Και του χρόνου στο «Απλό Θέατρο»

• Ο Δημήτρης Καταλειφός θα παραμείνει και του χρόνου στο «Απλό Θέατρο», όπου έχει πετύχει εξαιρετικές ερμηνείες σε έργα του κλασικού και του σύγχρονου ρεπερτορίου. Εκλεισε να πρωταγωνιστήσει στον «Επιστάτη» του Χάρολντ Πίντερ, που θα σκηνοθετήσει ο Αντώνης Αντύπας. Ο Καταλειφός είχε δεκάδες προτάσεις από κρατικές και μη σκηνές για τον χειμώνα, αυτή όμως που ήρθε από τον Αντύπα, τον οποίο εκτιμά βαθιά, ήταν που τον κέντρισε πιο πολύ, γι’ αυτό και του είπε χωρίς δεύτερη σκέψη το «ναι». Αναμένουμε με ενδιαφέρον!

• Ο Νικόλας Παπαγιάννης που θεωρείται από τους καλύτερους ηθοποιούς της νεότερης γενιάς, αφού έτρεξε μαραθώνιο όλο τον χειμώνα -έπαιζε στην «Εντα Γκάμπλερ» και έκανε πρόβες για την «Εκδίκηση»-, συνεχίζει ακάθεκτος να τρέχει. Τώρα έχει παραστάσεις για την «Εκδίκηση» -σπεύστε να τη δείτε στο «Αμφιθέατρο» μέχρι το τέλος του μήνα!- και πρόβες για τον «Οιδίποδα Τύραννο» που ετοιμάζει για την Επίδαυρο ο Σπύρος Ευαγγελάτος. Ο καλός ηθοποιός επιλέχτηκε από τον σκηνοθέτη για να παίξει τον Ιερέα πλάι στον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη και στην Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Κουράγιο.

• Ο χορός του ανδρικού γυμνού, που είχε «πρωταγωνιστικό» ρόλο στη χειμερινή σεζόν, συνεχίζεται και στις ανοιξιάτικες παραγωγές! Ο Λευτέρης Βασιλάκης μένει ολόγυμνος στη σκηνή του θεάτρου «Ακης Δαβής» για τις ανάγκες του έργου «Lisbon Traviata», ενώ στην ίδια αυτή παράσταση ημίγυμνοι μένουν ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος κι ο Βασίλης Μπισμπίκης, χωρίς να λείπουν και οι τολμηρές σκηνές με φιλιά στο στόμα μεταξύ τους, με υπόκρουση τη φωνή της Μαρίας Κάλλας. Η παράσταση θα παίζεται μέχρι και την Κυριακή 30 του μήνα.

• Βασίλης Μπουζιώτης, ΕΘΝΟΣ, 21/05/2010

Ενας ηθοποιός-ποιητής της σκηνής

• Του ΛΑΚΗ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ* Ελευθεροτυπία, Τρίτη 9 Φεβρουαρίου 2010

• Το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» του Εντουαρντ Αλμπι, ένα από τα μυθικά έργα του εικοστού αιώνα, παίζεται στο «Απλό Θέατρο».

Δεν θα γράψω για τη σπουδαία παράσταση του Αντώνη Αντύπα, ούτε για τη λαμπρή ερμηνεία της Μάρθας από τη Ράνια Οικονομίδου. Δεν θα αναφερθώ αναλυτικά ούτε στη μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη -μόνο θαυμασμό και αγάπη μπορεί να νιώσει κανείς γι’ αυτή τη σπουδαία γυναίκα που στη φετινή θεατρική περίοδο υπογράφει τη μετάφραση δύο σημαντικών παραστάσεων: «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» και «Υστατο σήμερα» στο θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή.

Αφορμή γι’ αυτό το κείμενο είναι ο ενθουσιασμός μου για την ερμηνεία του Δημήτρη Καταλειφού στον ρόλο του Τζορτζ. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν πως οι ανδρικοί ρόλοι στον Αλμπι είναι, ίσως, πιο σύνθετοι, βρίσκονται στο κέντρο του δράματος. Σ’ αυτή την τρομερή νύχτα του έργου, λοιπόν, από τις δυόμισι μετά τα μεσάνυχτα ώς το ξημέρωμα, που ο ασφυχτικά πυκνός θεατρικός χρόνος είναι ίδιος με τον φυσικό, λάμπει η ποίηση του ηθοποιού Δημήτρη Καταλειφού. Ποίηση άγρια και ταυτοχρόνως στίλβουσα μέσα στην αδυσώπητα σαρκοβόρα επιθετικότητα του λόγου. Ο ηθοποιός έχει την ηρεμία και τη σοφία να συνθέτει την περιδίνηση του λόγου του Τζορτζ και να την εντάσσει στη στρατηγική της ερμηνείας, χτίζοντας τον ρόλο σαν οικοδόμημα στον χρόνο της παράστασης με τέλεια αρχιτεκτονική. Βρίσκει το αφηγηματικό και εκφραστικό κέντρο κάθε μικρού επεισοδίου και το προσθέτει στην αφήγηση ώστε να γεννά το επόμενο. Αξιολογεί την ένταση κάθε δευτερολέπτου, την παραμικρή κίνηση, τις συλλαβές, τα βλέμματα. Μας πείθει πως ο Τζορτζ συλλαμβάνει το θεατρικό παιχνίδι -παράσταση μέσα στην παράσταση, ρόλος μέσα στον ρόλο- εκείνη τη στιγμή που συμβαίνει, χωρίς να το έχει προετοιμάσει.

• Παλεύει για την αξιοπρέπειά του

Θήραμα του παιχνιδιού αυτού του τραυματισμένου ανθρώπου, που παλεύει για τον ανδρισμό και την αξιοπρέπειά του, είναι ένα ζευγάρι νέων, καλεσμένων στο σπίτι που μένει με τη γυναίκα του, οι οποίοι γίνονται ο σάκος του μποξ. Ο Νικ και η Χάνι μοιάζουν να έχουν κάτι από το κοινό, τους θεατές που «ακούνε», «βλέπουν» και στιγμές στιγμές «παρεμβαίνουν».

Αυτή η νύχτα δεν είναι μια ψυχαναλυτική νύχτα που βγάζει στην επιφάνεια το ασυνείδητο των ανθρώπων. Εδώ οι ήρωες έχουν πλήρη συνείδηση, συνθέτουν τον τρόμο, την ταπείνωση του άλλου με χειρουργική ακρίβεια, ψυχρότητα και αδίστακτη ένταση. Σαν να ακούγονται μυδραλιοβόλα.

Ο Τζορτζ συνήθως δεν είναι παθητικός δέκτης αλλά κινεί ο ίδιος το παιχνίδι, είναι αυτός που στο τέλος, ύστερα από πολλά χρόνια συμβίωσης με τη Μάρθα, τολμάει να πάρει τη μεγάλη απόφαση, να διαλύσει το ζωτικό ψέμα που συνέχει τον δεσμό τους. Το «ψέμα» είναι ένας ανύπαρκτος γιος, που τον αντιμετωπίζουν ως υπαρκτό. Τώρα το επινοημένο παιδί δεν υπάρχει.

Στο συγκλονιστικό φινάλε του έργου ο Τζορτζ και η Μάρθα με κοφτές φράσεις, μετωπικά, κοιτώντας το κοινό, αποφασίζουν να ζήσουν χωρίς αυταπάτες. Η μέχρι τώρα ζωή τους θ’ αλλάξει. Αυτό σημαίνει πως θα πλησιαστούν με ειλικρίνεια; Θα γίνει πιο αληθινή, πιο ανθρώπινη η σχέση τους; Ή μήπως η ζωή χωρίς αυταπάτες δεν αντέχεται, είναι δύο φορές αφόρητη. Με πόση ουσία στήθηκε από τον Αντώνη Αντύπα και παίχτηκε από τον Καταλειφό και την Οικονομίδου αυτή η σκηνή. Μετά απ’ αυτό το φινάλε του Αλμπι, λες και την επόμενη μέρα θ’ αρχίσει για το παγκόσμιο θέατρο μια άλλη δραματουργία. Ενα άλλο βλέμμα πάνω στον κόσμο και την τέχνη του θεάτρου.

