Δημοτικό Θέατρο Πειραιά: «Εισιτήριο» στο εργοτάξιο

Το αρχιτεκτονικό κόσμημα του Λαζαρίμου, κλειστό από το σεισμό του ’81, προετοιμάζεται πυρετωδώς για την επόμενη, αντάξια της ιστορίας του, πρεμιέρα

• Της Νατάσας Σινιώρη
  Φωτο: Σπύρος Δεληβοριάς

Mπαίνοντας σήμερα στο θέατρο των 9.300 τ.μ., προσπαθώ να το φανταστώ πλημμυρισμένο από θεατρόφιλους που κατέφθαναν στον Πειραιά από όλες τις γωνιές της Ελλάδας για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις που άφησαν εποχή. Δύσκολο. Βρίσκομαι μέσα σε ένα εργοτάξιο. Οι εργασίες «τρέχουν» πλέον με γρήγορους ρυθμούς. Περπατώ μέσα στη σκόνη και στις λάσπες, στα αιωρούμενα καλώδια και στα σίδερα, προσέχοντας τα βήματά μου. Ενα στραβοπάτημα αρκεί για να βρεθώ στο κενό.

Οι μηχανικοί, αρχιτέκτονες, συντηρητές, όσοι εμπλέκονται στο έργο, με «όπλα τους» λίγες φωτογραφίες της εποχής, πληροφορίες από εφημερίδες του τότε και όσα αποκάλυψε η «αποκαθήλωση» των στρωμάτων διακόσμησης, συνεχίζουν ακάθεκτοι την προσπάθεια αναστήλωσης, η οποία πραγματοποιείται από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού.

Το Δημοτικό Θέατρο -σήμα κατατεθέν της πόλης του Πειραιά- θεωρείται σήμερα ένα από τα πιο αξιόλογα δείγματα της δημόσιας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Εργο του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμου, θεμελιώθηκε το 1884 από τον δήμαρχο Αριστείδη Σκυλίτση Ομηρίδη και εγκαινιάστηκε έντεκα χρόνια αργότερα, το 1895. Στην πλατεία, στα θεωρεία και στους εξώστες χωρούσαν 1.300 – 1.500 θεατές.

Ο αρχιτέκτονας έδωσε στο έργο του καθαρούς όγκους με δύο κυρίαρχα στοιχεία, το επιβλητικό πρόπυλο της εισόδου και την αετωματική στέγη, καθώς και επιμέρους στοιχεία, όπως είναι οι ψευδοπαραστάδες με τα κορινθιακά επίκρανα στους ορόφους. Κάνω μια βόλτα και, υπό τους ήχους ενός τρανζίστορ που κρατάει συντροφιά στους εργάτες και των θορύβων από τις εργασίες, θαυμάζω όσες διακοσμητικές οροφογραφίες δεν είναι καλυμμένες με πανιά.

Η αρχιτεκτονική αξία του θεάτρου έχει αναγνωριστεί ήδη από το 1980 όταν ορίστηκε προστευόμενο μνημείο «ως έργο τέχνης». Από το 1981 παραμένει κλειστό καθώς μετά το σεισμό κηρύχθηκε ετοιμόρροπο. Εγιναν οι απαραίτητες εργασίες υποστύλωσης για να μην καταρρεύσει και ουσιαστικά η αποκατάσταση άρχισε το 2008 και προβλέπεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2011.

• Η σκηνή – επίτευγμα της τεχνολογίας

Σκέφτομαι ότι στους διαδρόμους αυτούς περπάτησαν κάποτε μεγάλοι σκηνοθέτες, όπως ο Ροντήρης, ο Κουν, ο Σολομός, ο Καραντινός και ο Μιχαηλίδης και στη σκηνή του -τεχνολογικό επίτευγμα της εποχής- ενσάρκωσαν μοναδικούς ρόλους ηθοποιοί όπως ο Μάνος Κατράκης και ο Αλέκος Αλεξανδράκης. «Η σκηνή, πλάτους 12 μέτρων και βάθους 18 μ., είναι κάτι τι έκτακτον δι’ ελληνικόν θέατρον», έγραφε η Νέα Εφημερίς τις μέρες των εγκαινίων (15/3/1895). «Το δάπεδον ταύτης είναι άπαν κινητόν, παρέχον ευκολίας και διά τα πολυπλοκότερα των θεαματικών έργων….. Διά των ποικίλων άνωθεν και κάτωθεν μηχανημάτων δύναται μετά καταπληκτικής ευχερείας να εκτελώνται παντός είδους εναέριοι και υποχθόνιοι εμφανίσεις».

«Εχει διασωθεί περίπου το 60% των μηχανισμών της σκηνής», επισημαίνει ο αρχιτέκτονας κ. Μάριος Μιχαηλίδης που μας ξεναγεί. «Σκοπός μας είναι να τη διατηρήσουμε αποκαθιστώντας τα φθαρμένα τμήματά της. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός που βρέθηκε διατηρείται και ανακατασκευάζεται. Θα είναι το μοναδικό θέατρο στην Ελλάδα, ακόμα και στα Βαλκάνια, το οποίο θα έχει αναφορές στον 19ο αιώνα και θα μπορεί να φιλοξενεί παραστάσεις της εποχής».

Τι έχει εντυπωσιάσει περισσότερο την ομάδα των ανθρώπων που ασχολούνται με το δύσκολο αυτό έργο της αναστήλωσης; Η ποιότητα της ξυλείας που έχει χρησιμοποιηθεί. Ο γνωστός σκηνοθέτης όπερας, σκηνογράφος και σχεδιαστής θεάτρων Νίκος Πετρόπουλος, ο οποίος έχει σχεδιάσει και τους καινούργιους μηχανισμούς, εξηγεί: «Αν και το θέατρο βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, φαίνεται να μην το έχει επηρεάσει η υγρασία. Είναι εκπληκτικό. Οι μηχανισμοί, τα τεράστια ταμπούρα και οι ξύλινοι τροχοί, όλα έχουν παραμείνει άθικτα. Δεν έχουν προσβληθεί από τις γνωστές ασθένειες του ξύλου. Δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο».

Οι προτάσεις του για να γίνει το θέατρο ένα ευρύτερο μορφωτικό κέντρο, και μάλιστα πρότυπο, είναι πολλές. «Η σκηνή είναι ένα πολυεργαλείο. Ο μηχανισμός θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα έτσι ώστε να διοργανώνονται μικρές αναπαραστάσεις ανεβασμάτων μπαρόκ: να κινούνται τα σκηνικά, να υπάρχουν κούκλες με κοστούμια, να ακούγεται μουσική και μέσα από οθόνες οι θεατές να παρακολουθούν τη λειτουργία των μηχανισμών υποσκηνίου σε πραγματικό χρόνο. Πρόκειται για το μοναδικό θέατρο στην Ελλάδα -και ένα από τα ελάχιστα δείγματα τα οποία διασώζονται στην Ευρώπη- με μηχανισμούς θεάτρου μπαρόκ. Και μου κάνει εντύπωση που την εποχή εκείνη στον Πειραιά, σε μια Ελλάδα όπου ακόμα δεν υπήρχε το Εθνικό Θέατρο, είχαν φτάσει σε ένα τέτοιο επίπεδο τεχνολογίας!»

«Γνώρισα το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά από το δημοτικό, ως μαθητής των Σχολών Αυγέρη, στην Αγιά Σοφιά του Πειραιά, όταν μας πήγαιναν να δούμε κουκλοθέατρο, έξι ή επτά χρονών», γράφει στο βιβλίο του «Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Θέατρο και Πόλη» ο ιστορικός τέχνης Νίκος Αξαρλής. «Ηταν κάτι το μεθυστικό. Ονειρώδες. Μεγαλειώδες».

