Category Archives: Shakespeare

Ο Ακρόιντ παρουσιάζει στο κοινό τον Σαίξπηρ

  • Ο γνωστός βιογράφος αναλύει τη ζωή και το έργο του θρύλουτων βρετανικών Γραμμάτων

Η βιογραφία, ως είδος, θεωρείται αγγλοσαξονική υπόθεση. Ο Πίτερ Ακρόιντ, ένας από τους καταξιωμένους βιογράφους που κατόρθωσε να διηγηθεί με εύγλωττο και ζωντανό τρόπο τη ζωή του Εντγκαρ Αλαν Πόε, του Ουίλιαμ Μπλέικ, και του Τ. Σ. Ελιοτ. Συνεπώς, η κυκλοφορία μιας νέας βιογραφίας από τον Ακρόιντ, του μεγαλύτερου Αγγλου συγγραφέα όλων των εποχών, του Ουίλιαμ Σαίξπηρ αποτελεί το δίχως άλλο ευχάριστη είδηση. Η ογκώδης ελληνική μετάφραση (624 σελίδες) κυκλοφορεί την ερχόμενη εβδομάδα σε μετάφραση Σπύρου Τσούγκου από τις εκδόσεις «Μικρή Αρκτος».

Ο Ακρόιντ ξεπερνάει τον σκόπελο της βιογραφίας ενός ανθρώπου που πατάει με το ένα πόδι στον θρύλο και για τον οποίο διαθέτουμε μετρημένες πληροφορίες, φωτίζοντας εκτός από τη ζωή του, το έργο, την εποχή και τον κύκλο των ηθοποιών και δραματουργών του ελισαβετιανού θεάτρου. Ο Ακρόιντ αν και μοιάζει να κατέχει την τεράστια σχετική βιβλιογραφία, γράφει για τον Σαίξπηρ λιγότερο ως ειδικός και περισσότερο ως φανατικός αναγνώστης.
Σ. Γ.

  • «Εκεί τι βλέπεις;»

-«Η εποχή του Σαίξπηρ ήταν η τελευταία για το μεσαιωνικό λειτουργικό δράμα. Ωστόσο, σε όλη την ιστορία του αγγλικού πολιτισμού, διακρίνουμε μάλλον τη συνέχεια παρά το πέρας. Μέρος αυτής της συνέχειας έγκειται στο επίτευγμα του ίδιου του Σαίξπηρ, που μετάγγισε όλη τη μαγεία, την αμφισημία και το πάθος του παλιού θρησκευτικού δράματος στις νέες μορφές θεάτρου. (…) Αν δεν είχε δει κάτι ανάλογο όταν ήταν παιδί, τότε το δικό του έργο αποτελεί αληθινό θαύμα εκ νέου επινόησης».

  • «Και δώθε πάω εγώ»

-«Αποτελεί κοινό τόπο των σαιξπηρικών βιογραφιών ότι από την ηλικία των είκοσι, κατά προσέγγιση, μέχρι την ηλικία των είκοσι οκτώ ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα «χαμένα χρόνια» του ποιητή. Τα χρόνια όμως ποτέ δεν χάνονται εξ ολοκλήρου. Ισως παρουσιάζεται κάποιο κενό στη χρονολόγηση, αλλά το βασικό σχέδιο μιας ζωής μάλλον διακρίνεται, έστω έμμεσα. Είναι γνωστό ότι έγινε ηθοποιός. Ορισμένοι υποθέτουν ότι εντάχθηκε σε κάποιον περιοδεύοντα θίασο, πιθανόν όταν περνούσε από το Στράτφορντ. Αλλοι υπαινίσσονται ότι ταξίδεψε στο Λονδίνο με την ελπίδα ή την προσδοκία να γίνει μέλος σε έναν από τους ήδη ενεργούς θιάσους εκεί. Η πρότερη σύνδεσή του με τους ηθοποιούς του σερ Τόμας Χέσκετ και τους Ανδρες του Λόρδου Στρέιντζ ίσως διευκόλυνε τις συστάσεις. Ενας έξυπνος νεαρός ηθοποιός και επίδοξος δραματουργός λογικά ήταν καλοδεχούμενος».

  • «Κι έτσι σε πείσμα της φθοράς ζεις αιώνια εσύ»

-«Ο θάνατος του Τζον Σαίξπηρ θεωρείται καθοριστικό γεγονός στην εξελικτική πορεία του γιου του. Για παράδειγμα, συνδέεται χαρακτηριστικά με τη σύνθεση του Αμλετ, έργου που γράφτηκε κατά την υποχρεωτική περίοδο του πένθους. Στην πρώτη σκηνή το φάντασμα του πατέρα του Αμλετ επιστρέφει από τις φλόγες του καθαρτήριου, μιας απόλυτα καθολικής επικράτειας, για να στοιχειώσει τον γήινο κόσμο. Τα διαθέσιμα στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη ότι ο ίδιος ο Σαίξπηρ έπαιξε τον ρόλο του νεκρού πατέρα».

-«Ο Σαίξπηρ είχε γίνει γνωστός ως αυθεντία του μονολόγου πολύ πριν από τον Αμλετ -ήταν ένα από τα «δυνατά σημεία» του, το οποίο μπορούσε να επιστρατεύσει προκειμένου να διορθώσει ένα έργο όπως το Σερ Τόμας Μορ-, αλλά στο συγκεκριμένο έργο εκλεπτύνει την τέχνη του σε σημείο που φαίνεται πως ο μονόλογος καθίσταται δείκτης της εξελισσόμενης συνείδησης. Δεν πρόκειται πλέον για σύνοψη του «τι είμαι» παρά μάλλον του «τι γίνομαι»».

  • «Θα σας εκθέσω στρογγυλά και σκέτα όλον τον δρόμο του έρωτά μου»

-«Το ζήτημα της μόρφωσης του Σαίξπηρ έχει βασανίσει πολλούς σχολιαστές. Η απλή δήλωση πως μάθαινε όσα είχε ανάγκη να μάθει ίσως αποτελεί ένα μέτρο. Δεν είχε άχρηστες ή περιττές γνώσεις. (…) Γνώριζε λατινικά, ίσως και λίγα ελληνικά, αλλά προτιμούσε, όποτε ήταν δυνατόν, να κάνει χρήση των μεταφράσεων. (…) Φυσικά ήταν απόλυτα εξοικειωμένος με το υλικό των πηγών του, είτε επρόκειτο για τον Πλούταρχο είτε τον Χόλινσεντ. Αυτό μπορεί ίσως να χαρακτηριστεί χρήσιμη γνώση. Δεν ήταν λόγιος ούτε αρχαιοδίφης ούτε φιλόσοφος· ήταν δραματουργός. Φαίνεται μάλιστα πως δυσπιστούσε όσον αφορά τη φιλοσοφία, τον ορθό λόγο και τα αποφθέγματα κάθε είδους. Απεχθανόταν την αφηρημένη γλώσσα. Εδειχνε εμπιστοσύνη μόνο στη γλώσσα που τη χρωμάτιζε η δράση και τα πρόσωπα, ο χρόνος και ο χώρος».

-«Είχε τη συνήθεια να ανατρέχει σε βιβλία, παλιά ή καινούργια, αναζητώντας ό, τι μπορούσε να χρησιμοποιήσει η φαντασία του. Φαίνεται πως κατά περιπτώσεις διάβαζε τις περιλήψεις του κειμένου στο περιθώριο παρά το ίδιο το κείμενο. Οι γνώσεις του στην εκλαϊκευμένη βοτανική, στην ιατρική, στην αστρολογία, στην αστρονομία και σε άλλους τομείς διακρίνονται από ευρύτητα μάλλον παρά από εμβρίθεια· διέθετε μοναδική ευστροφία και ικανότητα αφομοίωσης, έτσι ώστε δείχνει πως γνωρίζει «περισσότερα» από τους συγχρόνους του. Μάθαινε δίχως κόπο τα πάντα».