Κάποιοι λένε πως η «Βιρτζίνια Γουλφ» είναι ένας φιλοσοφικός στοχασμός πάνω στη συνειδητή αυταπάτη. Τι ηθοποιός, όμως, χρειάζεται για να παιχθεί αυτό; Σ’ όλον τον κόσμο εκατοντάδες ηθοποιοί έπαιξαν τον Τζορτζ. Ο καθένας κάτι φώτιζε απ’ αυτόν τον τρομερό ρόλο. Τώρα προστίθεται και ο Δημήτρης Καταλειφός στην παράσταση του «Απλού Θεάτρου». Μια ερμηνεία που κάνει υπερήφανους τους Ελληνες θεατές που θεατρίζονται γιατί νιώθουν πως και στον τόπο τους μπορούν να στηριχθούν σε μερικές σταθερές αξίες, σε πρόσωπα με ανένδοτη πίστη στην τέχνη του θεάτρου, στα μεγάλα σύγχρονα έργα, στους μεγάλους ρόλους. Ξέρουν πως μέσα από αυτούς τους ανθρώπους μετέχει το θέατρό μας στους προβληματισμούς και τα επιτεύγματα του θεάτρου διεθνώς.

• Από τον Μάμετ στον Αλμπι

Οι ζωντανοί σύγχρονοι καλλιτέχνες σαν τον Δημήτρη Καταλειφό, απλά και αυτονόητα, είναι δέσμιοι του παρόντος, ακόμη κι αν -πολύ περισσότερο- ασχολούνται με τα μεγάλα έργα του παρελθόντος. Δεν τα «διορθώνουν» ούτε τα «ξεσκονίζουν», αλλά αποκαλύπτουν τη διαχρονία που κρύβουν στον πυρήνα τους. Η σύγχρονη εμπειρία, η ευαισθησία, το πάθος, η γλωσσική αίσθηση και οι προβολές της ζωής πάνω στο «παλιό» έργο κατά τη διάρκεια των χρόνων που εν τω μεταξύ μεσολάβησαν, διαμορφώνουν την αναγκαία συνείδηση, το σύγχρονο βλέμμα του καλλιτέχνη για να ξαναδεί το έργο του παρελθόντος από τη σκοπιά του παρόντος. Χωρίς να αναζητάει νευρωτικά τη νεωτερικότητα ερήμην του κειμένου. Χωρίς να φοβάται πως θα θεωρηθεί ξεπερασμένος. Χωρίς να διαλύει το έργο, χωρίς να πιστεύει σε «επιδέξιους» σκηνοθετικούς χειρισμούς που κάνουν τον ηθοποιό σκηνικό δραματουργό που υπερβαίνει τον συγγραφέα.

Πριν από πολλά χρόνια -στο αξέχαστο πατάρι τού «Εμπρός»- ο Δημήτρης Καταλειφός έπαιξε τον Ντον στον «Αμερικανό Βούβαλο» του Μάμετ, ένα έργο που η γλωσσική τόλμη του σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο με τη Βιρτζίνια Γουλφ. Ο Καταλειφός σαν να χρωστούσε στο ελληνικό κοινό τον Τζορτζ του Αλμπι. Θυμάμαι το πρόσωπό του τότε και τώρα. Σαν να έχουν αποτυπωθεί οι ρόλοι στο δικό του πρόσωπο.

Ο Δημήτρης Καταλειφός είναι μια προσωπικότητα με βάθος, ταλέντο και σκηνική σοφία. Αποτελεί εθνικό κεφάλαιο για την πνευματική μας ζωή. Είναι ένας ηθοποιός-ποιητής της σκηνής. Αν τον προσέξεις την ώρα που παίζει, διαισθάνεσαι πως κάτι απλό, σχεδόν παιδικό, υπάρχει στο κέντρο της ύπαρξής του.

* σκηνοθέτης και συγγραφέας

Ποιος φοβάται… 30 χρόνια θεατρικού γάμου;

• Ο Δημήτρης Καταλειφός και η Ράνια Οικονομίδου μιλούν για την πολυετή συνεργασία τους με αφορμή τη νέα τους παράσταση

• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡΔΟΥ  | ΤΟ ΒΗΜΑ, Τετάρτη 3 Φεβρουαρίου 2010

Είναι ίσως το μοναδικό ζευγάρι στο ελληνικό θέατρο που μοιράζεται εδώ και τρεις δεκαετίες το σανίδι χωρίς να είναι ζευγάρι και στη ζωή. Ισως και γι΄ αυτό η Ράνια Οικονομίδου και ο Δημήτρης Καταλειφός συνεχίζουν να διατηρούν μια βαθιά καλλιτεχνική σχέση από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ως σήμερα. Ηταν Οκτώβριος του 1979 όταν στο σπίτι της στο Χαλάνδρι μαζεύτηκε όλη η καλλιτεχνική παρέα για να στήσει τη «Σκηνή»: Λευτέρης Βογιατζής, Βασίλης Παπαβασιλείου, Τάσος Μπαντής, Αννα Κοκκίνου, Σμαράγδα Σμυρναίου, Οικονομίδου και Καταλειφός.

Εκείνα τα χρόνια έπαιξαν μαζί στα έργα «Σπασμένη στάμνα» του Κλάιστ και «Συμφορά από το πολύ μυαλό» του Σαίξπηρ, ενώ ο δρόμος τους παρέμεινε κοινός και μετά τη διάλυση της «Σκηνής»: οι δυο τους, με τον Τάσο Μπαντή, ίδρυσαν στις αρχές του 1990 τις «Μορφές» στο Εμπρός. Ούτε η διάλυση του Εμπρός τούς χώρισε. Από κοινού αντιμετώπισαν τα δύσκολα και λίγα χρόνια μετά μπήκαν στην τρίτη φάση της θεατρικής συνεργασίας τους.

Από το φθινόπωρο του 2004 στεγάζονται στο Απλό Θέατρο του Αντώνη Αντύπα – «Βρικόλακες» του Ιψεν, «Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα» του Ο΄ Νιλ και τώρα «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;» του Εντουαρντ Αλμπι. Είναι ο Τζορτζ και η Μάρθα· πάνω απ΄ όλα όμως είναι ο Δημήτρης και η Ράνια.

Γραμμένο το 1960, το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;» θεωρείται το πιο σημαντικό έργο του 82χρονου σήμερα αμερικανού συγγραφέα Εντουαρντ Αλμπι. Επίκαιρο και μοντέρνο, πολύ δύσκολο για τους ηθοποιούς, θέτει εξαρχής το ερώτημα αν μπορούμε τελικά να ζήσουμε χωρίς ψευδαισθήσεις. Ο Τζορτζ και η Μάρθα το αντιμετωπίζουν μέσα από μια ακραία σύγκρουση.

«Οταν κάνεις πρόβες συνειδητοποιείς πόσο δύσκολο είναι να καταλάβεις τι θέλει να πει το έργο» λέει ο Δημήτρης Καταλειφός που υποδύεται τον Τζορτζ. «Κυριαρχούν ένταση, θυμός, σύγκρουση, αλλά και προσπάθεια ελέγχου πάνω σε αυτά τα συναισθήματα. Υπάρχει βία και στον λόγο και στις κινήσεις» εξηγεί. «Ο Τζορτζ δεν αντέχει άλλο μια ζωή γεμάτη ταπεινώσεις από τη γυναίκα του και τον πεθερό του. Σε όλο το έργο παλεύει για τον ανδρισμό και την αξιοπρέπειά του. Και αυτό γίνεται όταν απογυμνώνεται και μοιάζει χαμένος. Δεν αποκτάται όμως έτσι η αξιοπρέπεια. Ισως η επόμενη ημέρα θα είναι καλύτερη. Στο τέλος άλλωστε αρχίζουν να γίνονται απλοί. Αφού έφθασαν στα όριά τους, αρχίζουν να βλέπουν ο ένας τον άλλον… Σαν να είχε χαθεί το αληθινό βλέμμα τού ενός πάνω στον άλλον».

