Ο άγγελος της καταστροφής…

Λευτέρης Βογιατζής και Δημήτρης Ήμελλος στο κουρείο του «Ύστατου σήμερα»

Ο μύθος είναι, αν μη τι άλλο, γοητευτικός: ένας άγγελος κακών ειδήσεων χτυπάει την πόρτα ενός κουρείου. Με πρόσχημα την ιδιότητα του πελάτη, απαιτεί αφενός την φροντίδα της κόμης του από τα χέρια του επαγγελματία και αφετέρου κάτι ακόμη πιο σημαντικό: την ύπαρξη ακροατηρίου για να αφηγηθεί την υπέρτατη συμφορά, για να φέρει σε πέρας την αποστολή του.

Το ακροατήριο το έχει βρει στο πρόσωπο του Κουρέα και στο κοινό που κάθε βράδυ αγκαλιάζει τις τρεις πλευρές της σκηνής του, όμορφα ανακαινισμένου θεάτρου της Οδού Κυκλάδων, όπου παρουσιάζεται το έργο του άγνωστου στο ελληνικό κοινό Βρετανού, ποιητή, θεατρικού συγγραφέα και θεωρητικού Χάουαρντ Μπάρκερ, με τίτλο Το ύστατο σήμερα. Ο Μπάρκερ αντλεί έμπνευση από ένα ιστορικό γεγονός, την πανωλεθρία που υπέστησαν οι Αθηναίοι στις Συρρακούσες, όταν στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου αποφάσισαν να εκστρατεύσουν στη Σικελία. Ο Μπάρκερ στάθηκε σε μια δραματουργικά ενδιαφέρουσα αφήγηση του Πλούταρχου, σύμφωνα με την οποία ένας άγνωστος φτάνει στον Πειραιά, μπαίνει σε έναν κουρείο και αναγγέλλει την καταστροφή.

Το υλικό χρησιμεύει στον συγγραφέα μόνο για τη σύσταση του μύθου. Το έργο δεν αγκυλώνεται στον χωροχρόνο της Σικελικής εκστρατείας, αλλά επεξεργάζεται τον αρχετυπικό πυρήνα της αντιπαράθεσης του ατόμου με ό,τι το υπερβαίνει.

Στο Ύστατο σήμερα ο άγγελος των κακών ειδήσεων, φέρει το ακατάληπτο όνομα Δνείστερ και είναι μια άχρονη, αινιγματική φιγούρα που κινητοποιεί τον μηχανισμό της καταστροφής. Μέσα από δεξιοτεχνικά εμπνευσμένους χειρισμούς οδηγεί τον Κουρέα στην απόλυτη οδύνη «αναγκάζοντάς» τον να αρθρώσει τα γεγονότα που συνθέτουν την αποτρόπαιη αλήθεια, την οποία δεν γνωρίζει. Είναι φανερό ότι ο Κουρέας βιώνει μια στιγμή προφητικής μανίας, καθώς η προσωπική του απώλεια (ο γιος του βρίσκεται μεταξύ των νεκρών), γιγαντώνει τη συντριβή του. Ο Κουρέας αποδέχεται τη μοίρα του με την παρρησία που επιζητά ο Νίτσε (amor fati) και αυτό ενθουσιάζει τον παρατηρητή Δνείστερ, τον κάνει να υποκλίνεται στο νέο πρόσωπο του Κουρέα. Κι όμως τίποτα δεν τελειώνει εδώ, το έργο του Μπάρκερ είναι δαιμόνιο, ανατρέπει και ανατρέπεται μέχρι το τέλος, βάζει τρικλοποδιά στον θεατή, εκεί που αφελώς νομίζει ότι έχει τον έλεγχο.

Στο εξαιρετικό (όπως πάντα) πρόγραμμα της παράστασης ο γνωστός θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης αναφέρει: «η καταστροφή συμβαίνει ακριβώς την στιγμή που την προφέρει (ο Κουρέας), λέξη προς λέξη, θαρρείς και την παράγει ο μηχανισμός της ίδιας της γλώσσας». Η σκηνοθεσία του Λευτέρη Βογιατζή, διανθισμένη με σύντομα κενά σκότους, όσο διαρκεί το σβήσιμο των φώτων, είναι εστιασμένη στην ανάδειξη αυτού του γλωσσικού μηχανισμού. Και οι ερμηνείες, ενισχύουν αυτή τη λογική, καθιστώντας την πιο άμεση. Έξοχος ο Δημήτρης Ήμελλος ως Κουρέας, υποδειγματικός υποδοχέας του ανοίκειου, χωρίς να χάνει τη γήινη υπόστασή του. Ο Δνείστερ του Λευτέρη Βογιατζή παραμένει όσο πρέπει απόκοσμος, υπερόπτης και τελικά απεγνωσμένος, σκιαγραφώντας το ιδανικό αντίβαρο του Κουρέα.

Ο επίλογος γράφεται στην αναχώρηση από το θέατρο και πιο μετά, στην επιστροφή, καθώς η παράσταση δεν σε αφήνει μόνο. Εξάλλου μια από τις αρχές του Θεάτρου της Καταστροφής που εκπροσωπεί ο συγγραφέας, αναφέρεται στη σχέση που αναπτύσσει με τον θεατή: «ο τελευταίος δεν μπορεί να αντιληφθεί τα πάντα, ωστόσο επιστρέφει σπίτι του αναστατωμένος ή αποσβολωμένος». [Η ΑΥΓΗ: 01/01/2010]

ΤΟ YΣΤΑΤΟ ΣHΜΕΡΑ του Χάουαρντ Μπάρκερ. Σκηνοθεσία: Λευτέρης Βογιατζής. Μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη. Σκηνικά-Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου. Σύνθεση ήχων-Μουσική: Θοδωρής Αμπατζής, Σταύρος Γασπαράτος. Ερμηνεύουν: Λευτέρης Βογιατζής, Δημήτρης Ήμελλος. ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΚΥΚΛΑΔΩΝ