Δύο παραστάσεις της Άσπας Τομπούλη: «Και με φως και με θάνατον»

• Πολενάκης Λ. Η ΑΥΓΗ: 15/05/2011

Το σημερινό σημείωμα είναι ένα άτυπο αφιέρωμα στη σκηνοθέτιδα Άσπα Τομπούλη, που υπογράφει φέτος δύο παραστάσεις. Στο θέατρο «Όλβιο», στο Γκάζι, σκηνοθετεί ένα δικό της «σενάριο» («Σύλβια και Τεντ»), βασισμένο στην αληθινή ιστορία της μοιραίας συνάντησης δύο χαρισματικών σύγχρονων ποιητών, του Τεντ Χιουζ (1930-1998) και της Σύλβια Πλαθ (1932-1963). (Επιμέλεια κίνησης Αντιγόνη Γύρα).Ο Χιουζ ήταν ήδη ένας γνωστός, καθιερωμένος ποιητής, και η Πλαθ μια ανερχόμενη, ελπιδοφόρα ποιήτρια. Εκείνη την είχαν «θεραπεύσει» από κατάθλιψη, με ηλεκτροσόκ, στα είκοσί της χρόνια (1953). Εκείνος την είχε ειρωνευθεί σε μια κριτική του και εκείνη επιδίωξε να τον γνωρίσει (1965). Εκείνος τη φίλησε, στην πρώτη συνάντησή τους, και εκείνη τον δάγκωσε -μάτωσε για μια ζωή. Παντρεύτηκαν το 1956. Χώρισαν το 1962. Εκείνη αυτοκτόνησε το 1963. Εκείνος εξέδωσε, λίγο πριν πεθάνει, το έργο του: «Γράμματα Γενεθλίων» (1998), που της έγραφε μεταθανάτια, για 25 χρόνια, μυστικά.

Το «Σίλβια και Τεντ» της Άσπας Τομπούλη είναι ίσως κάτι περισσότερο από ένα τυπικό θεατρικό έργο, είναι μια ολοκληρωμένη «ονομάτων επίσκηψις», ένα ριζικό κάλεσμα των τραγικών πρωταγωνιστών, να αναδυθούν απ’ τον ισκιερό τους τόπο και να παίξουν, μπροστά μας, άλλη μια φορά, τη σχέση που σφράγισε καταλυτικά τη ζωή τους.

Εκδήλωση για τον Λέανδρο Πολενάκη

Η Μαίρη Ραζή και ο Σωτήρης Τσόγκας θα προλογίσουν την εορταστική εκδήλωση που θα γίνει την Τετάρτη το βράδυ, στο θέατρο «Πρόβα», που γιορτάζει τα 25 χρόνια του, και η οποία θα είναι αφιερωμένη στον Λέανδρο Πολενάκη, έναν από τους σημαντικότερους διανοούμενους και γνήσιους κριτικούς-εραστές του Θεάτρου. Για τον Πολενάκη θα μιλήσει ο σκηνοθέτης Γιώργος Μιχαηλίδης, ενώ αποσπάσματα από το συγγραφικό του έργο θα αποδώσουν οι Μαίρη Ραζή, Σωτήρης Τσόγκας, Νίκος Παπαδόπουλος, Γιώργος Γεωγλερής, Αντώνης Ταμβακάς και Κοραλλία Τσόγκα. Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί ως μουσικοθεατρικό δρώμενο το ποιητικό έργο του Πολενάκη «Πολιτεία και Κατακόμβη», σε σκηνοθεσία Σ. Τσόγκα, από τους ηθοποιούς-αποφοίτους και σπουδαστές της Σχολής «Η Πρόβα».

