Αναστηλώνουν 3.000 θέσεις του θεάτρου

• Μέχρι το τέλος του 2011 αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες συντήρησης του κάτω κοίλου. Τότε θα συζητηθεί και το θέμα χρήσης του

Με την αναστήλωση – συντήρηση του αρχαίου θεάτρου και με τα έργα που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ η αρχαία Μεσσήνη θα φτάσει σε ένα πολύ καλό επίπεδο μέσα στην επόμενη πενταετία

Το αρχαίο θέατρο της Μεσσήνης ήταν ένα από τα μεγαλύτερα. Χωρούσε περίπου 12.000 θεατές και είχε ένα εντυπωσιακό σκηνικό οικοδόμημα, μάλλον τριώροφο, όπως λέει ο Πέτρος Θέμελης, καθώς και κινητή σκηνή της οποίας σώζονται οι αύλακες.
Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. και μετά, που εγκαταλείφθηκε, υπήρξε θύμα διαρπαγής υλικού. Αλλά και οι καιρικές συνθήκες, όπως και κάποια άλλα προβλήματα, είχαν συντελέσει στο να είναι κακή η κατάστασή του.

Ο κ. Θέμελης και οι συνεργάτες του στην επιστημονική επιτροπή Αρχαίας Μεσσήνης έκαναν και μελέτες και έργα αναστηλώσεων και συντηρήσεων.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εξέτασε προχθές μια μελέτη για το κάτω κοίλον, από το οποίο ανακαλύφθηκε το μεγαλύτερο μέρος του υλικού. Βέβαια, στην πρώτη μορφή του οικοδομήματος, κατά την ελληνιστική περίοδο, κάποια ειδώλια ήταν από μαλακό ψαμμιτικό υλικό και χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα τώρα. Οταν οι εργασίες θα έχουν ολοκληρωθεί, θα έχουν αναταχθεί περί τις 3.000 θέσεις σε 24 σειρές. Τότε, λέει ο κ. Θέμελης, θα συζητηθεί και το θέμα χρήσης του ή μη. Θα γίνουν επίσης ειδικές φυτεύσεις με γκαζόν.

Μέριμνα θα εξακολουθήσει να λαμβάνεται και για την ομαλή ροή των υδάτων της βροχής με κατεύθυνσή τους στον αρχαίο αγωγό. Εχουν προηγηθεί μεγάλες παρεμβάσεις για να αποτραπεί η διέλευσή τους από το κοίλον και η μετατροπή της ορχήστρας σε λίμνη.

Το αρχαίο θέατρο της Μεσσήνης είναι εμβληματικό μνημείο του χώρου. Στη ρωμαϊκή περίοδο απέκτησε λαμπρή μορφή με θρόνους και αγάλματα και χρησιμοποιήθηκε για μάχες με θηρία (διασώζονται οι τρύπες από τα κοντάρια, που χρησιμοποιούνταν για να μην κινδυνεύουν οι θεατές).

Τα χρήματα για το κοίλον θα προέλθουν από το Ιδρυμα Νιάρχου, το οποίο έχει χρηματοδοτήσει και άλλα έργα στην Αρχαία Μεσσήνη. Το έργο μπορεί να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος της χρονιάς με ελάχιστο νέο υλικό. Με αυτό και με τα έργα που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, η Μεσσήνη θα φτάσει σε ένα πολύ καλό επίπεδο μέσα στην επόμενη πενταετία, σύμφωνα με τον κ. Θέμελη. Το ΚΑΣ γνωμοδότησε και υπέρ της έγκρισης εισιτηρίου πέντε ευρώ (τρία το μειωμένο) για τον χώρο και το μουσείο.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ , ΕΘΝΟΣ, 13/01/2011

Αναστηλώνεται το αρχαίο θέατρο της Μεσσήνης ως το τέλος του 2011

ΜΑΡΙΑ ΘΕΡΜΟΥ | Τετάρτη 12 Ιανουαρίου 2011

Ενα «νέο» αρχαίο θέατρο, ηλικίας 2.300 ετών και περίπου 3000 θέσεων θα έχει αποκτήσει ως το τέλος του 2011 η Μεσσήνη.