∆ιπλή, υπερσύγχρονη «στέγη» για τον Σαίξπηρ

∆ύο θέατρα του Βασιλικού Θιάσου του Σαίξπηρ στο Στράτφορντ (τόπο καταγωγής του Βάρδου) ανοίγουν σήµερα για το κοινό, έπειτα από ριζική ανακαίνιση που διήρκησε πάνω από τρία χρόνια και κόστισε 132 εκατοµ. ευρώ. Το Βασιλικό Θέατρο του Σαίξπηρ, στο οποίο προστέθηκαν 1.000 καθίσµατα, και το Θέατρο Κύκνος θα φιλοξενήσουν προς το παρόν εκθέσεις, µέχρι να είναι όλα έτοιµα για να υποδεχτούν το κοινό µε παραστάσεις έργων όπως «Ο έµπορος της Βενετίας», «Μάκβεθ», «Ονειρο καλοκαιρινής νυκτός». «Το νέο µας σπιτικό δεν είναι µόνο µια υπέροχη δουλειά όσον αφορά το κατασκευαστικό κοµµάτι του. Για εµάς, είναι ένα θαύµα που παντρεύει το επικό µε το οικείο», λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θιάσου, Μάικλ Μπόιντ. Στον γύρω χώρο των δύο θεάτρων, τα οποία ενώνει µια κιονοστοιχία, θα λειτουργεί εστιατόριο, καφέ, τέσσερα µπαρ και θα υπάρχει χώρος για περίπατο δίπλα στο ποτάµι. Επιθυµία των µελών του θιάσου ήταν το νέο Βασιλικό Θέατρο του Σαίξπηρ να διατηρήσει τα στοιχεία από την τέχνη της βικτοριανής εποχής και την αρτ ντεκό ενώ παράλληλα να λειτουργεί ως ένα σύγχρονο θέατρο.

Η ξύλινη σκηνή, στην οποία διακρίθηκε για την ερµηνεία του και ο σερ Λόρενς Ολίβιε, αποµακρύνθηκε για να τοποθετηθεί ως έκθεµα στο φουαγιέ. Η επίσηµη εκδήλωση µε αφορµή την παρουσίαση των δύο θεάτρων στο κοινό θα γίνει τον Απρίλιο µαζί µε τα 50ά γενέθλια του Βασιλικού Θιάσου του Σαίξπηρ. ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2010

Ούτε διάβολος ούτε μάρτυρας

Μία από τις καλύτερες παραστάσεις της φετινής σεζόν χαρακτηρίζει ο κριτικός των νεοϋορκέζικων «Τάιμς», Μπεν Μπράντλεϊ τον «Εμπορο της Βενετίας», του Ντάνιελ Σάλιβαν, που παίζεται στο θέατρο Broadhurst, με τον Αλ Πατσίνο στον ρόλο του Σάιλοκ.

Είχε πρωτοπαρουσιαστεί το καλοκαίρι στο Σέντραλ Παρκ, αλλά τώρα, ελάχιστες αλλαγές στο καστ, όλες προς το καλύτερο, κάνουν τον Μπράντλεϊ να διαπιστώνει ενθουσιασμένος πως έχει φτάσει σε ένα υψηλότερο επίπεδο σαφήνειας και λεπτότητας.

Παρ’ όλο που ο Σέξπιρ στη Νέα Υόρκη είναι συχνά ένα ανομοιογενές μίγμα αστέρων, που κάνουν επίδειξη του κλασικού τους οπλοστασίου, η παράσταση του Σάλιβαν και της ομάδας του είναι ένας συλλογικός και εντελώς πρωτότυπος «Εμπορος». Αλλά και η καλύτερη διάψευση για όσους υποστηρίζουν ότι μόνο οι Βρετανοί ανεβάζουν τον Σέξπιρ σωστά. Ο κριτικός, μάλιστα, θυμάται στο σημείο αυτό την περσινή «ακαθοδήγητη εισαγόμενη λονδρέζικη παραγωγή» του «Αμλετ» με πρωταγωνιστή τον Τζουντ Λο.

Οσο για την ερμηνεία του Αλ Πατσίνο; Επωμιζόμενος έναν από τους πιο δυσάρεστους ρόλους του κλασικού ρεπερτορίου, αποφεύγει τις παραδοσιακές ερμηνείες που θέλουν τον Σάιλοκ είτε διάβολο είτε μάρτυρα. Η εξαιρετικά αιχμηρή και βαθιά ερμηνεία του ξεκινά με το τελετουργικό μειδίαμα, που υιοθετεί στις επιχειρηματικές του συναλλαγές. Αλλά το κοινό διατηρεί πάντα την επίγνωση (στο κάτω κάτω πρόκειται για Αλ Πατσίνο) πως κάτω από τους μανιερισμούς επικρατεί αναβρασμός. Ο Σάιλοκ έχει ξοδέψει τη ζωή του συλλέγοντας περιφρονήσεις και κατηγορίες εναντίον των Εβραίων, που θα τον οδηγούσαν αναμφίβολα στην εξόντωση.

Τον ρόλο της Πόρσια ερμηνεύει η, επίσης, εξαιρετική Λίλι Ρέιμπ. Στα αβρά χαρακτηριστικά της ηθοποιού, κάθε άλλο παρά βλέμμα θριάμβου (όπως συμβαίνει στις περισσότερες αναγνώσεις) είναι αυτό που διακρίνεται, αλλά μια πολύτιμη και αμετάκλητη απώλεια. Εχει αναγκαστεί να ζήσει εγκλωβισμένη και μέσα σε αυτά τα όρια να εξασκήσει την εύθραυστη ευφυΐα της, ενώ λαχταρά για μια καθαρή λυτρωτική αγάπη. Για να καταλάβει στο τέλος πως η αγνότητα είναι ανέφικτη στην ντροπιαστική, ρηχή Βενετία και αυτή η συνειδητοποίηση να μοιάσει με ηχηρό χαστούκι.

Η παράσταση -σύμφωνα, πάντα, με τον κριτικό- επενδύει στην πολυαναλυμένη δικαστική σκηνή με τέτοιο πάθος και οργή, που διαλύει κάθε προκατάληψη. «Το κοινό ενδεχομένως να νιώσει ότι τρέμει, όπως συμβαίνει όταν κάτι τρομακτικό και μπλεγμένο αρχίζει να αποκτά νόημα. Ενώ είναι πιθανό να πονοκεφαλιάσει προκειμένου να διαπιστώσει ποια ακριβώς είναι η συμπάθειά του. Μια στιγμή επώδυνη για όλους», προειδοποιεί.

Και καταλήγει: «Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον «Εμπορο», ο συγκεκριμένος υπενθυμίζει διαρκώς στο κοινό πως τα χρήματα καθορίζουν και μολύνουν κάθε σχέση. Δεν τελειώνει με τη συνήθη επανενωμένη αρκαδική ευδαιμονία των ερωτευμένων, αλλά με την τσουχτερή αίσθηση ότι το να αγαπάς στη Βενετία είναι συνώνυμο της απώλειας, της ήττας».

  • Υπεύθυνος: ΕΠΙΜ.: ΕΛΕΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2010

Don Paterson braves lit crit’s Bermuda Triangle: Shakespeare’s sonnets

Robert McCrum Posted by Robert McCrum Monday 18 October 2010 10.18 BST guardian.co.uk

With a bravery that might be foolhardiness, the 21st century poet is wading into the most enduringly enigmatic of the Bard’s works

Shakespeare
Detail from the ‘Cobbe portrait’ of William Shakespeare, declared in 2009 the only
authentic image of the author, but since thrown into doubt.
Photograph: Oli Scarff/Getty

Almost every season there’s some Shakespeare news, usually associated with the conundrum of the man himself. A year or so ago, we saw the discussion of a portrait allegedly of the Bard. Then last spring came James Shapiro’s mischievous resurrection of the authorship question in Contested Will, a scholarly tour of the various, mainly American, theories supporting the candidacy of Marlowe, Bacon and the Earl of Oxford as possible «authors» of the work. I wrote at some length about Shapiro in the Observer, and there were several reviews, pro and anti.

Six months later, along comes the poet Don Paterson. He’s not questioning the authorship – far from it – but he has come up with «A New Commentary» on the Sonnets (just published by Faber) in which he declares, unequivocally, that Shakespeare was gay. As he puts it in his introduction:

«The question ‘was Shakespeare gay?’ is so stupid as to be barely worth answering, but for the record: of course he was. Arguably he was a bi-sexual, of sorts; though for all the wives, mistresses and children I’m not entirely convinced by his heterosexual side …»

This, of course, is not a new position. Critics and scholars have argued this, from the textual evidence of the sonnets, for years. What is striking is Paterson’s vehemence. Moreover, he follows it up with the defiant assertion that his reading of the sonnets is a «primary reading» which «isn’t necessarily required to articulate its findings». That seems to be a licence to print all kinds of speculation.

A bit further on, he describes how he approached the question of «What are these poems to us now?» in a passage that indicates either a refreshingly instinctual approach to literary criticism, or a kind of mad disdain for the reader: «Rather than lock myself in the library, I wrote [the book] when I was wide awake, bored, half-asleep, full of cold, drunk or hungover; I wrote it feeling happy, frustrated, serene, elated, smart, befuddled and stupid. I wrote it on the train, in bed, in the bath and in my lunch-break …»

Over the years, the sonnets have developed a reputation as the Bermuda Triangle of Shakespeare scholarship: a place where good critics go missing, or become horribly confused. Some reviewers are going to worry that Paterson has eaten of the insane root that takes the reason prisoner, but I found his candour rather thrilling. Some Bardophiles will love it. Others will not.

Myself, I’m still reading Paterson’s Commentary; there are some 450 pages of it. It’s exhilarating stuff. With a bit of luck, he might even stir up a new approach to the argument about the poet’s sexual identity. It will certainly make a change from the Bacon question.

  • Shakespeare’s sonnets are synonymous with courtly romance, but in fact many are about something quite different. Some are intense expressions of gay desire, others testaments to misogyny. Wary of academic criticism, Don Paterson tries to get back to what the poet was actually saying

Herefore art Shakespeare

  • By CATHY BURKE
  • NEW YORK POST, September 6, 2010

That was the question for scientists who, over the howls of fans, put together a computer likeness of William Shakespeare — complete with sunken eyes, wrinkled skin and the sallow look of a man dying of cancer.

But whether the Bard would have approved — or scoffed at what fools these mortals be — the warts-and-all picture is not only startling but wildly different than previous paintings, engravings and busts of him. The new likeness was taken from a death mask found in Germany in the 1840s and linked to Shakespeare through tests that bolstered a theory that the Bard died of cancer in 1616.

The 3-D likeness will be featured Sept. 13 in a History Channel documentary titled «Death Masks.»

«The results from this forensic examination . . . show strong evidence, both forensically and historically, that this 3-D model may be, in fact, the way Shakespeare looked in life,» documentary director Stuart Clarke told The Daily Mail newspaper of London.

«Breakthroughs in computer imaging mean we may have to rewrite the history books on Shakespeare.»

The TV documentary will report that the Shakespeare mask was found in the city of Darmstadt and that German scientists linked it to Shakespeare after carrying out a series of tests.

They claim that the mask showing a gaunt face proves Shakespeare suffered from cancer at the end of his life.

What the Bard looked like has been speculated about for centuries.

He has been most famously portrayed with dark-brown, reddish or black hair billowing down to his ear lobes or shoulders and with a carefully trimmed mustache and receding hairline.

Other images show him with a closely cropped beard.

But the earliest known image of him, a 1623 portrait, shows Will clean-shaven, and a memorial bust of the playwright and poet in Stratford-upon-Avon suggests he may even have had a little suntan, according to one British expert.

There’s «a large number of consistencies» between the 3-D image and portraits, forensic anthropologist Caroline Wilkinson told The Daily Mail.

Wilkinson is an expert on the subject. She once digitally reconstructed a 3,800-year-old Egyptian mummy that had been put through a CT scanner. With just a few mouse clicks, she told the BBC, she peered through the sarcophagus, wrappings and tissues to the bone beneath.

But Shakespeare Birthplace Trust Chairman Stanley Welles bristled at the claims that this was the face of the Bard.

«Shakespeare was not a national figure at the time, not in the way he is today, and it is unlikely a mask like this would have been made,» he said.

Other 3-D likenesses generated by the scientists using the same technology include those of Napoleon, Julius Caesar, George Washington and Abraham Lincoln.

The recreations are all based on scans taken from death masks, and in some cases, masks made during life.

Napoleon’s digital visage was so different from popular depictions that it shocked the French people, The Daily Mail reported.

And Washington’s was a far cry from the image on the dollar bill.

The History Channel show’s producers said the images «challenge viewers’ perceptions of what some of history’s most famous figures looked like.»

Another of the channel’s foray into creating 3-D historical images aired last March, when it featured the 3-D gadgetry that put together a likeness of Jesus — and showed a graphic look at Christ with his face and torso bloodied and bruised.

For that program, computer artist Ray Downing of Studio MacBeth explained the 3-D technique.

«We ‘lifted’ the blood» from the Shroud of Turin, he said, and «isolated it [on the computer] so it would sit ‘in air,’ » on a transparent background.

Downing told The Daily Mail his technique of computer imaging uncovered the substance that created the image on the shroud — and enabled him to see the actual face of Jesus.

Read more: http://www.nypost.com/p/news/international/herefore_art_shakespeare_VGfPFhadnDknYpAC8uyFYP#ixzz0z3z83aZn

Εφτιαξαν το «αληθινό» πρόσωπο του Σαίξπηρ

  • Βρετανοί επιστήμονες συνέθεσαν πορτρέτα και των Ναπολέοντα, Καίσαρα, Λίνκολν και Ουάσιγκτον

ΛΟΝΔΙΝΟ. Πώς να έμοιαζε άραγε στην πραγματικότητα ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ; Ενα νέο ντοκυμαντέρ του Ηistory Channel έρχεται να ρίξει φως στο μυστήριο. Οι συντελεστές του ισχυρίζονται ότι έφτιαξαν για πρώτη φορά «το αληθινό πρόσωπο» του κορυφαίου Βάρδου με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή- και μάλιστα τρισδιάστατο.

Βρετανοί επιστήμονες, με τη βοήθεια εκμαγείων, πορτρέτων, αγαλμάτων και φυσικά της τρισδιάστατης τεχνολογίας, κατάφεραν να αποκαλύψουν τα πραγματικά πρόσωπα πέντε κορυφαίων ανδρών που σφράγισαν με την παρουσία τους την παγκόσμια ιστορία, ανάμεσά τους και αυτό του συγγραφέα του «Αμλετ» και του «Μάκβεθ». Στις 13 Σεπτεμβρίου το ντοκυμαντέρ «Death Μarks» («σημάδια θανάτου») η ομάδα, με επιστημονικό υπεύθυνο τον Στιούαρτ Κλαρκ, θα αποκαλύψει τα πραγματικά πρόσωπα τόσο του Σαίξπηρ όσο και του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, του Ιουλίου Καίσαρα, του Αβραάμ Λίνκολν και του Τζορτζ Ουάσιγκτον. Οι εικόνες του ντοκυμαντέρ, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα μας εκπλήξουν, καθώς η εικόνα του Ναπολέοντα έχει σημαντικές διαφορές από αυτή που έχουν συνηθίσει οι Γάλλοι, ενώ το πραγματικό πρόσωπο του Τζορτζ Ουάσιγκτον δεν μοιάζει καθόλου με την πασίγνωστη εικόνα στο χαρτονόμισμα του ενός δολαρίου.

