Το αδυσώπητο παιχνίδι ανάμεσα στην αυταπάτη και την αποκάλυψη

• Της Ολγας Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 6 Φεβρουαρίου 2010

Πώς γίνεται να μη βαριέσαι να βλέπεις ένα έργο στο οποίο οι ήρωές του «δεν βρίζουν (αλλά) κατακρεουργούν»; Πρόκειται για μια θεατρική παράσταση, από τις κλασικές πλέον της σύγχρονης δραματουργίας, με κεντρικούς ήρωες δύο ανθρώπους που έχουν φτιάξει ένα δικό τους σύμπαν, αυστηρότατα οριοθετημένο, ερμητικά κλειστό, όπου χρησιμοποιούν την παρουσία των άλλων μόνο για τις ανάγκες των δικών τους λεκτικών, συναισθηματικών και ψυχολογικών παιχνιδιών. Ισως γιατί πίσω από τις χειρουργικές φραστικές «επεμβάσεις» των δύο ηρώων να αναγνωρίζουμε το αδυσώπητο βάθος του μίσους και της απελπισμένης αγάπης μιας απεγνωσμένης ερωτικής σχέσης, που είναι μαζί κόλαση και παραδεισένιο καταφύγιο. Και γιατί μας καλεί να κοιτάξουμε στα μάτια το παιχνίδι της αυταπάτης που όλοι έχουμε παίξει, με τον εαυτό μας και με τους άλλους.

Το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» είναι γνώριμο έργο, θεατρικά και κινηματογραφικά. Το έγραψε ο Εντουαρντ Αλμπι το 1962 και από τότε το έχουν τιμήσει πολλές θεατρικές σκηνές, σε όλο τον κόσμο. Φέτος έχουμε την ευκαιρία -και την τύχη- να το ξαναδούμε στη σκηνή του Απλού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Αντώνη Αντύπα και σε νέα μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη, βασική συνισταμένη της παράστασης, η οποία στο πρόγραμμα της παράστασης μας χαρίζει ένα κείμενο για ένα ακόμα μεταφραστικό της ταξίδι. Στον ρόλο του Τζορτζ, αυτού του κυνικού στοχαστή, ο Δημήτρης Καταλειφός και στο ρόλο της Μάρθας, της ευάλωτης και συνάμα σκληρής γυναίκας του, η Ράνια Οικονομίδου. Τα σκηνικά της παράστασης, που υπογράφει η Μαγιού Τρικεριώτη, πέρασαν από την αυστηρή έγκριση του συγγραφέα, που εξακολουθεί να μην αφήνει τίποτα στην τύχη του, και αναπαρέστησαν εύστοχα ένα αστικό επαρχιακό σπίτι στην Αμερική του 1960. Το έργο εκτυλίσσεται στη διάρκεια μιας καλοκαιρινής νύχτας, όπου το ζευγάρι υποδέχεται ένα ακόμα νεαρό ζευγάρι, τον Νικ (Αλέξανδρος Μπουρδούμης) και τη Χάνι (Σωτηρία Ρουβολή), για λόγους κοινωνικούς και εκτονωτικούς.

Το παιχνίδι, οι σκόπιμες ζωτικές αυταπάτες, το πέρασμα των ορίων, η αποκάλυψη, η συμφιλίωση με την πραγματικότητα. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια σύντομη περίληψη του έργου του Αλμπι, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι παράλληλα μια ακτινογραφία της ψυχοσύνθεσης των μεσοαστών Αμερικανών του 1960 – ίσως όχι μόνο των Αμερικανών.

