Γλωσσικό πείραμα με Ρίτσο σε αλβανικά και περσικά

Η συνάντηση δύο μονολόγων, δύο ηθοποιών, δύο σκηνοθετικών βλεμμάτων, δύο γλωσσών που τίθενται επί σκηνής βρίσκεται στο επίκεντρο του πειράματος που αποτελεί η θεατρική απόδοση σε μια ενιαία παράσταση του πρώτου («Παράθυρο») και του τελευταίου («Όταν έρχεται ο ξένος») ποιήματος από την Τέταρτη διάσταση του Γιάννη Ρίτσου. Μια παράσταση ενιαία στη διαφορά της, καθώς αναζητεί την εσωτερική ποιητική γλώσσα του Ρίτσου σε δύο άλλες γλώσσες, στις οποίες αποδίδεται σκηνικά το ποίημα: τα αλβανικά, το πρώτο, και τα περσικά, το δεύτερο.

Περνώντας μέσα απ’ το φίλτρο δυο διαφορετικών γλωσσικών φορτίσεων, επιχειρείται να αναδειχθεί ο «κόσμος» που συνιστά το ποιητικό σύμπαν του Ρίτσου, έναν κόσμο που μοναδική του ιθαγένεια έχει τον διεθνιστικό ανθρωπισμό του και μοναδικό του τρόπο τη γλώσσα του…

Τη διπλή αυτή παράσταση, που θα παρουσιάζεται από την Κυριακή στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου Χώρα, υπογράφουν η Ελένη Αγγελοπούλου και ο Μάρτιν Σάρνχορστ και ερμηνεύουν οι Βασίλης Κουκαλάνι και Ένκε Φεζολλάρι αντίστοιχα.

Για μια παράσταση που «παίζεται σε οποιαδήποτε χώρα, σε οποιαδήποτε γλώσσα» κάνει λόγο μιλώντας για τη δική της δουλειά στο «Παράθυρο» η Ε. Αγγελοπούλου. Γι’ αυτό και «επικεντρώνεται στην αυτοσχεδιαστική δεινότητα του ηθοποιού και τη διαδραστική σχέση που δημιουργεί με το κοινό… Ένας σημαντικός άξονας της παράστασης είναι μια φράση από το ίδιο το ποίημα: ν’ ακούσω την φωνή μου να μιλά μια ξένη γλώσσα -η παράσταση δεν έχει υπέρτιτλους γι’ αυτό το λόγο. Η γλώσσα, οι ακαταλαβίστικες λέξεις είναι αφορμή, μιλούν κατευθείαν στη ψυχή του θεατή». Για παράσταση που θέτει ερωτήματα για «το οικείο και το ανοίκειο, διαπραγματεύεται την καταλυτική λειτουργία του ξένου στοιχείου στην πορεία αυτογνωσίας της κοινωνίας, του πολιτισμού, της χρονικής στιγμής, εντέλει του ίδιου του προσώπου» κάνει λόγο ο Μάρτιν Σάρνχορστ, μιλώντας για το «Όταν έρχεται ο ξένος», επιδιώκοντας να θέσει το ερώτημα αν η ύπαρξη του ξένου, του «μη εγώ», αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ίδια την ύπαρξη του «μη ξένου», για τη συνείδηση του «εγώ»…

Όπως γίνεται φανερό, η διπλή αυτή παράσταση του θεάτρου Χώρα αποτελεί ένα πείραμα πάνω στη γλώσσα και την ποιητική και θεατρική της χρήση, που απευθύνεται σε όλους τους θεατές, ανεξάρτητα από τη γλωσσική τους ιθαγένεια, κι όχι ένα θέατρο που απευθύνεται στο ειδικό κοινό των μεταναστών που ζουν στη χώρα μας…

* Για ένα μήνα επιστρέφει επίσης από σήμερα στη σκηνή Μικρή Χώρα η επιτυχημένη περσινή παράσταση του Γιώργου Νανούρη Η πέτρα της υπομονής, με τους Νεκταρία Γιαννουδάκη και Γιώργο Πούλη.

Αλβανική και ιρανική διάσταση του Ρίτσου

Η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου σε αλβανικά και ιρανικά.

Δύο ποιήματα από την «Τέταρτη Διάσταση», «Το παράθυρο» και το «Οταν έρχεται ο ξένος» θα ζωντανέψουν στη σκηνή του θεάτρου «Χώρα». Ερμηνευτές; Ο Αλβανός Ενκε Φεζολάρι και ο Ελληνοϊρανός Βασίλης Κουκαλάνι.

Τον Φεζολάρι καθοδηγεί η 25χρονη Ελένη Αγγελοπούλου, κόρη του κορυφαίου Ελληνα σκηνοθέτη Θόδωρου, στο πρώτο της θεατρικό εγχείρημα. Η Ελένη, που σπούδασε σινεμά στο Λονδίνο, ετοιμάζει τη νέα της πολιτική ταινία με προσωρινό τίτλο: «Ποιος σκότωσε;». Πριν από τρία χρόνια έκανε το ντεμπούτο της στη Δράμα, με την ποιητική «Μνήμη ακίνητη». Η ποίηση είναι στο επίκεντρο και στη θεατρική της δουλειά, παρ’ όλο που πρόκειται για μια ζωντανή και εξωστρεφή παράσταση, όπου το γέλιο διαδέχεται το κλάμα.

