Αλκηστη με σύγχρονη ματιά

• Χειροκροτήθηκε στην αρχαία Επίδαυρο η παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, δεν έλειψαν αντιρρήσεις που μιλούν για έλλειψη συναισθήματος στην παράσταση

• Σύγχρονη. Από άποψη. «Μοντερνιά»; Καθόλου. Ειλικρινής, με σεβασμό στο κείμενο και στον χώρο, η «Αλκηστις» του Ευριπίδη στην απόδοση-σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου χειροκροτήθηκε θερμά.

• Η Μαρία Σκουλά στον ρόλο της Αλκηστης και ο Αδμητος, Χρήστος Λούλης. 4.500 χειροκρότησαν την παράσταση της Παρασκευής, περίπου οι διπλάσιοι το Σάββατο

Η παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου έφερε στην ορχήστρα της Επιδαύρου μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ματιά πάνω στο αρχαίο δράμα, ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη: με προβολές που δεν «κλώτσαγαν», εικαστικά άρτια (σκηνικά – κοστούμια Ελλη Παπαγεωργακοπούλου), άψογη ερμηνευτικά, ιδιαίτερη μουσικά με ζωντανή κλασική μουσική (Κορνήλιος Σελαμσής) και τον κόντρα τενόρο Νίκο Σπανό να εντυπωσιάζει με τη φωνή του – τενόρος ο Θανάσης Δεληγιάννης. Σε αυτό συμφώνησαν οι περισσότεροι από τους 4.500 θεατές της πρεμιέρας της Παρασκευής (το Σάββατο ήταν περίπου οι διπλάσιοι).

Ωστόσο, δεν έλειψαν αντιρρήσεις οι οποίες εστιάστηκαν, κυρίως, στο επιχείρημα ότι επρόκειτο για μια αποστειρωμένη συναισθηματικά παράσταση. Η έλλειψη συναισθήματος είχε να κάνει με την άκρως στυλιζαρισμένη οπτική της και τη φόρμα που της στερούσε την αμεσότητα.

Πάντως το θέαμα διατηρούσε ένα ζηλευτό ισοζύγιο μεταξύ κωμικού – δραματικού, διέθετε αρμονία, έκρυβε ένα υπομειδίαμα, έναν παρ ολίγον σαρκασμό, έναν παρ ολίγον σπαραγμό, ιλαροτραγικά επεισόδια, ανατροπές κι αμφίθυμους χαρακτήρες.

Πάνω στο λογείο (ένα ορθογώνιο «κουτί» πάνω από τα ερείπια του προσκηνίου με γαλακτερές τζαμένιες πόρτες οι οποίες πότε λειτουργούσαν ως οθόνες προβολής ή ανοιγόκλειναν καρέ καρέ ως διαφορετικοί χώροι του παλατιού) στέκονται οι ήρωες του δράματος, στυλιζαρισμένα πρόσωπα, βαμμένα σε πρόσωπο και σώμα, με ρούχα με πτυχώσεις, με σύγχρονη εκζήτηση, που θύμιζαν μορφές από αγγεία ή αγάλματα του 5ου αι. π.Χ.

Κάτω στην (καλυμμένη με φελλό ορχήστρα με ένα μετακινούμενο με ροδάκια «κάγκελο» σαν «ακτίνα») ο χορός, ντυμένος σύγχρονα, λιτά, στα μαύρα, με μια απλότητα, με χρονόμετρα στα χέρια σύμβολα του χρόνου, αφού Χρόνος και Θάνατος ήταν η ζυγαριά στην οποία ισορροπούσε η φιλοσοφική διάσταση του κειμένου. Κάποια στιγμή αυτοί οι δύο χώροι αρχίζουν να επικοινωνούν.

Τα σύμβολα αρχίζουν να ζωντανεύουν. Η πρώτη σκηνή της Αλκηστης (Μαρία Σκουλά) είναι τραγουδισμένη, σχεδόν σαν όπερα. Στη συνέχεια, η δράση εξελίσσεται με τη μουσική να παίζει σημαντικό ρόλο – μερικές φορές η χρήση της υπερβαίνει το δέον.

Η εμφάνιση της Θεράπαινας, που αναγγέλλει στον χορό πως η βασίλισσα δεν έχει καμιά ελπίδα (Μαρία Πρωτόπαππα), ο απολαυστικός αγώνας λόγων μεταξύ Αδμητου και Φέρη (ο Χρήστος Λούλης σε έναν εξαιρετικά δύσκολο τόσο ερμηνευτικά όσο και κινησιολογικά ρόλο – ο Κώστας Μπερικόπουλος ακροβατεί σπουδαία μεταξύ κωμικού και τραγικού κερδίζοντας το χειροκρότημα του κοινού), η πένθιμη πομπή με τη σορό της Αλκηστης, το μοιρολόι του χορού, η εμφάνιση του υπηρέτη (Σωκράτης Πατσίκας) που διαμαρτύρεται για το ασύδοτο φαγοπότι του Ηρακλή (πολύ καλός ο Αργύρης Ξάφης), η στιχομυθία μεταξύ τους (συνοδευόμενη από το ήχο του κοντραμπάσου), τα «ανθρώπινα» αετώματα που «διαλύονται», είναι ελάχιστες από τις εικόνες που στήθηκαν στο αλώνι του αργολικού θεάτρου, εικόνες προσεγμένες στη λεπτομέρειά τους που υπηρετούσαν τη συγκεκριμένη ανάγνωση του έργου.

• Αντιγόνη Καράλη, ΕΘΝΟΣ, 20/07/2009

Η «Άλκηστη» των διλημμάτων

• ΠΗΓΑΜΕ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ

//

• Υπάρχουν φόρμες-φορμόλες που σκοτώνουν και φόρμες-φάρμακα που νεκρανασταίνουν. Ένα κοκτέιλ ευγένειας και κομψότητας έδωσε ζωή στην «Άλκηστη» του Ευριπίδη, θέτοντας στην κρίση των 4.500 θεατών της πρεμιέρας (8.500 το Σάββατο), διλήμματα σε ηθικά, περίπλοκα ζητήματα

• Τι χωρίζει μια θεατρική καινοτομία από μια δήθεν μοντερνιστική πρόταση; Το ύψος του ρίσκου στο άλμα. Αρκεί να σταθεί συγκροτημένο και αρτιμελές. Αν είναι και παιχνιδιάρικα γοητευτικό, ακόμα καλύτερα. Είναι η περίπτωση της παράστασης του Θωμά Μοσχόπουλου, στο ντεμπούτο του στην Επίδαυρο με την παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου «Άλκηστη». Όπου τίποτα δεν ήταν εύκολο ή τυχαίο.

• Η σύνδεση του καινούργιου με το παραδοσιακό, ο σεβασμός του παλιού με την ελευθερία του νέου, το ήθος της αισθητικής και το ύφος του στυλιζαρίσματος είναι τα υλικά πάνω στα οποία δούλεψε ο σκηνοθέτης με το κλιμάκιο του Εθνικού Θεάτρου, ηθοποιούς της νέας γενιάς, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν μέλη του θρυλικού «Αμόρε». Το αποτέλεσμα είχε φρεσκάδα και χάρη. Σαν να φύσηξε ένα αεράκι και μας δρόσισε. Όχι φυσικά όλους. Υπήρξαν και αντιρρήσεις…

• Αλλά πρώτα τα καλά νέα. Την ώρα που σκοτείνιαζε, στο αρχαίο αργολικό θέατρο άνοιξαν οι συρόμενες πόρτες του σκηνικού για να ξετυλιχθεί η πιο παράξενη ιστορία αγάπης, θυσίας, εγωισμού. Όπου ο νεαρός Άδμητος (Χρήστος Λούλης), έχοντας μια δεύτερη ευκαιρία, δέχεται να πεθάνει στη θέση του η γυναίκα του Άλκηστη (Μαρία Σκουλά). Η οποία όμως του βάζει όρο να μην αντικατασταθεί από άλλη γυναίκα. Η επέμβαση του Ηρακλή (Αργύρη Ξάφη) φέρνει πίσω από τον Κάτω Κόσμο στον Επάνω μια πεπλοφορούσα γυναίκα που μοιάζει στην Άλκηστη. Είναι όμως; Νεκραναστημένη; Πάντως ο Άδμητος θα τη δεχτεί. Θα μείνει δίπλα του σιωπηλή τρεις μέρες και τότε ίσως ο ορκοπάτης βασιλιάς μάθει…

• Αλλά το έργο έχει ήδη τελειώσει μ΄ αυτό το ειρωνικό, αινιγματικό χάπι-εντ, αφήνοντας ένα ρήγμα. Ένα «δύσκολο ανάμεσα», όπου κυλάει ένα ποτάμι γεμάτο ιλαροτραγικά επεισόδια, αμφίθυμες συμπεριφορές και πεπρωμένα. Έτσι κι αλλιώς οι άνθρωποι ζούνε μαζί, αλλά πεθαίνουν μόνοι.