Πηγή: Περιοδικό «Κ» [Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ]

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά: Η αναγέννηση ενός μύθου

• Στο σύμβολο της πόλης είναι αφιερωμένο το περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΑ

Κύρια όψη και πρόπυλο (γραφική απεικόνιση υπάρχουσας κατάστασης από τη ΔΑΝΣΜ του ΥΠΠΟ).

Ο τρίτος τόμος του περιοδικού «Πειραϊκά», το οποίο εκδίδει το Ινστιτούτο Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων (ΙΜΤΙΙΕ), που κυκλοφορεί, είναι αφιερωμένος στη μεγάλη επιστροφή του Δημοτικού Θεάτρου του Πειραιά και έχει τίτλο: «Δημοτικό Θέατρο Πειραιά: Η Αναγέννηση ενός Μύθου».

Ο τίτλος αυτού του εξαιρετικά ενδιαφέροντος, αλλά και πλούσιου σε πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό αφιερώματος ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, καθώς το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά αποτέλεσε για την πόλη του Πειραιά, στην 175χρονη ιστορία της, τον απόλυτο μύθο, ένα σύμβολο της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της πόλης, μιας ανάπτυξης που βάδισε στα χνάρια της δημιουργίας και της ολοκλήρωσης της αστικής τάξης του Πειραιά, μιας τάξης που συνδέθηκε στενά με την ελληνική εκβιομηχάνιση.

Επάνω, παρέλαση το Μεσοπόλεμο και, κάτω, το θέατρο στις αρχές του 20ού αιώνα.

Η απόφαση για την ανέγερση του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά λαμβάνεται από το δήμαρχο Τρύφωνα Μουτζόπουλο στα 1882, αλλά τελικά το έργο ολοκληρώνεται το 1895. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά οικοδομείται σε σχέδια του αρχιτέκτονα και καθηγητή του ΕΜΠ Ιωάννη Λαζαρίμου και αποτελεί, όπως εύστοχα σημειώνει η καθηγήτρια Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ, «το σημαντικότερο θεατρικό αρχιτεκτόνημα της νεώτερης Ελλάδας». Γι’ αυτό το 1980, με υπουργική απόφαση, χαρακτηρίζεται ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης. Μορφολογικά, το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά εντάσσεται στην παράδοση του ευρωπαϊκού νεοκλασικισμού, ενώ τυπολογικά ανήκει στο συμπαγή ρυθμό του μεγαλοπρεπούς γαλλικού θεάτρου, με κυρίαρχο στοιχείο της σύνθεσης το κεντρικό μαρμάρινο πρόπυλο με κίονες κορινθιακού ρυθμού. Η ιδιαίτερα προσεγμένη εσωτερική του διαρρύθμιση είχε ως πρότυπο το παρισινό Theatre d’ Odeon.

Αριστερά, το Δημοτικό Θέατρο ανακαινίζεται, 2009. Επάνω, έργα αναστήλωσης μετά το σεισμό του 1981. Κάτω, λεπτομέρειες από το ζωγραφικό διάκοσμο.

Ο μεγάλος σεισμός του 1981 προξενεί σοβαρές ζημιές στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και χαρακτηρίζεται ως «επικινδύνως ετοιμόρροπο». Οι σωστικές εργασίες για την αποκατάστασή του ολοκληρώνονται το 1988, αλλά ο σεισμός του Σεπτεμβρίου του 1999 προξενεί στο θέατρο και νέες ζημιές με την κατάρρευση τμήματος της οροφής του.

Στη μακρόχρονη ιστορία του, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά εμφανίζονται κατά καιρούς το Εθνικό Θέατρο, η Εθνική Λυρική Σκηνή, οι μεγαλύτεροι ελληνικοί θίασοι με κορυφαίους ηθοποιούς, πολλοί ξένοι θίασοι του λυρικού και δραματικού ρεπερτορίου, καθώς επίσης και χορευτικά συγκροτήματα, μουσικά και χορωδιακά σύνολα.

Eνα από τα σχέδια αποτύπωσης της λειτουργίας του μηχανισμού της σκηνής.

«Αν και ανενεργό για μεγάλα χρονικά διαστήματα, το περίοπτο και επιβλητικό Δημοτικό Θέατρο Πειραιά εξακολουθεί να αποτελεί το διαχρονικό σύμβολο, το τοπόσημο και σημείο αναφοράς του Πειραιά με βαθιά ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική αξία για την πόλη. Διαχρονικό όμως αποδεικνύεται και το όραμα για την αξιοποίηση και επαναλειτουργία του, ώστε να αποτελέσει έναν πολιτιστικό πόλο καλλιτεχνικής και πνευματικής δημιουργίας, που θα συμβάλει ουσιαστικά στην πολιτιστική αναγέννηση του Πειραιά» σημειώνει ο αρχιτέκτων Μάνος Περράκης.

Ο δήμος Πειραιά, μετά από μακρόχρονες προσπάθειες, επιτυγχάνει τη χρηματοδότηση του έργου ανακαίνισης του Δημοτικού Θεάτρου και την ένταξή της στις άμεσες προτεραιότητες του υπουργείου Πολιτισμού. Η πορεία προς την αναγέννηση «ενός μύθου» είναι πλέον γεγονός και τα στελέχη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού (αρχιτέκτονες, μηχανικοί, αρχαιολόγοι, συντηρητές κ.ά.) δίνουν μάχη με το χρόνο, ώστε το συντομότερο δυνατό το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά να ενταχθεί ξανά στην πολιτιστική ζωή της πόλης, αποτελώντας ένα σημαντικό μοχλό για την οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη.

Eξώφυλλο του 3ου τόμου του περιοδικού «Πειραϊκά».

Στο αφιέρωμα αυτό του περιοδικού «Πειραϊκά» καταγράφονται τεκμηριωμένα και αναλυτικά: οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που οδηγούν στη δημιουργία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, η προσωπικότητα του Ιωάννη Λαζαρίμου και η αρχιτεκτονική αξία του μνημείου, το χρονικό των έργων επισκευής και ανακαίνισης του θεάτρου (1900-1981), το χρονικό των έργων αναστήλωσης και αποκατάστασης του μνημείου (1981-2009), οι εργασίες συντήρησης και ανάδειξης του ζωγραφικού διάκοσμου του θεάτρου, η σωστική ανασκαφική έρευνα στο πλαίσιο του έργου αποκατάστασης του θεάτρου και η αποτύπωση της σκηνής μπαρόκ, ενός μοναδικού τεχνολογικού επιτεύγματος που διασώζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, αλλά και οι προτάσεις για την ανάδειξη και αξιοποίησή της και, τέλος, το όραμα για τη μελλοντική αξιοποίηση του θεάτρου ως σημαντικού πολιτιστικού αγαθού. Το αφιέρωμα συμπληρώνεται από ένα φωτογραφικό οδοιπορικό στο χώρο και το χρόνο, μέσα από το οποίο αναδεικνύονται η σημαντικότητα του μνημείου για την πόλη του Πειραιά και ο συμβολικός του χαρακτήρας.