Στο «Παράθυρο», ένα από τα πιο θεατρικά ποιήματα του Ρίτσου, ένας άντρας την ώρα του δειλινού στέκει μπρος στο ανοιχτό παράθυρο και απευθύνεται στον παλιό του φίλο, που μένει στο πλάι σιωπηλός. Μιλά για τη ζωή και τους ανθρώπους έξω, τον κόσμο πέρα, τη θάλασσα, τον ουρανό, το φεγγάρι. Αλλά και για τον ίδιο του τον εαυτό, όπως καθρεφτίζεται στο τζάμι ή στα μάτια των περαστικών. Αγκαλιάζει το μικρό σύμπαν της κοινωνίας των ανθρώπων, το κοσμικό σύμπαν, αλλά και το απέραντο σύμπαν της ψυχής του.

«Υποδυόμενος αυτό τον άνθρωπο έρχονται στο νου μου νοσταλγικές εικόνες της Αλβανίας», λέει ο Ενκε Φεζολάρι. «Μου θυμίζει ακόμα όλους τους μετανάστες που χαζεύουν τις ζωές που δεν έζησαν και που νιώθουν απίστευτα μόνοι». Ο Αλβανός ηθοποιός θα ερμηνεύσει το μονόλογο στη μητρική του γλώσσα, χωρίς υπέρτιτλους. «Είναι σαν να επανεγγράφει το έργο», λέει η Αγγελοπούλου και δηλώνει καταγοητευμένη από την αλβανική. «Είναι σαν τη γλώσσα της μουσικής που είναι παγκόσμια».

Αν η πρώτη παράσταση είναι καθαρά βαλκανική υπόθεση, στη δεύτερη η Ανατολή συναντά τη Δύση. Τον Βασίλη Κουκαλάνι σκηνοθετεί ο Γερμανοαυστριακός Μάρτον Σάρνχορστ. Στο «Οταν έρχεται ο ξένος» κυρίαρχη είναι η εσωτερικότητα, και η σιωπή παίζει σημαίνοντα ρόλο. «Η παράσταση ανοίγει το ερώτημα για το οικείο και το ανοίκειο και έχει να κάνει με την επίδραση του ξένου στοιχείου στην πορεία αυτογνωσίας της κοινωνίας, του πολιτισμού και εν τέλει του ίδιου του προσώπου», σημειώνει ο Σάρνχορστ.

Είναι το ίδιο που λέει με απλά λόγια η Αγγελοπούλου. «Σ’ αυτή την παράσταση μιλάμε για τον «Αλλο», που τελικά είμαστε κι εμείς». Ή, ακόμα πιο ποιητικά, ο Ενκε Φεζολάρι: «Βγαίνουμε στη σκηνή εντελώς άοπλοι, με μόνο μας εφόδιο το μητρικό μας «γάλα»».

* Θέατρο Χώρα – Σκηνή Β’ (Αμοργού 20, Κυψέλη). Από τις 10 Οκτωβρίου και για δέκα παραστάσεις, κάθε Παρασκευή (11.45 μ.μ.) και Κυριακή (9 μ.μ.). 15 ευρώ και 10 ευρώ (φοιτ.). [ΕΛΕΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 1 Οκτωβρίου 2010]

«Εναστρο»: Ο μονόλογος της «Περσεφόνης» του Γιάννη Ρίτσου

• Στο πλαίσιο του φεστιβάλ μονολόγων από την «Τέταρτη Διάσταση» του Γιάννη Ρίτσου που διοργανώνει το θέατρο «Συν Κάτι» σύνολο τέχνης, για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του, παρουσιάζεται -από απόψε μέχρι και την Παρασκευή στις 9.15- στο θέατρο Έναστρον (Δεληγιάννη 19 και Μπουμπουλίνας) η παράσταση «Περσεφόνη».

  Ο Γιάννης Ρίτσος με τον δραματικό μονόλογο αποτυπώνει το βασικό δίλημμα ανάμεσα στη ζωή και την αθανασία. Ανάμεσα στα θέλω και τα πρέπει. Ανάμεσα στα όνειρα και την πράξη.

  Η ευκίνητη φαντασία, η γόνιμη δημιουργικότητα και η δυναμική πνευματικότητα του ποιητή διαπερνά την ελληνική ιστορία και φτάνει στο σήμερα μέσα από την αρχαιότητα, τους μύθους και τις παραδόσεις.

  Η σκηνοθεσία είναι του Μανώλη Ιωνά τα σκηνικά του Νίκου Κασαπάκη η μουσική επιμέλεια της Μάρως Θεοδωράκη ενώ τον ρόλο της Περσεφόνης ερμηνεύει η Χριστίνα Καζάζη.

Ρίτσος x 3

 

Από τη «Σονάτα των Ατρειδών» στο Θέατρο της Άνοιξης

Εξαιρετικά γόνιμο, παραστασιακά τουλάχιστον, αποδεικνύεται το «Έτος Ρίτσου», καθώς, μολονότι κοντεύει να εκπνεύσει, μικρότερα και μεγαλύτερα θεατρικά σχήματα, στην Αθήνα αλλά και στην περιφέρεια, συνεχίζουν να εντάσσουν τον θεατρικό Ρίτσο στο ρεπερτόριό τους.

