Ισραηλινός Ιλάν Χατσόρ το έγραψε το 1990, σπουδαστής ακόμα θεάτρου στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Από τότε το έργο έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες κι έχει ανεβεί πάνω από εβδομήντα φορές σε πολλές χώρες. Η ιστορία είναι ειδωμένη απ’ την πλευρά των Παλαιστινίων. Μιλάει για την κατοχή των εδαφών τους και τις συνέπειες του πολέμου.

Οπως λέει ο ίδιος, «ήθελα το ισραηλινό κοινό να γνωρίσει τον «εχθρό» μέσα από τη δύναμη του θεάτρου. Μέσα από μια οπτική διαφορετική απ’ αυτήν που είχαν συνηθίσει, την κρυμμένη από την προπαγάνδα: τους Παλαιστίνιους όχι σαν τέρατα, αλλά σαν ανθρώπινα όντα που εξωθούνται σε ακραία διλήμματα και συγκρούσεις».

Η υπόθεση εκτυλίσσεται σ’ ένα χωριό της Δυτικής Οχθης στη διάρκεια της πρώτης ιντιφάντα και αφορά τη σύγκρουση τριών παλαιστινίων αδελφών (Μιχάλης Οικονόμου, Γιώργος Παπαγεωργίου, Ορέστης Τζιόβας), μπλεγμένων στη μέγκενη της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης και όχι μόνο.

Ο εμφύλιος έχει εισβάλει στο σπίτι τους (σκηνικό-κοστούμια Μαργαρίτας Χατζηιωάννου, χορογραφία Αγγελική Στελλάτου), αφού ένα από τα τρία αδέλφια είναι χαφιές.

• Οι κουκουλοφόροι

Ο Χατσόρ δίνει οικουμενική διάσταση στο θέμα κι αποφεύγει τις εύκολες απαντήσεις. Πιστεύει ότι το πολιτικό θέατρο δεν χρειάζεται να εστιάσει σε ιδεολογίες, όσο στους ίδιους τους ανθρώπους που έρχονται αντιμέτωποι μ’ αυτές: «Γράφοντάς το δεν σκέφτηκα ποτέ τα πρόσωπα ως «Αραβες» ή «Παλαιστίνιους». Για μένα είναι τρία αδέλφια. Ετυχε να είναι Παλαιστίνιοι. Θα μπορούσαν να ήταν Ιρλανδοί, Βόσνιοι, Γερμανοί που η ζωή τους έχει γίνει άθυρμα στη δίνη ισχυρότερων δυνάμεων. Οι καταστάσεις που παρουσιάζονται στο έργο ξεπερνούν τα όρια ενός συγκεκριμένου απελευθερωτικού αγώνα. Εχουν ήδη συμβεί σε διάφορους τόπους και χρονικές στιγμές όπου υπήρχε κατοχή, καταπίεση, εμφύλιος».

Ο πρωτότυπος τίτλος του έργου στα εβραϊκά είναι «Reulim» και η ακριβής μετάφρασή του στα αγγλικά «Masked», δηλαδή «Κουκουλοφόροι», μια λέξη που στην Ελλάδα το άκουσμά της, ειδικά τον τελευταίο καιρό, δημιουργεί ταραχές… Ωστόσο οι κουκουλοφόροι έχουν μακρά ιστορία. Οι καταδότες, φορούσαν πάντα κουκούλα αλλά και οι μαχητές κινημάτων σε όλο τον κόσμο, όπως ο Μάρκος, καλύπτουν πάντα το πρόσωπό τους για ευνόητους λόγους.

