Μιλτιάδης ο ατυχής

• Γ.Δ.Κ.Σ., ΤΑ ΝΕΑ, Πέμπτη 15 Ιουλίου 2010

Κι εγώ που νόµιζα πως το «πρόβληµα» έχει πια λυθεί…

Και πως ο Μ. Χουρµούζης του «Τυχοδιώκτη» και του «Υπαλλήλου» και των άλλων κωµωδιών από ετών ταυτοποιήθηκε και πως ξεκαθάρισε το θέµα ότι το Μ., το αρχικό του βαφτιστικού του µε το οποίο υπέγραφε, σήµαινε Μιλτιάδης και όχι Μιχαήλ όπως νοµιζόταν κάποτε. «Εντούτοις, η εποχή αυτή µέσα 19ου αιώνα , εποχή “ξενόπληκτη” και για το θέατρο, τον αγνόησε πλήρως. Και τον αγνόησαν τον θεατρικό συγγραφέα Μιλτιάδη Χουρµούζη και τα περίπου εκατό χρόνια που ακολούθησαν. Τόσο που να αγνοείται ακόµα και το βαφτιστικό του, µια που το αρχικό Μ. µε το οποίο υπέγραφε είχε εκληφθεί ως Μιχαήλ ενώ επρόκειτο για Μιλτιάδης» έγραφα ήδη στη στήλη στις 18/1/2005. Και όµως, όλος ο Τύπος τις µέρες αυτές έχει γεµίσει µε «Μιχαήλ Χουρµούζη» µε αφορµή την παράσταση του Βασίλη Παπαβασιλείου «Ο Τυχοδιώκτης… βασισµένος στον Χουρµούζη» στο Φεστιβάλ Αθηνών. Ακόµα και εµείς στην «Ατζέντα» έτσι το είχαµε. Υστερα από mail του καλού συναδέλφου «Δρώμενα» Νίκου Λαγκαδινού που µου το επεσήµανε, ανακάλυψα πως το κακό άρχισε από την ιστοσελίδα του Ελληνικού Φεστιβάλ. Η οποία ακόµα δεν είχε ενηµερωθεί για το όνοµα του Χουρµούζη… Και όπου φαρδιά – πλατιά αναγράφεται «Μιχαήλ Χουρµούζης». Ολοι οι άλλοι ακολούθησαν. Είναι αργά πια, αλλά από τώρα και στο εξής ας προσέχουν περισσότερο. Κάτι τέτοιες «ασήµαντες λεπτοµέρειες» εκθέτουν.

Μιλτιάδης [και όχι Μιχαήλ] Χουρμούζης!!!

• Αγράμματοι γράφουν το πρόγραμμα του Ελληνικού Φεστιβάλ!

Οχι, δεν κάνουμε τους φωστήρες. Απλώς περιμέναμε μέρες τώρα κάποιος ή κάποια από αυτούς ή αυτές που έχει ο κύριος Λούκος [άσχετος με το ελληνικό θέατρο] προσλάβει για συνεργάτες, να δουν το λάθος και να το διορθώσουν. Ωστόσο, κανείς ή καμιά δεν το πήρε χαμπάρι. Λοιπόν, χρειάζεται να τους δικαιολογήσουμε; ΟΧΙ! Ας φροντίσουν άπαντες και άπασες που υμνολογούν τον κύριο Λούκο να διαβάσουν λιγάκι παραπάνω και να δουν την τύφλα τους. Διαβάζω σήμερα στην ιστοσελίδα το πρόγραμμα για την παράσταση του Βασίλη Παπαβασιλείου. Διαβάστε κι εσείς:

• Αγωνιστής του ’21, ο Κωνσταντινουπολίτης Μιχαήλ Χουρμούζης στηλίτευσε στη συνέχεια ως πολιτικός και συγγραφέας τις οθωνικές κυβερνήσεις και τις αυθαιρεσίες ντόπιων και ξένων…

Καλά, ακόμη δεν μάθανε ότι ο Χουρμούζης ονομαζόταν Μιλτιάδης; Τους προτρέπω να αναζητήσουν τη μελέτη με τίτλο «Ο Μιλτιάδης Χουρμούζης στην πόλη της Λαμίας», που την έχει επιμεληθεί ο φιλόλογος – ιστορικός Δημήτρης Θ. Νάτσιος ο οποίος προσεκτικά «ανιχνεύει» – με χρονολόγιο και αναλυτικά – την εικοσάχρονη παρουσία του συγγραφέα στη Λαμία. Ο τόμος συμπληρώνεται με κείμενα του Πάνου Σκουρολιάκου, του Κώστα Γεωργουσόπουλου, αναδημοσιεύσεις κειμένων του Τάσου Λιγνάδη και του Δημήτρη Σπάθη, ντοκουμέντα, βιβλιογραφία, παραστασιογραφία της Εύας Γεωργουσοπούλου, καθώς και ολόκληρο το κείμενο του «Λεπρέντη» από την έκδοση του 1835.