Ημερίδα στη μνήμη του Μάριου Πλωρίτη

Ο Πανελλήνιος Επιστημονικός Σύλλογος Θεατρολόγων διοργανώνει Ημερίδα στη μνήμη του Μάριου Πλωρίτη, ενός από τους σημαντικότερους ανθρώπους του θεάτρου και των γραμμάτων στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα. Η εκδήλωση με τίτλο Μάριος Πλωρίτης: της Γραφής και της Τέχνης θα πραγματοποιηθεί στις 19 Ιανουαρίου 2009, στο Θέατρο «Κάτια Δανδουλάκη» ( Αγίου Μελετίου 61Α & Πατησίων), με ωράριο εργασιών 10.00 – 14:30 και 16:00-19:00. Σκοπός είναι η εκτενής παρουσίαση και αναφορά στο πολύπλευρο έργο του τιμώμενου, με άξονα τις ακόλουθες θεματικές ενότητες: Ο Μάριος Πλωρίτης: ως μεταφραστής (θέατρο, λογοτεχνία), ως δάσκαλος και μελετητής του θεάτρου, ως άνθρωπος της πράξης του θεάτρου (συνεργασίες με θιάσους, σκηνοθεσίες, δραματουργικές εργασίες κ.ά.), ως κριτικός του θεάτρου και του κινηματογράφου, ως πολιτικός σχολιαστής, δημοσιογράφος, δημοσιολόγος και ενεργός πολίτης. Για την ξεχωριστή προσωπικότητα και το πολύπλευρο έργο του Μάριου Πλωρίτη θα παραβρεθούν και θα μιλήσουν σημαντικοί ακαδημαϊκοί αλλά και πολλοί προσκεκλημένοι από όλους τους χώρους της πνευματικής ζωής της χώρας.

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του Μάριου Πλωρίτη

Ο Μάριος Πλωρίτης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 19 Ιανουαρίου 1919. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στην Αγγλία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Η παρουσία του στην πνευματική ζωή χρονολογείται από τα χρόνια της Κατοχής οπότε, νεαρός ακόμα, συμμετείχε στην ίδρυση του Θεάτρου Τέχνης (1942) και μαζί με τους Νίκο Καρύδη και Αλέκο Πατσιφά συνέβαλε στη δημιουργία του εκδοτικού οίκου «Ίκαρος». Την ίδια εποχή μετέφρασε το πρώτο του θεατρικό έργο, το «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» του Πιραντέλο και ακολούθησαν περίπου 140 έργα. Για το θέατρο, εργάστηκε και ως σκηνοθέτης για 30 περίπου παραστάσεις με πρώτη εμφάνιση το 1952 με το θίασο Λαμπέτη-Παπά-Χορν. Διηύθυνε την ετήσια έκδοση Θέατρο του θεατρικού επιχειρηματία Θεόδωρου Κρίτα. Διετέλεσε Πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, της Ενώσεως Κριτικών Κινηματογράφου και του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων. Υπήρξε επίσης μέλος της Ε.Σ.Η.Ε.Α. και της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών. Ακόμη ήταν συνιδρυτής και ενεργό μέλος Διοικητικών Συμβουλίων πολιτιστικών οργανισμών όπως του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, της Ορχήστρας των χρωμάτων και του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού. Δίδαξε επί σειρά ετών (1955-1967) στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης Paris VIII (1970-72) και στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Αθηνών από την ίδρυσή του (1990) στο οποίο ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ το 2000. Ως δημοσιογράφος και κριτικός της δημόσιας ζωής γενικότερα, έχει να επιδείξει μια εξίσου λαμπρή πορεία. Ενδεικτικά, υπήρξε διευθυντής της εφημερίδας Νίκη (1962-63) και του αντιδικτατορικού εντύπου Courrier de la Résistance Grecque (1968-69). Επίσης, συνέταξε σειρά άρθρων και επιφυλλίδων σε μεγάλες αθηναϊκές εφημερίδες. Από το 1945 μέχρι το 1965 έγραφε θεατρικές κριτικές στην εφημερίδα Ελευθερία και από το 1974 μέχρι και το 2006, συνεργαζόταν με την εφημερίδα Το Βήμα. To διάστημα 1950-1952 διηύθυνε το θεατρικό τμήμα του ΕΙΡ. Ο Μάριος Πλωρίτης επίσης επέδειξε πλούσιο συγγραφικό έργο. Μερικά από τα έργα του είναι: «Πρόσωπα του νεώτερου δράματος», «Τα λοφία και οι παγίδες», «Τα προσωπεία – Ιουλιανά και άλλα», «Μέγιστον μάθημα», «Πολιτικά», «Τέχνη, γλώσσα και εξουσία», «Ο πολιτικός Σαίξπηρ», «Το θέατρο στο Βυζάντιο» κ.ά. Ο θάνατος του Μάριου Πλωρίτη, στις 29 Δεκεμβρίου 2006, ήταν μια μεγάλη απώλεια για την πνευματική ζωή του τόπου.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

