ΧΑΟΥΑΡΝΤ ΜΠΑΡΚΕΡ: Ενας τραγικός τού σήμερα

Με τον Βρετανό Χάουαρντ Μπάρκερ, έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς των τελευταίων 40 χρόνων, εγκαινίασε ο Ολιβιέ Πι τον κύκλο αφιερωμάτων στη σύγχρονη δραματουργία (η επόμενη χρονιά θα είναι αφιερωμένη στον Δημήτρη Δημητριάδη). Ο Κύκλος Μπάρκερ θα ολοκληρωθεί τον Απρίλιο σε ένα από τα σημαντικότερα θέατρα της Ευρώπης, το παρισινό Odeon που ο Πι διευθύνει από την περασμένη χρονιά.

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τρεις νέες παραγωγές: τη «Γερτρούδη (Η κραυγή)», που ανέβηκε σε σκηνοθεσία του Ιταλού Τζιόρτζιο Μπαρμπέριο Κορσέτι, τους «Ευρωπαίους», που θα παρουσιαστούν τον Μάρτιο μαζί με ένα ακόμη «ιστορικό» έργο από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 με τίτλο «Ενα καινούργιο κόκκινο» σε σκηνοθεσία Κριστιάν Ενέ (το είδαμε το 2001 στο «Πόρτα» σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη) και μια επανάληψη, «Η περίπτωση της Χιονάτης», σε σκηνοθεσία Φρεντερίκ Μαρανιανί.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Λευτέρης Βογιατζής θ’ ανεβάσει αυτή τη σεζόν στο θέατρό του το εντελώς πρόσφατο έργο του Μπάρκερ «Ο θάνατος του σήμερα» σε μετάφραση Τζένης Μαστοράκη.

• «Εξόριστος»

Πολυπράγμων, με ποιητικές συλλογές, δοκίμια, ζωγραφικό έργο, αλλά και μια δική του θεατρική ομάδα, που ανεβάζει αποκλειστικά δικά του έργα εδώ και μια εικοσαετία, ο Χάουαρντ Μπάρκερ ανήκει στους «δύσκολους» Βρετανούς συγγραφείς. Το γεγονός αυτό του κόστισε σε δημοτικότητα, αλλά του «χάρισε» στενούς δεσμούς με τη νεότερη γενιά της βρετανικής δραματουργίας και ειδικότερα με τη Σάρα Κέιν. Αναγνωρισμένος στη Γαλλία περισσότερο από ό,τι στη χώρα του, όπου νιώθει σχεδόν εξόριστος, ο 62χρονος σήμερα Μπάρκερ αποκαλεί το θέατρό του «θέατρο της καταστροφής», που έλκει την καταγωγή του από την ελισαβετιανή τραγωδία.

Τα έργα του υπονομεύουν τη γραμμική αφήγηση που καταλήγει σε κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα ή νόημα. Αποστρέφονται τον διδακτισμό, αλλά και την οποιαδήποτε ιδεολογική στράτευση, παρά τη βαθιά πολιτική συνείδηση του συγγραφέα τους. «Το θέατρο που γράφω», σημειώνει χαρακτηριστικά, «επινοεί τον δικό του κόσμο», έναν κόσμο που δεν μιμείται την πραγματικότητα ούτε συμβάλλει στην αλλαγή της, που δεν προσπαθεί να μας παρηγορήσει ούτε να μας διαπαιδαγωγήσει, αλλά να μας οδηγήσει στη βαθύτερη γνώση του Εαυτού. Για τον Μπάρκερ, το θέατρο «δεν μορφώνει, γιατί το να μορφώνεις σημαίνει να απλοποιείς».

Η σχεδόν τρίωρη «Γερτρούδη (Η κραυγή)» (έως 8 Φεβρουαρίου) φέρνει ακριβώς στην επιφάνεια τις πολλαπλές όψεις του πραγματικού. Το έργο βασίζεται στον σεξπιρικό Αμλετ, αλλά επικεντρώνεται στη σεξουαλική επιθυμία και την ανατρεπτική της δύναμη. Η δράση περιστρέφεται γύρω από τη Γερτρούδη (Αν Αλβαρό), τη βασίλισσα και μητέρα του Αμλετ, και τον απόλυτο έρωτά της για τον Κλαύδιο (Λικ-Αντουάν Ντικερό), τον αδερφό του δολοφονημένου βασιλιά. Πρόσωπο-κλειδί του έργου αποτελεί ο υπηρέτης Κασκάν (ερμηνεύεται έξοχα από τον Τζον Αρνολντ, παλιό ηθοποιό της Αριάν Μνουσκίν).