«Συγκρίναμε ιστορικά, εγκληματολογικά και ανθρωπολογικά στοιχεία και καταλήξαμε στη δημιουργία αυτής της μάσκας, που θεωρούμε ότι αντιπροσωπεύει, καλύτερα από κάθε άλλη φωτογραφία, το πραγματικό πρόσωπο του Γουίλιαμ Σαίξπηρ» τονίζει ο κ. Κλαρκ.

Η δημοσιοποίηση του «πραγματικού» προσώπου του Σαίξπηρ προκάλεσε ήδη τις πρώτες αντιδράσεις στη Βρετανία, η οποία έχει επανειλημμένως εκδηλώσει τη σχεδόν «παθολογική» λατρεία της απέναντι στον εθνικό της συγγραφέα. «Απορρίπτουμε κάθε πιθανότητα ο Σαίξπηρ να έμοιαζε με αυτή την εικόνα που δόθηκε στη δημοσιότητα» έσπευσε να δηλώσει ο Στάνλεϊ Γουέλς, πρόεδρος της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Εταιρεία Γενέτειρας του Σαίξπηρ, η οποία διαχειρίζεται τέσσερα κτίρια που συνδέονται με τη ζωή και το έργο του κορυφαίου λογοτέχνη και θεατρανθρώπου και σήμερα έχουν μετατραπεί σε μουσεία. Τόσο το πραγματικό πρόσωπο όσο και η ταυτότητα του άγγλου δραματουργού απετέλεσαν για αιώνες αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα σε ανθρωπολόγους και βιολόγους, οι οποίοι ερίζουν κυρίως για την αυθεντικότητα μιας νεκρικής μάσκας που βρέθηκε το 1880 και φυλάσσεται στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας. Με βάση τη μάσκα αυτή, μια επιστήμονας υποστήριξε προσφάτως, στηριγμένη στην υψηλή τεχνολογία που χρησιμοποιεί το εγκληματολογικό τμήμα της γερμανικής Αστυνομίας, ότι ο διάσημος Βάρδος πέθανε από καρκίνο στο μάτι. Πρόκειται για την καθηγήτρια Εγκληματολογίας Χίλντεγκαρντ ΧάμερσμιντΧούμελ , η οποία με τη βοήθεια του διευθυντή της Οφθαλμολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου του Βισμπάντεν, διεπίστωσε, όπως λέει, ότι ο Σαίξπηρ πέθανε από το σύνδρομο Μίκουλιτς, δηλαδή καρκίνο των δακρυγόνων αδένων.

Ταξίδια γέλιου

Η κωμωδία των Αλέξανδρου Ρήγα – Δημήτρη Αποστόλου εμπνευσμένη από το μυθιστόρημα «Ο αλχημιστής» του Πάολο Κοέλιο και το μπουλβάρ «It Had to Be You», με τίτλο «Αυτός ο αλήτης ο Κοέλιο έχει πάρει πολύ κόσμο στον λαιμό του…», περιοδεύει. Σκηνοθεσία Αλέξανδρος Ρήγας. Σκηνικά: Λία Ασβεστά. Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Ενδυματολόγος Μαρία Καραπούλιου. Παίζουν: Εβελίνα Παπούλια, Αλέξανδρος Ρήγας. Παραστάσεις: Σήμερα στην Ελασσόνα, αύριο Αμφίπολη. 25/7 Ασπροβάλτα. 27/7 Πειραιάς «Βεάκειο». 29/7 Σπέτσες. 30/7 Αστρος – Κυνουρίας. 31/7-1/8 Μύκονος κ.ά.

  • Η «Η στρίγκλα που έγινε αρνάκι» του Σαίξπηρ θα παρουσιαστεί: Σήμερα στο Ανοιχτό θέατρο Βόλου. Αύριο στα Μουδανιά. 25/7 στο Δίον. 26-27/7 στο Θέατρο Δάσους Θεσσαλονίκης. 28/7 στη Βέροια. 30/7 στα Γιαννιτσά κ.ά. Σκηνοθεσία Θοδωρή Αθερίδη, με τον ίδιο στο ρόλο του Πετρούκιου και τη Σμαράγδα Καρύδη στο ρόλο της Κατερίνας. Παίζουν επίσης: Νάστια Βραχάτη, Νίκη Γαβριηλίδου, Στέλιος Γούτης, Μιχάλης Ιατρόπουλος, Χρύσανθος Καγιάς, Τηλέμαχος Κρεβάικας, Ανδρέας Κωνσταντινίδης, Πατρίκιος Κωστής, Χρήστος Πλαΐνης, Δημήτρης Τσέλιος, Ηλίας Τσιάρας, Σόλωνας Τσούνης. Μετάφραση: Μαριαλένα Κωτσάκη. Σκηνικά – Κοστούμια: Μανώλης Παντελιδάκης. Χορογραφίες: Μαρία Μανιώτη.
  • «Ο μπακαλόγατος» των Χρήστου και Γιώργου Γιαννακόπουλου, σε σκηνοθεσία Πέτρου Φιλιππίδη, ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα. Αύριο θα παρουσιαστεί στη Σαλαμίνα, την Κυριακή στην Πετρούπολη, τη Δευτέρα στο Κηποθέατρο Παπάγου, 27-29/7 στο θέατρο Τάφρου στα Χανιά κ.ά. Παίζουν: Πέτρος Φιλιππίδης, Τάσος Κωστής, Χριστίνα Τσάφου, Γιώργος Λέφας, Γιάννης Δεγαΐτης, Γιώργος Γαλίτης, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Ελένη Αποστολοπούλου, Δέσποινα Γιαννοπούλου, Θανάσης Τσαλταμπάσης, Ειρήνη Τσιάρη. Σκηνικά Γιώργου Γαβαλά, κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ, φωτισμοί Ελευθερίας Ντεκώ, μουσική επιμέλεια Ιάκωβου Δρόσου.
  • Την κωμωδία του Κάρλο Γκολντόνι «Η Λοκαντιέρα», παρουσιάζει η «5η Εποχή»: 25,26/7 Ρέθυμνο. 27-28/ Ηράκλειο. 30/7 Ιεράπετρα. 31/7 Αγ. Νικόλαο. Απόδοση – σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη, σκηνικό – κοστούμια Γιώργου Πάτσα, μουσική Θοδωρή Οικονόμου, κινησιολογία – χορογραφία Ελενας Γεροδήμου, φωτισμοί Νίκου Σωτηρόπουλου. Παίζουν: Ρένια Λουϊζίδου, Κώστας Κόκλας, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Τάσος Γιαννόπουλος, Μαριάνθη Σοντάκη κ.ά. Πρόκειται για απολαυστική κωμωδία, δαιμόνιας πλοκής, με διαρκείς φαρσικές καταστάσεις.