Πρόκειται για το αρχαίο θέατρο της πόλης,το οποίο θα αποκατασταθεί κατά ένα μέρος του με τη χρήση του αυθεντικού υλικού, που έχει διασωθεί ως σήμερα. Οι επεμβάσεις, οι οποίες εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χθες το βράδυ αφορούν τμήμα του κάτω κοίλου και συγκεκριμένα 24σειρές εδωλίων ως το ύψος του διαζώματος. Όπως είπε ο καθηγητής κ.ΠέτροςΘέμελης, ανασκαφέας και αναστηλωτής της αρχαίας Μεσσήνης σώζονται 1400 κομμάτια αυθεντικού υλικού του θεάτρου,τα οποία θα πάρουν τις θέσεις τους στο μνημείο,σύμφωνα με την μελέτη που εκπόνησε ο αρχιτέκτονας κ.Ηλίας Μουτόπουλος.

Οπου απαιτείται θα χρησιμοποιηθεί και νέο υλικό ενώ το υπόλοιπο _και μεγαλύτερο ασφαλώς_ τμήμα του θεάτρου θα καλυφθεί από χαμηλή πρασινάδα. Οι εργασίες αποκατάστασης αρχίζουν την άνοιξη και η χρηματοδότηση του έργου γίνεται από δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Ένα από τα μεγαλύτερα θέατρα της αρχαιότητας είναι αυτό της Μεσσήνης αφού υπολογίζεται ότι φιλοξενούσε περί τους 12000 θεατές. Ορισμένα από τα εδώλια που έχουν διασωθεί φέρουν χαραγμένες επιγραφές, μία από τις οποίες μάλιστα αναφέρει κάποιον απελεύθερο δούλο. Οι θρόνοι της πρώτης σειράς ήταν πέντε και τεράστιοι _ διασώζονται μόνον δύο_ ενώ μπροστά τους υπάρχει λίθινο υποπόδιο. Στην πλάτη ενός από αυτούς έχει διατηρηθεί διακόσμηση με κεφαλάκια χήνας ενώ δίπλα σε άλλον υπήρχε μία πηγή νερού, που ανάβλυζε σε μία γούρνα. Όπως λέει μάλιστα ο κ.Θέμελης νερό υπάρχει από αυτή την πηγή και σήμερα.

Στην αρχαιότητα μεταξύ των θρόνων ήταν τοποθετημένα αγάλματα από τα οποία όμως διασώζονται σήμερα μόνον τα βάθρα, πέντε εξ αυτών.Στις πρώτες σειρές τα εδώλια ήταν κατασκευασμένα από ψαμμίτη (εύθραυστος πωρόλιθος τηςπεριοχής) γι΄ αυτό και δεν διασώζονται σε καλή κατάσταση, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα για τα οποία είχε χρησιμοποιηθεί ασβεστολιθική πέτρα.

Το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο αυτού του θεάτρου όμως είναι ότι διέθετε ήδη από τον 3^ο π.Χ αιώνα κινητή σκηνή, αντί του μόνιμου κτίσματος των άλλων.Την αποκάλυψη έκανε ο κ.Θέμελης πέρυσι φέρνοντας στο φως τις τρεις παράλληλες λίθινες αύλακες όπου κυλούσαν ο ιτροχοί της κινητής σκηνής (και μαζί του προσκηνίου).

Όταν δίνονταν παραστάσεις η σκηνή συρόταν στην ορχήστρα του θεάτρου και μετά αποσυρόταν και αποθηκευόταν στη σκηνοθήκη, έναν κλειστό χώρο στην ανατολική πάροδο του θεάτρου.

«Ως τώρα πίστευαν ότι η κινητή σκηνή είχε εμφανιστεί για πρώτη φορά στην Πομπηία τον 1ο αιώνα μ.Χ.και από εκεί οι Ρωμαίοι μετέφεραν την ιδέα σε όλη τη Μεσόγειο αλλά στην πραγματικότητα συνέβη το αντίθετο,αφού πρόκειται για ελληνική εφεύρεση»,λέει ο κ.Θέμελης.