• Η παράσταση έβαλε στον σκηνικό χώρο της Έλλης Παπαγεωργακοπούλου δύο κόσμους χωριστά. Κάτω, τον χορό. Νεαρές γυναίκες ντυμένες με μαύρα σύνολα, μαύρα τακούνια με μπαρέτες και τσάντες στα χέρια, άντρες με μαύρα κοστούμια και πουκάμισα που κρατούσαν μετρονόμους κινήθηκαν στην κόκκινη ορχήστρα με διάσπαρτα θρύψαλα αγγείων, περιστρέφοντας ένα άροτρο-ρολόι, στηριγμένο σε κεντρικό άξονα, σαν να άλεθε-χάραζε τη μοίρα, τον χρόνο. Πίσω ένα μοντέρνο στενόμακρο κτίσμα, σε μια φόρμα που ίπτατο. Εκεί κινήθηκαν οι ήρωες. Με αρχαιοπρεπή φινέτσα, αμφίθυμοι, έκδηλα ιδιότυποι και ειρωνικοί.

• Ακόμα και στη νεκρική πομπή, που διαδραματίστηκε στον διάδρομο ανάμεσα στην ορχήστρα και το κοίλο, εκεί όπου ενώθηκε ο χορός και οι ήρωες.

• Δυο κοινωνίες χωριστές και σε συνύπαρξη. Αυτός ο διαχωρισμός των θεμάτων, των ρόλων, που φωτίζονταν ως δύο κόσμοι χωριστοί, αλλά και ενώνονταν, έθεσε κάποια προβλήματα, όπως το πώς αντιμετωπίζεται ο χορός- από τα πιο γοητευτικά σημεία της παράστασης- σε σχέση με τα επεισόδια. Η τελική αποτίμηση δεν είναι δύσκολη. Η «Άλκηστη» του Μοσχόπουλου είναι η πιο συγκροτημένη καινούργια πρόταση σκηνικής ανάγνωσης αρχαίου δράματος.

• Στο ύφος μοντέρνου λυρικού ορατόριου, με πλούσια μουσική (Κορνήλιος Σελαμσής), ατμοσφαιρικούς φωτισμούς (Λευτέρης Παυλόπουλος) και ακραίο, ραφινάτο στυλιζάρισμα, ξετυλίχτηκε αυτό το παράξενο έργο, που συχνά έδειχνε να αυτοαναιρείται. Και δομικά αλλά και ενεργειακά.

• Το χιούμορ και η θλίψη της Άλκηστης, μέσα από το στυλιζαρισμένο, αυστηρό σχόλιο της παράστασης του Θωμά Μοσχόπουλου, μετέτρεψαν ένα ριψοκίνδυνο εγχείρημα σε νέα πρόταση ανεβάσματος αρχαίου δράματος. Η νεκρανάσταση της ηρωίδας του Ευριπίδη έφερε μαζί της δροσιά από φρέσκο αεράκι. Για ορισμένους όμως, τόση που τους πάγωσε

• Επιφυλάξεις και αδιαφορία

Υπήρξαν θεατές, οι οποίοι επιφυλάχθηκαν. Μετέωροι ανάμεσα στη γοητεία που απέπνεε η παράσταση, έμειναν ηθελημένα (;) σε κενό απόστασης από τη συγκίνηση, από το συναίσθημα. Το θερμό χειροκρότημα στο τέλος όμως ένωσε τους αποδέκτες αυτής της θεατρικής πράξης, για την οποία πάντως αδιαφόρησαν οι άρχοντες της χώρας. Ούτε ένας πολιτικός στην επιδαύρια πρεμιέρα του Εθνικού Θεάτρου! Μήπως κι αυτό όμως δεν είναι ειρωνικό σχόλιο μιας δίγλωσσης Πολιτείας, η οποία ενώ δηλώνει πως νοιάζεται για τον Πολιτισμό, του γυρνάει την πλάτη, ακόμα και σε εκδηλώσεις, οι οποίες δεν της κοστίζουν, αντίθετα την πλουτίζουν.

• Αποστολή: Έλενα Δ. Χατζηιωάννου, ΤΑ ΝΕΑ: Δευτέρα 20 Ιουλίου 2009

//

«Λίγες και καλές θεατρικές παραγωγές». Ο σκηνοθέτης Θωμάς Μοσχόπουλος εκτιμά ότι ο θεατής απαιτεί ξεκάθαρο στίγμα και πιο ολοκληρωμένες προτάσεις

• Η «Αλκηστη» είναι το πιο παράξενο έργο του Ευριπίδη. Ούτε σατυρικό δράμα ούτε τραγωδία. Εχει στοιχεία και από τα δύο είδη, γι’ αυτό και οι μελετητές συχνά την περιγράφουν ως τραγικωμωδία. Πρωτοπαρουσιάστηκε μάλιστα σε εποχή κρίσιμη για την Αθηναϊκή Δημοκρατία: το 438 π.Χ., όταν εγκαινιάστηκε ο Παρθενώνας και λίγο πριν ξεσπάσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Είναι το έργο το οποίο διάλεξε ο Θωμάς Μοσχόπουλος για να κάνει την πρώτη του εμφάνιση στο θέατρο της Επιδαύρου, με το Εθνικό Θέατρο και μια ομάδα καλών ηθοποιών, σε μια παράσταση που δεν μένει στην επιφάνεια αλλά ούτε προσπαθεί να αποδομήσει το κείμενο, μόνο και μόνο για να διαφοροποιηθεί και να συζητηθεί. Ο Μοσχόπουλος, με σπουδές φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο αλλά και μουσικές σπουδές, είναι από τους σκηνοθέτες που μελετούν εξαντλητικά τα έργα που ανεβάζουν, και οι παραστάσεις του δεν μένουν απαρατήρητες.

• Μετά τις παραστάσεις στους Δελφούς και το αργολικό θέατρο, η Αλκηστη ετοιμάζεται για δυο παραστάσεις στην Κύπρο (25 και 26 του μηνός) και ύστερα παραστάσεις σε όλη τη χώρα.

• Γιατί μου άρεσε η «Αλκηστη». Γιατί η αμφισημία του έργου (μεταξύ τραγωδίας και κωμωδίας), είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ. Εχει ενδιαφέρουσες προοπτικές στην προσέγγισή του και ταιριάζει πιο άμεσα στο ύφος της δικής μας εποχής που αναζητά μια ταυτότητα ανάμεσα σε κάποια άκρα. Ισως πάλι γιατί ψυχολογικά υπάρχουν και συγκεκριμένες αναφορές με πράγματα που διαπραγματεύομαι ο ίδιος με τη ζωή μου. Το πρώτο χρονολογικά σωζόμενο έργο του Ευριπίδη αποτελεί μια εξαιρετικά γοητευτική και ταυτόχρονα αινιγματική περίπτωση δράματος. Παρ’ ότι ο Ευριπίδης και στη μεταγενέστερη παραγωγή του δείχνει μέσα από καινοτομίες και να εξωθεί την κλασική φόρμα της τραγωδίας στα όριά της αλλά και ο τραγικός ήρωας να αντιμετωπίζεται στα έργα του με υπομειδίαμα, πουθενά η αμφισημία ενός έργου δεν είναι τόσο έκδηλη όσο στην «Αλκηστη».

