- Ο Λιβανέζος συγγραφέας και σκηνοθέτης Ουαζντί Μουαουάντ, τον οποίο μας πρωτογνώρισε τον χειμώνα το Εθνικό με τους «Διψασμένους» του, θα δείξει στην Αβινιόν την τριλογία του «Το αίμα των υποσχέσεων». Εχει, όμως, το μυαλό του στο ανέβασμα και των επτά τραγωδιών του Σοφοκλή που τον περιμένει
«Οταν πρωτοδιάβασα Σοφοκλή, ένιωσα σαν στο σπίτι μου. Οταν κάνω πρόβες για τις τραγωδίες του θα ‘ρθω με τους ηθοποιούς στην Ελλάδα για να καταλάβουμε τι σημαίνει ελληνικό φως», μας λέει ο Ουαζντί Μουαουάντ
Συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιός και καλλιτεχνικός διευθυντής του Γαλλικού Θεάτρου στο Εθνικό Κέντρο Τεχνών της Οτάβα, ο Ουαζντί Μουαουάντ ζει στα σύνορα τριών χωρών: του Λιβάνου όπου γεννήθηκε, της Γαλλίας όπου βρήκε καταφύγιο στα οκτώ του χρόνια, όταν ξεσπούσε ο εμφύλιος στη χώρα του και του Καναδά που έδωσε άδεια παραμονής στην περιπλανώμενη οικογένειά του.
Προσκεκλημένος καλλιτέχνης στην Αβινιόν, θα ανεβάσει στο Παλάτι των Παπών «Το αίμα των υποσχέσεων», μια τριλογία που θα αρχίσει με τη δύση του ηλίου και θα ολοκληρωθεί την αυγή. Η παράσταση-ποταμός συνενώνει τρία έργα που καθιέρωσαν διεθνώς την τελευταία δεκαετία το πληθωρικό ταλέντο του: «Ακτές», «Πυρκαγιές», «Δάση». Κοινός άξονας είναι η οδύσσεια αντρών και γυναικών που αναζητούν τα ίχνη της οικογένειάς τους μέσα στους πολέμους και τις καταστροφές του εικοστού αιώνα.
Ο συγκινησιακά φορτισμένος λόγος περιστρέφεται γύρω από τα μεγάλα θέματα που επανέρχονται σαν εμμονές στη δραματουργία του 40χρονου καλλιτέχνη. Θέματα όπως ατομική και συλλογική μνήμη, καταγωγή και ταυτότητα, εξορία και προσφυγιά, μικρές ιστορίες και μεγάλες αφηγήσεις. Τον αναζητήσαμε τηλεφωνικά σε ένα διάλειμμα πρόβας για μια πρώτη κουβέντα πάνω στο φετινό Φεστιβάλ της Αβινιόν, στην ανάγκη του να επιστρέφει διαρκώς στις ρίζες αλλά και στο πάθος του «για τον Εκτορα, τον Αχιλλέα, τον Κάδμο και την Αντιγόνη».
Σκηνή από την τριλογία «Το αίμα των υποσχέσεων» του Μουαουάντ, που θα ανεβεί στο Παλάτι των Παπών, από τη δύση του ηλίου μέχρι την αυγή
– Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε πως θα είστε ο προσκεκλημένος καλλιτέχνης του Φεστιβάλ της Αβινιόν γίνεται λόγος για επιστροφή στην αφήγηση. Θα μπορούσαμε να πούμε, σχηματοποιώντας λίγο τα πράγματα, πως η φετινή συνάντηση θα είναι κατ’ εξοχήν λογοκεντρική;
«Μιλάμε εδώ και καιρό για θέατρο με κείμενο, χωρίς κείμενο, θέατρο λόγου, σωματικό θέατρο, θέατρο της εικόνας κ.λπ. Ο Βενσέν Μποντριγέ και η Ορτάνς Αρσαμπό με προσκάλεσαν, νομίζω, για να δούμε από κοντά, μέσα από τη θεατρική πράξη, τι σημαίνουν τελικά αυτές οι συζητήσεις, πού βρισκόμαστε σήμερα. Ωστόσο νομίζω ότι τέτοιου είδους μανιχαϊστικοί διαχωρισμοί μεταξύ αφηγηματικού και μη αφηγηματικού, για παράδειγμα, θεάτρου δεν υφίστανται. Υπάρχει πάντα μια αφήγηση ακόμα κι όταν δεν έχουμε καθόλου κείμενο. Το φετινό Φεστιβάλ της Αβινιόν θα φέρει ξανά τον θεατή σε επαφή με έννοιες όπως ιστορία, μνήμη, παρελθόν, παρόν, καταγωγή, ταυτότητα κ.λπ.».