Τι ξέρουμε για τον Σαίξπηρ;

O Shakespeare από τον David Levine (1974)

Από τον Διονύση Ν. Μουσμούτη

  • Μπιλ Μπράισον: Σαίξπηρ. Ολη η αλήθεια για τη ζωή του, μτφρ.: Ελένη Βαχλιώτη, εκδόσεις Μεταίχμιο, σ. 176, ευρώ 16

Πριν από τουλάχιστον 200 χρόνια, ο ιστορικός Τζορτζ Στίβενς παρατήρησε ότι όσα γνωρίζουμε για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ περιορίζονται σε κάποια σκόρπια γεγονότα. Γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε στο Στράτφορντ-απόν-Εϊβον και ότι στο μέρος αυτό έκανε οικογένεια. Γνωρίζουμε ότι πήγε στο Λονδίνο και ότι έγινε ηθοποιός, επέστρεψε στο Στράτφορντ, έκανε τη διαθήκη του και πέθανε. Υστερα από συστηματική έρευνα ετών, οι μελετητές έχουν ανακαλύψει περίπου 100 ντοκουμέντα σχετικά με τον Σαίξπηρ και την οικογένειά του, όπως αρχεία βαπτίσεων, συμβόλαια ακινήτων, πιστοποιητικά φορολογίας, πιστοποιητικά γάμου, εντολές κατάσχεσης, δικογραφίες κ.ά. Υπάρχουν εντούτοις πολλά κενά στις γνώσεις για τη ζωή του, εκ των οποίων πολλά είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε ούτε ακριβώς πόσα έργα έγραψε ούτε με ποια σειρά. Κάποια συμπεράσματα μόνον ως προς τα βιβλία που διάβαζε, αλλά δεν είναι γνωστός ούτε ο προμηθευτής του ούτε τι τα έκανε όταν τελείωνε την ανάγνωσή τους. Παρότι τα κείμενά του συντίθενται από περίπου ένα εκατομμύριο λέξεις, μόνο δεκατέσσερις λέξεις είναι γραμμένες από τον ίδιο: έξι υπογραφές με το όνομά του και οι λέξεις «από εμένα» στη διαθήκη του. Δεν υπάρχει γραπτή περιγραφή της περιόδου που έζησε για το πώς έμοιαζε. Το πρώτο κείμενο που αναφέρεται στην εμφάνιση και στην προσωπικότητά του, γράφτηκε δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του από κάποιον Τζον Ομπρι: «Ηταν ένας άνδρας ωραίος, με καλές αναλογίες, πολύ ευχάριστος στην παρέα, ετοιμόλογος και πνευματώδης». Δεν είμαστε σίγουροι για τη σωστή ορθογραφία του ονόματός του, αλλά, ως φαίνεται, δεν πρέπει να ήταν και ο ίδιος σίγουρος, γιατί στις υπογραφές του που σώθηκαν, το όνομα δεν απαντάται ούτε δύο φορές με τον ίδιο τρόπο. Είναι άγνωστο επίσης αν έφυγε ποτέ από την Αγγλία, με ποιους ανθρώπους έκανε παρέα ή πώς διασκέδαζε. Αλυτο μυστήριο παραμένουν και οι σεξουαλικές του προτιμήσεις. Μόνο για ελάχιστες ημέρες της ζωής του μπορούμε να πούμε με σιγουριά πού βρισκόταν.

Αυτό που έχουμε στη διάθεσή μας για τον Σαίξπηρ είναι τα έργα του -όλα, εκτός από ένα ή δύο-, κι αυτό χάρη στις προσπάθειες των συνεργατών του Χάρι Κοντέλ και Τζον Χέμινγκς, που συγκέντρωσαν μετά τον θάνατό του ολόκληρο σχεδόν το έργο του σε έναν τόμο,που αποτελεί εξαιρετική, αξιόπιστη πηγή. Η διαπίστωση ότι γνωρίζουμε πολύ λίγα για τον άνθρωπο προκύπτει ακριβώς επειδή σώζεται το μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Αν είχαν σωθεί μόνο οι κωμωδίες του, θα τον θεωρούσαμε τύπο μάλλον ρηχό. Αν είχαμε μόνον τα σονέτα, θα λέγαμε ότι ήταν άνθρωπος με σκοτεινά πάθη. Από τα υπόλοιπα έργα του θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι αλλού εμφανίζεται αριστοκρατικός, αλλού εγκεφαλικός, μεταφυσικός, μελαγχολικός, μακιαβελικός, νευρωτικός, ξέγνοιαστος, τρυφερός και άλλα πολλά. Ολα αυτά ως συγγραφέας. Ως άνθρωπος όμως τι ήταν;

Ο Σαίξπηρ, ακόμη και σήμερα, παραμένει ακαδημαϊκή εμμονή παρά ιστορικό πρόσωπο. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στα περιεχόμενα των επιστημονικών περιοδικών που αφορούν τον Σαίξπηρ και την εποχή του, θα διαπιστώσει ότι γίνονται επίμονες έρευνες για θέματα όπως «Γλωσσολογική και πληροφοριακή εντροπία στον Οθέλλο», «Ασθένεια του ωτός και φόνος στον Αμλετ», «Κατανομές Poisson στα σονέτα του Σαίξπηρ», «Ο Σαίξπηρ και το έθνος του Κεμπέκ», «Ηταν άντρας ή γυναίκα ο Αμλετ;» και άλλα εξίσου ευφάνταστα. Εχει χυθεί τόσο μελάνι για το συγγραφικό του έργο, που αν δεν αγγίζει τα όρια του γελοίου φτάνει τα όρια της υπερβολής. Αν αναζητήσει κανείς πληροφορίες για τον Σαίξπηρ στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, θα συναντήσει 13.858 καταχωρίσεις, και στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στην Ουάσιγκτον, 7.000 μελέτες.

Αρκετοί ερευνητές κατά καιρούς ισχυρίστηκαν ότι τα έργα του Σαίξπηρ γράφτηκαν από κάποιον άλλο. Οι ισχυρισμοί αυτοί στηρίζονται στην άποψη ότι τα έργα του είναι τόσο πλούσια σε ειδικές γνώσεις από διαφόρους χώρους -νομικά, ιατρική, πολιτικές επιστήμες, ζωή της Αυλής, θάλασσα, αρχαιότητα, ζωή στο εξωτερικό-, που δεν είναι δυνατόν να τα έγραψε ένας επαρχιώτης με περιορισμένη μόρφωση. Εικάζεται συγκεκριμένα ότι ο Σαίξπηρ ήταν απλώς ένας συμπαθής κωμικός, ένας ηθοποιός που δάνεισε το όνομά του σε ένα άτομο με μεγαλύτερο ταλέντο, το οποίο δεν μπορούσε να εμφανιστεί δημόσια ως θεατρικός συγγραφέας.