«Αποφύγαμε τέτοιους συνειρμούς και επιλέξαμε τον τίτλο «Το Σφαγείο» που κυριολεκτικά και μεταφορικά προσδιορίζει το χώρο όπου διαδραματίζεται το έργο», λέει ο Β. Θεοδωρόπουλος. «Από έφηβος συμμετέχω σε διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων για όσα κατά καιρούς γίνονται εις βάρος τους. Πάντα όμως με έτρωγε να μάθω τη γνώμη της «άλλης πλευράς», όχι φυσικά της επίσημης ισραηλινής θέσης, αλλά τη σκέψη των ευαίσθητων, δίκαιων Εβραιο-ισραηλινών. Επεσα πάνω στο έργο και βρήκα απαντήσεις. Την παλαιστινιακή μαντίλα που φοράει στην παράσταση ο Γιώργος μού την είχε χαρίσει το 1984 ο Παλαιστίνιος Σαλάχ, από την πολυφυλετική θεατρική ομάδα που είχαμε φτιάξει στη Φοιτητική Εστία του Πανεπιστημίου Αθηνών».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 – 18/01/2009

Ενδοπαλαιστινιακή σύγκρουση

Το έργο του Ισραηλινού Ιλάν Χατσόρ «Σφαγείο» (καμία σχέση με Ισραηλινούς χασάπηδες), κατερχόμενο από Σέρρες λόγω συμπαραγωγής με το ΔΗΠΕΘΕ, είχε προχθές πρεμιέρα στο Θέατρο Νέου Κόσμου. Κοινωνικό θρίλερ για τρία αδέλφια στην Παλαιστίνη (ένας κυνηγημένος μαχητής, ένας δειλός με γυναίκα και παιδιά που κατηγορείται για συνεργασία με Ισραηλινούς και ο μικρότερος, εκδορέας σε σφαγείο), που μια νύχτα συγκρούονται μεταξύ τους λόγω πατρίδας, οικογένειας, επιβίωσης. Δυναμική σκηνοθεσία (Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος), γερές ερμηνείες (Γιώργος Παπαγεωργίου, Μιχάλης Οικονόμου, Ορέστης Τζιόβας). Αναπάντεχο δεκάλεπτο χάπενινγκ στο φουαγέ, μετά την παράσταση, ο χειμαρρώδης χορός Παλαιστίνιων φοιτητών (πέντε κορίτσια, τέσσερα αγόρια) σε χορευτικούς ρυθμούς οικείους με Κρήτη και Πόντο. [Γ.Ε.Β., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 15/01/2009]

«Σφαγείο» με πένθιμο «γλέντι»

Ε.Δ.Χ., Τα Νέα, 15/01/2009

Κάθε φορά που πλησιάζουμε ως θεατές τη σκοτεινή μορφή των ηρώων του έργου το οποίο διαδραματίζεται στη σκηνή, «ξυπνάμε», επηρεαζόμαστε, σκεφτόμαστε, γύρω από την ιστορία που μόλις παρακολουθήσαμε. Σαν να αντανακλάται στον περίγυρό της, ώς τις οντολογικές πηγές. Μ΄ αυτήν την αίσθηση βγήκε το κοινό από την προχθεσινή, αθηναϊκή πρεμιέρα του «Σφαγείου», του Ισραηλινού συγγραφέα Ιλάν Χατσόρ, με θέμα τη συγκρουσιακή σχέση τριών Παλαιστινίων αδελφών, που η ζωή τους έχει γίνει άθυρμα στη δίνη των ισχυρών. Η χρονική στιγμή, να παρουσιαστεί το «Σφαγείο» τώρα, που η αδυσώπητη αραβο-ισραηλινή σύγκρουση κορυφώνεται με τον βομβαρδισμό και το ανελέητο σφυροκόπημα των Ισραηλινών στη Λωρίδα της Γάζας, δίνει στην παράσταση διαστάσεις πολιτικού θεάτρου. Και σαν να εισβάλλει με σφοδρότητα στη ζωή μας ο κοινωνικός και πολιτικός ρόλος της τέχνης. Κάτι που συνεχίστηκε και μετά το σπαρακτικό φινάλε της παράστασης του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Βγαίνοντας από την αίθουσα, στο φουαγιέ του θεάτρου, μας περίμενε ένα ευχάριστο ξάφνιασμα. Εννέα αγόρια και κορίτσια από τον Σύλλογο Παλαιστινίων Φοιτητών στην Ελλάδα, ντυμένοι στα μαύρα με το εμβληματικό ασπρόμαυρο μαντίλι στον λαιμό, είχαν στήσει χορό. Διαδοχικές εικόνες, ήχοι, αισθήσεις πάνω σε παραδοσιακά γαμήλια τραγούδια, που αναφέρονται στην ένωση, στην αγάπη, στη συνύπαρξη, συνετέλεσαν στην αντιληπτική διεργασία των θεατών, οι οποίοι μετείχαν σ΄ αυτό το πένθιμο «γλέντι». Συμμετοχή, ρίγος και αισθητική απόλαυση. Ήταν μια πολιτιστική εκδήλωση αντάξια ενός πολιτικού θεάτρου, που προίκισε πολιτικά το «Σφαγείο». Να κάποιες δράσεις τέχνης που μοιραζόμαστε, χωρίς τους μοντέρνους, παραστασιακούς, interactive κώδικες.