10:00 – 10:30 Χαιρετισμός και έναρξη της ημερίδας από τον Βάλτερ Πούχνερ

Πρώτη συνεδρία: Ο Μάριος Πλωρίτης ως κριτικός και δημοσιογράφος

Πρόεδρος: Βαρβάρα Γεωργοπούλου

10:30-10:45 Θανάσης Καραγιάννης «Η θεατρική κριτική του Μάριου Πλωρίτη στην Ελευθερία για παραστάσεις με κοινωνικά θέματα»

10:45-11:00 Στέλλα Κουλάνδρου «Ο Μάριος Πλωρίτης και η κριτική του αρχαίου δράματος (1961-65)»

11:00-11:15 Αχιλλέας Ντελλής «Ο Μάριος Πλωρίτης ως κριτικός κινηματογράφου: χαρακτηριστικά στοιχεία της κριτικής σκέψης του (1945-1954)»

11:15-11:30 Συζήτηση

11:30 -12:00 Διάλειμμα

Δεύτερη συνεδρία: Ο δημόσιος λόγος του Μάριου Πλωρίτη

Πρόεδρος: Ευάννα Βενάρδου

12:00-13:00 Χαιρετισμοί από την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών & Μουσικών Κριτικών (Λέανδρος Πολενάκης), το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (Κωνσταντίνα Ζηροπούλου) την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, την ΕΣΗΕΑ και τον Εκδοτικό Οίκο «Ίκαρος» (Κατερίνα Καρύδη).

Xαιρετισμός από την Κάτια Δανδουλάκη.

13:00-13:15 «Υπέρ της αβασίλευτης Δημοκρατίας». Ομιλία του Μάριου Πλωρίτη. Διαβάζει η Κατερίνα Παυλάκη.

13:15-14:00 Ομιλία του Κώστα Γεωργουσόπουλου

14:00-14:30 Συζήτηση

Τρίτη συνεδρία: Ο Μάριος Πλωρίτης ως μελετητής του θεάτρου

Πρόεδρος: Σπύρος Α. Ευαγγελάτος

16:00-16:15 Ισμήνη Σακελλαροπούλου «Ο Μάριος Πλωρίτης και ο Αρχαίος Μίμος»

16:15-16:30 Ξένια Γεωργοπούλου «Ο Μάριος Πλωρίτης και ο Σαίξπηρ»

16:30-16:45 Χάρη Σβαλίγκου «Μάριος Πλωρίτης: Προσέγγιση του αντικειμένου “θέατρο”»

16:45-17:00 Λυδία Σαπουνάκη-Δρακάκη / Μαρία Λουίζα Τζόγια / Σπύρος Πετρίτης «Ο Μάριος Πλωρίτης και το επάγγελμα του ηθοποιού»

17:00-17:15 Συζήτηση

17:15-17:30 Διάλειμμα

17:30-19:00 Τέταρτη συνεδρία Ο δάσκαλος Μάριος Πλωρίτης

Πρόεδρος: Βασίλης Μαρτσάκης

Στρογγυλό τραπέζι. Μετέχουν οι: Ελίνα Καρδιακού, Λίλιαν Καραμητσοπούλου, Πολύκαρπος Πολυκάρπου και Εύα Κοταμανίδου

Κατάλογος συμμετεχόντων:

Ευάννα Βενάρδου (Θεατρολόγος, Δημοσιογράφος)

Βαρβάρα Γεωργοπούλου (Λέκτορας Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου)

Ξένια Γεωργοπούλου (Λέκτορας Tμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών)

Κώστας Γεωργουσόπουλος (Επίτιμος Διδάκτορας Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος, Μεταφραστής, Κριτικός Θεάτρου

Κάτια Δανδουλάκη (Ηθοποιός)

Σπύρος Α. Ευαγγελάτος (Ακαδημαϊκός, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών, Σκηνοθέτης)

Κωνσταντίνα Ζηροπούλου (Διδάκτωρ Θεατρολογίας, Διδάσκουσα του Τμήματος Θεάτρου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών)

Θανάσης Καραγιάννης (Διδάκτωρ Επιστημών της Αγωγής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)

Λίλιαν Καραμητσοπούλου (Θεατρολόγος)

Ελίνα Καρδιακού (Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών)

Κατερίνα Καρύδη (Εκδότρια)

Εύα Κοταμανίδου (Ηθοποιός)

Στέλλα Κουλάνδρου (Υποψήφια Διδάκτωρ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών)