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους πάντως το θέατρο της Μεσσήνης απέκτησε σκηνή κολοσσιαίων διαστάσεων με πολυώροφη πρόσοψη (τουλάχιστον τριώροφη) και γενικότερα με στοιχεία που προοιωνίζουν τα θέατρα και αμφιθέατρα των ρωμαϊκών χρόνων,όπως είναι το Ηρώδειο. Αυτήν την εποχή το θέατρο χρησιμοποιήθηκε και για διάφορα βάρβαρα θεάματα,όπως οι μονομαχίες αλλά και για ναυμαχίες, για την…εκτέλεση των οποίων η σκηνή γέμιζε με νερό σε ύψος μερικών εκατοστών,όπου οι ηθοποιοί παρίσταναν ότι μάχονται. Για την προστασία των θεατών όμως η σκηνή του θεάτρου περιβαλλόταν από φράχτη με πασσάλους, όπως δείχνουν τ αευρήματα, οι οπές όπου το ποθετούνταν τα ξύλα.

• Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=377584&dt=12/01/2011#ixzz1ApEnEBd1

 

Μπροντγουέι στην αρχαία Μεσσήνη. Ενα νέο εύρημα αποδεικνύει ότι στον ελλαδικό χώρο του 3ου αιώνα π.Χ. υπήρχαν θέατρα με κινητή σκηνή

Σε μερικά χρόνια ένα ακόμη αρχαίο θέατρο θα έχει σωθεί από την καταστροφή χάρη στο μεγάλο έργο-υπόδειγμα το οποίο επιτελείται στη Μεσσήνη. Στη φωτογραφία, όψη του αρχαίου θεάτρου

• Το εύρημα είναι μόλις λίγων ημερών και έρχεται να ανατρέψει την εικόνα που υπήρχε ως σήμερα σχετικά με την αρχιτεκτονική των αρχαίων ελληνικών θεάτρων. Στη Μεσσήνη του 3ου αιώνα π.Χ. βρέθηκε η απόδειξη ότι στον ελλαδικό χώρο υπήρχαν θέατρα με κινητή σκηνή. Μία τεράστια κατασκευή που χρησιμοποιούνταν μόνον όταν υπήρχαν παραστάσεις, διαφορετικά αποσυρόταν- κυριολεκτικώς- ως την επόμενη χρήση της. «Η γενική εντύπωση ως τώρα ήταν ότι η κινητή σκηνή είχε εμφανιστεί για πρώτη φορά στο θέατρο της Πομπηίας,τον 1ο αιώνα μ.Χ.,και από εκεί οι Ρωμαίοι μετέφεραν την ιδέα στις περιοχές που κατέκτησαν. Στην πραγματικότητα όμως συνέβη το αντίθετο.Αυτό το είδος της σκηνής πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα όπου το γνώρισαν οι Ρωμαίοι και το υιοθέτησαν» λέει ο καθηγητής κ. Πέτρος Θέμελης. Ανασκαφέας της Μεσσήνης και ήδη αναστηλωτής πολλών μνημείων της, αρχίζει αυτή την εποχή την αποκατάσταση και του θεάτρου της αρχαίας πόλης, της μοναδικής στον ελλαδικό χώρο που σώζεται σε τόσο καλή κατάσταση. Οσο για το θέατρο, η αναστήλωσή του μπορεί να επιτρέψει τη χρήση του για σύγχρονες παραστάσεις.

• Τρεις παράλληλες λίθινες αύλακες, οι οποίες ήρθαν στο φως μπροστά από την κολοσσιαία σκηνή που έκτισαν αιώνες αργότερα (2ος αιώνας μ.Χ.) οι Ρωμαίοι, έδωσαν την εντυπωσιακή πληροφορία. Είναι οι αύλακες υποδοχής των τροχών της κινητής σκηνής (και μαζί τού προσκηνίου), η οποία όταν δίνονταν παραστάσεις συρόταν μπροστά από την ορχήστρα του θεάτρου. Κατά τον ίδιο τρόπο η σκηνή έφευγε μετά την παράσταση και αποθηκευόταν στη σκηνοθήκη, μία κλειστή αποθήκη δηλαδή, η οποία ήταν κτισμένη μπροστά από την ανατολική πάροδο του θεάτρου.