• Η ιστορία. Ο Αδμητος, βασιλέας των Φερών, λόγω της ευσέβειάς του έχει δεχθεί ένα δώρο από τον θεό Απόλλωνα. Παρ’ ότι είναι η ώρα του να πεθάνει μπορεί να γλιτώσει από το γραφτό του εφ’ όσον κάποιος άλλος δεχτεί να πεθάνει στη θέση του. Και ενώ μέχρι και οι γέροι γονείς του αρνούνται να πάρουν τη θέση του, η σύζυγός του Αλκηστη δέχεται να πεθάνει αντί γι’ αυτόν. Το έργο αρχίζει και τελειώνει τη μέρα που η ηρωίδα οδηγείται στον Κάτω Κόσμο από τον Θάνατο και πάλι πίσω στον Επάνω από τον σχεδόν –από μηχανής– ημίθεο Ηρακλή. Προηγουμένως όμως έχουν εκτυλιχθεί διάφορα ιλαροτραγικά επεισόδια γύρω από την ετοιμοθάνατη ή και νεκρή Αλκηστη, δημιουργώντας το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να αποκρυσταλλωθούν σε θεατρικό λόγο ερωτήματα που απασχολούν έντονα τη φιλοσοφία και την σοφιστική της εποχής του ποιητή και όχι μόνο. Παράλληλα, ο λυρισμός δεν παύει να διατρέχει το έργο σε μια συμφωνία αρμονίας και παρωδίας, ομορφιάς και παράδοξου.

• Οι μικρότητες. Εξετάζεται η αδυναμία του ανθρώπου αλλά και η ανάγκη του για κάτι μεγάλο και σπουδαίο. Ο Αδμητος έχει πάρει ένα δώρο από τους θεούς για την ευσέβειά του. Δείχνει, ωστόσο, και μια μικρότητα αφού δεν μπορεί να αποδεχθεί τη μοίρα του και δέχεται να πάρει ένας άλλος τη θέση του προκειμένου ο ίδιος να ζήσει. Αντιστοίχως, η Αλκηστη προτίθεται να πάρει τη θέση του αλλά ζητάει ως αντίτιμο να μην υπάρξει άλλη γυναίκα στη ζωή του. Εγωιστικό αλλά και ανθρώπινο. Ολο αυτό σχετίζεται με όσα πιστεύουμε για τον εαυτό μας. Θέλουμε να νιώθουμε ότι είμαστε σε υψηλότερο επίπεδο –πνευματικό και ιδεολογικό– απ’ ό,τι αντέχουμε ως άνθρωποι. Το πιο εγωιστικό απ’ όλα είναι να αρνηθείς την εγωπάθειά σου. Από την άλλη, ούτε ο απόλυτος κυνισμός είναι κάτι που αντέχει ο άνθρωπος.

• Αρχαιολατρία. Πάρτε για παράδειγμα όλη αυτή την ιστορία με το μουσείο της Ακρόπολης. Γατζωνόμαστε από εικόνες και μορφές του παρελθόντος για να αντέξουμε ένα παρόν μίζερο και δυσβάσταχτο. Σχολιάζουμε την αρχαιολατρία διακριτικά στην παράσταση. Εχουμε μια εκλαϊκευμένη, εικονογραφική διάθεση για το αρχαίο. Από τις ζωφόρους, τις μετόπες, τα αετώματα μέχρι τα ερυθρόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία που έχουν μια εικονογραφία σχεδόν ιδανική. Δεν με ενοχλεί αυτό το πάθος του Ελληνα. Εχω υπάρξει και εγώ θύμα αυτού του πράγματος. Αλλά δεν μπορώ να μην εκπλήσσομαι όταν συνειδητοποιώ πόσο απέχουμε από την όποια πραγματικότητα αυτής της εποχής. Βλέπω για άλλη μια φορά τον διχασμό ανάμεσα στο τι ονειρευόμαστε και στο τι ήταν. Αυτό σχολιάζω. Η έννοια του μουσειακού είναι κάτι προβληματικό. Αν μπορούσαμε να έχουμε μια πιο ζωντανή σχέση με όλα αυτά και να μη χρειάζεται να τα κάνουμε εμβλήματα θα ήταν καλύτερα. Βάζουμε σε ένα τσουβάλι την αρχαιότητα. Τον Αδριανό μαζί με τον Ευριπίδη, όταν η απόσταση που υπάρχει μεταξύ τους είναι τεράστια. Σαν να λέμε η σύγχρονη εποχή από την Αναγέννηση.

• Είναι άδικο να μιλάμε για τη συνέχεια του «Αμόρε» στην οδό Πειραιώς. Δεν θα είναι έτοιμος φέτος ο χώρος (το Π) στην Πειραιώς και Περσεφόνης. Μπορεί να είμαστε κάποιοι από τους ανθρώπους που συνεργαζόμαστε στο «Αμόρε», όμως μοιάζει κάπως με διαφημιστικό τρικ να μιλάμε για τη συνέχειά του. Την παραγωγή που δουλεύαμε για τον νέο χώρο, αναζητούμε στέγη να την παρουσιάσουμε.

• Δεν πιστεύω στο μοντέλο των πολλών παραγωγών. Οι υπεράριθμες παραγωγές είναι πια κάτι παραπάνω απ’ ό,τι αντέχει να παρακολουθήσει ο θεατής. Θέλω όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρο στίγμα και πιο ολοκληρωμένες προτάσεις. Δεν φιλοδοξώ να γίνει ένα κέντρο στο οποίο θα ανεβαίνουν 6 – 8 παραγωγές. Ο κόσμος κουράστηκε. Οταν κάθε θέατρο έβαζε θεατές από τον διάδρομο ώς την τουαλέτα χάσαμε το μέτρο. Νομίζω ότι έληξε αυτή η εποχή. Ως θεατής χρειάζομαι μπουτίκ κι όχι σούπερ μάρκετ. Υπάρχουν βέβαια πολλοί σκηνοθέτες και ηθοποιοί αλλά η ποιότητα δεν είναι αντίστοιχη για να καλύψεις 300 θέατρα.

• Υπάρχει μια αίσθηση ευκολίας. Εχω διδάξει σε σχολή και ξέρω ότι όλο αυτό ενισχύεται από την τηλεόραση. Με ενοχλεί η έλλειψη μακροπρόθεσμων στόχων. Να μπορούν οι άνθρωποι να δημιουργούν ένα είδος θεατρικής παιδείας. Επίσης, η αίσθηση του ευκαιριακού που υπάρχει γύρω μας.

• Η παρεξήγηση. Υπάρχει και είναι διάχυτη πως όλα όσα βλέπουμε είναι θέατρο. Χάθηκαν κάπως τα κριτήρια επιλογής. Τα θέλουμε όλα. Πολλά χρήματα, αναγνώριση από κάποιο χώρο που θεωρούμε ποιοτικό και χρόνο. Κάποια πράγματα θέλουν θυσία. Για να έχεις κάποιους στόχους στη δουλειά σου πρέπει να αφοσιωθείς και να δουλεύεις συγκεντρωμένα. Μοιραία αυτό θα σε αποσπάσει από κάτι άλλο. Δεν λέω να φτάσουμε στα άκρα. Οτι πρέπει να υπάρχουν στεγανά. Αισθάνομαι, ωστόσο, πως χάθηκε η αίσθηση του συλλογικού. Παρεξηγήθηκε ότι μπορεί να είναι μια κολεκτίβα το θέατρο. Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι ο ηθοποιός ή ο σκηνοθέτης είναι ένας ρόλος, δεν είναι θέσεις εξουσίας. Και το θέατρο ένας διάλογος.

• Ημουν μικρός όταν ένιωσα ότι με συγκινεί το θέατρο. Συχνά αναρωτιέμαι αν είχα τα τωρινά μυαλά στα 17 μου θα συνέχιζα να κάνω το ίδιο πράγμα. Ο χώρος έχει πολλές απογοητεύσεις. Χτίζουμε στον αέρα. Από την άλλη, συμβιβάστηκα με την ιδέα. Δεν έχει νόημα να τα εγκαταλείψω. Αλλωστε, από την εφηβεία μου ήταν σαφές τι ήθελα. Πήγα στη δραματική σχολή γιατί ήθελα να γνωρίζω πώς είναι τα πράγματα από μέσα. Δεν είμαι καλός στην οργάνωση και τον συντονισμό. Μάλλον είμαι ένας αρχομανής που θέλει να ελέγχει τους άλλους. Τα σύνολα με ενδιαφέρουν.