Ο αρχιτέκτων και theatre designer N. Πετρόπουλος, καταθέτοντας τις προτάσεις του σχετικά με την αξιοποίηση της σκηνής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, καταλήγει: «…δεν μιλούμε απλώς για ένα θέατρο, αλλά για ένα ευρύτερο μορφωτικό κέντρο και δη πρότυπο. Εάν λειτουργήσει σωστά, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πόλο έλξης πολλαπλών δραστηριοτήτων και να δώσει νέα πνοή στον Πειραιά, η οποία μπορεί να έχει και μέλλον. Το θέατρο αυτό, επαναλαμβάνω, ήταν για την εποχή του μοναδικό. Ας μην ξεχνούμε, δε, ότι εγκαινιάστηκε πριν από το Εθνικό…» [Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 8 Ιανουαριου 2010

]

Ο αντίζηλος του Τσίλερ είναι Πειραιώτης

Εγκαινιάστηκε το 1895 το επιβλητικό αρχιτεκτόνημα του Ιωάννη Λαζαρίμου. Από τη μοναδική μπαρόκ σκηνή του, μία από τις τρεις που διασώζονται στην Ευρώπη, πέρασαν ο Ροντήρης και ο Κατράκης αλλά και… μπόλικη σαβούρα τα τελευταία χρόνια. Ευτυχώς, οι εργασίες αποκατάστασης μπήκαν στην τελική ευθεία και θα παραδοθεί τον Ιούλιο του 2011. Ποιος θα διαχειρίζεται την καλλιτεχνική του τύχη είναι ένα άλλο φλέγον ζήτημα. Αλλά, έχουμε καιρό…

Γαλλική φινέτσα κυριαρχεί στη μεγάλη αίθουσα και στο διάκοσμο των θεωρείων. (Οι φωτογραφίες παρα-χωρήθηκαν στην «Ε» από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού)

Ενα παραγνωρισμένο «διαμάντι», κατά τους ειδικούς ανώτερο και από το Εθνικό, ετοιμάζεται να σηκώσει αυλαία τον Ιούλιο του 2011 έπειτα από εικοσαετή παροπλισμό. Είναι, άλλωστε, το «σανίδι» που δόξασαν μεγάλες δυνάμεις του θεάτρου, ανάμεσά τους ο Δημήτρης Ροντήρης και ο Μάνος Κατράκης. Η αξία του φωτίστηκε από όλες τις πλευρές κατά την πρόσφατη ημερίδα που οργάνωσε η Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

«Λαβωμένο» από τους σεισμούς του 1981 και του 1999, το Δημοτικό Θεάτρο Πειραιά έκλεισε για να επισκευαστεί, χωρίς να ξεφύγει από την ελληνική… παράδοση, που συνδέεται με μελέτες επί μελετών και μεγάλες καθυστερήσεις, κυρίως λόγω έλλειψης κονδυλίων.

Από το 2008 η υπόθεση της αποκατάστασης μπήκε επιτέλους στην τελική ευθεία. Χωρίς να λείψουν και πάλι οι -ευχάριστες αυτή τη φορά- εκπλήξεις, που συνδέονται με την αποκάλυψη της μοναδικής σκηνής του. Διασώθηκε σχεδόν αλώβητη και αναδύθηκε σε όλο το παλιό μεγαλείο της μετά την αφαίρεση του τελευταίου δαπέδου. Θεωρείται ένα από τα ελάχιστα δείγμα της εποχής μπαρόκ στην Ευρώπη. Διασώζονται άλλες δύο, στην Τσεχία και την Ιταλία.

Το θέατρο ήταν ιδέα του δημάρχου και βιομήχανου Τρύφωνα Μουτζόπουλου (1883), αλλά χωροθετήθηκε επί δημαρχίας του Αρ. Σ. Σκυλίτση (1883-87) σε κεντρικό σημείο της πόλης, σε ένα άνετο οικόπεδο μπροστά στην πλατεία Κοραή και έγινε γρήγορα τοπόσημο για το πρώτο λιμάνι της χώρας. Τα προβλήματα πάντως ξεκίνησαν από τα θεμέλια, όταν κατά τις εργασίες εκσκαφής εντοπίστηκαν αρχαία. Κατά την πολύχρονη κατασκευή του λίγο έλειψε (1889) να «καταληφθεί» για τη στέγαση του δημαρχείου και να μετακομίσει σε νέα θέση, στην Τερψιθέα! Σωτήρια ήταν η παρέμβαση του πειραϊκού Τύπου, που με συνεχή άρθρα κατάφερε να διασώσει το θέατρο.

Μόνιμος βραχνάς το οικονομικό, αφού το έργο κόστισε τελικά 900.000 δραχμές, από τις οποίες οι 200.000 είχαν διατεθεί για τον εντυπωσιακό διάκοσμο -η δημοτική αρχή είχε στη διάθεσή της μόνον 250.000 δραχμές και αυτές από δανεισμό.

Αρχιτέκτονας ήταν ο Ιωάννης Λαζαρίμος, που έχει υπογράψει και άλλα έργα στη γενέτειρά του, όπως τους μεγαλοπρεπείς ναούς των Αγίου Κωνσταντίνου και Αγίου Νικολάου. Πειραιώτης και με υδραίικες ρίζες, είχε σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και στο Πολυτεχνείο Βερολίνου. Δεν είναι τυχαίο ότι το θέατρο αποπνέει κυρίως γαλλικό άρωμα και θυμίζει σε πολλά σημεία το περίφημο «Οντεόν» της γαλλικής πρωτεύουσας, αλλά δανείζεται και κάποια διακοσμητικά στοιχεία από το Εθνικό Θέατρο του Μονάχου.

«Είναι ένα περίοπτο και επιβλητικό αρχιτεκτόνημα, χωρίς τις δυσαναλογίες των αθηναϊκών θεάτρων του Τσίλερ», επισημαίνει η αρχιτέκτων Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία έχει ασχοληθεί με την αρχιτεκτονική του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Ο Λαζαρίμος μπορεί να μην είχε την εμπειρία του Βαυαρού αρχιτέκτονα, αλλά επιστράτευσε την ευσυνειδησία και τον ορθολογισμό του, αξιοποιώντας κυρίως τα πλεονεκτήματα του οικοπέδου που είχε στη διάθεσή του.

Οι μεγάλες διαστάσεις του κτιρίου (47 μέτρα μήκος και 34,50 πλάτος) εξασφάλισαν τη δυνατότητα να κατασκευαστεί μια αίθουσα με 1.400 θέσεις, κατά τα γαλλικά πρότυπα, με πεταλόσχημη πλατεία και 23 εντυπωσιακά θεωρεία. Γαλλικού τύπου και η μοναδική σκηνή (πλάτος 20,50 μέτρα, βάθος 16,20 μέτρα και ύψος 30 μέτρα), ήταν μακράν η πρώτη ανάμεσα σε όλα τα ελληνικά θέατρα της εποχής. Διασώθηκε ο τεράστιος πολυέλαιος που δέσποζε στην αίθουσα κοινού από την εποχή που λειτουργούσε με γκάζι. Πλουσιοπάροχα και τα καμαρίνια για τους ηθοποιούς, που απολάμβαναν επίσης ένα πολυτελές καθιστικό!

Η πρώτη γεύση για τον επισκέπτη είναι η είσοδος του Δημοτικού Θεάτρου με το μνημειώδες πρόπυλο, με τέσσερις μαρμάρινες κολόνες. Είναι δυσανάλογα λεπτές και χωρίς κλασικές αναλογίες, ίσως γι’ αυτό δεν κατασκευάστηκαν οι προβλεπόμενες ραβδώσεις. Στις υπόλοιπες όψεις του κτιρίου χρησιμοποιήθηκε λαξευτή λιθοδομή και κυριαρχούσαν αετώματα πάνω από τα παράθυρα με έντονη κλασικιστική τεχνοτροπία. Εντυπωσιακοί και οι υπόλοιποι χώροι: το κεντρικό καπνιστήριο, η τρίκλωνη μαρμάρινη σκάλα με το περίτεχνο κιγκλίδωμα από μοτίβα που θυμίζουν κέντημα. Ο προθάλαμος της κεντρικής αίθουσας διαθέτει φατνωματική οροφή που στηρίζεται σε τέσσερις κολόνες με κιονόκρανα αιγυπτιακής τεχνοτροπίας.

Στον μόνο τομέα που ο αρχιτέκτονας έκανε «σκόντο» είναι τα 25 καταστήματα, τα οποία σχεδίασε αξιοποιώντας την κλίση του εδάφους και με σκοπό την ενίσχυση των οικονομικών του θεάτρου. Δεκαετίες αργότερα, στο πλαίσιο των μελετών ανακαίνισης, διαπιστώθηκε ότι τα καταστήματα είχαν επεκταθεί σε βάρος των παρασκηνίων!