Οσο για τη Μάρθα, η Ράνια Οικονομίδου ομολογεί: «Δεν την καταλαβαίνω. Είναι από τα πλάσματα εκείνα που έχω αργήσει πολύ να πλησιάσω ψυχικά. Γιατί άλλο η κατανόηση και άλλο να βρεις τη συναισθηματική της αλήθεια. Η Μάρθα δεν είναι τύπος, είναι ένας ανθρώπινος χαρακτήρας, όπως άλλωστε και ο Τζορτζ». Και προσθέτει: «Είναι δυστυχισμένη, πιο δυστυχισμένη από τον Τζορτζ. Και ας τον αγαπάει, κι ας είναι ο άνδρας τής ζωής της, όπως ομολογεί».

«Τη θαυμάζω απεριόριστα»

«Η σχέση μας χτίστηκε με τα χρόνια» λέει ο Δημήτρης Καταλειφός για τη Ράνια Οικονομίδου. «Τώρα πια είναι συγγενής μου, σαν αδελφή μου. Εχει μια βαθιά αίσθηση δικαιοσύνης και τιμιότητας. Ως ηθοποιό τη θαυμάζω, και ας έχει τελείως διαφορετικό τρόπο δουλειάς από μένα. Είναι πολύ πιο ψύχραιμη, ήρεμη, ενστικτώδης, πιο σοφή. Στο θέατρο έχουμε κοινό ζητούμενο,το οποίο ωστόσοψάχνουμε από διαφορετικούς δρόμους. Εγώ είμαι πιο σπασίκλας και αγχώδης και η Ράνια με ισορροπεί. Είμαστε συνένοχοι και σύμμαχοι, έχουμε κοινή αισθητική και γούστο. Αλλά δεν επεμβαίνει ο ένας στον άλλον, γιατί στη διαδικασία προσέγγισης του ρόλου πρέπει να είσαι διακριτικός. Αυτό ισχύει και στη φιλία μας· δεν παρεμβαίνει ο ένας στη ζωή του άλλου. Δεν συγκρινόμαστε. Θέλουμε να είμαστε καλοί στην παράσταση και χαιρόμαστε όταν συμβαίνει γιατί είμαστε και ματαιόδοξοι. Πού διαφέρουμε; Εγώ πηγαίνω πιο νωρίς στα ραντεβού μου. Η Ράνια αργεί πολύ· εκτός από την ώρα της παράστασης».

«Είναι πολύ δοσμένος στο θέατρο»

«Με τον Δημήτρη κερδίζουμε χρόνο όταν είμαστε μαζί στο θέατρο» λέει η Ράνια Οικονομίδου για τον Δημήτρη Καταλειφό. «Ξέρουμε πώς δουλεύουμε, ξέρουμε να ξεπερνάμε τις εντάσεις μας, που με τον καιρό γίνονται όλο και λιγότερες. Εχουμε κατακτήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Σε έναν μεγάλο βαθμό πιστεύω ότι βλέπουμε από κοινού και τη ζωή. Η διαφορά μας είναι ότι εκείνος είναι πολύ πιο δοσμένος από μένα στο θέατρο. Εγώ είμαι πιο ανέμελη, δεν έχω την ίδια ανάγκη να το κάνω τέλεια. Ωστόσο δεν ανταγωνιζόμαστε ο ένας τον άλλον. Ούτε του ασκώ κριτική. Μπορεί να κάνω μια παρατήρηση, ένα σχόλιο, αλλά πάντα μέχρις ενός ορίου. Τον θαυμάζω γι΄ αυτό που κάνει, για τον τρόπο που είναι αφοσιωμένος στο θέατρο. Αλλά πιστεύω ότι αυτό το πράγμα τον κουράζει και πολλές φορές τον κάνει δυστυχισμένο. Και αυτό δεν μ΄ αρέσει. Η καθημερινότητα δεν μας έχει κάνει να αλλάξουμε. Τώρα πια, που κλείσαμε 30 χρόνια μαζί, μπορώ να πω ότι ποτέ δεν έχει φερθεί ο ένας στον άλλον άσχημα».

Ταξίδια στη μνήμη – με τον Δημήτρη Καταλειφό…

Τον Δημήτρη Καταλειφό φιλοξενεί η εκπομπή «Ταξίδια στη μνήμη». Ο πρωταγωνιστής μάς ξεναγεί ο ίδιος στην γειτονιά του, την Νέα Σμύρνη που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Φθάνει έξω από το σπίτι του με το λουλουδιασμένο κήπο.. Θυμάται φίλους του, τα πρώτα αθώα παιδικά χρόνια, τα πρώτα παιδικά παιχνίδια, τη μητέρα του, τον πατέρα του, τον αγαπημένο του παππού. Μιλάει για την αγάπη του, τα θερινά σινεμά, τις πρώτες ταινίες, τα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας, τη συνάντησή του, ως θεατής, στο θέατρο με τη μεγάλη Ελλη Λαμπέτη – έφηβος πια στο γυμνάσιο – την εκτίμηση και το πάθος του γι’ αυτήν. Αναφέρεται στην απόφασή του να πάει στη Σχολή Κατσέλη, στη γειτονιά του στη Νέα Σμύρνη, στους συμμαθητές του στη σχολή, στους πρώτους του ρόλους στο θέατρο και στον κινηματογράφο. (Δευτέρα, 28/09, ΕΤ1, 18.00)

Αμος Γκιτάι: Μόνο μια παράσταση!

«Ο πόλεμος των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους» του Αμος Γκιτάι θα δώσει τελικά μία παράσταση στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, αντί των προγραμματισμένων δύο. Για λόγους παραγωγής θα πραγματοποιηθεί η παράσταση μόνο το Σάββατο 25 Ιουλίου (και όχι και αυτή της Παρασκευής). Οσοι έχουν αγοράσει εισιτήρια για την Παρασκευή 24 Ιουλίου, ας απευθυνθούν στα εκδοτήρια του Φεστιβάλ, Πανεπιστημίου 39 (εντός στοάς Πεσμαζόγλου), τηλέφωνο 210-3222720. Στην παραγωγή δεν θα συμμετάσχει ο Δημήτρης Καταλειφός, αφού του ζητήθηκε να παίξει έναν άλλο ρόλο από αυτόν που είχε προσυμφωνηθεί και ο ηθοποιός έκρινε ότι δεν θα είχε τον απαιτούμενο χρόνο προετοιμασίας.

Οι μικροί (Εβραίοι) απέναντι στους ιμπεριαλιστές (Ρωμαίους)

• ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ: «Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΥΙΩΝ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΥΙΩΝ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ»

• Από τις σκληρές, οξείες αιχμές των λατομείων Μπουλμπόν της Αβινιόν, ο πολύγλωσσος «Πόλεμος των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους», του Ισραηλινού κινηματογραφιστή Αμος Γκιτάι, με πρωταγωνίστρια τη σπουδαία Ζαν Μορό, ταξιδεύει στην «αγκαλιά» της αργολικής επιδαυρικής ορχήστρας.

Τέσσερις μεγάλες σιδερένιες σκαλωσιές – πύργοι είναι η ραχοκοκαλιά του σκηνικού της παράστασης. Το υπογράφει η Χλόη Ομπολένσκι.

Το Σάββατο στο αρχαίο θέατρο του Πολυκλείτου, ο Γκιτάι, που πάντοτε τον προσδιόριζαν η εβραϊκότητα και η πολιτική συνείδηση, θα αποδείξει γιατί το έργο του Φλάβιου Ιώσηπου (1ος αιώνας μ.Χ), ένα στρατιωτικό εγχειρίδιο και προφητεία σύγκρουσης του καλού με το κακό, μας αφορά σήμερα.