• Γεννήθηκα στη Γιουγκοσλαβία. Στην Μπίτολα. Είναι ο τόπος της μητέρας μου. Με τον πατέρα μου γνωρίστηκαν ένα καλοκαίρι στην Ελλάδα. Είμαι πάντως εγγόνι πολιτικών προσφύγων. Ηρθα στη Θεσσαλονίκη δύο χρόνων. Τελείωσα το Πανεπιστήμιο (φιλολογία), τη σχολή του ΚΘΒΕ, σπούδασα κινηματρογράφο στην Ιταλία. Στα 25 μου έκανα την πρώτη μου σκηνοθεσία στο ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας. Κατάλαβα ότι το θέατρο είναι κυρίως πρακτική. Στενοχωριέμαι που δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να γίνουν σκηνοθέτες. Συνήθως γίνονται ηθοποιοί και ύστερα αλλάζουν. Είναι όμως άλλη δουλειά.

• Της Γιωτας Συκκα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19/07/2009

«Αλκηστις», μια τραγικωμωδία

• Με την dream team της σύγχρονης ελληνικής θεατρικής σκηνής κατεβαίνει το Εθνικό Θέατρο για την πρώτη του παράσταση στα φετινά Επιδαύρια. Την «Αλκηστη» του Ευριπίδη, που παρουσιάζεται απόψε στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου για δεύτερη βραδιά. Οι Μαρία Σκουλά, ο Χρήστος Λούλης, ο Αργύρης Ξάφης κρατούν τους βασικούς ρόλους στο πρώτο χρονολογικά σωζόμενο έργο του Ευριπίδη που σκηνοθετεί ο Θωμάς Μοσχόπουλος, στην πρώτη του παρουσία στην Επίδαυρο.

• Ενα έργο που πρωτοπαρουσιάστηκε σε εποχή κρίσιμη για την αθηναϊκή δημοκρατία, λίγο πριν εγκαινιαστεί ο Παρθενώνας και λίγο προτού ξεσπάσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος που κόστισε σε όλους πολύ. Ηταν το τέταρτο μέρος της καθιερωμένης τετραλογίας που παρουσίαζαν οι τραγικοί ποιητές, αλλά δεν είναι ούτε σατυρικό δράμα ούτε τραγωδία. Οι μελετητές συχνά το χαρακτηρίζουν τραγικωμωδία.

• Η υπόθεση: Ο Αδμητος, βασιλιάς των Φερών, λόγω της ευσέβειάς του, έχει δεχτεί ένα δώρο από τον θεό Απόλλωνα. Παρ’ ότι είναι η ώρα του να πεθάνει μπορεί να γλιτώσει από τη μοίρα του μόνο αν κάποιος άλλος δεχτεί να πάρει τη θέση του. Δέχεται η σύζυγός του Αλκηστη. Το έργο ξεκινάει και τελειώνει όταν η Αλκηστη οδηγείται στον Κάτω Κόσμο και ξανά πάλι στον Επάνω, όταν παρεμβαίνει ο Ηρακλής. Εν τω μεταξύ έχουν προηγηθεί πολλά ιλαροτραγικά επεισόδια με αφορμή την ετοιμοθάνατη ή νεκρή Αλκηστη, θέτοντας μ’ αυτό τον τρόπο ο ποιητής διάφορα ερωτήματα που απασχολούν τη φιλοσοφία της εποχής. «Παράλληλα ο λυρισμός δεν παύει να διατρέχει το έργο σε μια συμφωνία αρμονίας και παρωδίας, ομορφιάς και παραδόξου», λέει ο σκηνοθέτης Θωμάς Μοσχόπουλος. Το έργο, «που καθρεφτίζει έκδηλα την επιρροή της διδασκαλίας και των τεχνικών των σοφιστών στη σκέψη του Ευριπίδη, φαίνεται να καταλήγει σε απαντήσεις που υποστηρίζουν τον ανθρωποκεντρισμό, την αδηλότητα των θεών και το βραχύ του ανθρώπινου βίου» συμπληρώνεται στο πρόγραμμα της παράστασης.

• Απόδοση-σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος, σκηνικά-κοστούμια: Ελλη Παπαγεωργακοπούλου, μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής, κίνηση: Μάρθα Κλουκίνα, φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος. Αλκηστη: Μαρία Σκουλά, Αδμητος: Χρήστος Λούλης, Ηρακλής: Αργύρης Ξάφης, θεράπαινα: Μαρία Πρωτόπαπα, Φέρης: Κώστας Μπερικόπουλος, υπηρέτης: Σωκράτης Πατσίκας. [Ολγα Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 18/07/2009]

Γελάστε άφοβα (και) στην Επίδαυρο

• Η «Αλκηστη» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου, κάνει απόψε πρεμιέρα στο αρχαίο θέατρο παρουσιάζοντας τα θέλγητρα της τραγικωμωδίας

ΕΛΙΝΑ ΓΙΟΥΝΑΝΛΗ

Περίεργη διασταύρωση: όταν αναμειγνύεις τραγωδία με κωμωδία, παίρνεις τραγικωμωδία. Το κοινό που γέμισε ασφυκτικά το θέατρο Φρύνιχος των Δελφών το περασμένο Σάββατο προκειμένου να παρακολουθήσει την πρώτη παρουσίαση της «Αλκηστης» του Ευριπίδη διά χειρός Θωμά Μοσχόπουλου από νωρίς χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα: τους γελαστούς και τους αγέλαστους. Τι κι αν ο ίδιος ο συγγραφέας μπόλιασε το έργο του αυτό με ισχυρές δόσεις χιούμορ; Αλλωστε το δημιούργησε ως τελευταίο μέρος μιας τετραλογίας και υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να είχε γράψει ένα καθαρόαιμο σατιρικό δράμα στη θέση του. Η «Αλκηστη» όμως είναι πολύ πέρα και πάνω από αυτό, έχει δικό της θεό, είναι ανένταχτη και ως ηρωίδα και ως έργο. Ετσι, λοιπόν, από τα πρώτα κιόλας σημεία κατά τα οποία οι πιο απενοχοποιημένοι θεατές άρχισαν να γελούν με τα όσα συνέβαιναν επί σκηνής οι υπόλοιποι τους επανέφεραν στην τάξη με ένα μακρόσυρτο «Σσσσσσσσ!!!». «Ελεος! Απαγορεύεται να γελάμε, δηλαδή;» ανταπαντούσαν οι «άτακτοι» μαθητές του αρχαίου δράματος ώσπου κάπου στη μέση της εξαιρετικής παράστασης που υπογράφει το Εθνικό ο πόλεμος των καθισμάτων κώπασε έχοντας τό Ενα μικρό δείγμα από την καθηλωτική αισθητική της παράστασης «Αλκηστη» που σκηνοθέτησε ο Θωμάς Μοσχόπουλος. Τα κοστούμια της Ελλης Παπαγεωργακοπούλου, οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου και οι χορογραφίες της Μάρθας Κλουκίνα κάνουν τα σώματα να θυμίζουν γλυπτά που ζωντανεύουν σο οι μεν όσο και οι δε συνειδητοποιήσει ότι εκείνο που συνέβαινε μπροστά στα μάτια τους ήταν πολύ σημαντικό. Τόσο σημαντικό που επέτρεπε τόσο το γέλιο όσο και το δάκρυ. Οπως ακριβώς συμβαίνει και στην ίδια τη ζωή.

Η Αλκηστη (Μαρία Σκουλά) αποφασίζει να πεθάνει η ίδια προκειμένου να ζήσει ο άντρας της Αδμητος (Χρήστος Λούλης) και προτού προλάβουμε να τη θαυμάσουμε για αυτή την απαράμιλλη αυτοθυσία της συναντούμε σε δεύτερο επίπεδο την εξίσου απαράμιλλη διάθεσή της για αυτοπροβολή. Λίγο πριν από το μεγάλο στοίχημα της Επιδαύρου, η παράσταση πήρε τις ευλογίες του Απόλλωνα στους Δελφούς αφήνοντας τους πάντες εκστασιασμένους με την αισθητική, τον ρυθμό και το μεδούλι της: η ζωή είναι πολύ παράλογη για να την πάρει κανείς στα σοβαρά. Η Αννα Καλαϊτζίδου, ο Κώστας Μπερικόπουλος και ο Χρήστος Λούλης μάς μίλησαν για τη γοητευτική τους περιπέτεια που επισήμως αρχίζει απόψε. Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής. Σχεδιασμός βίντεο: Νάνσυ Μπινιαδάκη, Σεμπάστιαν Πούρφουρστ. Παίζουν επίσης: Αργύρης Ξάφης, Μαρία Πρωτόπαππα, Σωκράτης Πατσίκας, Ιωάννα Παππά, Θάνος Τοκάκης, Βαγγέλης Χατζηνικολάου κ.ά.