«Σφαγείο» ανθρώπων και λαών

Το έργο του Ισραηλινού Ιλάν Χατσόρ έκανε πρεμιέρα στο Θέατρο του Νέου Κόσμου

ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡΔΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη 15 Ιανουαρίου 2009

Σε «Σφαγείο», κυριολεκτικά και μεταφορικά, έχει μετατραπεί ο Κάτω Χώρος του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, όπου δόθηκε προχθές το βράδυ η πρεμιέρα του ομώνυμου έργου που έγραψε ο Ισραηλινός Ιλάν Χατσόρ, με ήρωες τρεις Παλαιστινίους. Σε συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έστησε μια σύγχρονη πολιτική παράσταση, που μοιάζει σαν να γράφτηκε σήμερα- και μάλιστα κατά παραγγελία. Και όμως, ο Χατσόρ έγραψε το «Σφαγείο» το 1990, ενώ ο σκηνοθέτης το «έκλεισε» πολύ πριν από τα πρόσφατα γεγονότα.

Με τα τσιγκέλια, τους πάγκους και τα ξεραμένα αίματα, με τις γούρνες και τους γάντζους να κρέμονται απειλητικά, το σκηνικό της Μαργαρίτας Χατζηιωάννου υπηρετεί πλήρως τις ανάγκες του χώρου όπου γίνεται η συνάντηση των τριών αδελφών: Ο Χαλίντ του Ορέστη Ζιόβα, αναποφάσιστος και τρομαγμένος στην αρχή, μεταμορφώνεται σταδιακά, όσο ο Ναήμ του Γιώργου Παπαγεωργίου, με χαρακτηριστικά Τσε Γκεβάρα, μένει απόλυτα προσηλωμένος στα ιδεώδη του. Τέλος, ο Νταούντ του Μιχάλη Οικονόμου ερμηνεύει τον συνειδητά συμβιβασμένο- φοβισμένο και προδότη ταυτόχρονα. Οι τρεις νέοι ηθοποιοί μοιράζονται επί σκηνής την οικειότητα που μοιράζονται τα αδέλφια, ακόμη και όταν οι απόψεις και η στάση τους απέναντι στη ζωή τούς έχει κάνει εχθρούς. Εργο γεμάτο ανατροπές και ψυχολογικές μεταπτώσεις, το «Σφαγείο» διαθέτει βασικά θεατρικά στοιχεία: δυνατό στόρι και γερή δομή, μικρές δόσεις μελό, ενδιαφέρουσες ερμηνείες και σαφή σκηνοθετική γραμμή. Αποτελεί δείγμα πολιτικού θεάτρου: χωρίς να επιλέγει στρατόπεδο, επιβεβαιώνει ότι η βία είναι βία από όπου και αν προέρχεται. Και στο «Σφαγείο» η βία προέρχεται και από τις δύο πλευρές.

Μετά την παράσταση, μια έκπληξη περίμενε τους θεατές: Εννέα παλαιστίνιοι φοιτητές σε ελληνικά πανεπιστήμια χόρεψαν τους παραδοσιακούς χορούς τους, ενώ κάποιοι συμφοιτητές τους χτυπούσαν παλαμάκια. Ντυμένοι στα μαύρα, με τα καφίγια (τις μαντίλες σε άσπρο- μαύρο) στον λαιμό τους, έδωσαν τη δική τους νότα- «μια χαρμολύπη», όπως σχολίασε ένας θαμώνας. Οι νεαροί Παλαιστίνιοι είχαν κληθεί από τον σκηνοθέτη στη γενική πρόβα της περασμένης Δευτέρας και θέλοντας να ανταποδώσουν, χάρισαν τον χορό τους στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.