Οι αντισαιξπηρικές τάσεις ξεκίνησαν στα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα από μια Αμερικανίδα που λεγόταν Ντίλια Μπέικον, εξαιτίας της οποίας για άγνωστους λόγους δημιουργήθηκε σταδιακά η πεποίθηση ότι συγγραφέας των έργων του Σαίξπηρ ήταν ο διάσημος συνονόματός της Φράνσις Μπέικον. Το 1852 πήγε στην Αγγλία και ξεκίνησε μια μακρόχρονη προσπάθεια για να δικαιώσει την εμμονή της ότι ο Σαίξπηρ ήταν απατεώνας. Στο πρόσωπο ενός επιχειρηματία βρήκε χορηγό, με αποτέλεσμα να μείνει στην Αγγλία για τέσσερα χρόνια επισκεπτόμενη τα μέρη όπου σύχναζε ο Μπέικον. Το 1857 εκδόθηκε στη Βοστόνη το opus magnum της Ντίλια Μπέικον με τίτλο Αποκάλυψη της φιλοσοφίας των έργων του Σαίξπηρ. Ενας ογκώδης παραληρηματικός τόμος που δεν διαβαζόταν με τίποτε. Η Μπέικον πέθανε ύστερα από δύο χρόνια σε κάποιο ίδρυμα πιστεύοντας ότι ήταν το Αγιο Πνεύμα. Παρά την αποτυχία του βιβλίου, η άποψη ότι ο Μπέικον ήταν ο Σαίξπηρ διαδόθηκε και υποστηρίχτηκε από πολλούς, όπως ο Μαρκ Τουέιν και ο Χένρι Τζέιμς. Πολύς κόσμος πείστηκε ότι τα έργα του Σαίξπηρ έκρυβαν σε κωδικοποιημένη μορφή το όνομα του πραγματικού τους συγγραφέα, που υποτίθεται ότι ήταν ο Μπέικον. Τελικά η θεωρία περί Μπέικον έγινε ολίγον καλτ, με αποτέλεσμα οι πιο φανατικοί οπαδοί να του αποδίδουν όχι μόνον τα έργα του Σαίξπηρ, αλλά και αυτά που έγραψαν οι Μάρλοου, Κιντ, Γκριν, Λίλι, Μοντέν κ.ά. Ορισμένοι μάλιστα έφτασαν να τον θεωρούν και νόθο γιο της Ελισάβετ από τον Λέστερ. Από τις προφανείς αντιρρήσεις για τη θεωρία περί Μπέικον είναι ότι αυτός ήταν εξαιρετικά πολυάσχολος, χωρίς να χρειαστεί να αναλάβει το καθήκον της συγγραφής των έργων του Σαίξπηρ, για να μην πούμε και για τα έργα των Σπένσερ, Μοντέν κ.ά. Επιπλέον ο Μπέικον δεν είχε καμία σχέση με τον κόσμο του θεάτρου. Μάλιστα το κατηγορούσε σε κάποιο από τα πολλά δοκίμιά του ως διασκέδαση για επιπόλαιους και επιφανειακούς ανθρώπους. Στη λίστα των υποψήφιων Σαίξπηρ, που είναι μακρά, θα προσθέσουμε και τη θεωρία που λέει ότι ο Σαίξπηρ ήταν υπερβολικά ευφυής για να είναι ένα μόνο άτομο. Κοινό σημείο όλων των θεωριών είναι ότι ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ ήταν κατά κάποιον τρόπο ανεπαρκής για να γράψει τόσο ιδιοφυή έργα. Και αυτή πρόκειται για όλως περίεργη πεποίθηση. Ο Σαίξπηρ μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που δεν ήταν ούτε υπανάπτυκτο ούτε στερημένο. Ο πατέρας του ήταν δήμαρχος μια σημαντικής πόλης. Και εν πάση περιπτώσει, δεν είναι η μοναδική περίπτωση ενός ανθρώπου που ξεκίνησε με περιορισμένα μέσα και κατάφερε να διαπρέψει. Δεν είχε πανεπιστημιακή μόρφωση, αλλά το ίδιο ισχύει και για τον Μπεν Τζόνσον -έναν πολύ διανοούμενο συγγραφέα-, που κανείς ποτέ δεν σκέφτηκε να αμφισβητήσει την πατρότητα των έργων του.

Ο Σαίξπηρ χρησιμοποιούσε στα έργα του εκφράσεις που υποδηλώνουν άνθρωπο μιας κάποιας παιδείας, αλλά χρησιμοποιούσε επίσης εικόνες που αντικατοπτρίζουν ξεκάθαρα και χαρακτηριστικά τη σχέση του με την ύπαιθρο. Τα παιδικά του χρόνια στο Στράτφορντ κρύβονται ουσιαστικά σε όλα τα κείμενά του. Είναι διακριτό όμως ότι ήταν χωριατόπαιδο, κάτι για το οποίο δεν ντρεπόταν. Στο σύνολο του έργου του δεν δείχνει την ελάχιστη επιθυμία να απαρνηθεί τις ρίζες του ή να παραστήσει κάτι που δεν ήταν. Οταν σκεφτόμαστε το έργο του, εντυπωσιάζει το πώς ένα και μοναδικό άτομο κατάφερε να δημιουργήσει με την πένα του τέτοιο πλούτο, τόση σοφία, τέτοια ποικιλία, ένα διαχρονικό έργο τόσο συγκλονιστικό και απολαυστικό.

Ο Μπιλ Μπράισον στη βιογραφία του, αξιολογώντας προσεκτικά και τεκμηριωμένα συμπεράσματα προηγούμενων μελετών και καταγράφοντας τα δικά του ερευνητικά πορίσματα, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στο τι πραγματικά γνωρίζουμε για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, την πιο σημαντική φυσιογνωμία των αγγλικών γραμμάτων, αποτίοντάς του παράλληλα φόρο τιμής. Η σύνθεσή του δεν μοιάζει με κανενός άλλου γιατί συνδυάζει τη γλαφυρότητα με τον σκεπτικισμό.

[Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 18 Ιουνίου 2010]

10 άγνωστες πτυχές του Σαίξπηρ

Ποια βιβλία προτιμούσε, οι επιχειρηματικές του δραστηριότητες, οι διφορούμενες σεξουαλικές του προτιμήσεις και γιατί δεν είχε κατοικίδιο ο διάσημος συγγραφέας
Oποιος κι αν ήταν τελικά ο σεξουαλικός προσανατολισμός του  Γουίλιαμ Σαίξπηρ, οι μελετητές πιστεύουν ότι πάντα έφευγε από τα πάρτι -  αν πήγαινε- με τους ομορφότερους του σπιτιού.

Oποιος κι αν ήταν τελικά ο σεξουαλικός προσανατολισμός του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, οι μελετητές πιστεύουν ότι πάντα έφευγε από τα πάρτι – αν πήγαινε- με τους ομορφότερους του σπιτιού.

Υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν ξέρουμε για έναν από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς όλων των εποχών και δεν θα τολμούσαμε να ρωτήσουμε; Μελετητές του Σαίξπηρ δοκιμάζουν να απαντήσουν, πολλές φορές διαφωνώντας μεταξύ τους, με αφορμή την πρεμιέρα της παράστασης «The Man from Stratford» («Ο Αντρας από το Στράτφορντ») στο Βασιλικό Θέατρο του Πλίμουθ, την επόμενη βδομάδα.

Ηταν γκέι, στρέιτ ή απλώς σεξομανής; Τα σονέτα του έχουν εκληφθεί ως αποδεικτικά στοιχεία της αμφισεξουαλικότητάς του. Εχουν γραφτεί θεωρίες που υποστηρίζουν ότι μπορεί να ήταν ερωτευμένος με τον προστάτη του Ερλ του Σαουθάμπτον, τον Ερλ του Πέμπροουκ ή ακόμα και με τον θεατρικό συγγραφέα Τζον Φλέτσερ. «Το γεγονός είναι ότι ήταν παντρεμένος και είχε παιδιά» λέει ο Τζόναθαν Μπέιτ. «Ομως στο έργο του οραματίστηκε κάθε είδος ρομαντικού ή σεξουαλικού έρωτα. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, όταν ο Σαίξπηρ βρισκόταν στο Λονδίνο να είχε δοκιμάσει τα πάντα».