• Κατασκευασμένη από μέταλλο και ξύλο με τεράστιες διαστάσεις (περίπου 5 μέτρα ύψος και περί τα 16 μήκος), η κινητή σκηνή υπήρξε μία από τις εφευρέσεις που οι αρχαίοι Ελληνες επινόησαν για το θέατρο και τη λειτουργία του. «Ηταν σαν μία μεγάλη σκαλωσιά,η οποία προς την πλευρά της ορχήστρας ήταν επενδυμένη με ξύλο ή και ύφασμα ενώ από πάνω υπήρχαν κεραμίδια.Στην πρόσθια όψη άλλωστε υπήρχε η ζωγραφική απεικόνιση ενός μεγάλου οικοδομήματος.Επρόκειτο δηλαδή στην ουσία για τη σκηνική αναπαράσταση ανακτόρου μπροστά από το οποίο εξελισσόταν η θεατρική πράξη» λέει ο κ. Θέμελης. Το προσκήνιο, το οποίο ήταν ενσωματωμένο σε αυτή την κατασκευή, ήταν μικρότερο σε ύψος- έφθανε τα 2 μέτρα- και όγκο, και είχε ζωγραφικούς πίνακες που άλλαζαν ανάλογα με το θέμα του έργου.

Η ανάγκη

• Οι λόγοι της δημιουργίας κινητής σκηνής αντί μονίμου κτίσματος δεν είναι απολύτως εξακριβωμένοι, αν και ο κ. Θέμελης θεωρεί ως πιθανότερη εξήγηση την ανάγκη ύπαρξης ελεύθερου χώρου μπροστά από το κοίλον του θεάτρου για την παρακολούθηση τελετών (για παράδειγμα μύησης των νέων) ή για πολιτικές συγκεντρώσεις. «Πήγμα», που σημαίνει μία όχι μόνιμη κατασκευή, ονομαζόταν αυτή η σκηνή στην αρχαιότητα- εξ ου σήμερα και η λέξη παράπηγμα-, ενώ οι Ρωμαίοι την αποκαλούσαν pegma ή scena ducilis.

• Ενας γερμανός αρχιτέκτονας, ο Χάινριχ Μπούλε, ήταν ο πρώτος που υποστήριξε, το 1937, ότι είχε βρει ίχνη από αύλακες στο αρχαίο θέατρο της Σπάρτης. Ουδείς από την επιστημονική κοινότητα όμως τον πίστεψε, αφού όλοι ήταν βέβαιοι ότι επρόκειτο για πολύ μεταγενέστερη ιδέα. Αντίστοιχα ο εντοπισμός σκηνοθήκης στο θέατρο της Μεγαλόπολης δεν συνοδεύθηκε από την αποκάλυψη και αυλάκων για να στοιχειοθετείται το γεγονός.

Το λατομείο

Τρεις παράλληλες λίθινες αύλακες υποδοχής των τροχών της κινητής σκηνής

• Στη Μεσσήνη οι ανασκαφικές εργασίες συνεχίζονται για την πλήρη αποκάλυψη των αυλάκων και της ανατολικής παρόδου του θεάτρου, όπου βρίσκεται η σκηνοθήκη, ώστε να αρχίσει το αναστηλωτικό έργο. Στο πλαίσιο τριετούς προγράμματος που ήδη άρχισε με επιχορήγηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ο κ. Θέμελης καλείται να αναστηλώσει τις παρόδους και το κοίλον του θεάτρου, καθώς και ένα τμήμα του προσκηνίου, ενώ θα γίνει στήριξη του αναλήμματος, το οποίο συγκρατεί το θέατρο. Ενα «λατομείο» με πέτρα έτοιμη προς χρήση υπήρξε από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια και για αιώνες στη συνέχεια το κοίλον του αρχαίου θεάτρου, το άνω διάζωμα του οποίου, το λεγόμενο επιθέατρο, έχει σχεδόν ολοκληρωτικά καταστραφεί. Αποξήλωναν τα εδώλια και μετέφεραν το υλικό τους με κάρα για να κτίσουν σπίτια και εκκλησίες, όπως λέει ο κ. Θέμελης. Την απόδειξη δίνει η παλαιοχριστιανική βασιλική πλησίον του θεάτρου, που είχε κατασκευαστεί από αρχαίο υλικό, αλλά και το πλήθος των οικιών της Βυζαντινής εποχής που κτίστηκαν επάνω στο τμήμα του επιθεάτρου με τη χρησιμοποίηση των εδωλίων για τη δόμησή τους.