Με ένα ποτήρι κρασί στο χέρι, οι προσκεκλημένοι στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (ανάμεσά τους, υπερήφανη μητέρα του θεατρικού Νταούντ, η Φιλαρέτη Κομνηνού ) αντάλλασσαν απόψεις και προβληματισμούς για τον κάθε λογής πόλεμο, και φεύγοντας πήραν μαζί τους τη γεύση του καλού θεάτρου. Ισως γιατί, όπως λέει και ο ίδιος ο ισραηλινός συγγραφέας, «στον βαθμό που με αφορά, το πολιτικό θέατρο δεν χρειάζεται να πραγματεύεται ιδέες και ιδεολογίες, αλλά τα ανθρώπινα όντα που έρχονται αντιμέτωπα με αυτές».

Δίκη καλλιτεχνών για «προσβολή των θείων»…

Δύο χρόνια μετά την παράσταση «Εγώ είμαι το Θείο Βρέφος», οι συντελεστές της και συγκεκριμένα ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Γιάννης Καλαβριανός, οι ηθοποιοί Αναστασία Μποζοπούλου, Ευθύμιος Παπαδημητρίου, Μαρία Κοσκινά, Χρήστος Θεοδωρίδης καθώς και ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου του Νέου Κόσμου Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, δικάζονται στις 14 Γενάρη 2009 για «προσβολή των Θείων και της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας», μετά από μήνυση που κατέθεσαν δύο πολίτες.

«Θεωρούμε», αναφέρει η εταιρεία Θεάτρου Sforaris, «τουλάχιστον προκλητικό το γεγονός να μηνύονται καλλιτέχνες για μια θεατρική παράσταση, ιδίως όταν δεν είχαν καμία διάθεση προσβολής. Σε μια εποχή που η χώρα ταλανίζεται από το σκάνδαλο του Βατοπεδίου, κάποιοι επιμένουν να κατασκευάζουν εχθρούς και να ψάχνουν παντού ενόχους, εκτός από τον εαυτό τους».

• Νέο ρεπερτόριο

Στον «κάτω χώρο» του «Θεάτρου του Νέου Κόσμου» θα ανεβαστούν δύο νέες παραστάσεις. Στις 13/1 «Το σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ. Μετάφραση Κοραλίας Σωτηριάδου, σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, κίνηση Αγγελικής Στελλάτου, σκηνικά – κοστούμια Μαργαρίτας Χατζηιωάννου, μουσική Σταύρου Γασπαράτου, φωτισμούς Βασίλη Καψούρο. Παίζουν: Μιχάλης Οικονόμου, Γιώργος Παπαγεωργίου, Ορέστης Τζιόβας.

Στις 18/1 το «Ηθελα να σ’ αντάμωνα» της Μαρίας Παπαλέξη. Σκηνοθεσία – μουσική επιμέλεια Βαλεντίνας Παπαδημητράκη, σκηνικά – κοστούμια Εδουάρδου Γεωργίου, κίνηση Μυρτώς Παπαδοπούλου, μουσική διδασκαλία – ενορχήστρωση Ελλης Βασιλάτου, μουσικές συνθέσεις κρουστών Βασίλη Βασιλάτου – «Ιστορίες για κρουστά». Παίζουν: Βαγγέλης Λιοδάκης, Αννα Γαρεφαλάκη, Βασίλης Παπαγεωργίου. Λύρα – λαούτο: Αλέξανδρος Ιερωνυμίδης.

Στο Δώμα, μέχρι τις 11/1 θα παίζεται η παράσταση «Ενας στους δέκα» (βασισμένη σε εμπειρίες μεταναστών). Διαμόρφωση κειμένου – σκηνοθεσία: Λαέρτης Βασιλείου, δραματουργική επεξεργασία: Σύλβια Λιούλιου, σκηνικά: Αγγελος Μέντης, κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκορού, κίνηση: Μαριέλα Νέστορα, φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Παίζουν: Δαβίδ Μαλτέζε, Κρις Ραντάνοφ, Eνκελεντ Φεζολάρι.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

4/1/2009

— Δημιουργούν παρά τις δυσκολίες

14/10/2008

— «Ενας στους δέκα»

2/10/2007

— «Ενας στους δέκα»

23/1/2007

— ΑΤΙΤΛΟ

9/9/2005

— Εξι παραγωγές και δύο συμπαραγωγές

Ενας Ισραηλινός γράφει για το ανθρώπινο πρόσωπο του «εχθρού»

Της Γιωτας Συκκα, Η Καθημερινή, Πέμπτη, 8 Iανoυαρίου 2009

Στις Σέρρες ήταν συνέχεια sold out. Στο ανακαινισμένο θέατρο του ΔΗΠΕΘΕ της πόλης, το «Σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ, του Ισραηλινού συγγραφέα που επέλεξε να σκηνοθετήσει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος (συμπαραγωγή με το Θέατρο του Νέου Κόσμου), έκανε ένα κλικ. Η επιλογή του συγκεκριμένου έργου δηλώνει καλά αντανακλαστικά. Ανέβηκε άλλωστε πριν ξεσπάσουν τα γεγονότα στη Γάζα. Από τις επίκαιρες παραστάσεις της χρονιάς κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί. Ακόμη και για τα γεγονότα που προηγήθηκαν στην Αθήνα.

• Η άλλη πλευρά

Μιλάει για το καθήκον, την εξέγερση και την προδοσία. Μέσα από την τραγωδία μιας οικογένειας που αφανίζεται στο άγριο σκηνικό μιας διαμάχης. Εκεί που οι δεσμοί του αίματος, οι ηθικές αρχές και οι ανάγκες της επιβίωσης δεν συναντιούνται πουθενά και που πρέπει να διαλέξεις ανάμεσα στον εαυτό σου, στην οικογένεια και στον λαό σου.

Διαδραματίζεται στην Παλαιστίνη. Λίγα χρόνια πριν θα μπορούσε να ήταν στο Σαράγεβο ή στο Μπέλφαστ. Ολα συμβαίνουν σε ένα χωριό της Δυτικής Οχθης στη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα με ήρωες τρία αδέρφια. Το θέμα του -η σύγκρουση ανάμεσά τους- είναι βέβαια παλιό αλλά συνάμα και τόσο καινούργιο. Τρία παιδιά πιασμένα στο δίχτυ της αδυσώπητης αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης. Εχει ενδιαφέρον, όμως, ότι ο συγγραφέας διηγείται την ιστορία από τη σκοπιά των Παλαιστινίων. Εδειξε στο κοινό της πατρίδας του το ανθρώπινο πρόσωπο του «εχθρού». «Παραθέτει και τις δύο πλευρές. Αυτή είναι η ουσία του πολιτικού θεάτρου», επισημαίνει ο σκηνοθέτης της παράστασης. «Με λίγα λόγια δεν κάνει προπαγάνδα».

Από την εφηβεία του ακόμη, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έτρεχε σε διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων. Πάντα όμως τον απασχολούσε να μάθει τη γνώμη και τα αισθήματα της άλλης πλευράς. Αυτό ακριβώς βρήκε στο έργο του Χατσόρ όταν το είδε -ύστερα το διάβασε- στη Νέα Υόρκη. «Ενα έργο με ήρωες τρία αδέρφια από την Παλαιστίνη, που δείχνει πώς ο πόλεμος μεταφέρεται στο εσωτερικό της οικογένειας και αποδίδει με λεπτότητα τον ψυχισμό των εγκλείστων στην ίδια τους τη χώρα. Εργο που μιλάει για τα δεινά του πολέμου από τη σκοπιά του “εχθρού”. Οπως έκανε ο Ευριπίδης στις Τρωάδες…».