– Αποκτώντας παράλληλα και ένα σαφέστερο πολιτικό χαρακτήρα; Στο «Ουρανοί», επίλογο στην τριλογία σας που θα δούμε στο εκθεσιακό πάρκο της Αβινιόν, έξι άνθρωποι κλεισμένοι σε ένα χώρο προσπαθούν να λύσουν το αίνιγμα μιας τρομοκρατικής επίθεσης.
« Το «Ουρανοί» είναι ένα έργο έμμεσα πολιτικό, η πολιτική μού δίνει το πλαίσιο, την αφορμή για να προσεγγίσω θέματα πολύ πιο προσωπικά. Στην πραγματικότητα, έχουμε και πάλι να κάνουμε με μια «μικρή» ιστορία που περιστρέφεται γύρω από τη σχέση πατέρα και γιου… Το θέατρό μου ασχολείται, άλλωστε, πάντα με την Ιστορία μέσα από καθημερινές, ατομικές ιστορίες…».
– Προσδιορίζετε συχνά τον εαυτό σας ως Ανατολίτη. Τι σημαίνει για εσάς να βρίσκεστε στην καρδιά ενός κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκού φεστιβάλ όπως της Αβινιόν;
«Ανατολίτης για μένα σημαίνει μη Ευρωπαίος. Σημαίνει κάποιος που δεν φέρει τη μνήμη των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Γνωρίζω την Ιστορία, με αφορά ως ανθρώπινο ον, αλλά δεν ανήκω σε αυτή την Ιστορία, δεν αποτελώ μέρος της, ούτε εγώ ούτε κάποιος από την οικογένειά μου. Και με την έννοια αυτή δηλώνω Ανατολίτης και όχι Ευρωπαίος. Από την άλλη, παρά το γεγονός ότι ο πολιτισμός της Ανατολής αποτελεί τη βάση μου, αισθάνομαι ότι ανήκω στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, αναγνωρίζω τον εαυτό μου σε αυτό το φως, σε αυτό το τοπίο, σε αυτή τη βλάστηση… Μεγάλωσα ως χριστιανός στην καρδιά του αραβικού κόσμου, μην το ξεχνάτε. Θα σας πω κάτι που ίσως σας κάνει να γελάσετε, αλλά νιώθω Ελληνας μέσα από τον Απόστολο Παύλο. Το φετινό Φεστιβάλ της Αβινιόν ανοίγει ακριβώς σε αυτή τη Μεσόγειο και είναι φυσικό. Είμαι ο πρώτος μη Ευρωπαίος καλλιτέχνης που προσκαλείται».
– Το βλέμμα σας είναι πάντα στραμμένο στο αρχαίο δράμα…
«Νομίζω ότι στο δυτικό θέατρο υπάρχουν τέσσερις μεγάλοι κήποι. Του Σοφοκλή, του Σέξπιρ, του Τσέχοφ και του Μπέκετ. Πάρτε όποιον συγγραφέα θέλετε, θα δείτε ότι ανήκει σε έναν από αυτούς τους κήπους. Ο Μπρεχτ ανήκει στον κήπο του Σέξπιρ, ο Νοβαρίνα στον κήπο του Μπέκετ. Εγώ ανήκω στον κήπο του Σοφοκλή. Οταν πρωτοδιάβασα τις τραγωδίες του ένιωσα σαν στο σπίτι μου, δεν ξέρω γιατί. Αμέσως μετά την τετραλογία της Αβινιόν, αρχίζω την προετοιμασία για το ανέβασμα όλων των τραγωδιών του Σοφοκλή, και των επτά. Αρχικά ως τριλογίες θεματικές, όπως για παράδειγμα η λιγότερο ίσως προφανής τριλογία της γυναίκας, που θα περιλαμβάνει τις «Τραχίνιες», την «Ηλέκτρα» και την «Αντιγόνη». Στη συνέχεια θα ανεβούν όλες μαζί, σε μια ενιαία παράσταση, ακολουθώντας τη σειρά με την οποία έχουν γραφτεί. Στη διάρκεια των προβών που θα διαρκέσουν περίπου ένα χρόνο, θα δουλέψουμε τρεις εβδομάδες με τους ηθοποιούς στην Ελλάδα για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι σημαίνει, για παράδειγμα, ελληνικό φως… Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να παρουσιάσω τον Σοφοκλή σαν ένα σύγχρονο συγγραφέα, να παρακολουθήσω την εξέλιξη της γραφής του αφήνοντας φυσικά άθικτη τη φόρμα και αναζητώντας λύσεις για θέματα όπως ο χορός. Δεν με ενδιαφέρει η διασκευή κι ακόμα λιγότερο η επικαιροποίηση των τραγικών αλλά η επανεφεύρεση του νοήματος, του περιεχομένου τους».