• Αννα Καλαϊτζίδου, μέλος του Χορού
• «Ενα παιχνίδι ζωντανό από το πρώτο λεπτό»

«Είναι η πέμπτη φορά που συμμετέχω σε Χορό στην Επίδαυρο αλλά η πρώτη με σκηνοθέτη τον Θωμά Μοσχόπουλο και αυτό κάνει τη διαφορά.

Υπάρχουν σκηνοθέτες που κάνουν τον διαχωρισμό “ηθοποιοί- Χορός”, λες και ο δεύτερος δεν απαρτίζεται από ηθοποιούς. Σε πολλές περιπτώσεις αναθέτουν τον Χορό αποκλειστικά στον χορογράφο και στον μουσικό της παράστασης συναρμολογώντας αδέξια τα δύο κομμάτια λίγο προτού στηθεί το έργο. Στην “Αλκηστη”, όμως, το μεγάλο στοίχημα των ηρώων είναι να πάρουν τον Χορό με το μέρος τους και αυτό δημιουργεί ένα παιχνίδι ζωντανό από το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό. Οσο για το είδος της τραγικωμωδίας, αν το σκεφθούμε, έτσι είναι και η ίδια μας η ζωή. Δεν υπάρχει τρόπος να επιβιώσεις αν δεν διακωμωδήσεις τα πιο τραγικά γεγονότα της ζωής σου. Είναι σαν να ακυρώνεις την ίδια σου την ύπαρξη και να παίζεις θέατρο της θλίψης. Η διάθεσή μας να γελάσουμε ακόμη και στη μεγαλύτερη συμφορά που μας βρίσκει είναι τελικά αυτό που μας διαφοροποιεί από τον κόσμο των νεκρών. Εχοντας πάρει το βάπτισμα του πυρός στους Δελφούς, θεωρώ ότι το κεκτημένο της παράστασης είναι ότι την άκουσαν όλη, δεν τους ξέφυγε τίποτα. Ενιωθα το κοινό πολύ αφοσιωμένο. Και τώρα που πλησιάζει η στιγμή για την Επίδαυρο, φυσικά και έχω τρακ. Ξέρω όμως ότι, αν αφεθείς σε αυτό το θέατρο, σου δίνει πράγματα. Σε πιάνει δέος και έχεις την ψευδαίσθηση ότι πρέπει να ξεπεράσεις τις δυνάμεις σου, η αλήθεια όμως είναι ότι ένας αληθινός ψίθυρος ακούγεται χίλιες φορές καλύτερα από μια πομπώδη κραυγή».

• Κώστας Μπερικόπουλος, Φέρης
• «Η τραγωδία χρειάζεται χιούμορ»

«Υποδύομαι τον γέροντα πατέρα του Αδμήτου. Είναι ένας πολιτικάντης, θυμίζει βλαχοδήμαρχο, από αυτούς που μόλις δουν κάμερα παίρνουν τα πάνω τους, ξεχνούν και πόνους στη μέση και τα πάντα και έτσι λίγο προτού ανεβεί στο τελευταίο σκαλί για να μιλήσει δεν θέλει τη βοήθεια του ακολούθου του, θέλει να δείξει ότι τα καταφέρνει και μόνος του. Λέει αλήθειες τόσο εξωφρενικές που προκαλούν το γέλιο. Δεν βλέπει τον λόγο να θυσιαστεί αυτός στη θέση του γιου του: “Σε έφερα στη ζωή, σε έκανα βασιλιά, τι άλλο θέλεις; Είναι γλυκιά η ζωή και τώρα που μου έχει απομείνει λίγη, γιατί να μην την απολαύσω;”. Του δίνεις δίκιο τελικά, τον καταλαβαίνεις, κι ας ξέρεις ότι είναι παμπόνηρος και ότι το κάνει με την ίδια ευκολία που κερδίζει ψήφους. Το ίδιο το έργο είναι γλυκά παράλογο, δεν μπορείς παρά να γελάσεις.

Υπάρχει άλλωστε η σοφή παροιμία: Δεν γίνεται γάμος χωρίς κλάμα και κηδεία χωρίς γέλιο. Το έχει ανάγκη ο ανθρώπινος οργανισμός, το σώμα το ίδιο. Θεωρώ ότι η τραγωδία χρειάζεται χιούμορ. Δε μπορεί να παιχτεί αλλιώς. Δυστυχώς έχουμε εκπαιδεύσει τον κόσμο με ταμπέλες τύπου “αυτό είναι σοβαρό, απαγορεύεται το γέλιο”. Δεν μπορεί όμως κάτι από την αρχή ως το τέλος να είναι αβάσταχτο. Η ζωή έχει απ΄ όλα- γιατί όχι και ένα έργο τέχνης; Επαιξα πρώτη φορά στην Επίδαυρο ως μέλος του Χορού στους “Ιππείς” του Αριστοφάνη με το ΚΘΒΕ. Ημουν ένας νεαρός αγέρωχος ιππέας, τώρα επιστρέφω ως γέροντας Φέρης. Τρακ έχω πάντα. Το θέατρο της Επιδαύρου με γοητεύει πολύ, από την αρχιτεκτονική του και μόνο: νιώθεις ότι σε περιβάλλει μια αγκαλιά έτσι όπως κοιτάς από σκηνής. Μια προστασία που έρχεται από την ίδια την πέτρα…».

• Χρήστος Λούλης, Αδμητος
• «Η Αλκηστη γεννά αντιφατικά συναισθήματα»

«Βρήκα αυτό που συνέβη στους Δελφούς, με τους μισούς να γελάνε και τους άλλους μισούς να τους κατσαδιάζουν, καταπληκτικό! Αυτή ακριβώς την αντίδραση θέλουμε να πετύχουμε!

Ούτως ή άλλως το έργο από μόνο του ακροβατεί ανάμεσα στην τραγωδία και στην κωμωδία και ενθουσιαστήκαμε όταν την ίδια ακριβώς στιγμή κάποιοι θεατές διάλεξαν τη μία και κάποιοι την άλλη πλευρά του νομίσματος. Ως Αδμητος προσπάθησα να εμπιστευθώ αυτό που μου έλεγε το κείμενο, άλλοτε αφημένος στα κωμικά στοιχεία του ρόλου και άλλοτε στα τραγικά, που είναι σαρωτικά. Ελπίζω το κοινό να έρθει στην παράσταση ανοιχτό σε όλα. Η σοβαροφάνεια βλάπτει σοβαρά το θέατρο: πηγαίνουμε να δούμε κάτι και είμαστε προκατειλημμένοι για το τι θα δούμε. Σαν να έχουμε αποφασίσει από πριν ακόμη και για το αν θα μας αρέσει ή όχι. Η μεγαλύτερη αλήθεια που βγαίνει από το έργο είναι ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε καθημερινά λες και είμαστε αθάνατοι. Λες και δεν θα πεθάνουμε ποτέ. Πράγμα εντελώς παράλογο, που όμως συμβαίνει σε όλους. Γι΄ αυτό και η “Αλκηστη” γεννά τόσο αντιφατικά συναισθήματα στον καθένα: φέρνει τον θάνατο μες στη ζωή, μας τον τρίβει στα μούτρα. Αλλά και τη ζωή μέσα στον θάνατο, αφού στο τέλος ο Ηρακλής την επιστρέφει στον Αδμητο έχοντας πρώτα αναμετρηθεί με τον ίδιο τον Χάρο».