Τρεις ώρες μετά την έναρξη, φύγαμε από το Απλό Θέατρο γεμάτοι από ένα σπουδαίο θεατρικό κείμενο και από μια ουσιαστική (και γι’ αυτό χαρισματική) παράσταση. Με δυο ηθοποιούς (Δ. Καταλειφός, Ρ. Οικονομίδου) που ανέτρεψαν τη συνήθη εικόνα τους και υποδύθηκαν επάξια αυτούς τους δύο ιδιόρρυθμους ανθρώπους και δύο νεότερους που υπερασπίστηκαν με συνέπεια και ευαισθησία δύο από τους πλέον δύσκολους δεύτερους ρόλους.

Με τον συγγραφέα που του έλειπε

• Τον πρώτο Αλμπι της καριέρας του σκηνοθετεί φέτος ο Αντώνης Αντύπας στο «Απλό Θέατρο». Αργησε, αλλά θα «παλέψει» με το αξεπέραστα διαχρονικό «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;», παρέα με τους μόνιμους συνεργάτες του, τον Δημήτρη Καταλειφό (Τζορτζ) και τη Ράνια Οικονομίδου (Μάρθα).

Η «τετράδα» του «Φύλλα από γυαλί», του Φίλιπ Ρίντλεϊ: Θ. Δόβρης, Θέμιδα Μπαζάκα, Μαρία Παρασύρη, Γ. Τσαμπουράκης

Κι ο ίδιος παραδέχεται ότι καθυστέρησε να ασχοληθεί με τον βραβευμένο με τρία Πούλιτζερ, κορυφαίο εν ζωή, Αμερικανό δραματουργό -τη στιγμή που έχει ανεβάσει σχεδόν τα άπαντα του Βρετανού Χάρολντ Πίντερ. «Μου έλειπε αυτός ο συγγραφέας», προσθέτει.

Επιθυμούσε να αναπληρώσει τον χαμένο… χρόνο στήνοντας τη σεζόν 2009-2010 στο «Απλό» ένα μεγάλο αφιερώμα στον 81χρονο Αλμπι. Σχεδίαζε την παράλληλη παρουσίαση τριών έργων του. Εκτός απ’ τη «Βιρτζίνια Γουλφ», θα ανέβαζε το «Τρεις ψηλές γυναίκες» και το «Ζοο story». Ηταν ανέφικτο όμως να στηθούν οι τρεις διανομές ταυτόχρονα και έτσι το «ραντεβού» με τα δύο έργα σκοπεύει να το ανανεώσει ξανά μέσα στα προσεχή χρόνια.

Ο Αλμπι, έπειτα από επικοινωνία με τον Ελληνα σκηνοθέτη, έχει εκφράσει την επιθυμία να έρθει στην Αθήνα για να δει την ελληνική σκηνική εκδοχή του κορυφαίου ίσως θεατρικού έργου του. Μάλιστα, ενδιαφέρθηκε να δει από τώρα και τη μακέτα του σκηνικού της Μαγιού Τρικεριώτη.

Ξανά μαζί ο Δημήτρης Καταλειφός και η Ράνια Οικονομίδου για έναν Αλμπι. Μαζί τους στο «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;» η Σωτηρία Ρουβολή και ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης

Το «κενό» που δημιουργήθηκε απ’ το μη ανέβασμα των δύο έργων του Αλμπι αναπλήρωσε ένα από τα σημαντικότερα έργα της σύγχρονης αγγλικής δραματουργίας: το «Φύλλα από γυαλί» του γνωστού και για την πολυβραβευμένη ταινία «Διάφανο δέρμα» (1990) συγγραφέα, κινηματογραφιστή και ζωγράφου Φίλιπ Ρίντλεϊ. Θα είναι η δεύτερη παράσταση στο «Απλό» (στη Νέα Σκηνή) τη σεζόν 2009-2010.

Ο Αντύπας διαισθάνεται ότι έρχεται μια δύσκολη για το θέατρο σεζόν, λαμβάνοντας υπόψη και «τον πανικό που έχει προκαλέσει η νέα γρίπη».