– …και της έννοιας του τραγικού;
«Το αίσθημα του τραγικού υπάρχει πάντα. Με τη διαφορά ότι πλέον δεν έχει να κάνει με την παρουσία των θεών, όπως συνέβαινε στην αρχαιότητα. Το τραγικό είναι πραγματικό, εγγεγραμμένο στην καθημερινότητά μας. Ο καθένας μας έρχεται ή έχει έρθει αντιμέτωπος με το τραγικό στη ζωή του, φέρει ένα τραύμα είτε πρόκειται για τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου είτε για έναν πόλεμο είτε για μια καταστροφή… Ωστόσο ο άνθρωπος αντιμετωπίζει αυτές τις τραγικές καταστάσεις μέσα στην απόλυτη μοναξιά. Το θέατρο στέκεται απέναντι στο κενό που άφησαν οι θεοί προσπαθώντας να επουλώσει τα τραύματα». *
Η ανθρώπινη βιαιότητα στο προσκήνιο
Το φεστιβάλ αρχίζει σήμερα με μία παράσταση του Αμος Γκιτάι, που θα ‘ρθει και στην Επίδαυρο. Είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο απέναντι στην παγκόσμια κρίση
Ενα Φεστιβάλ της Αβινιόν ευαίσθητο στη διεθνή πολιτική και κοινωνική κατάσταση και την παγκόσμια κρίση έχουν αναγγείλει γι’ αυτό το καλοκαίρι οι διευθυντές του, Βενσέν Μποντριγιέ και Ορτάνς Αρσαμπό, δηλώνοντας πως «η βιαιότητα της ανθρώπινης φύσης, έτσι όπως εκδηλώνεται σήμερα, απασχολεί ένα μεγάλο αριθμό παραστάσεων».
Ο σπουδαίος Πολωνός σκηνοθέτης Κριστόφ Βαρλικόφσκι προτείνει την «(Α)pollonia», ένα ταξίδι στους 20ό και 21ο αιώνες, με οδηγούς τους ήρωες της ελληνικής τραγωδίας και πυρήνα τη θυσία της Ιφιγένειας
Η αυλαία της 63ης κορυφαίας θεατρικής συνάντησης ανοίγει σήμερα με τον Ισραηλινό σκηνοθέτη Αμος Γκιτάι και τον «Πόλεμο των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους», ένα θέαμα που παραπέμπει έμμεσα στη σημερινή κατάσταση της Μέσης Ανατολής και που βασίζεται στην Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου του Ιωσήπου Φλαβίου (1ος αιώνας μ.Χ.). Θα το δούμε στις 24 και 25 Ιουλίου στην Επίδαυρο, καθώς το Ελληνικό Φεστιβάλ μετέχει στην παραγωγή του στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μεσογειακών Φεστιβάλ «Κάδμος».
Με πρόθεση κριτική αλλά χωρίς διδακτισμό («οι θεατές θα κάνουν μόνοι τους τη σύνδεση με την επικαιρότητα, δεν υπάρχει λόγος να υπερτονίσουμε τα πράγματα»), ο Γκιτάι δηλώνει στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ότι θα εντάξει την παράσταση στον ιστορικό χώρο των λατομείων, προβάλλοντας για παράδειγμα εικόνες που έχει ο ίδιος κινηματογραφήσει πάνω σε υφάσματα που θα κρέμονται σαν μαντίλια από τους βράχους.