• ΑΣΤΕΡΟΠΗ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή 17 Ιουλίου 2009

«Αλκηστη» του Ευριπίδη: Πρότυπο αφοσίωσης και αυτοθυσίας;

• Την «Αλκηστη» του Ευριπίδη, με θέμα τη σύγκρουση ανάμεσα στο θάνατο και τον Απόλλωνα, το σκοτάδι και το φως, θα παρουσιάσει το Εθνικό Θέατρο, σήμερα και αύριο, στην Επίδαυρο. Απόδοση – σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος. Σκηνικά – κοστούμια: Ελλη Παπαγεωργακοπούλου.Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος. Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής. Κίνηση: Μάρθα Κλουκίνα. Σχεδιασμός Video: Νάνσυ Μπινιαδάκη, Σεμπάστιαν Πούρφυστ. Παίζουν: Μαρία Σκουλά, Χρήστος Λούλης, Aργύρης Ξάφης, Μαρία Πρωτόπαππα Κώστας Μπερικόπουλος, Σωκράτης Πατσίκας, Iωάννα Παππά, Αννα Καλαϊτζίδου, Ηλιάννα Γαϊτάνη, Θάνος Τοκάκης, Ηλίας Παναγιωτακόπουλος, κ.ά. Σολίστ: Νίκος Σπανός (κόντρα τενόρος), Θανάσης Δεληγιάννης (τενόρος).

• Στις Φερές της Θεσσαλίας έρχεται η στιγμή που ο βασιλιάς Αδμητος πρέπει να πεθάνει, σύμφωνα με το πεπρωμένο του. Η μόνη δυνατότητα για να ζήσει είναι, αντ’ αυτού, να δεχτεί κάποιος οικείος του να πεθάνει. Οι γέροι γονείς του δε θυσιάζονται για χάρη του. Δέχεται, όμως, η νεαρή σύζυγός του, Αλκηστη, ώστε να σωθεί ο άντρας της. Πολύ ιδιαίτερο έργο η «Αλκηστις» διδάχτηκε το 438 π.Χ. ως το τελευταίο έργο τετραλογίας και πιθανότατα είχε τη θέση του σατυρικού δράματος. Τα κωμικά της στοιχεία, όμως, όπως η λογομαχία του Αδμητου με τον πατέρα του Φέρη, ή η παρουσία του μεθυσμένου Ηρακλή, παραπέμπουν περισσότερο σε τραγικωμωδία παρά σε καθαρά σατυρικό δράμα. Η ηρωίδα έχει θεωρηθεί ως πρότυπο συζυγικής αφοσίωσης και αυτοθυσίας. Ομως, ο Αδμητος αξίζει την αφοσίωσή της; Μήπως το «ευτυχισμένο τέλος» είναι τελικά ένα ειρωνικό σχόλιο και όχι μία ανώδυνη λύση;

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

12/7/2009

— Πρότυπο αφοσίωσης και αυτοθυσίας;

8/5/2009

— Το καλοκαίρι του Εθνικού Θεάτρου

Ευριπίδου «Αλκηστις» στην Επίδαυρο από το Εθνικό Θέατρο

Η σύγκρουση ανάμεσα στον Θάνατο και τον Απόλλωνα, το Σκοτάδι και το Φως, είναι το θέμα του έργου «Αλκηστις» του Ευριπίδη, που παρουσιάζεται στις 17 και 18 Ιουλίου από το Εθνικό Θέατρο στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Το έργο δεν είναι όσο «τραγικό» φαίνεται. Είναι μάλλον μια «τραγική κωμωδία», με κωμικά στοιχεία όπως η παρουσία ενός μεθυσμένου Ηρακλή. Το έργο ανεβαίνει σε απόδοση και σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου, ο οποίος προσεγγίζει αυτό το παράξενο, πολυσήμαντο έργο της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας. Πρωταγωνιστούν οι Μαρία Σκουλά, Χρήστος Λούλης, Αργύρης Ξάφης, Μαρία Πρωτόπαππα, Κώστας Μπερικόπουλος, Σωκράτης Πατσίκας, Ιωάννα Παππά, Αννα Καλαϊτζίδου κ.α. Συμμετέχουν οι σολίστ Νίκος Σπανός και Θανάσης Δεληγιάννης. Εναρξη, στις 9.30 μ.μ. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, τηλ. 210-32.72.000

Δράμα με χάπι εντ

• Ούτε τραγωδία ούτε κωμωδία. Η «Αλκηστις» του Ευριπίδη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί γοητευτικό ειρωνικό δράμα με χάπι εντ μάλιστα, αφού η νεκρή ηρωίδα ξαναγυρίζει στη ζωή…

Με θέμα τη σύγκρουση ανάμεσα στον Θάνατο και τον Απόλλωνα, το σκοτάδι και το φως, το έργο παρουσιάζεται από το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο την Παρασκευή και το Σάββατο σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου.

«Το έργο περιγράφει έναν κόσμο απίστευτης λεπτότητας», λέει ο σκηνοθέτης, που επεξεργάστηκε και τη μετάφραση. «Εκτός από τη φιλολογική πιστότητα ήταν σημαντική η ακολουθία του μέτρου, η μουσική αντιστοιχία, γι’ αυτό και συνεργάστηκα στενά με το μουσικό της παράστασης Κορνήλιο Σελαμσή. Το έργο δεν είναι μια καθαρόαιμη τραγωδία αλλά ένα «πειραματικό», θα λέγαμε, είδος. Δεν είναι μελοδραματικό κείμενο. Υπομειδιά, χωρίς, ωστόσο, να φτάνει τα όρια του τραγικού».

• Δώρον άδωρον

Πρωτοπαρουσιάστηκε σε εποχή κρίσιμη για την Αθηναϊκή Δημοκρατία, λίγο μετά τα εγκαίνια του Παρθενώνα στην Ακρόπολη και λίγο πριν από την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου.

Μοιάζει σαν ο ποιητής να εμφανίζει μια ανάγλυφη και καθόλου εξιδανικευμένη εικόνα του ανθρώπου που αγωνιά απέναντι στο άγνωστο του θανάτου ενώ διερωτάται για το ρόλο της «θεϊκής παρέμβασης» στη ζωή του και τη δική του ευθύνη για όσα παθαίνει.

Στις Φερές της Θεσσαλίας έρχεται η στιγμή που ο βασιλιάς Αδμητος (Χρήστος Λούλης) πρέπει να πεθάνει. Ομως, ένα παλιό δώρο που του είχε κάνει ο Απόλλωνας μπορεί ν’ αλλάξει το πεπρωμένο του: θα ζήσει αν κάποιος δεχτεί να πεθάνει στη θέση του. Κι επειδή οι γέροι γονείς του… δεν το συζητούν, η σύζυγός του Αλκηστις (Μαρία Σκουλά) είναι έτοιμη να πιει το πικρό ποτήρι, να πεθάνει στη θέση του.

Ο Ευριπίδης με τρόπο ειρωνικό και αινιγματικό θέτει φιλοσοφικά ερωτήματα περί θανάτου: την ανάγκη αποφυγής του, την προσκόλληση στο απολλώνιο πνεύμα, την άποψη ότι η πίστη σε μια σπουδαία ιδέα ξεπερνά σε ισχύ το φόβο και τη φθορά που φέρνει το πλησίασμα του τέλους.

«Οι σοφιστές», σχολιάζει ο σκηνοθέτης, «δεν προέβαλαν κάποια συγκεκριμένη αξία, αλλά τη μεγάλη σημασία του ερωτηματικού που έθετε η ίδια αυτή αξία… Εγώ μεταφράζω την ιδέα της αθανασίας στην ανάγκη για δημιουργία, έρωτα, στην αναζήτηση του ωραίου, του δίκαιου, του ορθού. Φυσικά, κανένα ρομαντικό όραμα δεν απομακρύνει τη σκιά του θανάτου αλλά απ’ την άλλη δεν ζεις χωρίς καμιά πίστη. Με τα ζωτικά ψεύδη αντέχεις την ιδέα του θανάτου. Οι καλλιτέχνες, ευάλωτοι, ζουν σε μια ναρκισσιστική ψευδαίσθηση. Αλλά χωρίς αυτήν πώς θα βγουν στη σκηνή;»

• Και προβολή βίντεο

Ο λυρισμός του κειμένου ισορροπεί ανάμεσα στην αρμονία και την παρωδία, την ομορφιά και το παράδοξο. Οι υποκριτές βρίσκονται σε διαφορετικό επίπεδο από το χορό. Τα λυρικά μέρη διατρέχουν όλο το έργο διατηρώντας τη ρυθμική απαγγελία του κειμένου.