• ΥΓ. Βρε Δηώ, πώς και δεν το είδες εσύ!

Ένα επίκαιρο έργο του… 1836!

«Η Μονόπολη όπου πουλιέται και αγοράζεται η Ελλάς» στην σύγχρονη εκδοχή του «Υπάλληλου» του Χουρμούζη

Με ένα έργο εξαιρετικά επίκαιρο, που έρχεται από το μακρινό… 1836 η σκηνοθέτις Κυριακή Σπανού φαίνεται να λέει μαζί με τον Μ. Χουρμούζη: «Αφού τα έψαλα στους ξένους, σειρά έχουν οι δικοί μας»… Έτσι, από σήμερα και μέχρι το τέλος του μήνα παρουσιάζει στο θέατρο «Άλεκτον» τον Υπάλληλο, που ο Κωνσταντινουπολίτης αυτοδίδακτος σατιρικός συγγραφέας και βουλευτής έγραψε έξι μόλις χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, προκειμένου να καυτηριάσει τους αδηφάγους ανώτατους κρατικούς υπαλλήλους. Δίνοντας στη δική της παράσταση τη μορφή περφόρμανς, τρεις ηθοποιοί υποδύονται τους 12 βασικούς ρόλους του έργου και μέσα από μια εναλλαγή «μασκών» αφηγούνται τον γελοίο αλλά και αμείλικτο μηχανισμό της διαφθοράς και της απάτης που θεσμοποιήθηκε μαζί με το ίδιο το κράτος. «Κεντρική εικόνα του έργου είναι η Monopoly όπου πουλιέται και αγοράζεται η Ελλάς», σημειώνει η σκηνοθέτις. «Η παρέλαση της ευφυΐας που ξεδιπλώνεται στην επινόηση της καλύτερης μεθόδου εξαπάτησης του άλλου, του συμπολίτη, σε έναν ανταγωνισμό απάτης, είναι ανησυχητικός. Η υποκρισία, το τέχνασμα και η παντελής έλλειψη ενδοσκόπησης -τι κωμικά πρόσωπα θα ήταν άλλωστε;- κυριαρχούν. Μπορεί κανείς βλέποντας το Χουρμούζη να κάνει τη θλιβερή διαπίστωση: σαν να μην πέρασε μια μέρα… εδώ και 200 χρόνια στα θέματα της κρατικής διαφθοράς». Γι’ αυτό, οι τρεις ηθοποιοί (Αντώνης Γκρίτσης, Στάθης Μαντζώρος και Χάρης Φλέουρας) της παράστασης Ο (εθνικός) υπάλληλος, στο φινάλε, τραγουδούν εκ μέρους του… συγγραφέα: «Τώρα με θυμηθήκατε που ήρθε αυτή η κρίση!» Τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελήθηκε η Ολυμπία Σιδερίδου, τη μουσική ο Κώστας Βόμβολος και τη χορογραφία η Κωνσταντίνα Μικρούτσικου.

Δύο αιώνες υπαλληλίκι στη διαφθορά

• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

• Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 28 Απριλίου 2010

Είναι τραγικό. Ο «Υπάλληλος» του Μ. Χουρμούζη γράφτηκε το 1833. Σήμερα, 177 χρόνια μετά, με την Ελλάδα υπό την «μπότα» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, είναι περισσότερο επίκαιρος από την εποχή που συνεγράφη. Τότε που το ελληνικό κράτος -«νεοσσός»- βρισκόταν σε δεινή θέση και πάσχιζε να του καταβληθεί το δεύτερο «σωτήριο» δάνειο.

Αντώνης Γκρίτσης, Στάθης Μαντζώρος και Χάρης Φλέουρας. Οι τρεις ερμηνευτές 33 χαρακτήρων.

Δεν σκέφτηκε ακριβώς έτσι η σκηνοθέτρια του έργου, Κυριακή Σπανού, που πέρσι έκανε αίσθηση με τον «Αραβοϊσραηλινό Τσελεμεντέ» του Ρόμπιν Σόανς. Το σατιρικό θεατρικό έργο του Χουρμούζη το είχε βάλει στο πρόγραμμα νωρίτερα. Αλλωστε, οι διεφθαρμένοι μηχανισμοί της εξουσίας, με το ένα σκάνδαλο να ξεσπά και να κουκουλώνει ακαριαία το άλλο, είναι εγχώρια καθημερινότητα τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια.