Το όνομα Σφαγείο είναι για μας. O τίτλος του στα εβραϊκά είναι Reulim. Στα αγγλικά Masked. Αλλά τι τύχη θα είχε με αυτόν τον τίτλο στην Ελλάδα; Η λέξη «Κουκουλοφόροι» άλλωστε έχει κακό παρελθόν. Τους συνειρμούς φοβήθηκε ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, από τους κουκουλοφόρους συνεργάτες των Γερμανών που κατέδιδαν τους συμπατριώτες τους φορώντας κουκούλα μέχρι τους χούλιγκαν που τα σπάνε, τα κλεφτρόνια, τους αστυνομικούς που μεταμφιεσμένοι χώνονται ανάμεσα στους διαδηλωτές, την ισοπεδωτική χρήση του όρου από τα ΜΜΕ. Το Σφαγείο, ταίριαζε περισσότερο άλλωστε σε ένα τέτοιο χώρο διαδραματίζεται η ιστορία.

Το 1990 που το έγραψε ο Ιλάν Χατσόρ σπούδαζε θέατρο στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Εκτοτε, γνώρισε πάνω από 70 ανεβάσματα σε διάφορες χώρες, σ’ όλο τον κόσμο. Πώς ένας Ισραηλινός διάλεξε αυτόν τον δρόμο για να τα πει;

«Επέλεξα να διηγηθώ αυτή την ιστορία από την πλευρά των τριών Παλαιστίνιων αδερφών, ώστε το ισραηλινό κοινό να γνωρίσει τον εχθρό μέσα από τη δύναμη του θεάτρου. Ηταν μια οπτική διαφορετική από αυτήν που είχαν συνηθίσει – οι Παλαιστίνιοι όχι σαν ανθρωπόμορφα τέρατα αλλά σαν ανθρώπινα όντα που εξωθούνται σε ακραία διλήμματα και συγκρούσεις».

Στη διάρκεια της συγγραφής, ποτέ δεν σκέφτηκε- όπως σημειώνει σε κείμενο του 2007 για την παράσταση της Νέας Υόρκης- τα πρόσωπα του έργου μου σαν «Αραβες» ή «Παλαιστίνιους». «Για μένα ήταν και είναι ακόμα τρία αδέρφια. Σ’ αυτή την περίπτωση είναι Παλαιστίνιοι. Θα μπορούσαν κάλλιστα να ήταν Ιρλανδοί, Βόσνιοι ή Γερμανοί, που η ζωή τους έχει γίνει άθυρμα στη δίνη μεγαλύτερων και ισχυρότερων δυνάμεων. Οι καταστάσεις που παρουσιάζονται στο έργο ξεπερνούν τα όρια ενός συγκεκριμένου απελευθερωτικού αγώνα και θα μπορούσαν να συμβούν (όπως και έχουν συμβεί) σε διάφορους τόπους και χρονικές στιγμές όπου υπήρχε κατοχή, καταπίεση, εμφύλιος κ.τλ.».

• Στο ΔΗΠΕΘΕ Σερρών

Στις Σέρρες το ΔΗΠΕΘΕ -είναι που έχει και έναν εμπνευσμένο διευθυντή στο τιμόνι, τον Θοδωρή Γκόνη- το κοινό αφυπνίστηκε. «Ο κόσμος ταυτίστηκε με τα γεγονότα που έγιναν στην Αθήνα. Ο ένας από τους δύο ήρωες για παράδειγμα περιγράφει πως πήγε σε διαδήλωση κι έχασε τον μικρό του αδερφό από σφαίρα στο κούτελο’. Υστερα ήρθαν τα τελευταία συμβάντα στη Γάζα. Ενας από τους ήρωες του έργου θα μπορούσε να είναι μέλος της Χαμάς ή της Φατάχ. «Ευτυχώς ο συγγραφέας δεν παίρνει θέση ούτε βάζει θρησκευτικό στίγμα στο έργο. Παρατίθενται οι θέσεις του καθενός μέσα από όσα τους συμβαίνουν. Εκεί είναι και η ουσία του σύγχρονου πολιτικού θεάτρου. Να μη δίνεις στον θεατή μασημένη τροφή».

