Εργο του Κανιάρη «ανεβαίνει» στη σκηνή

• «ΠΡΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΙΝ…», ΔΥΟ ΜΕΡΕΣ ΔΩΡΕΑΝ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

• Ο Βλάσης Κανιάρης ζούσε στο Βερολίνο όταν δημιούργησε τους «Μετανάστες», τα έργα-εγκαταστάσεις μεγάλων διαστάσεων που περιόδευσαν ανά την Ευρώπη τη διετία 1975-76. Δεν ήταν καθόλου τυχαία η επιλογή του.

Το έργο του Κανιάρη και οι δύο βουβοί ηθοποιοί, Δαυίδ Μαλτέζε και Ελευθερία Ρουσάκη Ο Κανιάρης «εικονογραφούσε» τους συμπατριώτες του, που εγκατέλειπαν την πατρίδα από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 και εξής για να δουλέψουν, συνήθως κάτω από άθλιες συνθήκες, ως ανειδίκευτοι εργάτες στις βιομηχανίες των αναπτυγμένων χωρών του Βορρά, και κυρίως στη Γερμανία. Εκπατρισμένος και ο ίδιος για χρόνια, θα πρέπει να ένιωθε πολύ κοντά τους.

Τα έργα σήμερα είναι πολύ γνωστά και πολυταξιδεμένα. Ανδρείκελα από σύρμα, συνήθως ακέφαλα και κάποτε χωρίς καθόλου στέρνο, σε φυσικό μέγεθος, ντύθηκαν με τα τριμμένα ρούχα και παπούτσια των μεταναστών, κράτησαν τις βαλίτσες της ανέχειάς τους. Η οξεία κριτική του απέναντι στην κοινωνία, όπως διαμορφωνόταν, στη μεταπολεμική Ευρώπη αποδεικνύεται σήμερα αποκαλυπτικά προφητική.

Μέσα σ’ αυτά τα βουβά περιβάλλοντα, ο θεατής μπορούσε να περιπλανηθεί ελεύθερα, να ταυτιστεί με τα άτομα που είχαν εμπλακεί σε μια ιστορική εξέλιξη, την οποία δεν ήλεγχαν. Διαμορφώνοντας μια πραγματικότητα μέσα στην πραγματικότητα, ο Κανιάρης μετέτρεψε τα απορρίμματα σε ιστορική μνήμη και ελπίδα.

Το έργο του «Ανθρωπος με ποδήλατο», από την ενότητα «Μετανάστες ή Φιλοξενούμενοι Εργάτες» του 1973, «πρωταγωνιστεί» απόψε και αύριο στη σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Αποτελείται από μια ανδρική φιγούρα σε φυσικές διαστάσεις, χωρίς κεφάλι. Στα χέρια του, που είναι ακουμπισμένα πίσω, κρατά μια εφημερίδα. Ενώ μπροστά του έχει ένα παλιό τσακισμένο ποδήλατο και μια σακούλα με χρώματα και λαδομπογιές.

Δύο πρόσωπα, ο ένας μετανάστης και η άλλη ξεναγός, συνυπάρχουν με το έργο του κορυφαίου Ελληνα εικαστικού και, βουβοί και οι ίδιοι σαν κι αυτό, εκφράζουν «σωματικά την ανάγκη και την αγωνία τους, διεκδικούν να «παραμείνουν…», να «φιλοξενηθούν…», να «εγκατασταθούν…»», όπως εξηγεί ο καλός ηθοποιός Γιάννης Τσορτέκης που είχε τη σύλληψη, ανέλαβε τη δραματουργική επεξεργασία και συν-σκηνοθετεί την εγκατάσταση-περφόρμανς με τον χορογράφο Φώτη Νικολάου.

Αρχικά, η ιδέα προοριζόταν για το φεστιβάλ Puzzle της Αθήνας, που εμπλέκει και αφορά κατά προτεραιότητα μετανάστες. Ομως το φεστιβάλ ακυρώθηκε, ευτυχώς όχι και η εγκατάσταση-περφόρμανς «Προς εγκατάστασιν…», όπως τιτλοφορείται αυτό το «δημόσιο έργο» καταγγελίας και διαμαρτυρίας. «Οι ήρωες, όπως και το ίδιο το έργο, επιθυμούν να μην ξαναμπούν στο κιβώτιο, αναζητούν έναν τόπο, έναν χώρο να εγκατασταθούν, μέσα στον ίδιο δεδομένο χώρο. Η σύγκρουσή τους, αναπόφευκτη. Δεν υπάρχει επιστροφή για κανέναν», εξηγεί ο Γ. Τσορτέκης. Και γιατί επέλεξε να τους παρουσιάσει στη σιωπή; «Γιατί πλέον έχουν εξαντλήσει όλα τα περιθώρια του λόγου. Και δεν κατάφεραν να πείσουν κανέναν». Και τις δύο μέρες το «δημόσιο έργο», όπως το χαρακτηρίζει, έχει δωρεάν είσοδο για το κοινό και είναι μια συνειδητή επιλογή που δεν υπαγορεύτηκε από την οικονομική ύφεση. Τον μετανάστη υποδύεται ο Γεωργιανός ηθοποιός Δαυίδ Μαλτέζε, ενώ την ξεναγό η Ελευθερία Ρουσάκη. Τα σκηνικά-κοστούμια είναι του Κένι ΜακΛέλαν, οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη. Τι έχει αλλάξει άραγε στις τέσσερις δεκαετίες που μεσολαβούν από το ’70; «Ο ξεριζωμός, η προσφυγιά, η μετανάστευση, η απόγνωση, αλλά και η ελπίδα εξακολουθούν να ορίζουν τον άνθρωπο-μάρτυρα που υπομένει στη σιωπή τη λύτρωσή του…», καταλήγει ο Γιάννης Τσορτέκης. Και δυστυχώς έχει δίκιο.

* Εναρξη στις 9 μ.μ. (Θέατρο Νέου Κόσμου, Αντισθένους 7 & Θαρρύπου). Διάρκεια 40 λεπτά. *

• Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010