Στη διακόσμηση, σύμφωνα με την Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, ο Λαζαρίμος κατάφερε να «παντρέψει» το ρωμαϊκό, το αναγεννησιακό και το νεοκλασικό λεξιλόγιο, επιστρατεύοντας παράλληλα στοιχεία που δίνουν κομψότητα. Κυρίαρχα χρώματα, το βαθυκόκκινο που παίζει σε ορισμένες γωνιές με τους ψυχρούς τόνους του μπεζ. Διασώθηκαν η ζωγραφιστή αυλαία και ο διάκοσμος στα στηθαία των θεωρείων, ενώ οι παραστάσεις στην ψευδοροφή της κυρίως αίθουσας με γεωμετρικό και φυτικό διάκοσμο αλλοιώθηκαν από νεότερες επεμβάσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ο Γιάννης Τσαρούχης είχε προσφερθεί να τον αναζωγραφήσει, αλλά η πρόταση είχε αφήσει αδιάφορη την τότε δημοτική αρχή! *

Ημερομηνίες-σταθμοί

1884 Ξεκινούν οι εκσκαφές των θεμελίων. Οι εργασίες διακόπτονται για δέκα χρόνια, λόγω έλλειψης χρημάτων και εντοπισμού αρχαίων.

1895 Εγκαινιάζεται τον Απρίλιο και ένα μήνα μετά ανεβαίνει το έργο «Μαρία Δοξαπατρή» του Δ. Βερναρδάκη.

1897-8 Κλείνει λόγω εργασιών και επισκευών, που διήρκεσαν ώς το 1898.

1922 Χρησιμοποιείται για στέγαση προσφύγων.

1942 Επιτάχθηκε από τις δυνάμεις κατοχής και βομβαρδίστηκε το 1944.

1957 Στεγάζει το Πειραϊκό Θέατρο Ροντήρη, για μια διετία.

1966 Φιλοξενεί τη Δημοτική Συμφωνική Ορχήστρα, υπό τον Μίκη Θεοδωράκη.

1981 Πλήττεται από τους σεισμούς και χαρακτηρίζεται επικινδύνως ετοιμόρροπο.

1984 Ξεκινούν οι πρώτες μελέτες.

1985 Κηρύσσεται διατηρητέο μνημείο.

2008 Ξεκινούν τα έργα αποκατάστασης, έπειτα από πολλές περιπέτειες με τις μελέτες.

Μια σκηνή, μνημείο της ιστορίας της τεχνολογίας

«Είναι κάτι τι έκτακτον δι’ ελληνικόν θέατρον». Με αυτή τη χαρακτηριστική φράση περιέγραψε η «Νέα Εφημερίς» (15/3/1895) τη μαγεία που ασκούσε στους θεατές η σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

Είχε κλέψει την παράσταση από την ώρα των επίσημων εγκαινίων, αλλά και ώς τις ημέρες μας δίνει το θεατρικό ορισμό του «Deus ex machina» (από μηχανής Θεός). Στο ίδιο δημοσίευμα φιλοξενείται περιγραφή για το «πρωτάκουστον» του πράγματος και σημειώνεται: «Το δάπεδον ταύτης είνε άπαν κινητόν, παρέχον ευκολίας και διά τα πολυπλοκότερα των θεατρικών έργων. Αι σκηνογραφίαι ανέρχονται ή κατέρχονται υπό το δάπεδον χωρίς να διπλώνονται, διότι το ύψος άνω της σκηνής και το βάθος υπό δάπεδον αυτής έχει τας αυτάς διαστάσεις με το ορώμενον μέρος της σκηνής. Διά των ποικίλων άνωθεν και κάτωθεν μηχανημάτων δύναται μετά καταπληκτικής ευχερείας να εκτελώνται παντός είδους εναέριοι ή υποχθόνιοι εμφανίσεις και αι μάλλον πολυπρόσωποι».

Διθυραμβικές ήταν και οι αναφορές της «Εστίας» (11/3/1895), όπου ο αρθρογράφος ομολογεί πως διαθέτει υποδομές καλύτερες από αυτές του Δημοτικού Θεάτρου της Αθήνας, που έχει κατεδαφιστεί στις αρχές του 20ού αιώνα.

Πολλές δεκαετίες μετά, με αφορμή τις εργασίες αποκατάστασης, το μοναδικό και ιδιαίτερα πολύπλοκο δημιούργημα αποκαλύφθηκε και διαπιστώθηκε ότι διασώζεται σε ποσοστό περίπου 60%. Η Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων ζήτησε τη βοήθεια του αρχιτέκτονα-σκηνογράφου και theater designer Νίκου Πετρόπουλου, που είχε συνεργαστεί και με το Εθνικό Θέατρο. Θα είναι το μεγάλο ατού του νέου θεάτρου και υπάρχουν σκέψεις να αξιοποιηθεί και για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Ως προστατευτική ασπίδα στην καταπόνηση του χρόνου λειτούργησε η μεταγενέστερη προσθήκη δεύτερου δαπέδου. Η απομάκρυνσή του, κατά τη διάρκεια των εργασιών συντήρησης, έφερε στην επιφάνεια τον βασικό εξοπλισμό. Εχει ενδιαφέρον ότι το αρχικό δάπεδο του Ι. Λαζαρίμου είχε κατασκευαστεί με ελαφρά κλίση, ώστε να «ανοίγεται» προς τους θεατές.

Διασώθηκαν και, το σπουδαιότερο, συνεχίζουν να λειτουργούν τα αναβατόρια, τα χειροποίητα ταμπούρα, που από την κορυφή της στέγης και χάρη σε ένα πραγματικό «δάσος» δοκών και άλλων ξύλινων κατασκευών, ανεβοκατέβαζαν σκηνικά στα τρία διαφορετικά επίπεδα της σκηνής και των παρασκηνίων. Για την ευκολότερη εναλλαγή των σκηνικών χρησιμοποιήθηκαν τροχοί αντί για τροχαλίες, καθώς και 16 ειδικές ράγες κύλησης. Αξιοθαύμαστες και οι πασαρέλες, τέσσερις σε κάθε πλευρά των παρασκηνίων, με μηχανισμούς ανύψωσης των πλευρικών σκηνικών που διατηρήθηκαν σε πολύ καλή κατάσταση.

Η υποδομή αυτή, σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία, όπως «μπούκα», «τραμπουκέτα» ή «τράπες» (σ.σ. θεατρικοί όροι που αναφέρονται σε καταπακτές για αιφνίδιες εμφανίσεις ή εξαφανίσεις ηθοποιών και εναλλαγές σκηνικών), «σταγκόνια», «μπαλάντσα» και «αμερικάνα», την κατατάσσουν μεταξύ των πλέον υποδειγματικών θεατρικών σκηνών του 19ου αιώνα, σύμφωνα και με τις περιγραφές του κορυφαίου σκηνογράφου Γ. Βακαλό. Είχε προβλεφθεί ακόμη δίκτυο φωτισμού με φωταέριο, αλλά και σύστημα πυρασφάλειας, που λείπουν από τα περισσότερα σύγχρονα θέατρα.

«Η αξία της σκηνής είναι μεγάλη και αναγνωρίστηκε ως μνημείο της ιστορίας της τεχνολογίας», επισημαίνει ο Μάριος Μιχαηλίδης, προϊστάμενος του τμήματος έργων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, που έχει εκπονήσει τη μελέτη συντήρησης, με σεβασμό στην ιστορική της αξία, αλλά και στα ξεχωριστά ποιοτικά χαρακτηριστικά της. Με ευθύνη της υπηρεσίας, έχει συγκροτηθεί από χρόνια ομάδα εργασίας με εξειδικευμένους επιστήμονες (αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, ιστορικούς τέχνης κ.λπ.), η οποία προχώρησε στην καταγραφή όλων των στοιχείων της σκηνής, στην τεκμηρίωση και τη φωτορεαλιστική τους απεικόνιση, δημιουργώντας τον «μπούσουλα» των σωστικών παρεμβάσεων.