Η σονάτα των Ατρειδών

Με μια παράσταση βασισμένη στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου και τους ήρωες του μύθου των Ατρειδών, έτσι όπως παρουσιάζονται στην συλλογή του Τέταρτη διάσταση, το Θέατρο της Άνοιξης συμμετέχει στις εκδηλώσεις για την εκατονταετηρίδα του ποιητή. Η Σονάτα των Ατρειδών αποτελεί ένα «έργο εν προόδω», το οποίο θα διαφοροποιείται κατά την διάρκεια της θεατρικής περιόδου, σκηνοθετημένο από τον Γιάννη Μαργαρίτη (στον οποίο ανήκει και η δραματουργική επεξεργασία), ντυμένο με τη μουσική και τα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου, με την Χρυσάνθη Δούζη να ερμηνεύει τα κείμενα και τον Κώστα Θωμαΐδη τα τραγούδια. Το σκηνικό και τα κοστούμια είναι του Δημήτρη Κακριδά.

Σονάτα του σεληνόφωτος στο Αγρίνιο

Ως «μία άρια που δεν τραγουδιέται, αλλά ερμηνεύεται θεατρικά» αντιμετωπίζει την παράσταση της Σονάτας του σεληνόφωτος η χορογράφος η Έφη Καρακώστα, που ανέλαβε τη σκηνοθεσία της παράστασης του ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, που παρουσιάζεται το τριήμερο αυτό στο Δημοτικό Θέατρο της πόλης. Τον κύριο ρόλο της γυναίκας αναλαμβάνει η λυρική τραγουδίστρια Τζένη Δριβάλα -η παράσταση είναι πλημμυρισμένη από τη μουσική του Μπετόβεν- και μαζί της ο ηθοποιός-χορευτής Δημήτρης Μόσχος, ενώ τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο Γιώργος Ζιάκας. Οι εκδηλώσεις στο Αγρίνιο θα συνεχιστούν και το επόμενο Σάββατο, με συναυλία του Μανώλη Μητσιά και την Εύα Κοταμανίδου να απαγγέλει ποιήματα του Ρίτσου.

…και στη Θεσσαλονίκη

Με το ίδιο κείμενο η Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» συμμετέχει αυτό το τριήμερο στις εκδηλώσεις «Δημήτρια στα σχολεία», προσφέροντας ελεύθερη είσοδο σε μαθητές στο θέατρο «Αμαλία», όπου ο εμβληματικός ποιητικός μονόλογος του Ρίτσου ερμηνεύεται από την Έφη Σταμούλη (με τη συμμετοχή του Ν. Λουκά), σε σκηνοθεσία του Νικηφόρου Παπανδρέου και σκηνικά της Ιωάννας Μανωλεδάκη. «Η Σονάτα δεν είναι ένα ποίημα πάνω στη μοναξιά», σημειώνει ο σκηνοθέτης, αλλά «ένα ποίημα πάνω στην ποίηση, πάνω στη σχέση της ποίησης με τη ζωή. Της ποίησης, που είναι η παραμυθία για την τραγική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης». [Η ΑΥΓΗ: 06/11/2009]

Αφιέρωμα στο Γιάννη Ρίτσο. Η Χρυσόθεμις μονολογεί

Στο πλαίσιο του αφιερώματος στο Γιάννη Ρίτσο και στη συλλογή του «Τέταρτη Διάσταση», θα παρουσιαστεί το έργο του «Χρυσόθεμις», στις 22 και 23 Οκτωβρίου, στις 10.30μ.μ. στο Θέατρο «Έναστρον» (Μπουμπουλίνας και Δεληγιάννη 19).

Η Ελένη Φίλιππα (δεξιά) και η χορεύτρια Βαλεντίνη Βεργοπούλου.

Ο ποιητής ξεκίνησε το κείμενο αυτό στη Γυάρο (Μάιος 1967), το συνέχισε στη Λέρο και το ολοκλήρωσε στη Σάμο (Ιούλιος 1970).

Σε πρώτο επίπεδο είναι μια αναφορά στη δυναστεία των Ατρειδών, μέσα από τη ματιά μιας γυναίκας. Η Χρυσόθεμις, κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, αφηγείται τα γεγονότα χωρίς χρονολογική συνέπεια, εστιάζοντας στη δική της ζωή και στα δικά της συναισθήματα.

Μια γυναίκα μόνη, απομονωμένη, θεατής τραγικών συμβάντων, που μπορεί να έγιναν τότε, ίσως όμως να συνέβησαν και στη διάρκεια των δύο Μεγάλων Πολέμων, ή στον Εμφύλιο, ή την περίοδο της δικτατορίας.

Το κείμενο είναι καθαρά ποιητικό, συγκινησιακό χωρίς να γίνεται δραματικό, υπόγεια ερωτικό και καθαρά πολιτικό.

Ερμηνεύει η ηθοποιός Ελένη Φίλιππα, πλαισιωμένη από την νεαρή χορεύτρια Βαλεντίνη Βεργοπούλου σε σκηνοθεσία και μουσική Ιάκωβου Δρόσου. Τα σκηνικά – κοστούμια είναι της Παναγιώτας Κοκκορού, οι φωτισμοί του Παναγιώτη Μανούση και η κινησιολογία της Βαλεντίνη Βεργοπούλου.