Στο Σφαγείο -που θα παίζεται από 13 Ιανουαρίου στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου- από τους Μιχάλη Οικονόμου, Γιώργο Παπαγεωργίου, Ορέστη Τζιόβα, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έδωσε και κάτι που έχει συναισθηματική αξία. Η παλαιστινιακή μαντίλα που φοράει στην παράσταση ένας από τους ήρωες είναι δώρο από το 1984 του Παλαιστίνιου Σαλάχ από την πολυφυλετική θεατρική ομάδα που είχαν φτιάξει στη Φοιτητική Εστία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στον Σαλάχ λοιπόν αφιερώνει την παράσταση και στους φίλους του.

***«Το σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ ΔΗΠΕΘΕ Σερρών – Θέατρο του Νέου Κόσμου

Σ’ ένα «σφαγείο» της Παλαιστίνης

Εξαιρετικά επίκαιρο, αλλά και σημαντικό, το έργο του Ισραηλίτη συγγραφέα Ιλάν Χατσόρ. Η παράσταση του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου θα συζητηθεί

Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ

Σπουδαίες ερμηνείες από τους Μιχάλη Οικονόμου, Γιώργο Παπαγεωργίου και Ορέστη Τζιόβα, στους ρόλους τριών Παλαιστίνιων αδελφών που βιώνουν την ασφυξία ενός ατελεύτητου πολέμου

Καλή προμηνύεται η χρονιά για το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών: σε ένα θαυμάσια ανακαινισμένο θέατρο, το «Αστέρια», από τα καλύτερα της περιφέρειας, εγκαινιάζει με ένα πλούσιο και γόνιμο πρόγραμμα τον διάλογο με την τοπική κοινωνία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει συνεργασίες του ΔΗΠΕΘΕ με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο του Νέου Κόσμου, μετακλήσεις, αλλά και δικές του παραγωγές. Χώρια τα αφιερώματα, οι μουσικές βραδιές και οι κάθε λογής εκδηλώσεις που έχει σχεδιάσει ο καλλιτεχνικός διευθυντής Θοδωρής Γκόνης. Το δημοτικό θέατρο των Σερρών, με δυο λόγια, δείχνει να αντανακλά την εικόνα μιας πόλης μικρής μεν, αλλά ανήσυχης και εύρωστης.

Ενα από τα πρώτα εγχειρήματα της χειμερινής σεζόν περιλαμβάνει τη συμπαραγωγή, μαζί με το Θέατρο του Νέου Κόσμου, του έργου του Ιλάν Χατσόρ «Το σφαγείο». Η παράσταση θα κατεβεί σύντομα και στην πρωτεύουσα και, απ’ όσο μπορώ να κρίνω, θα αποτελέσει μία από τις σημαντικές και δυστυχώς εξαιρετικά επίκαιρες παραστάσεις της χρονιάς. Το ότι οι Σέρρες έχουν παρακολουθήσει πρώτες τη συγκλονιστική του μαρτυρία είναι μια μεγάλη επιτυχία.

Και αληθινά δύσκολα συγκρατεί κάποιος τον ενθουσιασμό του μπροστά στις αρετές του έργου του Χατσόρ. Η δομή είναι βέβαια γνωστή και ώς ένα βαθμό αναμενόμενη. Διαθέτει όμως μια άρτια τεχνική, με οικονομία και πυκνότητα, που θυμίζουν τις καλύτερες στιγμές του αμερικανικού θεάτρου. Εχει στο κέντρο την ένταση ενός αληθινού, όχι τεχνητού προβλήματος. Και ακολουθεί για την ανάλυσή του το υπόδειγμα της τραγικής διαλεκτικής: το πρόβλημα μετακινείται στη θέση του Αλλου και τα επιχειρήματα διατυπώνονται από αλλότριο στόμα.