Επί Σκυλίτση φιλοξένησε μέχρι και καλλιστεία

Οι απόπειρες ανακαίνισης έχουν ξεκινήσει από τις αρχές του 20ού αιώνα, αλλά περιορίστηκαν σε πρόχειρες επεμβάσεις, ενώ δεν έλειψαν και λανθασμένες ενέργειες. Μάλιστα στην περίοδο της δικτατορίας, με τις ευλογίες του τότε δημάρχου Αρ. Σκυλίτση (1967-1974), το ιστορικό θέατρο είχε υποστεί ανεπιτυχές λίφτινγκ για να φιλοξενήσει διάφορες εκδηλώσεις, από καλλιστεία έως ομαδικούς γάμους.

Οι ουσιαστικές μελέτες για το «νέο πρόσωπο» του Δημοτικού Θεάτρου συνδέονται με τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Ο προϊστάμενός της αρχιτέκτων Νίκος Χαρκιολάκης επισήμανε στην πρόσφατη ημερίδα πως οι εργασίες περιλαμβάνουν την πλήρη στερέωση, ενίσχυση και αποκατάσταση του κελύφους του κτιρίου, από τις όψεις ώς τη στέγη, την ανακαίνιση όλων των εσωτερικών χώρων (πλατεία, θεωρεία, καμαρίνια, βοηθητικοί χώροι, κ.λπ.) με φροντίδα ώστε οι αναγκαίοι τεχνικοί εκσυγχρονισμοί να σέβονται την αξία του μνημείακού κτιρίου. Ιδιαίτερη φροντίδα θα δοθεί στον εσωτερικό διάκοσμο, που θα συντηρηθεί με βάση τα αρχικά σχέδια, τα οποία αποκαλύφθηκαν κάτω από δύο μεταγενέστερες επεμβάσεις. Τα έργα, συνολικού ύψους 36 εκατ. ευρώ, δημοπρατήθηκαν το 2006 και δύο χρόνια αργότερα υπογράφηκε η σύμβαση με την ανάδοχο εταιρεία. Λόγω της ανακάλυψης των αρχαίων ευρημάτων στην πλατεία του προπύλου του θεάτρου, μέρος των οποίων θα παραμείνει in situ, σύμφωνα με εισήγηση της αρμόδιας εφορείας προϊστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων Πειραιά, αλλά και της αποκάλυψης της παλιάς σκηνής, η ημερομηνία τελικής παράδοσης του θεάτρου στον Δήμο Πειραιά και δι’ αυτού στο κοινό θα παραταθεί για περίπου 12 μήνες, με νέα ημερομηνία ολοκλήρωσης τον Ιούλιο του 2011.

• Της ΧΑΡΑΣ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009

Η διπλή αλλοτρίωση του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά

• Του ΝΙΚΟΥ ΑΞΑΡΛΗ*

Η Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεοτέρων και Συγχρόνων Μνημείων (ΔΑΝΣΜ) του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού παρουσίασε πρόσφατα μια έκθεση με τίτλο «Η παλιά σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά» όπου αναπαράγονταν αποσπάσματα και φωτογραφίες από τις προμελέτες της ΔΑΝΣΜ, ενώ παράλληλα διοργάνωσε ημερίδα με τίτλο «Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, παρελθόν, παρόν, μέλλον».

Πρέπει να κατανοηθεί ότι στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (ΔΘΠ) δεν πραγματώνονται οι προμελέτες της ΔΑΝΣΜ, αλλά η «μελέτη εφαρμογής», την οποία εκπόνησε η ιδιωτική εργολαβική εταιρεία. Δεν πραγματοποιείται «αποκατάσταση», όπως αναφέρει το υπουργείο, αλλά «αναστήλωση – ανακαίνιση» σε καταφανή παραβίαση των νόμων και της επιστημονικής μεθοδολογίας και πρακτικής. Με την «επίβλεψη» της ΔΑΝΣΜ η εταιρεία αλλοτριώνει το μνημείο.

Οι εργασίες ανακαίνισης στο ΔΘΠ οδήγησαν στην καταστροφική αφαίρεση της περίφημης ξύλινης Σκηνής από το θέατρο – «μοναδική» την χαρακτηρίζει η ΔΑΝΣΜ. Πράγματι «μοναδικό» φαινόμενο κυνικά να ομολογείται ότι δεν έχει προβλεφθεί η αποκατάσταση της Σκηνής του ΔΘΠ, του πιο σημαντικού μέρους ενός θεάτρου! Οργανώνεται έκθεση και ημερίδα «προβολής του έργου της ΔΑΝΣΜ» και η καταστροφή παρουσιάζεται ως επίτευγμα! Πρόκειται για άθλιες πρακτικές που συνάδουν με τις συνεχείς περιφρονήσεις των επιστημονικών διαδικασιών και της κριτικής από την ηγεσία της ΔΑΝΣΜ, του υπουργείου και του Δήμου Πειραιά. Οι εκδηλώσεις της ΔΑΝΣΜ προσπαθούν να καλύψουν την απάτη και την παρανομία που εξελίσσεται στο ΔΘΠ: δεν υπάρχει «αποκατάσταση» αλλά εργολαβική ανακαίνιση.

Το ΔΘΠ, ιδιοκτησίας Δήμου Πειραιά, είναι κηρυγμένο μνημείο και καλλιτεχνικό δημιούργημα που εμπίπτει στις διατάξεις του Αρχαιολογικού Νόμου αλλά και των διεθνών συμβάσεων προστασίας των μνημείων (όπως π.χ. η Χάρτα της Βενετίας) τις οποίες έχει υπογράψει η Ελλάδα…

Οι εργολαβικές εργασίες στο ΔΘΠ πραγματοποιούνται χωρίς να υπάρχει δημοτικός Οργανισμός Θεάτρου. Οι κυρίαρχες απόψεις στο υπουργείο και στον Δήμο Πειραιά είναι η «ανεξαρτητοποίηση» του Θεάτρου από τον Δήμο και η λειτουργία του ως «καλλιτεχνικού κέντρου». Όπως τόνισα στη Διεθνή Επιστημονική Συνάντηση για το ΔΘΠ, που διοργάνωσαν διανοούμενοι του Πειραιά το 2003, «το ΥΠΠΟ δεν προσβλέπει στην αποκατάσταση του θεάτρου, ως ιστορικού θεατρικού θεσμού, αλλά στην εργολαβική ανακαίνιση ενός ‘διατηρητέου νεοκλασικού’ και στη μελλοντική λειτουργία του ως ‘ενοικιαζόμενης αίθουσας'».

Το αντιεπιστημονικό μέτωπο υπουργείου – ΔΑΝΣΜ – Δήμου – εργολάβων προχωρεί ανερυθρίαστα στην ανακατασκευή του ΔΘΠ που ούτε Δημοτικό θα είναι, ούτε Θέατρο ούτε θα ανήκει στον Πειραιά.

Η νέα ηγεσία του υπουργείου έχει καθήκον να εξετάσει τις πρακτικές της ΔΑΝΣΜ και να εξαγγείλει άμεσα την πραγματοποίηση ενός διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου για το «σημαντικότερο θεατρικό αρχιτεκτόνημα της νεότερης Ελλάδας» (αποτίμηση της καθ. Ε. Φεσσά – Εμμανουήλ), που θα πρέπει να οργανωθεί από ανεξάρτητη επιτροπή επιστημόνων και καλλιτεχνών του θεάτρου.

* Ο Νίκος Αξαρλής είναι ιστορικός τέχνης, συγγραφέας της μονογραφίας, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – Θέατρο και Πόλη, εκδόσεις Οδός Πανός, Αθήνα 2001 και συνεπιμελητής των πρακτικών της Διεθνούς Επιστημονικής Συνάντησης Ο Πειραιάς και το Δημοτικό Θέατρο, εκδόσεις Τσαμαντάκη, Πειραιάς 2008.