Ο «Υπάλληλος» ανεβαίνει τελικά ως «(Εθνικός) Υπάλληλος» στις 4 Μαΐου στο «Αλεκτον» για 12 μόλις παραστάσεις, επιχειρώντας το ακατόρθωτο. Τρεις ηθοποιοί, ο Αντώνης Γκρίτσης, ο Στάθης Μαντζώρος και ο Χάρης Φλέουρας, θα υποδύονται τους περισσότερους από τους 33 ρόλους του. Μέσα από την εναλλαγή «μασκών» αφηγούνται τον γελοίο μηχανισμό της διαφθοράς και της απάτης που «λες και θεσμοποιήθηκε μαζί με την ίδρυση του κράτους», σχολιάζει η σκηνοθέτρια. Κεντρική εικόνα του έργου είναι η Monopoly, στην οποία πουλιέται και αγοράζεται η Ελλάς.

«Με εντυπωσίασε που ο Χουρμούζης είχε το 1833 ένα τόσο διαυγές βλέμμα πάνω στα δημόσια πράγματα», τονίζει η Κυριακή Σπανού. «Βλέποντας το έργο του, το πιθανότερο να κάνετε τη θλιβερή διαπίστωση: σαν να μην πέρασε μια μέρα εδώ και περίπου 200 χρόνια στα θέματα της κρατικής διαφθοράς. Υπάρχουν εντυπωσιακές αναλογίες με τη σημερινή κατάσταση. Υπάρχουν ακόμα και ατάκες που μοιάζουν σημερινές. Ο Χουρμούζης αναλύει με πολύ μεγάλη ακρίβεια τον μηχανισμό των πελατειακών σχέσεων και της διαπλοκής που υπάρχει στο ελληνικό κράτος από καταβολής του!».

Το έργο γράφτηκε μόλις έξι χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Ο Χουρμούζης, αγωνιστής του 1821, αυτοδίδακτος συγγραφέας και βουλευτής Φθιώτιδας από το 1851 ώς το 1854, το συγγράφει εν θερμώ. Είχε βγει απ’ τα ρούχα του με τη ραγιάδικη κουτοπονηριά, η οποία σέρνεται απαράλλαχτη ώς τις μέρες μας. Αργότερα, μάλιστα, που θα εκλεγεί και βουλευτής θα απογοητευτεί ακόμα περισσότερο και θα αποχωρήσει πικραμένος για τη γενέθλιο Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος, άλλωστε, το δηλώνει: «Αφού τα έψαλα στους ξένους, σειρά έχουν οι δικοί μας». Δικοί μας δεν είναι άλλοι απ’ τους ανώτατους κρατικούς υπαλλήλους. Οπως ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου του, ο κύριος Ολυμπιάδης, που ξετυλίγει το μέγεθος της ιδιοτέλειάς του ενώ μηχανεύεται «μεθόδους» για να αυξηθεί από τον αντιβασιλέα του Οθωνα, ο μισθός του.

Οι εμφανείς δραματουργικές αδυναμίες του κειμένου, σύμφωνα με τη σκηνοθέτρια της παράστασης, «ισοφαρίζονται» από την αιχμηρότητα του περιεχομένου και την ολοζώντανη απαστράπτουσα γλώσσα. «Δεν μπόρεσε να τα δει τα έργα του ο Χουρμούζης στη σκηνή για να διορθώσει τη δραματουργία. Ανέβηκε μια παράσταση του «Λεπρέντη» του για 3-4 μέρες το 1836, αλλά έκτοτε ο συγγραφέας έπεσε στην αφάνεια», εξηγεί η Σπανού. «Ομως, η γλώσσα του μας κάνει να καταλάβουμε πόσες χαμένες ευκαιρίες ήταν η καθαρεύουσα», προσθέτει. «Στον «Υπάλληλο» έχουμε ένα σπουδαίο μίγμα ομιλουμένης της εποχής με τύπους καθαρευουσιάνικους και τούρκικες επιρροές. Είναι μια πολύ ζωντανή γλώσσα, η οποία δυστυχώς αργότερα «στραμπουλήχθηκε»».

Η «μικρή δραματουργική επέμβαση» της παράστασης οδηγεί τον Ολυμπιάδη στην πτώση του. Ο Χουρμούζης τον άφηνε ανέγγιχτο. Σαν να προέβλεπε ακόμα και το μέλλον.

Είστε μάλλον πιο αισιόδοξη ή λιγότερο θυμωμένη από τον Χουρμούζη, ο οποίος, περισσότερο απαισιόδοξος ή ρεαλιστής, διατήρησε τον κύριο Ολυμπιάδη στη θέση του.

«Αμα είσαι μητέρα, δεν μπορείς να είσαι απαισιόδοξη. Χρειάζεται, όμως, να ξανασκεφτούμε πάνω στην ταυτότητά μας, χωρίς κλισέ και περιορισμούς. Να ξαναδούμε στη σημερινή δύσκολη συγκυρία με ένα καινούργιο, καθαρό βλέμμα τα πράγματα για να επαναπροσδιορίσουμε τα επόμενα βήματά μας».

info: Σκηνικά-Κοστούμια: Ολυμπία Σιδερίδου. Μουσική: Κώστας Βόμβολος. Χορογραφία: Κωνσταντίνα Μικρούτσικου.