Ο Γκιτάι στην πρώτη θεατρική «απόπειρά» του ήθελε να δουλέψει ένα κείμενο που τον συγκινεί. Στο έργο του Εβραίου χρονικογράφου για την κατάκτηση της Ιουδαίας από τους Ρωμαίους και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ τον 70 μ.Χ., ανακάλυψε εκτός από το ζοφερό ιστορικό παρελθόν της φυλής του και σοβαρές αντιστοιχίες με το σύγχρονο παρόν. Η σύγκρουση του μικρού λαού (Εβραίοι) που διεκδικεί την ελευθερία του ενάντια στους ιμπεριαλιστές (Ρωμαίους) παραπέμπει σε όλους τους λαούς στην παγκόσμια Ιστορία της ανθρωπότητας, που μάχονται απέναντι στο άδικο των κατακτητών.

Στο ελληνικό κοινό, η αντίσταση του γενναίου Εβραίου αντάρτη Ελεάζαρ, ο οποίος παρακινεί τους στρατιώτες του σε ομαδική αυτοκτονία την ώρα που κινδυνεύουν να πέσουν στα χέρια των εχθρών, θα θυμίσει το κρητικό Αρκάδι, τον Χορό του Ζαλόγγου. Η Ιστορία κάνει κύκλους και αυτό επιδιώκει να «διδάξει», στην πολιτική παράστασή του, με «όχημα» τη μαρτυρία του Ιώσηπου, ο σκηνοθέτης.

Το πολιτικό μήνυμα της παράστασης περνά στο κοινό μέσα από τα στοιχεία της αποστασιοποίησης και της αφαιρετικότητας. Ο Γκιτάι επεξεργάστηκε την «πρώτη ύλη» του εξαντλητικά, ακόμη κι από δραματουργικής πλευράς – υπογράφει άλλωστε και τη διασκευή. Τελικά την αντιμετώπισε όχι ως κάτι μονοδιάστατο, αλλά σαν κάτι μεταξύ… θεάτρου, ορατορίου και αναλογίου ταυτόχρονα. Οι ηθοποιοί του «μοιράζονται» μεταξύ της ανάγνωσης (όπως ο Ιώσηπος – Ζαν Μορό και ο Τίτος – Κιουνεΐτ Τουρέλ) και της απαγγελίας. Ως εκ τούτου, δεν φαίνεται να μένουν πολλά περιθώρια για την καθαρή υποκριτική.

Ο Γκιτάι πρωτοσυνεργάστηκε με τη Ζαν Μορό στην ταινία του «Μια μέρα θα καταλάβεις» και μετά ήρθε η Αβινιόν – Επίδαυρος

Το τελικό σκηνικό αποτέλεσμα διαμορφωνόταν μέρα με τη μέρα μαζί με τους ηθοποιούς, οι οποίοι στιγμές στιγμές θα αναβιώνουν υποτυπωδώς σκηνές από τον Πάπυρο του Ιώσηπου. Ο Γκιτάι ένα πράγμα ήθελε να αποφύγει, και τους το είχε ξεκαθαρίσει: να προκύψει ένα αποτέλεσμα… κινηματογραφικό. Εν τούτοις, κάτι τού… ξέφυγε. Τηλεοπτικές οθόνες, σπαρμένες σε διάφορα σημεία, εκτός σκηνής κι ορχήστρας, θα προβάλλουν στην Επίδαυρο, όπως συνέβη στην παγκόσμια πρεμιέρα της παράστασης στην Αβινιόν στις 7 του μήνα, σκηνές από τα ντοκιμαντέρ του.

• Αρχιτεκτονική ματιά

Ο Ισραηλινός σκηνοθέτης δεν μπόρεσε να αποφύγει επίσης την αρχιτεκτονική «ματιά» στη σκηνογραφία – μην ξεχνάμε ότι υπήρξε αρχιτέκτονας ο ίδιος, εκτός από γιος περίφημου αρχιτέκτονα, ιδρυτή του Μπαουχάουζ. Τέσσερις μεγάλες σιδερένιες σκαλωσιές-πύργοι συνιστούν τη «ραχοκοκαλιά» του σκηνικού του μεικτού θεάματος (την καλλιτεχνική επιμέλεια υπογράφει η Χλόη Ομπολένσκυ). Το συμπληρώνουν δύο βαρέλια και δύο υπερυψωμένα παταράκια-σκηνές: το ένα για τη ζωντανή ορχήστρα, με επικεφαλής τον Εβραίο δεξιοτέχνη Σαχάρ Εβέν Τζουρ, και το άλλο με το μικρό γραφείο και την καρέκλα, όπου κάθεται ο αφηγητής Ιώσηπος – Ζαν Μορό, φορώντας λευκό κοστούμι.

• Η ενέργεια της 81χρονης Μορό

Η Μορό δεν ήταν μια τυχαία επιλογή για τον Γκιτάι. Αργησαν να γνωριστούν καλλιτεχνικά, αλλά υπερίσχυσε αμέσως η «χημεία» τους. Ο Ισραηλινός σκηνοθέτης «στρατολόγησε» τη Γαλλίδα πρωταγωνίστρια στην ταινία του «Μια μέρα θα καταλάβεις» (2009). Ηταν υπεραρκετή για να την επιλέξει με κλειστά μάτια και για τον χαρακτήρα-κλειδί του αφηγητή Ιώσηπου. Η Μορό ,παρά τα 81 της χρόνια, εντυπωσίασε τους συναδέλφους της για τον επαγγελματισμό, την ενέργεια και τη ζωντάνια της στις εξαντλητικές πρόβες από τις 10 το βράδυ ώς τις 5 το πρωί – το νταμάρι «απαγόρευε» τις δοκιμές μέσα στη μέρα.

Ανάμεσα στις οκτώ σκηνές που είναι χωρισμένο το έργο, ο Γκιτάι θέλησε να παρεμβαίνουν διαρκώς τα μουσικά ιντερμέδια του Τζουρ. Οι μουσικοί είναι διαρκώς παρόντες στη σκηνή.

Ενα από τα στοιχήματα της πολυπολιτισμικής, πολύγλωσσης, διάρκειας μιας ώρας και σαράντα λεπτών, παράστασής του είναι η «ανάμειξη» ηθοποιών από πολλές χώρες, και μαζί η σύνθεση των γλωσσών τους. Δεν έχουν ηχήσει στην μακραίωνη ιστορία του αρχαίου επιδαυρικού θεάτρου ταυτόχρονα τόσες πολλές γλώσσες, όσες θα ακουστούν την ερχόμενη Παρασκευή και το Σάββατο. Το κείμενο του Ιώσηπου θα αποδοθεί στα γαλλικά, στα αγγλικά, στα εβραϊκά, στα αραβικά, στα τούρκικα και στα ελληνικά (με ελληνικούς φυσικά υπέρτιτλους). *

• info:

* «Ο Πόλεμος των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους» αποτελεί συμπαραγωγή των Φεστιβάλ Barcelona Grec, Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου Κωνσταντινούπολης, Φεστιβάλ Αβινιόν (στο πλαίσιο του Δικτύου Μεσογειακών Φεστιβάλ «Κάδμος») και του Odeon Theatre de l’ Europe. Εισιτήρια: 50, 40, 30, 20, 15, φοιτητικό 10 ευρώ. Προπώληση: τηλεφωνικά με πιστωτικές στο 210-3272000, μέσω ιντερνετ στο http://www.greekfestival.gr, στα εκδοτήρια της Πανεπιστημίου 39 και της Επιδαύρου.