• Η ΑΥΓΗ: 06/11/2009

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ. Ανακαινίζεται το ελληνικό «Μπολσόι»

//

«Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά σύντομα θα λειτουργήσει και θα ανοίξει τις πόρτες του στο κοινό». Είναι η βεβαιότητα του δημάρχου Πειραιά Παναγιώτη Φασούλα, για το κτίριο του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμου που ολοκληρώθηκε το 1895 και αποτελεί πιστό αντίγραφο του θεάτρου Μπολσόι της Μόσχας. Ο δήμαρχος υποστηρίζει πως η διατήρηση και αποκατάσταση της παλιάς σκηνής του θεάτρου ανοίγουν τον δρόμο ώστε το κοινό να χαρεί ένα από τα σπουδαία θέατρα της Ευρώπης. Μαζί με μέλη της Επιτροπής για τη λειτουργία του Δημοτικού Θεάτρου επισκέφθηκαν το εργοτάξιο του Δημοτικού Θεάτρου όπου οι εργασίες αποκατάστασης και ανακαίνισης έφεραν στο φως πολλά στοιχεία από τον εσωτερικό διάκοσμο. «Τα έργα προχωρούν με ταχείς ρυθμούς. Στην πορεία αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες και οροφογραφίες που δεν τις περιμέναμε και οι οποίες θα συντηρηθούν από το Κέντρο Συντήρησης του υπουργείου Πολιτισμού», ανέφερε ο αρχιτέκτονας Μάνος Περάκης, μέλος της Επιτροπής Προσωπικοτήτων.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων έχει διευθετήσει τις αρχαιότητες που βρέθηκαν στον προαύλιο χώρο του θεάτρου. «Ζούμε μία ιστορική στιγμή σε έναν χώρο που σε λίγο θα έχει όλη την παλιά του αίγλη και θα βοηθήσει ιδιαίτερα στην πνευματική αναγέννηση του Πειραιά», συμπληρώνει ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός. Ο οποίος μαζί με τους Βασίλη Βασιλικό, Βάσω Παπαντωνίου, Γιάννη Σακελλαράκη, Τάκη Δεγλέρη, Πλάτωνα Μαυρομούστακο, Τζένη Γλου και Βίκυ Σκλαβενίτη απαρτίζουν την Επιτροπή Προσωπικοτήτων.

• ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 2009

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ: «Ούτε Δημοτικό… ούτε θέατρο»!

 

Σκληρή κριτική στο ΥΠΠΟ, με αφορμή το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και την έκθεση της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων (ΔΑΝΣΜ) του ΥΠΠΟ, με θέμα την παλιά σκηνή του θεάτρου, ασκεί ο ιστορικός τέχνης, Ν. Αξαρλής, που έχει ασχοληθεί με το σημαντικό μνημείο.Σε κείμενό του σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά «δεν πραγματώνονται οι προμελέτες της ΔΑΝΣΜ, αλλά η «μελέτη ερφαρμογής», την οποία εκπόνησε η ιδιωτική εργολαβική εταιρεία. Δεν πραγματοποιείται «αποκατάσταση», όπως αναφέρει το Υπουργείο, αλλά «αναστήλωση – ανακαίνιση» σε καταφανή παραβίαση των νόμων και της επιστημονικής μεθοδολογίας και πρακτικής. Με την «επίβλεψη» της ΔΑΝΣΜ η εταιρεία αλλοτριώνει το μνημείο».

Προσθέτει ότι οι εργασίες που γίνονται στο θέατρο «οδήγησαν στην καταστροφική αφαίρεση της περίφημης ξύλινης σκηνής», την οποία η ΔΑΝΣΜ χαρακτηρίζει «μοναδική». «Πράγματι», σχολιάζει ο Ν. Αξαρλής, «»μοναδικό» φαινόμενο κυνικά να ομολογείται ότι δεν έχει προβλεφθεί η αποκατάσταση της Σκηνής του ΔΘΠ, του πιο σημαντικού μέρους ενός θεάτρου!». Αναφερόμενος και στην ημερίδα που οργάνωσε η ΔΑΝΣΜ με αφορμή την έκθεσή της, σημειώνει ότι αυτές οι εκδηλώσεις «προσπαθούν να καλύψουν την απάτη και την παρανομία που εξελίσσεται» στο Δημοτικό Θέατρο, αφού, «δεν υπάρχει «αποκατάσταση» αλλά εργολαβική ανακαίνιση».

Σημειώνει, επίσης, ότι «οι εργολαβικές εργασίες» στο θέατρο πραγματοποιούνται «χωρίς να υπάρχει δημοτικός Οργανισμός Θεάτρου», διότι «οι κυρίαρχες απόψεις στο υπουργείο και στο Δήμο Πειραιά είναι η «ανεξαρτητοποίηση» του θεάτρου από το Δήμο και η λειτουργία του ως «καλλιτεχνικού κέντρου»». Δηλαδή, «δεν προσβλέπει στην αποκατάσταση του θεάτρου ως ιστορικού θεατρικού θεσμού, αλλά στην εργολαβική ανακαίνιση ενός «διατηρητέου νεοκλασικού» και στη μελλοντική λειτουργία του ως «ενοικιαζόμενης αίθουσας»». Ετσι, το μνημείο, «ούτε Δημοτικό θα είναι, ούτε θέατρο (…)».

Θυμίζουμε ότι στις πολλές παρεμβάσεις του για το ΔΘΠ, το ΚΚΕ έχει εκφράσει την ανησυχία του, τόσο για τη σωστή αποκατάσταση του μνημείου, όσο και για τη χρήση του. Για παράδειγμα, η Ερώτηση βουλευτών του ΚΚΕ το 2005 κατέληγε στο ερώτημα: τι μέτρα θα πάρει η κυβέρνηση «ώστε να αποσυνδεθεί» η λειτουργία και αποκατάσταση του θεάτρου «από ενδεχόμενη συμφωνία παραχώρησης της λειτουργίας του σε οποιοδήποτε άλλο ιδιωτικό ή επιχειρηματικό καλλιτεχνικό οργανισμό, πλην του Δήμου Πειραιά». [Ριζοσπάστης, Τετάρτη 28 Οχτώβρη 2009]

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

28/10/2009

— «Ούτε Δημοτικό… ούτε θέατρο»!

15/10/2009

— Η μοναδικότητα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά

10/3/2006

— Επιτέλους, αρχίζει η συντήρησή του

12/4/2005

— «Καταρρέει»… μαζί με τις «δεσμεύσεις»

2/8/1998

— Νομοθετική ανεπάρκεια, έλλειψη εξειδίκευσης

Η μοναδικότητα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά

Τη μοναδικότητα του τεχνικού εξοπλισμού της σκηνής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, θα παρουσιάσει η Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων (ΔΑΝΣΜ) του υπουργείου Πολιτισμού – Τουρισμού, στην αρχιτεκτονική έκθεση με τίτλο «DEUSEX MACHINA. Η μαγεία της σκηνής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Ενα επίτευγμα της τεχνολογίας των μηχανισμών σκηνής του 19ου αιώνα» που διοργανώνει στον πολυχώρο «Απόλλων» (Ερμουπόλεως και Πηλίου 1, Καμίνια) από 19 – 30/10.Το, πολύπαθο, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά ανήκει στα αξιολογότερα μνημεία της δημόσιας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα του δήμου Πειραιά Ι. Λαζαρίμο και κτίστηκε μεταξύ των ετών 1884 και 1895, με αναφορές στον νεοκλασικισμό της γαλλικής και γερμανικής παράδοσης. Η ΔΑΝΣΜ του ΥΠΠΟ, στο πλαίσιο των εργασιών αποκατάστασης και εκσυγχρονισμού του Θεάτρου, προχώρησε στην πλήρη αποκάλυψη της παλαιάς σκηνής και του εξοπλισμού της, επιτρέποντας έτσι την αναγνώριση των ειδικών της χαρακτηριστικών αλλά και την πλήρη τεκμηρίωση του πολύπλοκου τεχνικού της εξοπλισμού.