Τα κοστούμια των ρόλων είναι σε ερυθρόμορφους και μελανόμορφους χρωματισμούς με σχόλια αρχαιολατρίας (σκηνικό-κοστούμια Ελλης Παπαγεωργακοπούλου).  Το παλάτι παραπέμπει σε σπίτι της δεκαετίας του 1960. Ο χορός (κορυφαία η Ιωάννα Παππά) πιο σύγχρονος, καθημερινός, ντυμένος στα μαύρα πηγαίνει στην κηδεία της Αλκηστης. Στην παράσταση θα γίνουν επίσης βιντεοπροβολές και κάποια στιγμή το κείμενο θ’ ακουστεί ηχογραφημένο. Στην ορχήστρα βρίσκεται πενταμελής μπάντα (κοντραμπάσο, βιόλα, φαγκότο, βιολοντσέλο, κλαρινέτο). Εκτός από τους ηθοποιούς Αργύρη Ξάφη, Κώστα Μπερικόπουλο, Μαρία Πρωτόπαππα, Σωκράτη Πατσίκα, συμμετέχουν επίσης ο κόντρα τενόρος Νίκος Σπανός και ο τενόρος Θανάσης Δεληγιάννης.*

Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ – φωτ.: Π. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία / Επτά, Κυριακή 12 Ιουλίου 2009

Στείρα αρχαιολατρεία το «Εξω οι ξένοι από την Επίδαυρο»

• «Δεν θα έχει ταγάρια, γυμνό και… δερμάτινους καναπέδες η «Αλκηστις»» λένε ο σκηνοθέτης Θωμάς Μοσχόπουλος και οι Λούλης, Παππά, Ξάφης και Σκουλά που υποστηρίζουν πως τους περιορισμούς τους θέτει ο ίδιος ο χώρος κι όχι οι… Ελληναράδες

Μαρία Σκουλά, Χρήστος Λούλης, Αργύρης Ξάφης, Ιωάννα Παππά, Μαρία Πρωτόπαππα. Οι τριαντάρηδες και κάτι «εισβάλλουν» στην Επίδαυρο με σκηνοθέτη «πρωτάρη» στον χώρο -Θωμάς Μοσχόπουλος- και όλοι μαζί βάζουν ένα κοινό – απαιτητικό στοίχημα να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του κοινού με μια «Αλκηστις» που έρχεται να προτείνει το νέο. «Να είστε ανοιχτοί στο νέο, στην καινούργια πρόταση» λέει ο Μοσχόπουλος «και γυρίστε την πλάτη στη συντήρηση που είναι απειλητική».

Ο χορός έχει ρόλο πρωταγω­νιστικό και σημαντικό γιατί βρίσκεται στην ορχή­στρα, σε αντίθεση με τους ήρωες που είναι στο λογείον. Η Μαρία Σκουλά και ο Χρήστος Λούλης πρωταγωνιστούν στην τραγωδία του Ευριπίδη «Αλκηστις».

Σ’ αυτό συναινούν και οι ηθοποιοί του, από τους αξιολογότερους της γενιάς τους, οι οποίοι προσέρχονται στο αργολικό θέατρο με κύριο ζητούμενό τους να δώσουν νέα πνοή σε ένα δυνατό έργο χωρίς «πρωτοτυπίες» και «πρωτοπορίες», χωρίς αιρετική οπτική, χωρίς τίποτα περιττό.

«Τον όποιο περιορισμό», λέει ο Μοσχόπουλος, «τον βάζει ο ίδιος ο χώρος. Είναι ο ίδιος ο οποίος λόγω της γλυπτικής του, της αρχιτεκτονικής του, της δομής του σου κάνει προτάσεις για να εναρμονιστείς με αυτόν. Είναι ένα όριο που σου δίνει ελευθερία. Αλλά είναι ο χώρος αυτός που επιβάλλει, όχι οι θεματοφύλακες της συντήρησης που με φασιστική τακτική κρίνουν το ποιος δικαιούται να παίξει στην Επίδαυρο φωνάζοντας «Εξω οι ξένοι!» Είδες τι έγινε πέρσι με τον Βασίλιεφ. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι το κοινό ενοχλήθηκε τόσο που γιουχάρισε τους ηθοποιούς».

«Ηταν το δίχως άλλο προμελετημένο το έγκλημα», τονίζει ο Αργύρης Ξάφης. «Η συντήρηση έκραξε γιατί ενοχλήθηκε που μπήκαν οι «κακοί» ξένοι να τους φάνε το ψωμί! Είναι τόσο γελοίο και μικρόψυχο όλο αυτό! Εμείς οι Ελληναράδες που δεν θέλουμε τους ξένους!».

• Υποκινούμενη έκρηξη

Ο Χρήστος Λούλης παίρνει τον λόγο και προσθέτει: «Αν ήταν όντως κίνηση οργισμένου θεατή θα έλεγα ότι ναι, εκφράζει την έντονή του αντίδραση σε κάτι που δεν του άρεσε, αν και θα μπορούσε απλώς να αποχωρήσει. Αλλά αυτή η υποκινούμενη έκρηξη ήταν ολοφάνερο ότι ήταν προγραμματισμένη προκειμένου να τιμωρηθεί η Λυδία Κονιόρδου που επέλεξε σκηνοθέτη ξένο και για να παραδειγματιστούν οι υπόλοιποι να μην κάνουν κάτι παρόμοιο!».

«Αυτοί οι θεματοφύλακες αξιών ξέρεις τι μου θυμίζουν; Νεοφασιστικές υπάρξεις που λένε αφορισμούς του τύπου ότι οι ξένοι καταστρέφουν την Ελλάδα. Είτε πρόκειται για τον Βασίλιεφ είτε για τους Πακιστανούς στην Ομόνοια! Στην εκδοχή που ανεβάζω εξαίρεται το θέμα της φιλοξενίας. Ο Γιώργος Λούκος και το Ελληνικό Φεστιβάλ μας πλουτίζει θεατρικά φέρνοντας ισχυρές φωνές του θεάτρου μας και αντί να το εκτιμούν αυτό το επικρίνουν; Βλέπουμε νέες τάσεις, νέες προτάσεις, αναπτύσσεται ένας διάλογος που μας πηγαίνει μπροστά… Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν; Να τους διώξουμε για να κρατήσουμε την Επίδαυρο σαν μουσείο, να συντηρήσουμε μια αρχαιολατρεία στείρα;».

Η Μαρία Σκουλά συναινεί σε αυτό απόλυτα. «Χρειάζεται διάλογος για να πάμε μπροστά, όχι εμμονή στον συντηρητισμό. Τι πάει να πει «Εξω οι ξένοι από την Επίδαυρο»και ποιος μπορεί να το πει αυτό; Οι ξένοι ήταν που μας χάρισαν τις περισσότερες ακριβές παραγωγές που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια χάρη στις παραστάσεις που έφεραν στο Ελληνικό Φεστιβάλ και στο Φεστιβάλ Επιδαύρου!».

«Είναι γενικότερο κακό αυτό», μου λέει ο Μοσχόπουλος. «Βλέπεις τι γίνεται! Θέλουν να κάνουν στρατόπεδα συγκέντρωσης για να στοιβάξουν εκεί τους ξένους!».

Ευχαρίστως, του λέω, θα έβαζαν και τους τύπου Βασίλιεφ σε αυτό. «Πολύ ευχαρίστως! Απαξιώνουν εύκολα! Επειδή δεν υπάρχουν αξίες-ή αυτές που υπάρχουν είναι πια ελάχιστες, υπάρχουν απαξίες! Και είναι πολύ θλιβερό αυτό».