Στις φωτογραφίες βλέπουμε το σπίτι του βάρδου και πορτρέτο  φιλοτεχνημένο από τον Σκοτσέζο Τζον Φέιντ

Στις φωτογραφίες βλέπουμε το σπίτι του βάρδου και πορτρέτο φιλοτεχνημένο από τον Σκοτσέζο Τζον Φέιντ

Συνεχίζοντας τα βασικά ερωτήματα της ύπαρξης, οι μελετητές απαντούν «πού ξόδευε τα χρήματά του». «Ηταν ο πρώτος μεγάλος συγγραφέας της Βρετανίας που έβγαλε πολλά λεφτά γράφοντας. Ηταν εξαιρετικός επιχειρηματίας» απαντά ο Μπέιτ. «Αυτό το κατάφερε σχηματίζοντας μια κοινή εταιρεία με τους ηθοποιούς του, με τους οποίους θα μοιραζόταν τα έσοδα των εισιτηρίων. Ολοι οι κορυφαίοι ηθοποιοί της ομάδας του έγιναν πλούσιοι και αγόρασαν μεγάλα σπίτια σε όμορφα προάστια του Λονδίνου. Ο ίδιος αγόρασε κτίρια γύρω από το Στράτφορντ και αγροτεμάχια. Πέθανε πάρα πολύ πλούσιος».

Εγραψε τόσα έργα, ήταν και παραγωγός του εαυτού του. Προλάβαινε καθόλου να διασκεδάσει; «Υπάρχει ένα πρώιμο ανέκδοτο που λέει ότι απομονωνόταν στην κατοικία του στο Σόουρντιτς. Οταν οι συνάδελφοί του ηθοποιοί τον καλούσαν εκτός πόλης, εκείνος προφασιζόταν πονοκέφαλο». «Είμαι απολύτως σίγουρος ότι στη συναναστροφή θα ήταν μονοσυλλαβικός» πιστεύει ο ηθοποιός που θα τον ερμηνεύσει και βιογράφος, Σάιμον Κάλοου. «Αν έκανες μια συζήτηση με τον Σαίξπηρ, αυτός θα άκουγε και εσύ θα μιλούσες». Ο Πίτερ Γουέλαν διαφωνεί: «Αν έβρισκες τον αληθινό Σαίξπηρ στα έργα του, νομίζω ότι θα έβρισκες μια πολύ καλή παρέα για ποτό».

Τι διάβαζε ο συγγραφέας; Δύο έργα υπήρχαν μόνιμα στο γραφείο του: τα «Δοκίμια» του Μοντέν και οι «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου. Ο Μπέιτ εισηγείται πως αυτό που είχε πλάι στο κρεβάτι του ήταν «ο Δον Κιχώτης» του Θερβάντες. Συμπτωματικά, ο Θερβάντες και ο Σαίξπηρ πέθαναν την ίδια μέρα.

Τι είναι αυτό που τον διαφοροποιεί από άλλους συγγραφείς της εποχής του; «Τίποτα εκτός από την ευφυΐα του» απαντάει ο Στάνλεϊ Γουέλς, γνωστός μελετητής του Βάρδου και συγγραφέας του «Shakespeare: Sex & Love». «Η αμιγώς θεμελιώδης εγκεφαλική εργασία του στα έργα είναι αξιοσημείωτη – και μάλιστα σαν φιλόσοφος, γεγονός στο οποίο δεν έχει δοθεί η απαιτούμενη σημασία. Επίσης, μην ξεχνάτε πως ήταν ηθοποιός». Αυτό από μόνο του διαψεύδει τη φήμη ότι μισούσε τους ηθοποιούς. Τέλος, ο Σαίξπηρ πιθανότατα δεν είχε κατοικίδιο, καθώς απεχθανόταν τα σκυλιά.

  • ΘΑ ΗΤΑΝ ΤΟ ΕΥΡΗΜΑ ΤΗΣ ΧΙΛΙΕΤΙΑΣ

Το απόλυτο εύρημα του Σαίξπηρ θα ήταν η συνέχεια του «Αγάπης Αγώνας Αγονος», το θεατρικό έργο «Love’s Labour’s Won» («Αγάπης Αγώνας Γόνιμος» ίσως τιτλοφορούσαμε το ελληνικό αντίστοιχο). «Υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι κάποτε κυκλοφόρησε, οπότε ίσως μια μέρα βρεθεί» πιστεύει ο Τζόναθαν Μπέιτ. «Θα ήταν το εύρημα της χιλιετίας. Είτε αυτό, ή ένα προσωπικό γράμμα που θα αποκάλυπτε κάτι από την εσωτερική συναισθηματική του ζωή». Ο… Γουέλς λέει: «Θα ήθελα να βρω ένα ντοκουμέντο που να συνδέει τον Σαίξπηρ του Στράτφορντ αδιάψευστα με τα έργα του. Θα έσωζε τον κόσμο από τόνους χαμένου χαρτιού γύρω από το ποιος έγραψε τον Σαίξπηρ».

  • ΚΑΚΟ ΧΙΟΥΜΟΡ
    Γιατί το χιούμορ του ήταν τόσο κακό; «Δεν είναι χειρότερο από των άλλων την ίδια περίοδο» απαντούν οι μελετητές. Κι όσο για το χειρότερό του; Στον «Βασιλιά Ληρ» γράφει: «Ο λόγος που τα αστέρια, που τα εφτά αστέρια δεν είναι περισσότερα από εφτά… Επειδή δεν είναι οκτώ». Μάλλον κανείς δεν γέλασε ποτέ με αυτό το αστείο.

Σοφία Στυλιανού, ΕΘΝΟΣ, 01/06/2010

20 things you never knew about Shakespeare

From Times Online, May 31, 2010

You thought there was nothing more to learn about the Bard? Here are 20 things you never knew about our greatest playwright

Robert Gore-Langton

We know the plays, but how much do we really know the man? As Simon Callow sets off on tour in a new one-man show, Shakespeare: The Man from Stratford, we felt it was time to put the Shakespeare industry to the test. After all, the Bard is probably the cause of more tree-felling than all other dead authors put together. Every minuscule aspect of his output is pored over by researchers and academics, the answers buried in impossibly dense books that suck the blood out of the playwright.

But Shakespeare was a professional writer and writers have love affairs, rivalries, cash crises, prejudices, off-days, children and mortgages. The assumption is that we know very little about this side of his life. But it’s amazing just how much is known and how fascinating it is. So who better to ask about his life than the scholar Jonathan Bate, who is the author of Callow’s show and several highly readable books on Shakespeare.

Callow has performed one-man shows before — as Oscar Wilde, as Charles Dickens — but has only acted in three Shakespeare plays. Four, if you include a radio production of Richard III. But he is also a professional biographer, who comes to the subject with an avid passion for the life and works. Gamely, Bate and Callow agreed to join other experts in bringing their knowledge, guesswork and intuition to bear in 20 questions about Shakespeare you might have felt embarrassed to ask.

  • Was he gay, straight or just sex-mad?

The sonnets are often cited as evidence of his bisexuality. He may have been in love with his patron the Earl of Southampton, the Earl of Pembroke, or even the playwright John Fletcher. “The fact is he was married and had children,” Jonathan Bate says. “But he imagined in his work every type of romantic and sexual love. It is probable Shakespeare, once in London, would have tried anything.”

“If you’d asked him if he was gay he’d have been totally bewildered,” Simon Callow reckons. “But his work is drenched in sexuality to an extraordinary degree and his plays cover the entire waterfront of human sexual expression. As Leontes says [in The Winter’s Tale]: ‘I am a feather for each wind that blows.’ Whatever he was, at parties he would certainly have gone home with the best-looking person in the room.”

  • Did his marriage to Anne Hathaway involve her father’s shotgun?

Quite possibly. He was 18 and Anne Hathaway was 26. The parish records for Stratford-upon-Avon show that over the 50-year period of Shakespeare’s life he is one of just three men in the locality to marry before the age of 20 and the only one whose bride was pregnant. He was so young, in fact, that he needed a special Bishop’s Licence, on which his name is spelled Shagspere.

  • Which living playwright was he most like?