Η έκθεση διακρίνεται σε δύο θεματικές ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει ένα σύνολο φωτογραφιών και βιντεοπροβολών, που παρουσιάζει την ιστορία και την αρχιτεκτονική του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, καθώς και το έργο για την αποκατάσταση και τον εκσυγχρονισμό του. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η σκηνή του θεάτρου με τον τεχνικό εξοπλισμό και τα ειδικά χαρακτηριστικά που αναδεικνύουν και τη μοναδικότητά της.

Στον ίδιο χώρο, στις 30/10, θα πραγματοποιηθεί ημερίδα με θέμα: «Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Παρελθόν, παρόν, μέλλον».

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

4/8/2004

— Από του χρόνου η αποκατάσταση

27/7/2001

— Κομμάτι της ιστορίας του Πειραιά

24/6/2001

— Από ποιους κινδυνεύει το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Αρχιτεκτονική έκθεση-αποκάλυψη του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά

Αφιερωμένη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ένα από τα αξιολογότερα μνημεία της Ελλάδας, είναι η αρχιτεκτονική έκθεση «Deus ex Μachina- Η μαγεία της σκηνής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Ενα επίτευγμα της τεχνολογίας των μηχανισμών σκηνής του 19ου αιώνα», που θα πραγματοποιηθεί στη Δημοτική Πινακοθήκη της πόλης από 22 ως 24 Σεπτεμβρίου. Την έκθεση διοργανώνει η Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεότερων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο του εορτασμού των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2009 και το μνημείο επιλέχθηκε ακριβώς λόγω του έργου αποκατάστασης και εκσυγχρονισμού που πραγματοποίησε σε αυτό η υπηρεσία. Συγκεκριμένα, έγινε πλήρης αποκάλυψη της παλαιάς σκηνής και του εξοπλισμού της, επιτρέποντας έτσι την αναγνώριση των ειδικών χαρακτηριστικών της, αλλά και πλήρης τεκμηρίωση του πολύπλοκου τεχνικού εξοπλισμού της. Αντιπαραβάλλοντας μάλιστα σχέδια και γκραβούρες της εποχής από ευρωπαϊκά θέατρα με τα αντίστοιχα ευρήματα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά οι επιστήμονες αναγνώρισαν καθαρά τη μοναδικότητα της σκηνής του. Και αυτό επειδή διασώζει σε μεγάλη έκταση και σχεδόν σε πλήρη ανάπτυξη μια τεχνολογία σκηνής μπαρόκ του 18ου- 19ου αιώνα, από τα ελάχιστα σωζόμενα αντίστοιχα παραδείγματα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά σχεδιάστηκε ως ενιαίο αρχιτεκτονικό και διακοσμητικό σύνολο από τον αρχιτέκτονα του Δήμου Πειραιά Ι. Λαζαρίμο, με αναφορές στον νεοκλασικισμό της γαλλικής και γερμανικής παράδοσης, και κτίστηκε μεταξύ 1884 και 1895.

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ένα μεγάλο στοίχημα

• Στο τέλος του 2010 αναμένεται να ολοκληρωθούν οι εργασίες αποκατάστασης του ιστορικού κτιρίου που αποτελεί πρωτοποριακό μνημείο του ευρωπαϊκού νεοκλασικισμού

• Ο χρονικός ορίζοντας είναι πλέον ορατός. Στο τέλος του 2010 αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες αποκατάστασης του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Το πρωτοποριακό μνημείο του ευρωπαϊκού νεοκλασικισμού, το οποίο την εποχή που εγκαινιάστηκε ήρθε να καλύψει τις ανάλογες ανάγκες μιας εύρωστης τόσο από οικονομική όσο και από πνευματική και πολιτιστική άποψη κοινωνίας, θα παραδοθεί «ανανεωμένο» στον δήμο, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας σελίδας στη ζωή της πόλης και ίσως όχι μόνον αυτής. Η αλήθεια είναι ότι, στη διάρκεια της μακράς πορείας του, το θέατρο γνώρισε ημέρες δόξας, αφού κατά καιρούς «παρήλασαν» από τη σκηνή του πολλοί ελληνικοί και ξένοι θίασοι του λυρικού και δραματικού ρεπερτορίου, φημισμένα χορευτικά σύνολα και χορωδιακά συγκροτήματα. Ωστόσο, δεν έλειψαν και οι φωνές που υποστήριξαν πως, κατά καιρούς, το θέατρο δεν είχε την καλλιτεχνική πορεία η οποία θα άρμοζε στη λάμψη και στις δυνατότητές του. Στο πλαίσιο αυτό, το στοίχημα της «επόμενης ημέρας» προβάλλει πράγματι μεγάλο. Ωστόσο, το αν θα κερδηθεί θα το δείξει μόνον ο χρόνος…

Ξετυλίγοντας τον μίτο

• Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά ανεγέρθη με πρωτοβουλία του δημάρχου Τρύφωνα Μουτζόπουλου: θεμελιώθηκε τον Ιούνιο του 1884 από τον δήμαρχο Α.Σκυλίτση και εγκαινιάστηκε τον Απρίλιο του 1895- επί δημαρχίας Θεόδωρου Ρετσίνα- σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμου. Πρότυπό του είναι το παρισινό Θέατρο του Ωδείου (Τh tre d΄Οd on), σε μια περισσότερο απλοποιημένη ωστόσο κι εκσυγχρονισμένη μορφή. Η πεταλόσχημη, γαλλικού τύπου, αίθουσα, συνολικής χωρητικότητας 1.300 ως 1.500 θεατών αποτελείται από την πλατεία (auditorium), δύο σειρές θεωρείων, εξώστη και υπερώο. Διαθέτει υποσκήνιο μεγάλου ύψους και πύργο σκηνής, καθώς και δύο κλιμακοστάσια προσβάσιμα στο συνολικό ύψος της σκηνής.

• Ο Λαζαρίμος κατασκεύασε ένα θέατρο με πολλούς βοηθητικούς χώρους, ενώ φρόντισε ιδιαιτέρως την πλαστική και μορφολογική ανάδειξη των εξωτερικών επιφανειών του συμπαγούς κτιρίου. Θεωρείται μάλιστα ότι η αντιμετώπιση, ο σχεδιασμός και η εκτέλεση της αρχιτεκτονικής και της διακόσμησής του ως ενιαίου συνόλου αποτελεί ένα από τα λίγα υλοποιημένα και ολοκληρωμένα έργα της ευρύτερης περιοχής τα οποία διέπονται από τη συγκεκριμένη αντίληψη. Σε ό,τι αφορά την εσωτερική διακόσμηση, ο Λαζαρίμος ακολούθησε τον γαλλικό εκλεκτικισμό, εναρμονίζοντας στοιχεία από τη ρωμαϊκή, αναγεννησιακή και νεοκλασική τεχνοτροπία.

• Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το θέατρο γνώρισε διάφορες χρήσεις- ακόμη και οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής βρήκαν καταφύγιο στους χώρους του – με αποτέλεσμα να προκληθούν αλλοιώσεις, οδηγώντας στην πρώτη ανακαίνισή του 1926. Εκτενείς ανακαινίσεις έγιναν μεταπολεμικά (1946, 1955, 1962, και η θεωρούμενη ως πλέον ριζική το 1967 – 1968) οι οποίες ωστόσο αφορούσαν σε επιμέρους χώρους του, καθώς τα σύγχρονα υλικά δομής μπορούσαν να εξυπηρετήσουν αποτελεσματικότερα τις λειτουργικές του απαιτήσεις.