Η εναρκτήρια σκηνή με τη Γερτρούδη γυμνή να κάνει έρωτα με τον Κλαύδιο, κραυγάζοντας από έκσταση και τρόμο πάνω στο σχεδόν άψυχο κορμί του βασιλιά, δίνει το στίγμα της παράστασης: Μέχρι πού μπορούν να φτάσουν το ανθρώπινο πάθος και η δίψα για εξουσία; Υπάρχουν όρια στην προδοσία; Είναι δυνατόν ο θεατής να «απογυμνωθεί ηθικά» και να βιώσει ακραίες καταστάσεις χωρίς προκαταλήψεις και προκαθορισμένες ιδέες;

«Ανακάλυψα τον Χάουαρντ Μπάρκερ χάρη στον Ολιβιέ Πι», μας εξηγεί ο Ιταλός σκηνοθέτης Τζιόρτζιο Μπαρμπέριο Κορσέτι. «Διάβασα όλα τα έργα του στα γαλλικά και διάλεξα το «Γερτρούδη». Οχι μόνο γιατί μέσα του υπάρχει ο Αμλετ, αλλά γιατί είναι ένα πολύ δυνατό έργο. Υπάρχει βία στη γλώσσα, στις καταστάσεις, στις σχέσεις. Τα πάντα οδηγούνται στα άκρα. Η κραυγή της Γερτρούδης είναι κραυγή θανάτου και ζωής μαζί. Ο Μπάρκερ δεν γράφει δράματα αλλά τραγωδίες, οι ήρωές του βιώνουν μια παράδοξη, τραγική συνθήκη: βρίσκονται διαρκώς στην άκρη της αβύσσου, αντιμέτωποι με τον θάνατο. Είναι ελάχιστοι οι συγγραφείς που μπορούν να γράφουν σήμερα τραγωδίες».

• Με νέες τεχνολογίες

Από τους σημαντικότερους Ιταλούς σκηνοθέτες, «ψυχή» στα μέσα της δεκαετίας του 1970 της πρωτοποριακής ομάδας Gaia Scienza, ο Τζιόρτζιο Μπαρμπέριο Κορσέτι κινείται τα τελευταία χρόνια μεταξύ θεάτρου, τσίρκου, όπερας και πλαστικών τεχνών χρησιμοποιώντας έξυπνα τις νέες τεχνολογίες. Στο «Γερτρούδη», η διδασκαλία των ηθοποιών συγκράτησε την παράσταση στα όρια μιας κλασικής σχεδόν σκηνοθεσίας χαμηλών τόνων, που αποδυνάμωσε την ωμότητα της γλώσσας του Μπάρκερ. Ωστόσο, η οργάνωση του σκηνικού χώρου ήταν αριστοτεχνική, καθώς έφερε στην επιφάνεια τον σκοτεινό πυρήνα του έργου. Σε συνεργασία με τον Κριστιάν Ταραμπορέλι, ο Κορσέτι χειρίστηκε με σοφία τον χώρο τεμαχίζοντάς τον με κομμάτια τοίχων, ντουλάπες φορτωμένες με ρούχα και παραμορφωτικούς εσωτερικούς καθρέφτες που κυλούσαν πάνω σε ράγες.

Κορυφαία στιγμή της παράστασης, το εντυπωσιακό φινάλε. Με τη βοήθεια ενός τεράστιου επικλινούς καθρέφτη, ο Κορσέτι έκανε ορατή την πρόσοψη ενός παλατιού που ήταν ζωγραφισμένο στο δάπεδο της σκηνής. «Η σκηνογραφία», μας εξηγεί, «αφηγείται την κρυφή όψη του έργου, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα παιχνίδι ψευδαισθήσεων που καταργεί τα δεδομένα του χώρου. Γλιστράμε από τον έναν αντικατοπτρισμό στον άλλο, από τη μία περιδίνηση στην επόμενη. Η γραφή του Μπάρκερ είναι ρευστή, όπως τα όνειρα». *

• Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 04/02/2009

Δημήτρης Ημελλος, Χάουαρντ Μπάρκερ, Στάθης Λιβαθινός, Ουαζντί Μουαουάντα,

Στη μπούκα μυρτω λοβερδου | Το Βήμα, Κυριακή 25 Ιανουαρίου 2009. «Τhe Dying of Τoday» του Χάουαρντ Μπάρκερ. * * * Σε πρόβες με τον Λευτέρη Βογιατζή βρίσκεται αυτόν τον καιρό ο Δημήτρης Ημελλος, καθώς οι δυο τους δουλεύουν το νέο έργο που ετοιμάζει ο σκηνοθέτης στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων. Προφανώς και δεν έχει καθοριστεί η πρεμιέρα καθώς βρίσκονται σε αρχικό στάδιο- παράλληλα η σκηνή της οδού Κυκλάδων στην Κυψέλη έχει μετατραπεί σε οικοδομή και… ξαναχτίζεται. * * * Σύγχρονη και ξεχωριστή μορφή του βρετανικού θεάτρου, ο Μπάρκερ χαρακτηρίζει τη δουλειά του «θέατρο της καταστροφής». «Αποδιοπομπαίος τράγος», λόγω της γραφής και των κειμένων του, στην πατρίδα του, χαίρει ξεχωριστής εκτίμησης στη Γαλλία αλλά και στη Γερμανία. * * * Πολυγραφότατος, από το 1977 που πρωτοδημοσιεύθηκαν έργα του, ο Μπάρκερ πιστεύει ότι «η τραγωδία απελευθερώνει τη γραφή από την πλήξη». Δεν έχει κι άδικο… * * * Εργο του Χάουαρντ Μπάρκερ στην Ελλάδα είδαμε το 2001 με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη και με τίτλο «Ενα καινούργιο κόκκινο» (στην Πόρτα). Το καλοκαίρι του 2007 ο Δημήτρης Λιγνάδης με τους (τότε) δευτεροετείς μαθητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου παρουσίασε τη «Χορικότητα», μια δουλειά βασισμένη στο κείμενο «13 Αντικείμενα, Σπουδές Υποδούλωσης». * * * Το «Τhe Dying of Τoday» ανήκει στα πιο πρόσφατα- γράφτηκε το 2008. * * * Πρώτο Βραβείο Χορν, το 2001, για τον ρόλο του στη «Φρεναπάτη» του Κούσνερ με την Πειραματική του Εθνικού, συνεργάτης της ομάδας του Στάθη Λιβαθινού, με σπουδές (και) στη Μόσχα, ο 42χρονος σήμερα Δημήτρης Ημελλος ξεχωρίζει την τελευταία δεκαετία με τις ερμηνείες του: από τους κλασικούς ρόλους ως τους σύγχρονους κωμικούς- συμπρωταγωνιστής του Βασίλη Χαραλαμπόπουλου στο κινηματογραφικό «Βank Βang», κέρδισε τις εντυπώσεις πέρυσι στο «10», στον ρόλο του αφελούς συζύγου. * * * Τελικά δεν θα ανέβει το έργο του Μάμετ «Εντμουντ» στο Μεταξουργείο: ο Στάθης Λιβαθινός και η ομάδα του θα συνεχίσουν τις παραστάσεις τού «Ενας Ηρωας- Το καμάρι της Δύσης» του Τζον Μίλινγκτον Σινγκ, του ιρλανδικού έργου που εκπλήσσει με την πρωτοτυπία του καθώς μεταβάλλεται από κωμωδία σε μεταφυσικό δράμα… * * * Οπως δεν θα ανέβει και η «Σονάτα του σεληνόφωτος» με την Αλέκα Παΐζη στο Εθνικό Θέατρο: αντ΄ αυτής θα δούμε τους «Διψασμένους» του Ουαζντί Μουαουάντα με τη Στεφανία Γουλιώτη, σε μια παράσταση που μετά το Σύγχρονο Θέατρο της Αθήνας, όπου και θα κάνει πρεμιέρα στις 20 Φεβρουαρίου, θα πάει σε σχολεία, φυλακές, χώρους μη θεατρικούς αλλά με νεανικό κοινό. * * * Αρκάς στη Φλωρεντία; * * * Οι «Εχθροί εξ αίματος», το έργο του Αρκά που ανέβασε το Θέατρο του Νέου Κόσμου σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, παίζεται αυτή την εποχή στην ιταλική πόλη- οι παραστάσεις ολοκληρώνονται στο τέλος του μήνα. Συγχρόνως οι «Εχθροί…» παρουσιάζονται από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου (ΘΟΚ). Και στην Αθήνα, φυσικά, με λίστες αναμονής..