Βασίλης Μαρτσάκης (Θεατρολόγος)

Αχιλλέας Ντελλής (Υποψήφιος Διδάκτωρ Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας Πανεπιστημίου Αιγαίου)

Κατερίνα Παυλάκη (Ηθοποιός, θεατρολόγος)

Σπύρος Πετρίτης (Υποψήφιος Διδάκτωρ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών)

Λέανδρος Πολενάκης (Διδάκτωρ Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Παντείου Πανεπιστήμιου, Κριτικός Θεάτρου)

Πολύκαρπος Πολυκάρπου (Ηθοποιός, σκηνοθέτης, θεατρολόγος

Βάλτερ Πούχνερ (Καθηγητής Θεατρολογίας. Πρόεδρος του Τμήματος  Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Ισμήνη Σακελλαροπούλου (Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών)

Λυδία Σαπουνάκη-Δρακάκη (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Οικονομικής & Περιφερειακής Ανάπτυξης Παντείου Πανεπιστημίου)

Χάρη Σβαλίγκου (Λέκτορας Τμήματος Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)

Μαρία-Λουίζα Τζόγια (Αρχιτέκτων)

Οργανωτική Επιτροπή: Ελίνα Καρδιακού, Βένια Κολοτούρου, Ίλια Λακίδου, Βασίλης Μαρτσάκης, Γαρυφαλλιά Μαστόρη

Διοικητικό Συμβούλιο του Π.Ε.ΣΥ.Θ.: Σπύρος Πετρίτης (Πρόεδρος), Μελίνα Πλαστή (Αντιπρόεδρος), Κωνσταντίνα Κυριαζή (Γεν. Γραμματέας), Χριστίνα Κολόκα (Ταμίας), Βασιλική Χριστοδούλου (Έφορος Δημ. Σχέσεων), Δήμητρα Κουφάκη (Μέλος) και Φωτεινή Αρβανίτη (Μέλος)

Υπεύθυνη Γραμματείας: Μαρία Παπαδάκη

Μια «γηραιά κυρία» επιστρέφει ακμαία

«Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ…» ΤΟΥ ΝΤΙΡΕΜΑΝΤ ΣΤΟ «ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ» / ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΜΠΕΤΤΥ ΑΡΒΑΝΙΤΗ

Του  Λέανδρου ΠΟΛΕΝΑΚΗ, Η Αυγή, 21/12/2008

«Η επιστροφή της γηραιάς κυρίας» είναι το γνωστότερο στην Ελλάδα δράμα του Ελβετού Φρίντριχ Ντύρενματ (1921-1990), και ο τίτλος του έχει γίνει σχεδόν παροιμιακή φράση στη γλώσσα μας, μετά τη θρυλική παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, σε μετάφραση του Γ.Ν. Πολίτη, με τη μεγάλη Παξινού στον κεντρικό ρόλο πριν μισό σχεδόν αιώνα (1961), σε σκηνοθεσία του Μινωτή όταν ακόμη η πρώτη Κρατική Σκηνή «επαίδευε» θεατρικά την Ελλάδα. Το πολυπρόσωπο και απαιτητικό αυτό έργο παίχτηκε από τότε στην ελληνική σκηνή άλλες πέντε φορές, πάντοτε στα Κρατικά Θέατρα, με μια μόνο παρουσίαση από ιδιωτικό θίασο του Αλεξανδράκη και της Γαληνέα το 1991. Έχει άρα, ιδιαίτερη σημασία που σήμερα το παρουσιάζει η Θεατρική Εταιρεία «Πράξη», σε καλή μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα, σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθηνού (επιμέλεια κίνησης Μαρία Γοργία), με πρωταγωνίστρια τη Μπέττυ Αρβανίτη.

Τα αδυσώπητα σκληρό και αμείλικτο, αυτό έργο, «κουρδισμένο» σαν ελβετικό ρολόι, σήμερα πράγματι «χτυπάει» την ώρα της Ευρώπης, όταν όλοι οι μεγάλοι μύθοι, μεγάλες αφηγήσεις και μεγάλες παραστάσεις που έφτιαξαν τον πολιτισμό της, κατέληξαν και καταλήγουν ξανά στην ανελευθερία της βίας. Δεν είναι η στιγμή ν’ αναλύσουμε το γιατί και το πώς αυτής της παταγώδους αποτυχίας του πολιτισμού των φώτων και του ορθού λόγου, να κρατήσει όρθιο το οικοδόμημα του ανθρωπισμού, στο όνομα του οποίου εξακολουθεί να ασκεί την παγκόσμια κυριαρχία του. Απ’ την άλλη όμως μεριά θα ήταν λάθος ν’ αποδώσουμε στον Ελβετό συγγραφέα μια διαλεκτική σύλληψη του κόσμου και της ιστορίας, που δεν διαθέτει. Η «Επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» αντανακλά, τουλάχιστον εν μέρει, έναν σκληροπυρηνικό, μεταφυσικό, προτεσταντικό, κλειστό πυρήνα σκέψης, όπου ο άνθρωπος, είναι φύσει αμαρτωλός ή θέσει αδύναμος να επιλέξει το καλό, έχοντας ξεφύγει από τον άνωθεν προορισμό του, και θα έρθει εξάπαντος η ημέρα της τιμωρίας. «Έσεται Ήμαρ». Η γραφή του Ελβετού δραματουργού συγγενεύει, με αυτόν τον τρόπο, με τις κινηματογραφικές «Dies irae» του Καρλ Ντράγιερ, και ως επιγόνους της έχει τις ομόλογες ταινίες του Λαρς Φον Τρίερ, με αποκορύφωνα το αμφιλεγόμενο «Ντόγκβιλ».

Η «Επίσκεψη…» δεν είναι μια αληθινή τραγωδία είναι μία, βιβλικής φύσης, ρωμαλέα αλληγορία, κάτω απ’ το πρόσχημα της τραγωδίας. Δεν μας μιλά για το σύγχρονο οικονομικό χάος, αποτέλεσμα εγκληματικών πολιτικών επιλογών, αλλά για τα «θανάσιμα αμαρτήματα» που το προκάλεσαν ως «οργή του Θεού». Σε αυτήν, η μόνη πράξη που έχει νόημα είναι η πράξη προς την ελευθερία. Την πράττει στο τέλος ο κεντρικός ήρως, Ιλ, αποδεχόμενος την ενοχή και την τιμωρία του, αλλά όχι ελεύθερα? είναι μια πράξη ελευθερίας από αδήριτη ανάγκη. Όχι από ελευθερία.

Με αυτήν την έννοια νομίζω ότι ήταν λάθος επιλογή του σκηνοθέτη να «διαβάσει» το έργο διαλεκτικά και να θελήσει να το αποδώσει έμμεσα, «μπρεχτικά», περι-γραφικά, σαν «τραγωδία από απόσταση» και «θέατρο μέσα στο θέατρο». Απομακρύνοντας το έργο από τον συμπαγή κεντρικό πυρήνα της σκέψης που το γέννησε, δεν αντιλαμβάνεται, ίσως, ότι έτσι του αφαιρεί το αρχετυπικό προφίλ, το αδυνατίζει. Το έργο είναι αυτό που είναι ριζικό, φέρει το υπερβατικό φορτίο που φέρει, κάθε «διαλεκτική» «μοντέρνα» προσέγγιση για το να «ελαφρύνει» τάχα, του έρχεται «ξένο ρούχο».

Ευτυχώς, κόντρα σχεδόν στη σκηνοθεσία, οι κεντρικοί και δεύτεροι ρόλοι βρίσκουν τη θέση, τον άξονα και την ιστορία τους. Η Μπέττυ Αρβανίτη (Κλαίρ Τσαχανασιάν), με έξοχα μέσα, ως αντι – Παξινού, βυθίζεται στο σκοτεινό, το εσώτερο, το απρόσιτο, για να αναδυθεί στο φως ξανά, σύμβολο διπλό, μιας πληγωμένης γυναίκας και μιας απρόσωπης τυφλής μοίρας. Ένα κατόρθωμα υποκριτικής σύνθεσης.

Ο Γιάννης Φέρτης (Ιλ) είναι μεστός, μια πλήρης εικόνα «χαρμολύπης» και αποδοχής της μοίρας στον καλύτερο ίσως ρόλο του των τελευταίων ετών.

Ο Κώστας Γαλανάκης, ένας εργάτης του θεάτρου, ηθοποιός «για όλες τις εποχές», στον βουβό του ρόλο (Μπόμπυ) διαθέτει, όπως πάντα, μέγεθος, όγκο και ουσία.

Ο Βασίλης Καράμπουλας (Δάσκαλος και τρίτος πολίτης) με υποκριτικό προφίλ που «κόβει» από μακριά.

Ωραία και ομαδικά, δημιουργικά, κινούνται, στο πλαίσιο μιας τραγικωμωδίας οι Νίκος Αλεξίου (απορητικός δήμαρχος), Μπάμπης Σαρηγιαννίδης, Θανάσης Δήμου, Δημήτρης Μυλωνάς, Παναγιώτης Παναγόπουλος, η Τζίνη Παπαδοπούλου με πολύ ωραία φωνή και κίνηση, Ελένη Ουζουνίδου (ταλέντο «μπούφο»), Άκης Λυρής και Ηλίας Κουνέλας, «Μπεκετικές» φιγούρες. Μια παράσταση κυρίως των ηθοποιών, που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος της.

Θετική γνώμη έχω για τα σκηνικά και τα κοστούμια (Ελένη Μανωλοπούλου), τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς (Αλέκος Αναστασίου) και την ωραία μουσική (Θοδωρής Αμπαζής).

Στην άκρη της γλώσσας

«WOLFGANG» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΥΡΙΤΣΑΚΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΥ / ΗΘΟΠΟΙΟΙ: ΛΟΥΚΙΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΝΔΡΕΟΥ

Του Λέανδρου ΠΟΛΕΝΑΚΗ, Η Αυγή, 23/11/2008

O «Wolfgang» του Γιάννη Μαυριτσάκη βασίζεται στη γνωστή ιστορία που συντάραξε πρόσφατα τη Βιέννη, όταν η τότε 18χρονη Νατάσα Κάμπους κατάφερε ν’ αποδράσει μετά από οκτώ χρόνια αιχμαλωσίας, έγκλειστη σ’ ένα υπόγειο κελί. Ο απαγωγέας της, 40χρονος Wolfgang αυτοκτόνησε, ενώ η ίδια δήλωνε στους δημοσιογράφους: «ήταν μέρος της ζωής μου και κατά κάποιο τρόπο θρηνώ για αυτόν».

Μια επιπόλαιη ανάγνωση θα κατέτασσε ίσως το έργο στο είδος θέατρο – ντοκουμέντο. Ο Μαυριτσάκης όμως, δεν περιορίζεται στην απλή καταγραφή των αληθινών γεγονότων, αλλά ιχνογραφεί την αφώτιστη, σκοτεινή πλευρά τους. Κατορθώνει να αποσπάσει την ιστορία του απ’ τα πραγματικά της πλαίσια και να την αναγορεύσει σε αυθεντικό έργο τέχνης, που ανοίγεται μάλιστα σε γόνιμο διάλογο με τον Άμλετ του Σαίξπηρ.

Κάτω απ’ το πρίσμα του κρίσιμου αμλετικού ερωτήματος, «να ζεις ή  να μη ζεις», ο Μαυριτσάκης επαναπροσδιορίζει τις έννοιες, ελευθερία, ζωή, θάνατος, φως και σκότος, αθωότητα, ενοχή, αμαρτία και τιμωρία, για να φθάσει σε μια «ψυχανάλυση» του σύγχρονου, διαφωτισμένου ανθρώπου της εποχής μας, με τη συνείδησή του αναδιπλωμένη, σκιώδη και κλειστή, παρά τις αντίθετες διακηρύξεις. Ο Wolfgang του, όπως ο Άμλετ, αδυνατεί να σκοτώσει συμβολικά τον «πατέρα» και να περάσει απέναντι, στην ανδρική του υπόσταση και ταυτότητα. Αντί για αυτό, φυλακίζει το αγαπώμενο, κυρίαρχο θήλυ, την εν δυνάμει γυναίκα Οφηλία – Fabienne (μια εικόνα μητρική) σ’ ένα υπόγειο άντρο σκοτεινό, για να την προστατεύσει (από τη ζωή), για να την εξουσιάζει, για να την έχει πάντα «δική του» και για να μείνει «καθαρή». Όταν εκείνη δραπετεύει στο φως και στον πόνο του υπάρχειν «έτσι» ως ον με ανεπτυγμένη, αυτόνομη, ανοιχτή στον κόσμο συνείδηση, όταν αναδύεται ολόκληρη μετά το μυητικό της ταξίδι στο  σπήλαιο του Άδη, ο Wolfgang επιλέγει τον αντίθετο δρόμο. «Σβήνει» εντελώς τη συνείδησή του και ακολουθεί τυφλά το φάντασμα του πατέρα στα σκοτεινά του βασίλεια.

Αυτή, πιστεύω, είναι η βαθύτερη ratio του έργου, να ξαναδώσει τον λόγο στη χαμένη θηλυκή persona, κάνοντας να «μιλήσει» η αμίλητη ως τώρα εικόνα μιας Οφηλίας.

Ένα έργο σπουδαίο, που αρθρώνει γλώσσα οικουμενική και διακινδυνεύω την πρόβλεψη ότι θα κάνει μεγάλη καριέρα στο εξωτερικό.

Η σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου με το Εθνικό Θέατρο (Νέα Σκηνή), το ίδιο σπουδαία, κατορθώνει να ισορροπήσει τα διαφορετικά λειτουργικά και δομικά στοιχεία του έργου. Το συμβολικό, το φανταστικό, το ρεαλιστικό και τ’ ονειρικό, δένουν μεταξύ τους. Το ύφος της παράστασης είναι ηθελημένα αιχμηρό, σχεδόν επιθετικό. Τα σκηνικά – κοστούμια του Κωνσταντίνου Ζαμάνη και η μισή ατμόσφαιρα, η μουσική του Σ. Γασπαράτου και οι φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα, η άλλη μισή. Οι χαρακτήρες πλάθονται άνθρωποι αυθεντικοί, από λάσπη και ουρανό, δεν θυμίζουν μετουσιωμένα σύμβολα.

Η πολύ προικισμένη Λουκία Μιχαλοπούλου (Faebienne), βγάζει το μέσα – έξω, συνομιλεί «στην άκρη της γλώσσας» και στα σύνορα του άρρητου, με το «de profundis» της γυναικείας υπόστασής της, «τα δίνει όλα». Ο ταλαντούχος Βασίλης Ανδρέου (Wolfgang) εναλλάσσει θαυμαστά τους τόνους ψυχρό – θερμό, κλιμακώνει, χτίζει έναν ακέραιο ραγισμένο ρόλο. Ο Μάνος Βακούσης (φάντασμα του πατέρα – κοσμηματοπώλης – θάνατος), έχει όπως πάντα έξοχους, παγωμένους ρυθμούς, καρφώνοντας τους δύο του ρόλους με κρότους ανήκουστους. Ο Σωτήρης Τσιακομίδης (γείτονας), χωρά το μεγάλο στο μικρό. Η Μαρία Ζορμπά δίνει τη «μητέρα» εγχάρακτη και η Σεραφίτα Γρηγοριάδου τη «γυναίκα» απτή. Ο Νικόλας Αγγελής (φίλος) έχει ουσία.

***

«Το ημέρωμα της στρίγκλας», μια σαιξπηρική κωμωδία βυθισμένη στη γλώσσα, είναι ολόκληρη ένα «θέατρο μέσα στο θέατρο» τόσο αποστασιοποιημένη από το θέμα της, ώστε μπορεί να δώσει λαβή σε μια παράσταση που θα ονομάζαμε σήμερα μπρεχτική. Αντ’ αυτού είδαμε, με το Εθνικό Θέατρο (Κεντρική Σκηνή), μια εκδοχή – παρωδία της «Στρίγκλας» αφυδατωμένη από ποίηση, εξεζητημένη, γκροτέσκα, που θύμιζε περισσότερο χονδροειδή φάρσα (απόδοση και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη). Ένα παράδειγμα θα χρησιμοποιήσω. Στη σκηνή της εμφάνισης του Πετρούκιου ντυμένου γαμπρού αλλοπρόσαλλα, δεν πρέπει να βγάζει γέλιο η εικόνα του που βλέπουμε, αλλά εκείνη που ακούμε, η σπαρταριστή περιγραφή του από ένα μικρό παιδί που προηγήθηκε και την αναγγέλλει. Η σκηνοθεσία δεν το κατάλαβε αυτό και τον έβγαλε στη σκηνή με γυναικείο νυχτικό (άσχετο τελείως με την περιγραφή του), για να γελάσουμε! Δεν γελάσαμε καθόλου, μας έπιασε μάλλον θλίψη.

Σώθηκε στην παράσταση μόνο η διαρκώς διαπορούσα, μπρεχτικά, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.