Σε αυτό συμφωνεί απόλυτα και η Ιωάννα Παππά. «Ναι, είναι πολύ θλιβερό να μη δέχεσαι κάτι που μπορεί να σε οδηγήσει σε νέα μονοπάτια και να θέλεις να μείνεις στα στεγανά σου». «Είναι κακώς εννοούμενος επαρχιωτισμός αυτός», τονίζει ο Μοσχόπουλος. «Σνομπάρεις το ξένο, επειδή δεν είναι εντός συνόρων! Αυτές είναι – θα το ξαναπώ- φασιστικές καταστάσεις τύπου Πλεύρη και Αδωνη Γεωργιάδη! Εμείς οι καλοί και αυτοί οι κακοί; Πρέπει να σταματήσει κάποια στιγμή αυτό. Πριν είναι αργά. Γιατί αυτές οι καταστάσεις γιγαντώνονται αν τις αφήσεις».

«Ποιοι βάζουν τα όρια; Μόνο ο ίδιος ο χώρος σου βάζει όρια», επανέρχεται ο Μοσχόπουλος. «Το αν θα κάνω μια τολμηρή παράσταση και το πού θα κυμανθώ δεν επιτρέπω να μου το υποδείξει κανείς από τους θεματοφύλακες αυτούς!

Προσέρχομαι στην Επίδαυρο, νιώθω τη φόρτιση της αρχαίας ιστορίας της, χωρίς να νιώθω το βάρος της μυθολογίας των παραστάσεών της. Χαίρομαι που θα παρουσιάσω δουλειά μου σ’ αυτόν τον χώρο και το ζητούμενό μου είναι να κάνω κάτι σύγχρονο, το οποίο να σέβεται το κείμενο χωρίς να έχει τίποτα μουσειακό – με την κακή έννοια! Μου άρεσε πολύ μια ατάκα που είπε ο Καστελούτσι και με εκφράζει απόλυτα: δεν ξέρω αν είναι κάτι μοντέρνο αυτό που ετοιμάζω, προσπαθώ να είναι σύγχρονο!».

Τον ρωτώ αν θα δούμε κάτι τολμηρό-προκλητικό στο δικό του ανέβασμα που ετοιμάζει με το Εθνικό Θέατρο. «Τι πάει να πει τολμηρό και τι προκλητικό; Μπορώ να σου πω τι δεν θα είναι!

Δεν θα είναι μια παράσταση-φολκλόρ, δεν θα έχει ταγάρια, αλλά δεν θα είναι και μια παράσταση που δεν θα μπορούσε να εναρμονιστεί με τον χώρο. Δεν θα υπάρχει γυμνό, αν εκεί θες να φτάσεις [γέλια], δεν θα υπάρχουν ούτε δερμάτινοι καναπέδες! Το έργο δεν σηκώνει ακρότητες και το κοίταγμά μας δεν είναι ένα κοίταγμα προς εντυπωσιασμό όπως θέλουν να εντυπωσιάσουν άλλοι λες και κάνουν διαφήμιση!

Το έργο έχει δομές που αντλούν από την αρχαιότητα και υπόκειται σε κανόνες και φόρμες που ισχύουν στο αρχαίο δράμα. Οι υποκριτές και ο χορός ανήκουν σε διαφορετικούς κόσμους. Οι ήρωες είναι στο λογείο, στιλιζαρισμένοι, μυθικοί, προσωπεία που έντονα θυμίζουν αγάλματα. Είναι στο πάνω επίπεδο με κοστούμια με πτυχώσεις. Και κάτω στην ορχήστρα είναι ο χορός, σε μια απλότητα. Οταν οι δύο χώροι επικοινωνούν αυτά τα προσωπεία-σύμβολα αρχίζουν να ζωντανεύουν».

Ο ίδιος ο Μοσχόπουλος υπογράφει και τη μετάφραση του έργου. «Το τόλμησα επειδή πιστεύω ότι η μετάφραση είναι η ερμηνεία! Είναι μια πιστή στο κείμενο μουσική μετάφραση που έγινε πάνω στο μέτρο», μου εξηγεί. Αισθάνεται ευτυχής που δουλεύει και πάλι με αγαπημένους του ηθοποιούς -οι πιο πολλοί είναι συνεργάτες του από τον καιρό του «Αμόρε» και είναι πολλοί αυτοί που θα είναι μαζί του και σε επόμενα σχέδιά του- και δεν χορταίνει να μελετά το αρχαίο δράμα και τη συγκεκριμένο έργο έχοντάς τους «αξιότατους συνοδοιπόρους!»

• Η ΥΠΟΘΕΣΗ
• Ειρωνικό σχόλιο

Ζητώ από τους ηθοποιούς να μου συστήσουν την «Αλκηστις» που ετοιμάζουν με τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Θωμά Μοσχόπουλου για το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου αλλά και για περιοδεία ανά την Ελλάδα. «Στις Φερές της Θεσσαλίας» λέει η Μαρία Σκουλά, που ερμηνέυει τον ομώνυμο ρόλο, «έρχεται η στιγμή που ο βασιλιάς Αδμητος πρέπει να πεθάνει σύμφωνα με το πεπρωμένο του. Η μόνη δυνατότητα για να παραμείνει στη ζωή είναι να δεχτεί κάποιος από τους οικείους του να πεθάνει στη θέση του!». Ο Χρήστος Λούλης που υποδύεται τον Αδμητο συμπληρώνει: «Οι γονείς του αρνούνται να θυσιαστούν για χάρη του. Η σύζυγός του όμως, η Αλκηστις, δέχεται να πεθάνει για να σωθεί ο άντρας της. Η «Αλκηστις» είναι ένα πολύ ιδιαίτερο έργο. Διδάχτηκε την άνοιξη του 438 π.Χ. και, ως το τελευταίο έργο τετραλογίας, πιθανότατα είχε τη θέση του σατυρικού δράματος. Τα κωμικά της στοιχεία όμως, όπως η λογομαχία του Αδμητου με τον πατέρα του Φέρη ή η παρουσία του μεθυσμένου Ηρακλή, παραπέμπουν περισσότερο σε τραγική κωμωδία παρά σε καθαρά σατυρικό δράμα».

Τον λόγο παίρνει ο σκηνοθέτης τους. «Η «Αλκηστις» έχει συχνά αντιμετωπιστεί ως πρότυπο συζυγικής αφοσίωσης και αυτοθυσίας. Είναι όμως έτσι τελικά; Αξίζει ο Αδμητος την αφοσίωσή της; Και μήπως το ευτυχισμένο τέλος είναι τελικά ένα ειρωνικό σχόλιο και όχι μία απλή ανώδυνη λύση; Πρόκειται για ένα άριστα δομημένο έργο, πρωτοποριακό, με διαρκείς εναλλαγές κωμικού-δραματικού, ενώ παρεμβάλλονται συνεχώς ανατροπές. Εχει ένα υπομειδίαμα που μου θυμίζει έντονα έργα του Τσέχοφ».

• Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Η «Αλκηστις»του Ευριπίδη ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο στις 17 και 18 Ιουλίου για να περιοδεύσει μετά ανά την Ελλάδα σε απόδοση – σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου, σκηνικά – κοστούμια Ελλης Παπαγεωργακόπουλου, φωτισμούς Λευτέρη Παυλόπουλου, μουσική Κορνήλιου Σελαμσή, κίνηση Μάρθας Κλουκίνα, σχεδιασμό βίντεο Νάνσυς Μπινιαδάκη, Σεμπάστιαν Πούρφυστ και φωνητική διδασκαλία Μελίνας Παιονίδου. Παίζουν: Μαρία Σκουλά, Χρήστος Λούλης, Αργύρης Ξάφης, Μαρία Πρωτόπαππα, Κώστας Μπερικόπουλος, Σωκράτης Πατσίκας, Ιωάννα Παππά, Αννα Καλαϊτζίδου, Ηλιάννα Γαϊτάνη, Θάνος Τοκάκης, Ηλίας Παναγιωτακόπουλος, Χρήστος Νικολάου, Ελίνα Μάλαμα, Δάφνη Δαυίδ, Βαγγέλης Τελώνης, Λευτέρης Βασιλάκης, Άγγελος Τριανταφύλλου, Αριάν Λαμπέντ, Βαγγέλης Χατζηνικολάου και τέσσερα παιδιά. Σολίστ είναι οι Νίκος Σπανός – κόντρα τενόρος και Θανάσης Δεληγιάννης – τενόρος.

• ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΟΥΖΙΩΤΗΣ, ΕΘΝΟΣ, 11/7/2009