“Tom Stoppard,” Bate reckons. “Because wit and wordplay are at the heart of his work. Shakespeare began his career fixing up old plays. He was initially a rewrite man. Hollywood producers get Stoppard to doctor scripts — he’s also done a lot of adaptations of other authors work and, like Shakespeare, he’s an outsider.” Stoppard also cheerfully used Shakespeare as a source for several plays (not least his first, the Hamlet spin-off Rosencrantz and Guildenstern Are Dead) and a film (Shakespeare in Love), plot theft being a very Shakespearean habit.

  • What made him different from other playwrights of his day?

“Nothing apart from his genius,” says Stanley Wells, a renowned Shakespearean scholar and the author of Shakespeare: Sex & Love. “The sheer fundamental brainwork in the plays is remarkable — and it’s as a thinker I think he’s a bit neglected”.

“And don’t forget he was an actor,” Bate says. “His experience as a writer was grown out of his experience in the rehearsal room and on the stage. The language and jargon of the theatre is everywhere in his work.”

  • What did he spend his money on?

“A substantial buy-to-let property portfolio,” Bate says. “He was the first writer in Britain to make serious money out of writing; he was a brilliant businessman. He worked out that by forming a joint-stock company with his actors he could get a share of the box office. All the leading actors in his company got wealthy and bought big houses in nice suburbs around London. Shakespeare bought properties around Stratford and agricultural tithes. He died a very rich man.”

  • Did he keep a pet?

If he did, it certainly wasn’t a dog. He hated them, especially fawning spaniels. “Dogs have very negative associations in the plays,” Bate says. “The murderers in Macbeth are compared to a list of breeds of dog.” The one dog to get a (non-speaking) part in the works is Crab, in The Two Gentleman of Verona, who lifts his leg in a dining room.

  • Did he have a chip on his shoulder?

Yes, a social whopper. The main feature on the family coat-of-arms that Shakespeare took so much trouble to obtain (his father having applied and failed to become a gentleman) was a yellow spear, the colour of which Ben Jonson ridiculed — together with Shakespeare’s motto “Not Without Right” — in his play Every Man Out of His Humour. Jonson turned the motto into “Not Without Mustard”.

  • What was his most overrated play?

Hamlet gets my vote,” Bate says. “There are a lot of problems with it: the fact that he wrote three different versions shows that he thought so too. He became so obsessed with the character of Hamlet that he became too big for his own play.”

For Wells, “dramatically speaking, The Tempest, marvellous play though it is. But I’d go for Henry VIII. It really bores me.”

  • Did he go in for lighting and sound effects?

Yes, the Blackfriars indoor theatre (which was used from 1608) in London was candlelit. His last plays have a clear five-act structure, and the reason for this was that candles lasted only so long; you needed four points in the action in which the play could stop, music play and the (brief) candles be changed. Sound effects were popular too. Sparks from canon fire during a performance of Henry VIII burnt the Globe theatre down in 1613.

  • What were his favourite books?

He had two permanently on his writing desk: Montaigne’s Essays and Ovid’s Metamorphoses. Terry Hands, the former boss of the Royal Shakespeare Company, sticks his neck out with the choice of The Faerie Queen by Edmund Spenser. “Underneath all of Shakespeare is a deep Spenserian acceptance of what is virtue, what is excess.”

“If it’s a favourite bedside novel, how about Don Quixote by Cervantes?” Bate suggests. Incidentally, Cervantes and Shakespeare both died on the same day: April 23, 1616.

  • Did he have a Warwickshire accent?

He would have had a Midlands accent, although he probably got rid of it once in London. “Banquo in Macbeth is described as ‘blood bolter’d’ and boltered is a Warwickshire expression,” Bate says.

“The dramatists who dominated the stage when he arrived in town all had Oxbridge educations: they sounded posh, for want of a better word. Shakespeare came from the backwoods and would have sounded like it. He has a joke at his own expense in As You Like It with its bumbling peasant much teased by sophisticated court characters. He’s called William.”

  • How did he commute from Stratford to London?

“He went to London at the very least once a year for the summer season at the Globe,” says Peter Whelan, who has written two acclaimed plays about Shakespeare. “I think he’d have come down the Thames in May. Going back to Stratford in the winter — upstream being a more expensive trip — he’d have gone by horse, pretty much on the route of the A40, his first stop perhaps being his son-in-law’s family house in Acton.

“I also think he rather liked going back home to Stratford, whatever academics say about his supposedly nag-bag wife.”

  • Did he ever go abroad?

If he did, he was pretty unobservant. “He set two plays in Venice and seems not to have noticed it has canals,” Bate says. “In Two Gentleman of Verona they go by boat from Verona to Milan. Writing about the coast of Bohemia [it didn’t have one] in The Winter’s Tale is his most famous mistake. And there’s some very strange geography in All’s Well That Ends Well.”

  • Was he a Catholic?

“His father possibly was and Warwickshire was certainly a stronghold of the old faith,” says Callow, who thinks that Shakespeare may have lived in genuine fear of the Protestant Tudor Taleban. “In our play we allude to a real event before Shakespeare was born, when his father, as mayor, had to employ workmen to deface the frescoes in the Guild Chapel at Stratford. Intriguingly they were only whitewashed so that they could be restored later, which they were.”

  • Did he go down the pub?

“There’s a well-attested early anecdote that he kept himself apart in his lodgings in Shoreditch; his fellow actors would invite him out on the town and he’d plead a headache,” Bate says.

“I am absolutely certain he was monosyllabic to meet,” Callow says. “If Shakespeare had a conversation with you, he’d have done a lot of listening and you’d have done the talking.”

Whelan thinks differently. “If you could ever find the real Shakespeare in the plays, I think you’d find a very good drinking companion.”

  • What would have been his specialist subject on Mastermind?

“Glove-making, his father’s trade in Stratford,” Bate believes. “He grew up among the smell of leather. In three of his plays Shakespeare mentions the elastic property of fine leather called cheveril. There was a backroom workshop full of it in his home in Henley Street”.

“It wasn’t glove-making; it was love-making,” Wells argues.

  • Did he hate actors?

“No, he absolutely loved them,” Bate says. “But there was a particular kind of actor who really annoyed him. That was the clown who ad-libbed too much. The company funny man, Will Kemp, left because of creative differences in 1599. He had just played Falstaff and the epilogue to Henry IV (Part Two) promises that he’ll make a future appearance in Henry V. He doesn’t because by then Kemp had stormed out. After that they hired Robert Armin, who was less trouble.”

  • Why are Shakespeare’s jokes so bad?

“They are no worse than anyone else’s of the period,” Wells says. “It’s the wordplay we find difficult.”

His worst joke? Bate reckons it’s the Fool’s in King Lear: “The reason why the seven stars are no more than seven … Because they are not eight.” “It’s very hard to believe that ever got a laugh.”

  • Did he really never cross out as he wrote?

“It’s myth that he wrote cleanly, put about by Ben Jonson, who said that ‘he scarce ever blotted a line’,” Bate says. “The only thing that survives where we can see the speed of his hand is one scene he wrote for Sir Thomas More, a multi-author play in which Shakespeare wrote and crossed out. But the fact is he revised much of his work.”

  • What would be the ultimate Shakespeare find?

“Love’s Labour’s Won, which is believed to be the sequel to Love’s Labour’s Lost. There is evidence that it was printed, so it may turn up one day. It would be the find of the millennium. That, or a private letter revealing something of his inner emotional life,” Bate says.

“I’d love to find a document linking the Shakespeare of Stratford irrefutably to the plays,” Wells says. “A letter from a Stratford friend, perhaps. ‘Dear Wm. Shakespeare: your wife Anne and the twins are in good health and wish you all the best for your new play Hamlet.’ It would save the world so much wasted paper on the subject of who wrote Shakespeare.”

The Man from Stratford opens its tour at the Plymouth Theatre Royal, June 10-12 (www.manfromstratford.co.uk)

Related Links