Ο Γκιτάι ακυρώνει παράσταση, ο Καταλειφός φεύγει

«Κεραυνός εν αιθρία» η χθεσινή ανακοίνωση του Ελληνικού Φεστιβάλ: ακυρώνεται αιφνιδίως η πρώτη παράσταση του «Πολέμου των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους» του Αμος Γκιτάι την ερχόμενη Παρασκευή (24/7). Θα δοθεί μόνο μία, το Σάββατο (25/7). Οσοι έχουν προμηθευτεί εισιτήρια της Παρασκευής να απευθύνονται στα εκδοτήρια του Φεστιβάλ, Πανεπιστημίου 39 (εντός στοάς Πεσμαζόγλου, τηλέφωνο 210-3222720). «Λόγοι παραγωγής», η λακωνική επίσημη αιτιολογία της πρωτοφανούς για το θεσμό ακύρωσης (μόνο τα καιρικά φαινόμενα έχουν επιβάλει ανάλογες καταστάσεις στο παρελθόν). Στην πραγματικότητα το φεστιβάλ αντιμετωπίζει με εξαιρετικό τακτ τις αξιώσεις του Γκιτάι, που τελευταία στιγμή θέλουν να ανατρέψουν τα συμφωνημένα.

Το κακό ξεκίνησε μετά την άρνηση του Δημήτρη Καταλειφού, του μοναδικού Ελληνα της πολυεθνικής παραγωγής, να αναλάβει, έπειτα από πέντε μόλις πρόβες, να ερμηνεύσει το χαρακτήρα του Τίτου (στα ελληνικά). Η αρχική συμφωνία, μετά τις δέκα πρόβες στις οποίες μετείχε ο ηθοποιός στην Αβινιόν, ήταν ξεκάθαρη: στην παράσταση της Επιδαύρου θα διάβαζε σύντομες περιλήψεις κάθε σκηνής στα ελληνικά.

• Ο πρόεδρος του Ελληνικού Φεστιβάλ Γιώργος Λούκος, θορυβημένος, προσπάθησε να μεταπείσει τον Γκιτάι να επανέλθει στην αρχική συμφωνία για τον ηθοποιό. Εκείνος δεν δέχτηκε.

Το επιτελείο του «Πολέμου των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους» θα ξεκινήσει, με ή χωρίς τον αντικαταστάτη του Καταλειφού -κανείς ακόμη δεν γνωρίζει τις προθέσεις του Γκιτάι- τις δοκιμές στην Επίδαυρο τη Δευτέρα. Επειδή θα χρειαστεί μικρός επανασχεδιασμός της παράστασης, ο σκηνοθέτης θεώρησε ότι δεν θα είναι έτοιμος ώς την Παρασκευή. Εξ ου και ζήτησε να μη δοθεί παράσταση τη συγκεκριμένη ημέρα, πέμπτη των δοκιμών του. Το μυστήριο του αν θα μετάσχει ή όχι Ελληνας στην Επίδαυρο, του αν θα ακουστούν ή όχι και ελληνικά, θα λυθεί τις επόμενες μέρες.

• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 17 Ιουλίου 2009

Μια παράσταση λιγότερη, από τον Άμος Γκιτάι. Τόσο απλό ήταν κύριοι του Φεστιβάλ;

Αλλαγές με απώλειες

Δεν ξέρω πόσοι έχουν σπεύσει να προμηθευτούν εισιτήρια για την πρεμιέρα του Άμος Γκιτάι, «Ο πόλεμος των υιών του φωτός, κατά των υιών του σκότους» στην Επίδαυρο, την επόμενη Παρασκευή, αλλά αυτοί οι λίγοι ή πολλοί πρέπει, ύστερα από όσα μεσολάβησαν, να αλλάξουν το πρόγραμμά τους. Η πρεμιέρα της Παρασκευής ματαιώνεται και μένει μόνο μία παράσταση, αυτή του Σαββάτου 25 Ιουλίου. Οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να απευθυνθούν στα εκδοτήρια του Φεστιβάλ (Πανεπιστημίου 39- εντός στοάς Πεσμαζόγλου- τηλ. 210-3222.720), για να τα μεταθέσουν ή να τα εξαργυρώσουν. Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο της αναστάτωσης υπάρχει και η αποχώρηση του Δημήτρη Καταλειφού από την παραγωγή, ο ρόλος του οποίου ήταν εισαγωγικός. Απευθυνόμενος στους θεατές, θα έκανε μια μικρή περίληψη του θεάματος στην ελληνική γλώσσα. Ο Δημήτρης Καταλειφός, εξ άλλου, είχε πάει στην πρεμιέρα των «Υιών» που δόθηκε στην Αβινιόν και είχε παρακολουθήσει επί δύο εβδομάδες τις πρόβες, προσπαθώντας να μπει στο ύφος της παράστασης. Τα πράγματα στράβωσαν όταν ο σκηνοθέτης τού ζήτησε να παίξει έναν άλλο ρόλο από τον προγραμματισμένο. Καλύτερος ή μεγαλύτερος, δεν έχει σημασία. Σημασία είχε ο χρόνος προετοιμασίας, που πλέον ήταν ελάχιστος. Λογικό! [Δίκτυο, Ε.Δ.Χ., ΤΑ ΝΕΑ: Παρασκευή 17 Ιουλίου 2009]

ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης: Σάμιουελ Μπέκετ «Πρώτος έρωτας», με τον Δημήτρη Καταλειφό

• Ενας ρακοσυλλέκτης επιστρέφει στα νεανικά του χρόνια για να διηγηθεί την ιστορία του πρώτου του έρωτα για μια μεγαλύτερη γυναίκα. Ο έρωτάς του θα συμπέσει όμως με το θάνατο του πατέρα του. Οκτώ χρόνια μετά, ο Δημήτρης Καταλειφός επιστρέφει θεατρικά στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει το μονόλογο του Σάμιουελ Μπέκετ «Πρώτος έρωτας». Μια παράσταση, παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, που ύστερα από την Κοζάνη και την Αθήνα, θα ανέβει στο πλαίσιο του μήνα θεατρικών «Προτάσεων», που διοργανώνει η Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» στο θέατρο «Αμαλία».

• «Είναι ένα έργο για τις ανθρώπινες σχέσεις. Ενα δύσκολο, σαρκαστικό και καθόλου ρομαντικό κείμενο, που άπτεται τριών θεμάτων: της γέννησης, του έρωτα και του θανάτου», εξηγεί ο Δημήτρης Καταλειφός, που συνεργάστηκε για πρώτη φορά με το ΔΗΠΕΘΕ. «Το θέατρο ξεκίνησε πέρυσι με Ιονέσκο, μια προσπάθεια παρουσίασης σύγχρονου θεάτρου στο κοινό της πόλης. Εγώ επέλεξα ένα μη θεατρικό κείμενο του Μπέκετ, που ερμηνεύεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, περισσότερο σαν πείραμα. Είναι ένας δύσκολος συγγραφέας, που δεν παρουσιάζεται συχνά εκτός Αθηνών. Αρχικά, φοβόμουν την υποδοχή του κοινού. Τελικά, η συγκίνηση ήταν μεγάλη. Ο κόσμος μού έδωσε ένα μάθημα. Οταν οι θεατές μυριστούν ότι τους σέβεσαι, το εισπράττουν και το αναγνωρίζουν».

• Στη νουβέλα «Πρώτος έρωτας» (1970), ο Μπέκετ αναπτύσσει την άποψή του ότι «ο έρωτας είναι μια εκδήλωση της ανθρώπινης θλίψης». Τολμά να τραβήξει το πέπλο του ρομαντισμού, που περιβάλλει συνήθως τις ιστορίες αγάπης, και σκύβει, με την αλλόκοτη τρυφερότητα που πάντα δείχνει στα πλάσματα της φαντασίας του, πάνω από τους δύο ήρωες. Η ιστορία της αγάπης τους ή, καλύτερα, της αποτυχίας της ξετυλίγεται μέσα από ένα σαρκαστικό και ενίοτε σπαρακτικό μονόλογο. Ο εσωτερικός κόσμος του ήρωα – αφηγητή, τα παθήματά του, οι ζοφερές του σκέψεις, τα εκκεντρικά του γούστα ξεδιπλώνονται μέσα από την αφήγηση του Δημήτρη Καταλειφού. «Οπως, άλλωστε, όλοι οι χαρακτήρες του συγγραφέα, ο ήρωας ζει μέσα στις αντιφάσεις και την αβεβαιότητα. Είναι μια κωμικοτραγική φιγούρα γεμάτη ερωτηματικά για το νόημα της ζωής».