Τα εδώλια

• Παρ΄ όλα αυτά περισσότερα από 1.000 εδώλια του κάτω διαζώματος έχουν διασωθεί και πρόκειται να τοποθετηθούν στη θέση τους. Ορισμένα από αυτά φέρουν χαραγμένες επιγραφές, μία από τις οποίες μάλιστα αναφέρει κάποιον απελεύθερο δούλο. Οι θρόνοι, τεράστιοι σε ύψος, ήταν πέντε, αλλά διασώζονται μόνον δύο- στην πλάτη του ενός έχει διατηρηθεί διακόσμηση με κεφαλάκια χήνας-, ενώ μπροστά τους υπάρχει λίθινο υποπόδιο. Μεταξύ των θρόνων εξάλλου ήταν τοποθετημένα αγάλματα, αλλά σήμερα διασώζονται τα βάθρα μόνον πέντε από αυτά. Να σημειωθεί ότι το κάτω κοίλον έχει 13 κερκίδες και 11 κλίμακες ανάμεσά τους. Υπάρχει επίσης πολύ αρχαίο υλικό για την αναστήλωση των παρόδων, ενώ έχουν απομείνει και τεράστιοι ασβεστολιθικοί όγκοι, που είχαν χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη του αναλήμματος, δίνοντας εικόνα φρουριακού τύπου.

• Διασώθηκαν όμως και δεκάδες τμήματα κιόνων και κιονόκρανων της Ρωμαϊκής περιόδου που διακοσμούσαν την πρόσοψη του τοίχου της σκηνής, η οποία έμοιαζε με αυτή του Ηρωδείου, αν και σε μικρότερη κλίμακα, διαθέτοντας επίσης κόγχες για αγάλματα. Οι κίονες ήταν έξι και έφθαναν σε ύψος τριών ορόφων, έτσι που η σκηνή ξεπερνούσε τελικώς τα 12 μέτρα. Τρία διαφορετικά είδη μαρμάρου είχαν χρησιμοποιηθεί εναλλάξ για τους κίονες, συγκεκριμένα γκριζόμαυρος γρανίτης εισηγμένος από την Αίγυπτο, τσιπολίνο (κόκκινο μάρμαρο με άσπρα νερά) από την Εύβοια και ένα τρίτο πολύχρωμο είδος, η προέλευση του οποίου αναζητείται. Στον πρώτο όροφο τα κιονόκρανα ήταν κορινθιακού τύπου, στον δεύτερο περγαμηνά (με φύλλα φοίνικα) και στον τρίτο ιωνικά.

Οι ναυμαχίες

• Στις προθέσεις του κ. Θέμελη είναι, κατόπιν αυτών, η αποκατάσταση ενός τμήματος του τοίχου της ρωμαϊκής σκηνής με μία από τις κόγχες του, δύο ή τριών από τους κίονες που βρίσκονταν μπροστά του και τμήματος του παταριού του προσκηνίου που καταλήγει στην ορχήστρα. Ας ειπωθεί εδώ ότι το θέατρο είχε τρεις οικοδομικές φάσεις- η πρώτη με την κινητή σκηνή, τον 3ο αιώνα π.Χ., η δεύτερη με ένα μικρό προσκήνιο τον 1ο αιώνα μ.Χ. και η τρίτη τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν απέκτησε την κολοσσιαία σκηνή.

• Σε αυτή την τελευταία φάση το θέατρο της Μεσσήνης, όπως όλα στον αυτοκρατορικό κόσμο, χρησιμοποιήθηκε και για μονομαχίες αλλά και «ναυμαχίες» (αναπαράσταση σκηνών μάχης στη θάλασσα με ηθοποιούς που μάχονταν μέσα στο νερό με το οποίο κατακλυζόταν η σκηνή σε ύψος μερικών εκατοστών). Για την προστασία των θεατών πάντως η σκηνή του θεάτρου περιβαλλόταν από κάποιο κιγκλίδωμα, όπως δείχνουν τα ευρήματα.

• Της Μαριας Θερμου | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 15 Μαρτίου 2009