Και όμως, όλα αυτά δεν αρκούν να μεταφέρουν την αίσθηση που νιώθει ο θεατής του «Σφαγείου». Γιατί λείπουν από αυτά η αίσθηση της ασφυξίας, ο εγκλεισμός του ανθρώπου, του μαλακού σαν το χόρτο, στον πόλεμο τον ατελεύτητο, που άλλες φορές μοιάζει με απελευθερωτικό κίνημα, άλλες με τρομοκρατία και άλλες με εμφύλιο.

Στον χώρο ενός σφαγείου στην Παλαιστίνη εργάζεται ο Χαλίντ, ο μικρός αδελφός μιας οικογένειας Παλαιστινίων, η οποία έχει ήδη δώσει στον αγώνα ένα θύμα, τον επτάχρονο Νιντάλ, και έναν αντάρτη στα βουνά, τον Ναΐμ. Αν, όμως, η ίδια έχει επιβιώσει, το οφείλει στον αγώνα για ζωή και προκοπή του μεγάλου αδελφού, του Νταούντ.

Αυτός ο κλειστός πυρήνας της οικογένειας συμπυκνώνεται, διασπάται και εκρήγνυται μπροστά μας σε λιγότερο από μιάμιση ώρα. Ωραίες, γνήσιες στιγμές ρεαλισμού. Και διπλή η έκπληξη, όταν κάποια στιγμή συνειδητοποιούμε πως η επώδυνη αυτή, σχεδόν μαρτυρική, ανατομία δεν προέρχεται από κάποιον Αραβα, αλλά από Εβραίο συγγραφέα. Το κυριότερο, μοιάζει να λέει ο Χατσόρ, είναι να κατανοήσουμε ότι στον χώρο του «σφαγείου» κανείς δεν μπορεί να παραμένει για πολύ αθώος ή ένοχος. Οι πράξεις και οι λέξεις που σημαίνουν κάτι, όπως τρομοκρατία, προδοσία, επανάσταση, θύμα, οικογένεια, αδελφός, γίνονται όχι μόνο αντίθετες, αλλά και ασύμβατες. Πράγματα δυστυχώς γνωστά σε εμάς – έχουμε και εμείς ένα δικό μας παλιό «σφαγείο» να θυμηθούμε, όπως και μια πρόσφατη «εξέγερση» να κατανοήσουμε.

Είναι ίσως η πιο ολοκληρωμένη δουλειά του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου τα τελευταία χρόνια. Ο σκηνοθέτης λειτούργησε περισσότερο με τη βιωματική, όχι μόνο την προσωπική αλλά και τη συλλογική, κατάθεση. Μπόρεσε έτσι να κάνει αισθητή τη φρίκη του αναπόδραστου: μια βρύση που στάζει εδώ, ένα τσιγκέλι που κρέμεται από το ταβάνι, ένα βάζο ελιές και στο τέλος το σώμα ενός ανθρώπου που μετατρέπεται σε σφάγιο: αυτά είναι τα σύμβολα μιας τραγικής ιστορίας, που μεταβάλλεται από την τέχνη σε τραγικό παράδειγμα.

Ο σπουδαίος ρεαλισμός δίνει τη βάση σε σπουδαίες ερμηνείες. Ο Νταούντ του Μιχάλη Οικονόμου συμπυκνώνει την αντίφαση ενός ανθρώπου που προδίδει τις συλλογικές αρχές, όχι για χάρη του άδικου, αλλά από φόβο και ελπίδα. Συλλογιόμαστε την ερμηνεία του μέρες μετά. Ο Ναΐμ του Γιώργου Παπαγεωργίου, όμορφος στην επανάσταση και στην πνιγμένη αγάπη του για τον αδελφό. Και ο μικρός Χαλίντ του Ορέστη Τζιόβα, η μεταφορά του Αστυάνακτα, το παιδί που ο παραλογισμός και η ματαίωση γκρεμίζουν από τα τείχη.

Στις Σέρρες το έργο παίχτηκε σε κυκλική σκηνή. Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου ελπίζω να διατηρήσει την πρώτη αυτή ιδέα: να δούμε το «Σφαγείο» ενσωματωμένοι στη δισημία των λέξεών του. *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 29/12/2008