• Μετάφραση: Αχιλλέας Αλεξάνδρου. Σκηνοθεσία: Πάνος Παπαδόπουλος. Ερμηνεύει: Δημήτρης Καταλειφός. Θέατρο «Αμαλία»: Αμαλίας 71 & Παρασκευοπούλου. Τηλ. 2310-821483. Παραστάσεις: Από 5 – 7/5. [ΧΡ. Φ., ET AGENDA, Σάββατο, 02.05.09]

Μόνος με τον «Πρώτο Ερωτα» του Μπέκετ στη σκηνή

• «Ο έρωτας είναι μια εκδήλωση της ανθρώπινης θλίψης», γράφει ο Σάμιουελ Μπέκετ. Μέσα από τη νουβέλα του «Πρώτος Ερωτας» (1946) αναπτύσσει αυτή την άποψη, τολμώντας να τραβήξει το πέπλο του ρομαντισμού που περιβάλλει συνήθως τις ιστορίες αγάπης και να σκύψει, με την αλλόκοτη τρυφερότητα που πάντα δείχνει, στα πλάσματα της φαντασίας του.

• Ο Δημήτρης Καταλειφός παρουσιάζει επί σκηνής, ως μονόλογο, το πεζό αυτό κείμενο του συγγραφέα σήμερα και αύριο στο θέατρο «Αργώ» (παραγωγή ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης), σε σκηνοθεσία – σκηνικά – κοστούμια Πάνου Παπαδόπουλου. Ενας άντρας σύμβολο μιας γραφικής φιγούρας κάθε κοινωνίας και μια γυναίκα της οποίας το παρελθόν εσκεμμένα αγνοείται συνιστούν τους δύο πόλους μιας αγάπης της οποίας τα σημαινόμενα έσβησαν πριν από την εμφάνιση των σημείων της. Η ιστορία της αγάπης τους, ή καλύτερα της αποτυχίας της, ξετυλίγεται μέσα από ένα σαρκαστικό και ενίοτε σπαρακτικό μονόλογο.

• Ο ήρωας του έργου αφηγείται, θυμάται, δημιουργεί και αναδημιουργεί την ιστορία του πρώτου και μοναδικού του έρωτα, ο οποίος συνέβη πριν από πολλά χρόνια, όταν ήταν 25 χρόνων. «Την ιστορία του διαπερνούν και καθορίζουν τρία από τα κορυφαία θέματα της ύπαρξής μας πάνω στον κόσμο: η γέννηση, ο έρωτας και ο θάνατος», εξηγεί ο Δημήτρης Καταλειφός. «Ο ήρωας μιλάει γι αυτά με ένα αίσθημα αμφιβολίας, αμφιθυμίας, με αντιφάσεις και παλινδρομήσεις, υποκείμενος και αυτός στο μυστήριο και άλυτο αίνιγμα της ύπαρξης».

• Τα κυρίαρχα πρόσωπα μέσα σ’ αυτή την αφήγηση, εκτός από τον ήρωα, είναι η γυναίκα την οποία ερωτεύτηκε, κατά τα φαινόμενα μεγαλύτερή του σε ηλικία, ο πατέρας του, νεκρός πια, που τον άφησε απροστάτευτο μέσα σ’ έναν εχθρικό κόσμο, και το μωρό που γεννά αυτή η γυναίκα και του οποίου η γέννηση κάνει τον ήρωα να το βάλει στα πόδια. Αστεγος και απροστάτευτος, βρίσκει καταφύγιο στην τέχνη της συγγραφής και την απομόνωση από τον υπόλοιπο κόσμο. Τη μετάφραση υπογράφει ο Αχιλλέας Αλεξάνδρου.

• Αντιγόνη Καράλη, ΕΘΝΟΣ, 28/04/2009

Ελληνικό θέατρο: σκοτώνει τ’ άλογα και πριν γεράσουν;

• Κάποτε τις Ιουλιέτες και Οφηλίες τις έπαιζαν 60άρες. Τώρα φτάσαμε στο άλλο άκρο. Οι σκηνές μας, ακόμα και το Εθνικό, αποθεώνουν τη νεότητα. Την είχαμε ανάγκη την ανανέωση σε όλα τα επίπεδα. Μήπως, όμως, χάσαμε το μέτρο; Μιλούν στην «Ε» οι Ρένη Πιττακή, Δημήτρης Καταλειφός, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Λυδία Φωτοπούλου, Πέμυ Ζούνη, Γιάννης Χουβαρδάς, Εφη Θεοδώρου και Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος

Δημήτρης Καταλειφός: «Οι ηθοποιοί μετά τα 50 είμαστε οι πιο ριγμένοι απ’ όλους». Στο «Ταξίδι» του Ο’Νιλ στο «Απλό Θέατρο».

• Η ηλικία αυτή καθ’ εαυτή είναι ένα απ’ τα λιγότερο ενδιαφέροντα «υποκείμενα» στο θέατρο. Εκτός κι αν συγγραφέας είναι ο Σέξπιρ -κληροδότησε επαρκέστατη παρακαταθήκη εμβληματικών ρόλων για τη μέση και την τρίτη ηλικία ερμηνευτών. Σήμερα, που η νεότητα λατρεύεται ως θεότητα, και όλοι πασχίζουν να παραμείνουν νέοι ή τουλάχιστον να συνυπάρχουν με τα νιάτα, το θεατρικό Λονδίνο επιμένει να κρατά ψηλά τη «σημαία» της θεατρικής τέχνης: σε αντιδιαστολή με την Αμερική, που ξορκίζει το γήρας σαν να είναι ο σατανάς, δίνει ελάχιστη σημασία στην ηλικία.

• Στην «κοιτίδα» του σύγχρονου θεάτρου συνεχίζεται η τεράστια παράδοση σπουδαίων Βρετανών ηθοποιών που δουλεύουν αδιαλλείπτως, μέχρι τέλους -ανάμεσά τους και η πιο ευπαθής κατηγορία των γυναικών ηθοποιών: Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Μάγκι Σμιθ, Τζούντι Ντεντς. Από κοντά, όπως σημείωνε πρόσφατα ο «Γκάρντιαν», μια ελαφρώς νεότερη, μεσήλικη πάντως γενιά ηθοποιών, όπως η Φιόνα Σο, η Λέσλι Σάρπ, η Τζ. Στίβενσον.

• Εχετε αναρωτηθεί ποτέ τι γίνεται στην Ελλάδα των 380 παραστάσεων; Ποιο μοντέλο «αφομοιώσαμε»; Το βρετανικό ή το αμερικανικό; Η ανεργία πάντα έπληττε τις τάξεις των ηθοποιών -είναι, ούτως ή άλλως, υπερβολικά πολλοί, για να απορροφηθούν από την αγορά θεάτρου- ιδίως τους νέους. Κάθε χρονιά στις κορεσμένες τάξεις του προστίθενται επιπλέον 800 απόφοιτοι δραματικών σχολών. Και πάντα η γκρίνια αφορούσε το μέλλον και την τύχη των νεότερων. Προφανώς, δικαίως.

• Από την άλλη, ποιος αρνείται ότι σήμερα ζούμε στην εποχή τής, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επικράτησής τους, σε βαθμό που κάποιοι να μιλούν ακόμη και για «δικτατορία της νεότητας»; Να ξεκινήσουμε από τις επιχορηγούμενες και μη ομάδες και σκηνές, που κάνουν ό,τι μπορούν με πυρήνα νέες αποκλειστικά δυνάμεις; Ας μην ξεχνάμε ότι οι νεότεροι δεν προβάλλουν την αξίωση πληρωμών και ενσήμων. Για να καταλήξουμε στο νέο, επί Γιάννη Χουβαρδά, Εθνικό Θέατρο, που έχει μετατοπίσει το κεντρικό βάρος σε ένα νέο ηλικιακά δυναμικό ηθοποιών.

Λυδία Φωτοπούλου: «Η ροπή στους νεότερους πατά στον φόβο ότι ο 50χρονος-60χρονος ηθοποιός δεν είναι μοντέρνος». Με τη Ράνια Οικονομίδου στο «Ανάσα ζωής» στο «Απλό»

• «Δεν μπαίνουν ντιρεκτίβες στους δημιουργούς. Δεν μπορείς να θέσεις σε έναν σκηνοθέτη όριο ηλικίας για τους ηθοποιούς του. Είναι λεπτό το ζήτημα», επισημαίνει εύστοχα η Ρένη Πιττακή. Ετσι λοιπόν υπάρχουν ώριμοι ηθοποιοί που παρέκαμψαν τον «σκόπελο» της ανεργίας επειδή συνδέθηκαν καλλιτεχνικά με ένα σκηνοθέτη -όπως η Ράνια Οικονομίδου με τον Αντώνη Αντύπα, και, τελευταία, η Ολια Λαζαρίδου με την Αντζελα Μπρούσκου, για να φέρω δύο μόνο παραδείγματα.

• Σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει ο κλασικός προσωποπαγής θίασος του πρωταγωνιστή (όπως των Γ. Κιμούλη, Γρ. Βαλτινού, Γ. Αρμένη, Κάτιας Δανδουλάκη, Κατερίνας Μαραγκού, Μπέττυς Αρβανίτη, Αννας Κοκκίνου κ.ά.), πόσο συχνά οι καλοί, μέσης και βάλε ηλικίας, ηθοποιοί θα έβρισκαν δουλειά; Γιατί, τελευταία, έχουν να αντιμετωπίσουν κι ένα επιπλέον ζήτημα: ηλικιακά οι ρόλοι διολισθαίνουν διαρκώς προς τη… νεότητα: τους 50άρηδες ακόμη και 60άρηδες, σήμερα τους υποδύονται «γεροί» 40άρηδες.

• «Το μέτρο έχει πράγματι χαθεί. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει σχεδόν απόλυτα το «τόπος στα νιάτα»», παραδέχεται η Πιττακή. «Οταν έβγαινα στο θέατρο υπήρχε τέτοια γεροντοκρατία, που οι Οφηλίες και οι Ιουλιέτες ήταν 6Οάρες. Σήμερα έχουμε φτάσει στο άλλο άκρο. Εχει επικρατήσει η λατρεία των νέων και φρέσκων. Αυτό μπορώ να το αντιληφθώ στην πασαρέλα ή στη διαφήμιση. Αλλά όχι στο σινεμά και στο θέατρο, που πρέπει να υπάρχει άλλο εύρος». Το πρόβλημα του «εκτοπισμού της μέσης ηλικίας» το εντοπίζει η καλή ηθοποιός στις γυναίκες, «που ίσως είμαστε περισσότερες. Παρ’ ότι αρχίζω πλέον να το βλέπω και στους άνδρες».

• «Ηρθε η ώρα να χτυπήσει ένα καμπανάκι!», καταλήγει σκεπτική η Πιττακή, και βρίσκει απολύτως σύμφωνο και τον Δημήτρη Καταλειφό. «Γενικά, μετά τα 50 είναι δύσκολα τα πράγματα για τους ηθοποιούς στην Ελλάδα, εφόσον δεν έχουν δική τους δουλειά ή δικό τους θίασο. Είναι οι ριγμένοι της υπόθεσης», υποστηρίζει ο ηθοποιός. «Αυτό σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουμε θέατρα ρεπερτορίου, όπως ήταν παλαιότερα το «Θέατρο Τέχνης». Τα ανεβάσματα των έργων είναι υπόθεση της σεζόν, οπότε το πού θα βρεθείς είναι θέμα συμπτώσεων και συγκυριών».

Γιώργος Μιχαλακόπουλος: «Η δική μου γενιά δεν έχει παραγκωνιστεί». Εδώ με τον Γ. Μοσχίδη και την Κατερίνα Μαραγκού στον «Μπόρκμαν» του Ιψεν

• «Κι εγώ σήμερα που μιλάμε δεν έχω καμία σιγουριά», αποκαλύπτει. «Μετά τον μονόλογο του Μπέκετ, που ήρθα να ερμηνεύσω στο ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, δεν ξέρω τι θα κάνω. Ψάχνομαι. Αυτό συμβαίνει αν δεν έχεις τον δικό σου χώρο. Το ζω από τα 46 μου και μετά, οπότε διαλύθηκε η ομάδα του «Εμπρός». Και με το πέρασμα των χρόνων επιδεινώνεται η κατάσταση. Γενικώς, η ζωή είναι δύσκολη μετά τα 50 για όλους. Η μεσαία ηλικία, ακόμα και στο ρεπερτόριο, δεν υπάρχει. Οι μεγάλοι ρόλοι είναι είτε πολύ νεανικοί είτε πολύ γεροντικοί». «Το καλό», προσθέτει, «θα ήταν να αξιοποιούνται όλες οι ηλικίες, όπως στα θέατρα ρεπερτορίου. Οι «Εφήμεροι» από το «Θέατρο του Ηλιου» της Μνουσκίν είχαν ερμηνευτές από 5 έως 80 ετών».

• Ο Δημήτρης Καταλειφός αναγνωρίζει, όπως και αρκετοί συνάδελφοί του, ότι στο Εθνικό Θέατρο υπάρχει πια η τάση «να ανεβαίνουν έργα για νεότερους». «Παρ’ ότι όμως είναι γεγονός, η ροπή προς κάτι πιο νεανικό, θεωρώ ότι είναι συμπτωματική», καταλήγει.

• Υπάρχει και η πλευρά του… μισογεμάτου ποτηριού. Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος, όπως λέει, δεν έχει νιώσει «ούτε έλλειμμα», ούτε «περιθωριοποίηση της μέσης ηλικίας», ούτε «καμία παραχώρηση».

• «Δεν νιώθω κανένα παραγκωνισμό», υποστηρίζει. «Η δική μου γενιά δεν έχει πρόβλημα: ο Γιάννης Φέρτης δουλεύει διαρκώς, όπως και ο λίγο μεγαλύτερός μας Γιώργος Μοσχίδης. Αλλωστε, οι μεγάλοι ρόλοι δεν πάνε με τη ζυγαριά. Παλαιότερα υπήρχε η παράδοση οι μεγάλοι ηθοποιοί να παίζουν και τους νέους. Ετσι κι αλλιώς, για να ανεβεί ο «Λιρ» χρειάζονται 30 ηθοποιοί. Οπότε μόνο ένα Εθνικό και ένα ΚΘΒΕ -στο δεύτερο με τον Τσακίρογλου βλέπουμε να συμβαίνει- μπορούν να ανεβάζουν έργα για ώριμους ρολίστες. Δεν είναι εφικτό για το ελεύθερο θέατρο».

• Ο Μιχαλακόπουλος θέτει και μια ακόμη παράμετρο, που συνήθως παραβλέπεται ή κομψά αποσιωπείται: «Για να είμαστε αντικειμενικοί, δεν μπορούν όλοι οι ώριμοι ηθοποιοί να φέρουν τα φορτία ενός μεγάλου ρόλου για μεγάλες ηλικίες -είτε γιατί ξεπουλήθηκαν στην πορεία, είτε γιατί δεν έχουν πλέον τις φυσικές αντοχές, είτε…. Το ότι υπάρχει ένα «υλικό» αναξιοποίητο είναι γεγονός. Αλλά, επιμένω, η ηλικία δεν είναι τεκμήριο».

• «Η ροπή προς τους νεότερους είναι φαινόμενο των καιρών, πιο αμερικανικό σαφώς, που πατάει στο φόβο ότι μπορεί ένας ηθοποιός 50-60 ετών να μην είναι μοντέρνος», είναι η ερμηνεία των νέων «ηθών» που δίνει η Λυδία Φωτοπούλου. «Δεν μου φαίνεται πάντως περίεργο που επιβάλλονται οι νεότεροι και στο θέατρο, αφού παντού πλέον πλασάρεται το «νέος κι ωραίος». Από την άλλη, θεωρώ καλό που οι ρόλοι νέων παίζονται από τόσο νέους -υπάρχει το καλό δυναμικό. Δεν μ’ ενοχλεί, ώστε να φτάσω να πω «παραγκωνίστηκα»».

• «Υπάρχει όντως «τσουνάμι» νέων ταλαντούχων ηθοποιών αλλά και η εποχή μας θέλει «φρέσκο κρέας». Ομως, κανείς από τη γενιά μου δεν έχει παροπλιστεί πραγματικά», τονίζει η Πέμυ Ζούνη. «Απλώς, έχουμε γίνει πιο επιλεκτικοί. Οι νέοι έχουν αντοχές και ορμούν. Αυτό είναι κάτι που, για παράδειγμα, ο Χουβαρδάς στο Εθνικό Θέατρο το ενισχύει». *

Το Εθνικό δεν περνάει εφηβεία

«Το ξύπνημα της άνοιξης» του Φ. Βέντεκιντ (φωτ.) έριξε τον μέσο όρο ηλικίας των ηθοποιών του Εθνικού στα 25 χρόνια. Δεν είναι η μοναδική παράσταση

• Σύμφωνα με τον Γ. Χουβαρδά, στις παραγωγές του αντιπροσωπεύονται όλες οι ηλικίες: 52% των ηθοποιών είναι 22-35 ετών, 30% , 36-50 και 18% από 51 και άνω. Δεν πάει καιρός που ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Γιάννης Χουβαρδάς, άνοιγε στο γραφείο του στην Αγ. Κωνσταντίνου μια πραγματικά παράξενη επιστολή. Η άγνωστη αποστολέας, προφανώς θεατής της πρώτης κρατικής σκηνής, εξέφραζε το αίτημα της συσπείρωσης σε μια παράσταση του Εθνικού παλαιών μεγάλων πρωταγωνιστριών του ελληνικού θεάτρου, άνω των 60, ακόμη και 70 ετών. Το αίτημα ίσως να είναι ανέφικτο, ωστόσο δεν παύει ως χειρονομία να υπογραμμίζει τη «στροφή» που έχει τελευταία πάρει το Εθνικό Θέατρο, πλην ελαχιστότατων εξαιρέσεων -όπως η αείμνηστη Αλέκα Παΐζη και ο Γιάννης Βογιατζής, που δίνουν ή έδιναν συχνά το παρών στις παραστάσεις του.

• Χωρίς να αμφισβητεί κανείς ότι έχει στελεχωθεί από το πιο ταλαντούχο κι ακμαίο κομμάτι των ενεργών ηθοποιών μας, εμφανίζει την εικόνα ενός διευρυμένου «Αμόρε», με «πρώτη ύλη» κυρίως νέες δυνάμεις. Ο ηλικιακός «δείκτης» έχει κατέλθει κατακόρυφα. Είναι ενδεικτικές τρεις μόνο απ’ τις επερχόμενες παραγωγές του. Τον καζαντζακικό Ζορμπά στην παράσταση του Τσεζάρις Γκραουζίνις θα υποδυθεί το χειμώνα ο Μανώλης Μαυροματάκης. Την Κυρά της Θάλασσας του Ιψεν (σκηνοθεσία: Ε. Στούμπε) η Μαρία Ναυπλιώτου, ενώ τον ρόλο της Ατοσσας το καλοκαίρι, στους «Πέρσες» του Ντ. Γκότζεφ, θα επωμιστεί η Αμαλία Μουτούση, που ώς χθες υποδυόταν τη νεαρή Αντιγόνη.

• «Δεν υπάρχει καμία επίσημη γραμμή στο Εθνικό θέατρο να κατεβαίνουν οι ηλικίες των ρόλων. Αντίθετα, γίνεται προσπάθεια οι ρόλοι να παίζονται στις ηλικίες που υπαγορεύονται από τους συγγραφείς», υποστηρίζει ο Γιάννης Χουβαρδάς. Και υπογραμμίζει με έμφαση: «Στις παραγωγές του Εθνικού αντιπροσωπεύονται όλες οι ηλικίες». Για του λόγου το ασφαλές δίνει στη δημοσιότητα και νούμερα. «Τα ποσοστά των ηλικιών είναι 52% από 22 ώς 35 ετών, 30% από 36 ώς 50 ετών και 18% από 51 και άνω, ποσοστά ισορροπημένα αλλά και απολύτως αναμενόμενα, λαμβάνοντας υπόψη ότι στο ρεπερτόριό μας περιλαμβάνονταν κατά την τρέχουσα σεζόν τρία έργα με κυρίως νεανική διανομή – «Ξύπνημα της Ανοιξης», «Φάουστ» και «Σαμπίνε Χ», συν μια παράσταση παιδική και μία χοροθεάτρου».

• Για την αναπληρώτρια καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού, Εφη Θεοδώρου, «είναι πολύ λογικό να δίνονται ευκαιρίες συστηματικά στους πιο νέους. Πρέπει να δοκιμαστούν τα παιδιά. Ετσι προετοιμάζουμε την τέχνη του μέλλοντος». Παραδέχεται ωστόσο ότι κάποιοι μπορεί να μιλούν για «φασισμό της νεότητας» βλέποντας τις παραγωγές του Εθνικού. Προτάσσει, όμως, μια βασική ποιότητα της θεατρικής πράξης: τη διαθεσιμότητα των ηθοποιών. «Με τα μεγάλα ονόματα, που έχουν παγιωμένες απόψεις, συχνά δεν εξασφαλίζεις την απόλυτη διαθεσιμότητα. Για να πας, όμως, παραπέρα πρέπει να έχεις ανθρώπους διαθέσιμους και ευέλικτους».

• «Γενικότερα, όμως, όχι μόνο δίνονται ευκαιρίες στους μεγαλύτερης ηλικίας ηθοποιούς», τονίζει ο Χουβαρδάς, «αλλά επειδή πολλοί αποχωρούν από την ενεργό δράση ενώ είναι σε ζήτηση ακόμα, υπάρχει έλλειψη καλών ηθοποιών για σοβαρούς ρόλους σ’ αυτές τις ηλικίες».

Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος: τόπο στα νιάτα

• Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος συνειδητά έκανε το Θέατρο του Νέου Κόσμου στέκι νεανικών καλλιτεχνικών δυνάμεων. «Δεν είναι, όμως, καλό που πλέον δεν παίζουν τις 20άρες οι 50άρες και οι 60άρες;», ερωτά. «Προσωπικά, δεν βλέπω να ‘χουν πρόβλημα οι ώριμοι ηθοποιοί. Αντιθέτως. Ηθοποιοί που έχουν βρει μια «σειρά» μεγαλώνοντας, γίνονται περιζήτητοι, όπως ο Γ. Μοσχίδης ή η Σούλα Αθανασιάδου. Αλλοι βεβαίως αποσύρονται ή μεγαλώνοντας δεν προσαρμόζονται, διατηρούν μια παρωχημένη «γλώσσα». Το πρόβλημα της ανεργίας μαστίζει, όμως, τους νέους. Κάθε χρόνο βγαίνουν απ’ τις σχολές 800 νέοι ηθοποιοί, ενώ η αγορά μπορεί να απασχολήσει μόλις 50».

• Φυσικά, οι ηλικιακές «ισορροπίες» ή «ανισορροπίες» προδιαγράφονται από το ρεπερτόριο. Αλλά και το νέο ελληνικό έργο, που έχει τελευταία κατακλύσει τις σκηνές μας, σκέφτεται καθόλου τη μέση ηλικία; Σπάνια. «Φυσικό κι επόμενο δεν είναι οι νέοι συγγραφείς να γράφουν για τη δική τους ηλικία;», δικαιολογεί τις επιλογές τους ο Β. Θεοδωρόπουλος.

• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 4 Απριλίου 2009