Γνωρίζει όμως καλά ότι «το θέατρο είναι ένα ρίσκο». Και ρίχνεται με όρεξη εφήβου στην προετοιμασία του «ανθρωποφαγικού Αλμπι», που κάνει πρεμιέρα αρχές Δεκεμβρίου στην Κεντρική Σκηνή του «Απλού» (στη μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη). Τη μουσική θα συνθέσει η Ελένη Καραΐνδρου. Ανάμεσα σε ουίσκι, τσιγάρα, υστερίες, μέσα από έναν ανελέητο «αλληλοσπαραγμό», σιγά σιγά «ξηλώνεται» ο μύθος του ζευγαριού, τόσο απ’ το κουρασμένο, πνιγμένο στα κατά συνθήκη ψεύδη μεσήλικο ζευγάρι του Τζορτζ (Δημήτρης Καταλειφός) και της Μάρθα (Ράνια Οικονομίδου), όσο και και από τους νιόπαντρους φερέλπιδες Νικ (Αλέξανδρος Μπουρδούμης) και Χάνι (Σωτηρία Ρουβολή). Η «αποκαθήλωση» συντελείται μέσα σε μια βασανιστικά ατέλειωτη βραδιά.

«Ξαφνικά μου γεννήθηκε μια βαθιά επιθυμία να ανεβάσω το έργο», αποκαλύπτει ο Αντύπας. «Είμαι ενθουσιαμσένος που θα δουλέψω τη «Βιρτζίνια Γουλφ». Παρ’ όλο που το έργο έχει γραφτεί το ’61, ανταποκρίνεται στο σημερινό παρόν. Μιλά για τη δυσκολία που υπάρχει στα σύγχρονα ζευγάρια και το ζωτικό ψέμα που τα «πνίγει»».

Θεωρεί τη Μάρθα, κόρη του «μεγάλου αφεντικού», του πρύτανη του Πανεπιστημίου, «ένα συγκλονιστικό πλάσμα». «Είναι τα εντελώς αντίθετα με τον σύζυγό της Τζορτζ, καθηγητή Ιστορίας. Το τερατώδες είναι ότι και το νεαρό ζευγάρι, ο καθηγητής Βιολογίας και η γυναίκα του, παρουσιάζουν τα σημάδια της κόπωσης των γηραιότερων».

Οταν όμως συνέγραφε το έργο με την παροιμιώδη διεισδυτικότητά του ο Αλμπι, «μαζί με την κόπωση του ζευγαριού απέδιδε και την κόπωση της αμερικανικής κοινωνίας», υποστηρίζει ο σκηνοθέτης. «Πιστεύω ότι αυτό ταιριάζει «γάντι» με τη σημερινή δύσκολη κατάσταση. Ανεβάζουμε το έργο σε μια κρίσιμη στιγμή».

Σ’ αυτό το σημείο έρχεται να συναντηθεί η δεύτερη παράσταση του «Απλού Θεάτρου», το σύγχρονο «Φύλλα από γυαλί», που θα σκηνοθετήσει η Βίκυ Γεωργιάδου, με πρωταγωνίστρια τη Θέμιδα Μπαζάκα. Η πρεμιέρα προγραμματίζεται για τον Νοέμβριο.

«Είναι κι αυτό ένα έργο σκληρό για τις οικογενειακές σχέσεις και όλα όσα κρύβουμε κάτω απ’ το χαλάκι», σχολιάζει ο Αντύπας. Εχει ήδη αναθέσει τη μετάφρασή του στον Ευάγγελο Τυρόγλου. Το «σκηνικό» στο «Φύλλα από γυαλί» (2007) είναι ένα νεκροταφείο. Σε αυτό ο κεντρικός ήρωας θα συναντήσει μια νεαρή που ψωνίζει πελάτες. Την Μπαζάκα θα πλαισιώσουν οι Μαρία Παρασύρη, Γιωργής Τσαμπουράκης και Θανάσης Δόβρης. *

• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 31 Ιουλίου 2009