Στα πολυαναμενόμενα γεγονότα του φετινού Φεστιβάλ ανήκει η νέα δουλειά του Κριστόφ Βαρλικόφσκι με τίτλο «(Α)pollonia» (Παλάτι των Παπών, 16 Ιουλίου). Σύμφωνα με τον Πολωνό σκηνοθέτη, αγαπημένο παιδί της Αβινιόν, πρόκειται για ένα ταξίδι στους 20ό και 21ο αιώνες με οδηγούς τους ήρωες της ελληνικής τραγωδίας και με πυρήνα τη θυσία της Ιφιγένειας. Το κείμενο θα είναι ένα κολάζ με αποσπάσματα από την «Ορέστεια», την «Αλκηστη», τις «Ευμενίδες» του βραβευμένου με Γκονκούρ Τζόναθαν Λίτελ, καθώς και μία νουβέλα της Πολωνίδας Χάνα Κραλ για την αληθινή ιστορία μιας γυναίκας που έδινε καταφύγιο στους Εβραίους στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για να καταδικαστεί σε θάνατο από τους ναζί.
Στις σημαντικές παρουσίες του Φεστιβάλ ανήκει ο Ντενί Μαρλό, ένας από τους διεθνείς σκηνοθέτες της καναδικής σκηνής, που επιστρέφει στο Φεστιβάλ με το «Μια γιορτή για τον Μπόρις» του Τόμας Μπέρνχαρντ, η Μαγκί Μαρέν και ο Ισραέλ Γκαλβάν με τη νέα τους δουλειά, αλλά και ο Κλοντ Ρεζί που έρχεται για πρώτη φορά (!) στην Αβινιόν με μια παράσταση πάνω στη «Θαλασσινή ωδή» του Φερνάντο Πεσόα.
Από τη Βηρυτό θα δούμε τέλος νέα και παλαιότερα έργα των κινηματογραφιστών και εικαστικών καλλιτεχνών Ιωάννας Χατζηθωμά και Καλίλ Γιορέιγκε στην εκκλησία των Σελεστέν, καθώς και τη νέα δουλειά των περφόρμερ-σκηνοθετών Λίνα Σανέ και Ραμπί Μρουέ, το «Photo-Romance», παράσταση πολιτική βασισμένη σε οπτικοακουστικά ντοκουμέντα αλλά και αυτοβιογραφικά στοιχεία, με άξονα τον φασιστικό χαρακτήρα των κομμάτων στον Λίβανο αλλά και τη θέση της Αριστεράς που βρίσκεται σήμερα παγιδευμένη ανάμεσα στον ισλαμικό φονταμενταλισμό και τον ούλτρα-καπιταλισμό.
* Πληροφορίες για το πρόγραμμα στη διεύθυνση http://www.festival-avignon.com.
- ΚΑΤΙΑ ΑΡΦΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Τρίτη 7 Ιουλίου 2009
Οπως κάθε καλοκαίρι, το παλαιότερο καλλιτεχνικό φεστιβάλ της Γαλλίας μετατρέπει την ιστορική πόλη της Αβινιόν σε θεατρική σκηνή. Το φεστιβάλ ξεκίνησε με την πρεμιέρα του έργου του Ελβετού σκηνοθέτη Κρίστοφ Μαρτχάλερ «Papperlapapp» (φωτ.), στην αυλή του Παπικού Ανακτόρου της Αβινιόν που χρονολογείται από τον 14ο αιώνα. Είναι μια μουσικοθεατρική σύνθεση που περιγράφηκε ως «ταξίδι ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, την αρχαιολογική και την αστυνομική έρευνα». Στο πρόγραμμα του φεστιβάλ περιλαμβάνεται επίσης ο «Ριχάρδος ο Β΄» του Σαίξπηρ, με τον Ντενί Πονταλιντές, κορυφαίο μέλος της Κομεντί Φρανσέζ, στον κεντρικό ρόλο. Για πρώτη φορά επίσης θα παρουσιαστεί μια θεατρική διασκευή του σπουδαίου (και τεράστιου) μυθιστορήματος του Ρόμπερτ Μούζιλ «Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες» (όχι όλου, βέβαια, αλλά του πρώτου τρίτου). Το φεστιβάλ θα συνεχιστεί μέχρι τις 27 Ιουλίου.
θέατρο, théâtre, teatro, theater, theatre... world 