Στο θέατρο «Εναστρον», από σήμερα «Ορέστης» και «Επιστροφή της Ιφιγένειας» του Γιάννη Ρίτσου

Ο θίασος «ΣΥΝ ΚΑΤΙ» – σύνολο τέχνης θα παρουσιάζει, στο θέατρο «Εναστρον», από σήμερα τον «Ορέστη» και την «Επιστροφή της Ιφιγένειας» του Γιάννη Ρίτσου – δύο από τους κορυφαίους δραματικούς μονολόγους του ποιητή από την «Τέταρτη Διάσταση» – σε μια ενιαία παράσταση με γενικό τίτλο «Η μυστική μοναξιά των Ατρειδών». Τα δύο έργα αποτελούν μια ενότητα: την τραγική περιπέτεια των παιδιών του Αγαμέμνονα, από την ολονύχτια δοκιμασία του Ορέστη πριν αναλάβει το φόνο της μητέρας του ως το οριστικό κλείσιμο του σπιτιού του Ατρέα, χρόνια μετά, τη νύχτα της επιστροφής της Ιφιγένειας από την Ταυρίδα και το σπαρακτικό αποχαιρετισμό των δύο αδελφών. Ο Ορέστης και η Ιφιγένεια ξαναζούν τον τραγικό κύκλο των Μυκηνών μέσα στη σύγχρονη πραγματικότητα . Ο Ρίτσος μεταφέρει τις μυθικές συγκρούσεις των ηρώων στο σήμερα και έτσι υπογραμμίζει την ενότητα και τραγικότητα του Ελληνισμού μέσα στους αιώνες, με τη βοήθεια μιας γλώσσας εκρηκτικά σύγχρονης. Σκηνοθεσία Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, μουσική Σταμάτης Σπανουδάκης, κοστούμια Καλλιόπη Κατσίπη. Ορέστης: Ορέστης Τρίκας. Πυλάδης: Κώστας Βαρσάμης. Φωνή της Ηλέκτρας: Ελένη Κωνσταντίνου. Ιφιγένεια: Χριστίνα Τασκασαπίδου.

Η αραβική «Διάσταση» του Γιάννη Ρίτσου

• Ελληνες και Αιγύπτιοι ηθοποιοί παρουσιάζουν σε Κάιρο και Αλεξάνδρεια παράσταση βασισμένη σε ποίησή του

Εκτός από τη μουσικοθεατρική παράσταση «Μυθική διάσταση», θα προβληθούν και τέσσερα ντοκιμαντέρ για τον Ρίτσο

Με τη συμμετοχή Ελλήνων και Αιγυπτίων ηθοποιών θα παρουσιαστεί στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια η μουσικοθεατρική παράσταση «Μυθική Διάσταση», βασισμένη στο ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου «Τέταρτη Διάσταση» κι ενταγμένη στον φετινό εορτασμό των εκατό χρόνων από τη γέννησή του. Τις δυο αυτές παραστάσεις οργανώνει το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου υπό την αιγίδα της ελληνικής πρεσβείας και ελληνικής κοινότητας Καΐρου. Η πρώτη θα δοθεί στις 26 Οκτωβρίου στο θέατρο Σάιεντ Νταρουίς της Αλεξάνδρειας και η δεύτερη στις 27 του μηνός στο θέατρο Γκομχουρέια της Οπερας του Καΐρου.

Η διευθύντρια του ΕΠΚΚ Μαρία Φραγκή, που έχει κάνει τη σύνθεση των κειμένων και τη σκηνοθεσία, σημειώνει: «Η προσπάθειά μας είναι να αναδειχτεί η συνύπαρξη στο έργο του ποιητή του αρχαίου κόσμου με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Στο σύμπαν του Ρίτσου συνυπάρχουν λειτουργικά και αβίαστα τα προσωπικά βιώματα με τις κοινωνικές αναζητήσεις και συμβαδίζουν τα οικογενειακά τραύματα με τα ιστορικά δράματα. Την ποίησή του χαρακτηρίζουν η ειλικρίνεια και η αλήθεια… Για πολλοστή φορά μάς κατακλύζει η μουσική του, η φιλοσοφία του, η ανθρωπιά και η λαχτάρα του για τη ζωή. Μαθητές του «σοφού» και καυστικού γέροντα παρακολουθούμε τις διαδρομές του, τη ζωή των προσώπων του, τη μυθολογία που δημιουργεί σαν ένας Ομηρος του 20ού αιώνα».

Πριν την παράσταση θα μιλήσουν για τον ποιητή ο δρ Αχμέντ Ετμάν και η πανεπιστημιακός Αλίκη Τσοτσορού. Η μετάφραση στα αραβικά των κειμένων της παράστασης είναι του Χισάμ Νταρουίς, στο πιάνο η Αλκυόνη Μαλεκάκη, που έχει και τη μουσική επιμέλεια. Σκηνικά-κοστούμια οι Σάμαα Ιμπραήμ-Μαρία Φραγκή, μάσκες η Γιάννα Ντερτίμα. Παίζουν Μαρία Λεμπέση (Ηλέκτρα), Γιάννα Ντερτίμα (Τροφός), Σάμαα Ιμπραήμ (Ιφιγένεια), Γιώργος Ρουστέμης (Αγαμέμνων), Αχμέντ Ελ Χενάουι (Ορέστης), Σάντυ Σπυρίδη (Ελένη).

Στο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου έως το τέλος του χρόνου μπορεί να δει κανείς: Τέσσερα ντοκιμαντέρ για τον Γιάννη Ρίτσο, που υπογράφουν οι Μανθούλης, Ποπλάτεφ, Ψαρράς, Χαρωνίτης· εργοβιογραφική έκθεση με τη φροντίδα του Ελληνικού Κέντρου Βιβλίου· έκθεση έργων του Ελευθερίου Μύστακα με θέμα «Ρίτσος και αρχαίος κόσμος». Πληροφορίες στα τηλ. 26441518-26384977, e-mail: helpoka@yahoo.gr

• Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2009

«Δε μου άρεσαν οι «Πέρσες» του Γκότσεφ…»

• Το τέταρτο κουδούνι

• Του Γιώργου Δ.Κ. Σαρηγιάννη, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 6 Αυγούστου 2009

• Ακούω συνεντεύξεις του γεμάτες ανεξικακία, διαβάζω συνεντεύξεις του πλημμυρισμένες από καλοσύνη, βλέπω εξώφυλλά του «… ο λαός κι ο Θεός βοηθός…» με αφορμή το ιστορικό γεγονός – πώς λέμε «χέστηκε η Φατμέ στο Γενί Τζαμί»;  – της μεταπήδησής του απ΄ τον Αlpha στον Αlter και σταυροκοπιέμαι.

• Ο Άγιος Γεώργιος ο Αυτιάς. Όλος ο κόσμος, μια σκηνή… Άλλο ένα άπαιχτο στην Ελλάδα σύγχρονο βρετανικό έργο- σκωτσέζικο για την ακρίβεια- θα παρουσιαστεί στην Β΄ Σκηνή του θεάτρου «Οδού Κεφαλληνίας»- δεύτερο στη σειρά μετά τον μονόλογο «Γράμμα στην κόρη μου» του Άρνολντ Γουέσκερ που σας έγραφα στο προηγούμενο «Τέταρτο Κουδούνι». Η Βίκυ Γεωργιάδου (στη φωτογραφία) θα σκηνοθετήσει την «Απαλλαγή» (1999), ηχηρό συγγραφικό ντεμπούτο της Λίντα ΜακΛίν που της χάρισε πολλά βραβεία καθιερώνοντάς την ως μια απ΄ τις σημαντικότερες γυναικείες φωνές της σύγχρονης αγγλόφωνης δραματουργίας.

• Η ιστορία τριών φίλων που συναντιούνται απρόσμενα ύστερα από είκοσι χρόνια υπεκφυγών και που αναγκάζονται να έλθουν αντιμέτωποι με τα φαντάσματα και τα ένοχα μυστικά της παιδικής τους ηλικίας είναι η ιστορία του έργου. Όπου το σασπένς ενός θρίλερ- τα νήματα της μνήμης ξεμπλέκονται σταδιακά καθώς αποκαλύπτονται γεγονότα του παρελθόντος όπως η κακοποίηση ενός παιδιού απ΄ το μέθυσο πατέρα του, η αποσιώπηση ενός εγκλήματος που έγινε για να σωθεί ένα παιδί απ΄ τη βία και η γέννηση ενός ανεπιθύμητου παιδιού που δόθηκε για υιοθεσίακι η σκληρή γλώσσα ενδίδουν απρόσμενα στην ποίηση και το λυρισμό.

• Το έργο ανεβαίνει σε μετάφραση Χριστίνας Μπάμπου- Παγκουρέλη, με σκηνικά και κοστούμια Κωνσταντίνου Ζαμάνη, σχεδιασμό φωτισμών Μελίνας Μάσχα και μουσική Κώστα Ανδρέου. Στους τρεις ρόλους, Λαμπρινή Αγγελίδου, Άκης Λυρής, Θανάσης Χαλκιάς.

• Δε μου άρεσαν οι «Πέρσες» του Γκότσεφ. Καθόλου- βαρέθηκα. Αλλά ποιος θα ψέξει το Εθνικό Θέατρο για τη διανομή; Πλην των άλλων καλών ηθοποιών, έχουμε και λέμε: ένα Βραβείο Δημήτρης Χορν- ο Δημήτρης Ήμελλος (φωτογραφία)- και τέσσερις υποψήφιοι- Νίκος Κουρής, Λαέρτης Βασιλείου, Βασίλης Ανδρέου, Δημήτρης Παπανικολάου-, δυο Βραβεία Μελίνα Μερκούρη- η Εύη Σαουλίδου κι η Στεφανία Γουλιώτη- και μια υποψήφια- η Κόρα Καρβούνη. Και όλοι/ες στο Χορό ή στον «επταμελή», «χορικό» Αγγελιαφόρο. Άντε να πεις μετά πως οι νέοι ηθοποιοί βεντετίζουν.

Οι στίχοι – το απόσπασμα με τα μαύρα στοιχεία- του Γιάννη Ρίτσου ακούστηκαν στην Μικρή Επίδαυρο. Στην έξοχη παράσταση του Δημήτρη Μαυρίκιου «Το τερατώδες αριστούργημα»- στο ποίημα αυτό άλλωστε ανήκουν: «… μετά μου χρειάστηκε μια βροχερή μέρα/ ένα τρένο στο Βόλο φορτωμένο κάρβουνο/ μια πομπή μουσκεμένων κατάδικων/ τότε που μου ΄φυγε το κασκόλ κι΄ έτρεχα πίσω απ΄ τον καπνό να το πιάσω/ και με νόμισαν ύποπτο και με κράτησαν όμηρο/ και μου ΄φερε η Μαρία ένα μοναδικό τριαντάφυλλο στα καπνομάγαζα/ και δεν ήξερα τι να το κάνω και το ΄φαγα/ κι΄ ύστερα το ΄βγαλα απ΄ τη μύτη μου κι΄ ήταν ένα τριανταφυλλί κουνέλι/ και τότε κατάλαβα πως είμαι ποιητής/ κι επομένως δίκαιος». Την ήξερα. Την Μαρία αυτή, του Ρίτσου.

• Και την αγαπούσα πολύ. Δεν ξέρω αν το ΄ξερε. Δεν ξέρω αν το ΄ξερα. Μ΄ επηρέασε όσο λίγοι. Με την ιδιοφυή τρέλα της. Και τη σωκρατική φιλοσοφία της. Του περιπλανώμενου αλήτη. Που γίνεται αφόρητος, που είναι όμως και λατρεμένος. Και ξέρω καλά πως κι άλλους επηρέασε. Κι ας μη μας άφηνε σε χλωρό κλαρί. Ήξερε ν΄ Αγαπάει, ήξερε να Μισεί. Ήξερε να Πιστεύει. Ήξερε να Ζει. Δε γνώριζε συμβάσεις. Ούτε στα λόγια, ούτε στις πράξεις της. Και μοίραζε ό,τι είχε. Και τριαντάφυλλα. Δεν έγραψε «τίποτα», δε στάθηκε σε κανέναν που ήθελε κάτι να αποτυπώσει απ΄ την- άπιαστη εξάλλου…- πραγματικότητά της, δεν ξέρω ούτε αν θα ΄θελε να τα γράψω αυτά.

• Τη λέγανε Μαρίκα Βασιλάκου, μετά Μαρία Καπόλου, αλλά όλοι, απ΄ όπου κι αν πέρασε- τα πολλά τελευταία της χρόνια στην Δαφνομήλη-, την ήξεραν «Η Μαρίκα». Γεννήθηκε στις 10 Μαΐου του 1920 στον Βόλο, έφυγε, με τον τρόπο που ήθελε, την 1η Μαρτίου του 1999 στην Αθήνα. Και σ΄ έναν τοίχο της Δαφνομήλη κάτι όμορφο της έγραψαν τότε- θα ΄χει σβηστεί πια. Όσο μεγαλώνω τόσο περισσότερο τη θυμάμαι- στο κατάστιχο των Αγίων μου την έχω καταχωρημένη.

• Τίτλος του, «Η πάχνη». Παρουσιάστηκε απ΄ το Εθνικό, την άνοιξη, ως «αναλόγιο», στις φετινές «Αναγνώσεις»- δε θα ΄λεγα πως ευτύχησε ή πως «ακούστηκε», που ΄ναι κι ο σκοπός των «Αναγνώσεων», στη σκηνοθεσία του νεαρού Θέμελη Γλυνάτση… Πρόσφατα ανέβηκε- με μεγάλη επιτυχία, στο Φεστιβάλ Φιλίππων- Καβάλας σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά. Η παράσταση κατεβαίνει το χειμώνα Αθήνα- η πρεμιέρα στις 4 Οκτωβρίου και θα παίζεται έως 14 Δεκεμβρίου-, ως παραγωγή πια του «Δόλιχου» του Δημήτρη Τάρλοου- Δεύτερη Σκηνή-, στο «Πορεία» του.

• Συγγραφείς του, ο Αντώνης κι ο Κωνσταντίνος Κούφαλης που επιμένουν επιτυχώς περιφερειακά- ζουν και εργάζονται μόνιμα στην Καβάλα. Είναι το έκτο τους έργο που παρουσιάζεται απ΄ το ΄99, ήτοι μέσα σε δέκα χρόνια, σε Ελλάδα και Κύπρο- «Φτωχοί και άγιοι» (διασκευή από Παπαδιαμάντη)  σε δυο ανεβάσματα, «Το σπίτι με τα δώρα», «Ο στρατός της Σωτηρίας» επίσης σε δυο ανεβάσματα, «Γυναίκες στα χιόνια» σε τρεις διαφορετικές παραστάσεις, «Μη σκαλίζεις την άμμο» σε «αναλόγιο» (απορώ πώς το συγκεκριμένο, που είναι ίσως και το καλύτερό τους, δεν έχει ακόμα ανεβεί κανονικά).

Σημειώστε πως είναι η δεύτερη συνεργασία των αδελφών Κούφαλη με τον Τάκη Τζαμαργιά- τον περασμένο χειμώνα ανέβασε το «Φτωχοί και άγιοι» στην Κύπρο, για την ΕΘΑΛ(εμεσού).

• Τα σκηνικά είναι του Γιάννη Θεοδωράκη, η κίνηση κι η χορογραφία της Ζωής Χατζηαντωνίου, η μουσική του Δημήτρη Ζαβρού, ο σχεδιασμός φωτισμού της Άννας Μπόη, το ζωντανό βίντεο της Σοφίας Παπαδοπούλου και βοηθός σκηνοθέτη είναι η Σμαρώ Κώτσια. Στους δυο ρόλους, Γιώργος Ντούσης και Μάνος Καρατζογιάννης (κεντρική φωτογραφία από αριστερά).

• Προϊστορία στην Ελλάδα έχουν οι «Εξόριστοι», που, όπως σας έγραφα στο προπερασμένο «Τέταρτο Κουδούνι», θ΄ ανεβάσει στο «Από Μηχανής Θέατρο» η Ρούλα Πατεράκη για το «Συν- Επί (+, x)» του Άκι Βλουτή. Πρωτοπαρουσιάστηκαν τη σεζόν 1971-΄72 απ΄ το ΚΘΒΕ, στην Νέα Σκηνή του, στο θέατρο «Αυλαία» της Θεσσαλονίκης σε σκηνοθεσία Νίκου Ραφτόπουλου. Στην Αθήνα το έργο ανέβασαν η Πέπη Οικονομοπούλου (φωτογραφία)- πρώτη- με το θίασό της «Καθρέφτης» στο θέατρο «Οδού Αντιοχείας» το 1982-΄83 και τη σεζόν 2001-΄02 ο Χρήστος Λύγκας με την ομάδα του «Πρώτες Ύλες» στον Άδειο Χώρο της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού, στο τότε Γκαράζ- την επόμενη επαναλήφθηκε στο «Άλεκτον». Και τον περσινό χειμώνα το ανέβασε, και πάλι στην Θεσσαλονίκη, η Μόνα Κιτσοπούλου με το σχήμα της «Παράθλαση» στο «Studio Παράθλαση».

«Ψωμί, ελευθερία, έρωτας…». Ο Δημήτρης Μαυρίκιος εικονοποίησε με τον καλύτερο τρόπο το ποιητικό σύμπαν του Γιάννη Ρίτσου

Στο μόνο σημείο που διαφωνήσαμε εντελώς με τον σκηνοθέτη Δημήτρη Μαυρίκιο ήταν στο ότι μας προετοίμασε για κάτι «ακατάλληλο» και «προκλητικό». Γιατί αυτό που τελικά είδαμε την περασμένη Παρασκευή και Σάββατο στη Μικρή Επίδαυρο (τη μόνη που λειτούργησε στα Επιδαύρια και γέμισε και τις δύο βραδιές) ήταν η εικονοποιημένη προσωπογραφία του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, βασισμένη στη μεγάλη ποιητική σύνθεση «Τερατώδες αριστούργημα», καμωμένη με αγάπη, ευαισθησία, φαντασία και αισθητική.

Σε μία ώρα και ένα τέταρτο περίπου, όσο διήρκεσε η παράσταση, πέρασαν από τη σκηνή της Μικρής Επιδαύρου στιγμές από τη βιογραφία του ποιητή, από τα πρόσωπα και γεγονότα που τον σημάδεψαν, από πολιτικές στιγμές που σημάδεψαν την προσωπική του ματιά και την ποιητική του έκφραση, από αναζητήσεις φιλοσοφικές, υπαρξιακές, ερωτικές. «Ψωμί, Ελευθερία, Ερωτας…» είναι ο στίχος του Ρίτσου που ακούστηκε από την ντουντούκα σαν άλλη διαδήλωση, σαν το μότο των αναζητήσεών του και όσων τον απασχόλησαν στη ζωή και την ποίησή του.

Το περιβάλλον ενός κινηματογραφικού συνεργείου είχε στηθεί πάνω και γύρω από τη σκηνή και στην τελευταία σειρά των κερκίδων του θεάτρου καθόταν ο ίδιος ο Δημήτρης Μαυρίκιος, δίνοντας τα παραγγέλματα του σκηνοθέτη: «Cut», «Το ξαναπάμε αυτό από την αρχή», «Πιο έντονα»… Η Τατιάνα Παπαμόσχου άρχισε να ξετυλίγει τη βιογραφία του Γιάννη Ρίτσου, η φωνή της Αλέκας Παΐζη έστειλε έναν χαιρετισμό σε όλους, ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος εμφανίστηκε πάνω σ’ έναν γερανό, άρχισε να στροβιλίζεται σχεδόν πάνω από τα κεφάλια μας και «ξαναζωντάνεψε» τον ποιητή, και στη φιγούρα και στην απαγγελία. Εχοντας δει ώρες ατελείωτες πολλά από τα φιλμ που γυρίστηκαν για τον Γιάννη Ρίτσο και έχοντας ακούσει δεκάδες ώρες απαγγελίας του ίδιου, ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος τον «επανέφερε» μπροστά μας χωρίς να τον μιμείται. Δεν ακούγονταν παρά μόνο τα τριζόνια όταν εμφανίστηκαν στη σκηνή η Ράνια Οικονομίδου (ως «Ελένη») και η Λυδία Φωτοπούλου («Σονάτα του σεληνόφωτος») ανεβάζοντας στα ύψη τη συγκίνηση και χαρίζοντας σε όλους μας στιγμές ιδιαίτερης υποκριτικής ευαισθησίας, ενώ η Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη κατάφερε να ανατρέψει την εμβληματική μελοποιημένη μνήμη όλων μας για τον «Επιτάφιο», παρουσιάζοντας θεατροποιημένη τη γνωστή φωτογραφία που ενέπνευσε τον Ρίτσο και δίνοντας μια σπαρακτική και θρηνητική ερμηνεία του ποιήματος.

«Τώρα έχω μια καλή εικόνα για τον Ρίτσο», είπε βγαίνοντας μία από τους θεατές. Ο Δημήτρης Μαυρίκιος κατάφερε να δώσει, με το δικό του θεατρικό ύφος, τις συγκρούσεις και τις αγωνίες του Γιάννη Ρίτσου για την ποίηση, για την πολιτική, για τον έρωτα. Και να μας τον ξαναγνωρίσει με τη συμβολή του θεάτρου. Κι ας υπήρχαν σκηνές που φάνηκαν να «κλείνουν το μάτι» στις αισθητικές του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, κι ας ήταν στιγμές που τα πολλά πρόσωπα και η πολλή σκηνική δράση εμπόδιζαν την ποίηση να ξεχωρίσει. Ηταν κι αυτά μέρος του πληθωρικού ποιητικού σύμπαντος του Γιάννη Ρίτσου. Ο Δημήτρης Μαυρίκιος και οι ηθοποιοί του έκαναν την έκπληξη στα φετινά Επιδαύρια. Γι’ αυτό και υπάρχουν σκέψεις η παράσταση να παρουσιαστεί και στην Αθήνα, εφόσον οι υποχρεώσεις των ηθοποιών το επιτρέπουν. Το αίτημα, πάντως, είναι υπαρκτό.

• Πεσμένο διήμερο

Η ακύρωση της παράστασης του Αμος Γκιτάι με την Ζαν Μορό άφησε έντονα τα ίχνη της στα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και την κίνηση της περιοχής της Επιδαύρου. Ακυρώσεις υπήρξαν πολλές, το θέατρο της Μικρής Επιδαύρου χωράει το πολύ 1.000 άτομα και παρότι σχεδόν γέμισε και τις δύο ημέρες δεν στάθηκε ικανό να καλύψει το κενό της κίνησης αυτών των ημερών. «Είναι κακό για το Φεστιβάλ», έλεγαν οι επιχειρηματίες στην Παλιά Επίδαυρο.

Τα ποιήματα που ακούστηκαν στη διάρκεια της παράστασης ήταν αποσπάσματα από τα: «Τερατώδες αριστούργημα», «Γκραγκάντα», «Ρωμιοσύνη», «Κιγκλίδωμα», «Ισως να ’ναι κι έτσι», Σφραγισμένα μ’ ένα χαμόγελο», «Ελένη», «Αρίοστος ο Προσεχτικός αφηγείται στιγμές του βίου του και του ύπνου του», «Τειρεσίας», «Επιτάφιος», «Η σονάτα του σεληνόφωτος».

• Της Ολγας Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28/07/2009

Φινάλε με… αριστούργημα

• Υψηλής αισθητικής και θεατρικού γούστου το «Τερατώδες αριστούργημα» του Γιάννη Ρίτσου σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου, που έριξε την αυλαία στη Μικρή Επίδαυρο. «Διαβάζω ανάποδα τις λέξεις, βρίσκω το σωστό νόημά τους», γράφει ο Γιάννης Ρίτσος στο «Τερατώδες αριστούργημα».

• Ο Δημήτρης Μαυρίκιος, δεν ξέρουμε πώς διάβασε τις λέξεις του έργου, το σωστό (θεατρικό) νόημά τους πάντως το βρήκε, σε μία παράσταση καθ’ όλα απολαυστική, υψηλής αισθητικής και θεατρικού γούστου, που παρουσιάστηκε την Παρασκευή και το Σάββατο στη Μικρή Επίδαυρο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος

Ο σκηνοθέτης «καταδύθηκε» σε αυτό το έργο-ποταμό των 10.000 λέξεων -από το οποίο δανείστηκε τον τίτλο και τον κορμό της η παραγωγή- και μας αποκάλυψε το «αριστούργημα». Δεν περιορίστηκε ωστόσο μόνο στο εν λόγω κείμενο, αφού χρησιμοποίησε -έξοχα δοσμένα στη ροή- αποσπάσματα από τη «Ρωμιοσύνη», την «Τέταρτη διάσταση», το «Κιγκλίδωμα», τον «Επιτάφιο», αλλά και μία μαρτυρία της Λούλας Ρίτσου-Γλέζου για τα παιδικά χρόνια του αδελφού της Γιάννη Ρίτσου, από τη φωνή της αξέχαστης Αλέκας Παϊζη κ.ά., όλα όμως ενταγμένα με τέτοιο τρόπο στην παράσταση ώστε να μην υπάρχει ούτε μία μουντζούρα, μόνο καθαρότητα και διαύγεια.

Τα γνωστά θέματα του ποιητή, ο θάνατος και η αντιπαλότητα μαζί του, η επανάσταση, η οικογένειά του με τη δραματική μοίρα, οι άνθρωποι που αγάπησε και τον αγάπησαν, πάνω απ όλα και πριν απ όλα η ίδια η ποίηση διέτρεχαν το κείμενο, τον λόγο, τις σκηνές. Σκηνές σχεδιασμένες στη λεπτομέρειά τους, που αναπτύχθηκαν μέσα σε ένα κινηματογραφικό πλατό (σκηνικά Δημήτρης Πολυχρονιάδης, κοστούμια Εύα Νάθενα). Ο Γιάννης Ρίτσος-Λάζαρος Γεωργακόπουλος, υπέροχος με το κοστούμι του, θύμιζε κι εμφανισιακά τον ποιητή. Οι «γυναίκες» του Ρίτσου έλαμψαν. Η «Ελένη»-Ράνια Οικονομίδου υπέροχη. Η Γυναίκα με τα μαύρα από τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» της Λυδίας Φωτοπούλου εξαιρετική. Η Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη ερμήνευσε κατά τέτοιον τρόπο τον «Επιτάφιο» κι ήταν σαν να τον ακούγαμε πρώτη φορά.

Ο τελευταίος από τους βασικούς άξονες του «Τερατώδους» αριστουργήματος είναι ο Ερωτας. Στην παράσταση το κομμάτι αυτό αποδόθηκε δίχως καθόλου πρόκληση (οι εμφανίσεις του γυμνού άντρα -Γιάννη Κότσιφα δίπλα στη φωτογραφική-αντίκα ήταν ελάχιστες, σύντομες και απολύτως θεατρικές) με τα «χρώματα» και τα αισθήματα που απαιτούσε ο λόγος του Ρίτσου.

Ο θίασος με τα κόκκινα τετράδια στην ορχήστρα υπό τους ήχους του «Ρέκβιεμ» του Μότσαρτ έγραψε το φινάλε της παραγωγής, την οποία χειροκρότησαν θερμά περίπου 700 θεατές στην πρεμιέρα. Το «Τερατώδες αριστούργημα» έγραψε το φινάλε των εκδηλώσεων της Μικρής Επιδαύρου. Το Φεστιβάλ Αθηνών θα πρέπει να βρει τρόπο να το ξαναπαρουσιάσει.

• Αντιγόνη Καράλη, ΕΘΝΟΣ, 27/07/2009