Το έργο αποκατάστασης

• Όπως εξηγεί στο «Βήμα» ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων κ. Νίκος Χαρκιολάκης οι προτάσεις της προμελέτης για το «νέο πρόσωπο» του θεάτρου περιλαμβάνουν, αρχικώς, την πλήρη στερέωση, ενίσχυση και αποκατάσταση ολόκληρου του κελύφους (όψεις, στέγες κτλ.) και των εσωτερικών χώρων (πλατεία, θεωρεία, καμαρίνια, βοηθητικοί χώροι, κτλ.) με τις αναγκαίες προσαρμογές για τη σύγχρονη λειτουργία του διατηρητέου μνημείου. Παράλληλα, προβλέπεται ο πλήρης κλιματισμός όλων των χώρων με τη δημιουργία μηχανοστασίων στον υπόγειο χώρο της πλατείας μπροστά στο πρόπυλο του θεάτρου, ο εκσυγχρονισμός και ο εξοπλισμός της νέας σκηνής, ο ανασχεδιασμός των χώρων εξυπηρέτησης των θεατών (φουαγιέ, κυλικεία, κτλ.), στατικές επεμβάσεις για τη βελτίωση του φέροντα οργανισμού και, τέλος, ανάδειξη, ανακαίνιση και συντήρηση του εσωτερικού διακόσμου. Το έργο δημοπρατήθηκε στο τέλος του 2006, ενώ η σύμβαση με τη μειοδότρια εργοληπτική εταιρεία υπεγράφη τον Μάρτιο του 2008. Ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται στο ποσό των 36.000.000 ευρώ, προερχόμενο τόσο από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης όσο και από το ΕΣΠΑ (2007- 2013).

Το «μυστικό» της σκηνής

• Βασικό προτέρημα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά θεωρείται η ευρύχωρη κατασκευή της σκηνής, η οποία, με πλάτος 20,30 μ., βάθος 16,15 μ. και ύψος 30 μ., θεωρείται υπερέχουσα από όλες τις σκηνές των νεοελληνικών θεάτρων του 19ου αιώνα. «Η σκηνή είναι κάτι τι έκτακτον δι΄ ελληνικόν θέατρον» αναφέρει χαρακτηριστικά η «Νέα Εφημερίς» στο φύλλο της 15ης Μαρτίου του 1895, λίγες ημέρες δηλαδή πριν από τα εγκαίνια. Αμέσως μετά διαβάζουμε:

• «Το δάπεδον αυτής είνε άπαν κινητόν, παρέχον ευκολίας και διά τα πολυπλοκώτερα των θεαματικών έργων. Αι σκηνογραφίαι ανέρχονται και κατέρχονται υπό το δάπεδον χωρίς να διπλούνται, διότι το ύψος άνω της σκηνής και το βάθος υπό το δάπεδον αυτής έχει τας αυτάς διαστάσεις με το ορώμενον μέρος της σκηνής. Διά των ποικίλων άνωθεν και κάτωθεν μηχανημάτων δύνανται μετά καταπληκτικής ευκαιρίας να εκτελώνται παντός είδους εναέριοι ή υποχθόνιοι εμφανίσεις έστω και αι μάλλον πολυπρόσωποι» καταλήγει το σχετικό απόσπασμα του δημοσιεύματος.

• «Προχωρώντας τις εργασίες αποκατάστασης» παίρνει και πάλι τον λόγο ο κ. Χαρκιολάκης «βρήκαμε πολλά στοιχεία της παλιάς σκηνής του θεάτρου, η οποία έχει διασωθεί σε ένα ποσοστό περίπου 60%. Στο σημείο αυτό καλέσαμε τον κ. Νίκο Πετρόπουλο, τον οποίο γνωρίζαμε από το Εθνικό Θέατρο, καθώς είχε αναλάβει τον σχεδιασμό κυρίως της σκηνής και των μηχανισμών και βάσει της μεγάλης του εμπειρίας στο λυρικό κυρίως θέατρο. Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι στην περίπτωση κατά την οποία εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση και βεβαίως η έγκριση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων θα μπορούσαμε ν΄ αποκαταστήσουμε την παλιά σκηνή, αξιοποιώντας τις δυνατότητες τις οποίες προσφέρει. Σε άλλη περίπτωση θα προχωρήσουμε κανονικά με τη μελέτη η οποία προβλέπει την κατασκευή νέας σκηνής και σ΄ ένα δωμάτιο θα κάνουμε αναπαράσταση της παλιάς σκηνής σε μακέτα…».

• Από την πλευρά του ο Νίκος Πετρόπουλος χαρακτηρίζει την παλιά σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά σαν«πολυεργαλείο». Ο ίδιος εξηγεί: «Πρόκειται για το μοναδικό στην Ελλάδα κι ένα από τα ελάχιστα δείγματα τα οποία διασώζονται στην Ευρώπη με μηχανισμούς θεάτρου μπαρόκ. Ωστόσο παράλληλα με τους μηχανισμούς μπαρόκ, το θέατρο έχει τη δυνατότητα ν΄ ανεβάσει κυριολεκτικά ό,τι θέαμα θέλει. Και αυτό γιατί οι μηχανισμοί αυτοί έχουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα: όσα κομμάτια είναι στο πεδίο της σκηνής έχουν τη δυνατότητα να βγαίνουν και να την απελευθερώνουν. Δεν είναι δηλαδή “δουλεία”. Το επιπλέον στοιχείο τους είναι ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε όλα μαζί είτε μέρος τους από τον εκάστοτε σκηνογράφο για την εξυπηρέτηση της παράστασης. Είναι μια πολυσκηνή. Θα μπορούσε ν΄ ανέβει οποιοδήποτε θεατρικό έργο, παραστάσεις χορού, αλλά και μικρές όπερες αφού το pit της ορχήστρας χωράει περί τα 40 όργανα».

• Στη συνέχεια ο Νίκος Πετρόπουλος διατυπώνει μια πρόταση: «Θα μπορούσε όλος αυτός ο μηχανισμός του θεάτρου να ενταχθεί σ΄ ένα πρόγραμμα έτσι ώστε να διοργανώνονται μικρές αναπαραστάσεις ανεβασμάτων μπαρόκ: να κάθονται δηλαδή οι θεατές, να κινούνται τα σκηνικά, ν΄ ακούγεται μουσική και, μέσω οθονών οι οποίες θα υπάρχουν στην αίθουσα, να παρακολουθούν τη λειτουργία των μηχανισμών με τη βοήθεια καμερών που θα έχουν τοποθετηθεί στο υποσκήνιο… Θα μπορούσαν επίσης να οργανωθούν σεμινάρια σκηνογραφίας, σεμινάρια για όπερα μπαρόκ με συμμετοχές απ΄ όλο τον κόσμο. Μία ακόμη ιδέα θα ήταν οι συμπαραγωγές με τα αντίστοιχα 4-5 θέατρα τα οποία διασώζονται στην Ευρώπη. Με αυτόν τον τρόπο δεν μιλούμε απλώς για ένα θέατρο, αλλά για ένα ευρύτερο μορφωτικό κέντρο και δη πρότυπο. Εάν λειτουργήσει σωστά,θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πόλο έλξης πολλαπλών δραστηριοτήτων και να δώσει νέα πνοή στον Πειραιά, η οποία μπορεί να έχει και μέλλον. Το θέατρο αυτό,επαναλαμβάνω, ήταν για την εποχή του μοναδικό. Ας μην ξεχνούμε, δε, ότι εγκαινιάστηκε πριν από το Εθνικό…».

Από τη θεωρία στην πράξη

• Σε ό,τι αφορά τον Δήμο Πειραιά, διά στόματος του δημάρχου κ.Παναγιώτη Φασούλα,έχει ήδη διακηρύξει την πρόθεσή του να «έχει πρόγραμμα από την πρώτη κιόλας χρονιά». Στο πλαίσιο αυτό έχει συγκροτηθεί μια οργανωτική επιτροπή, αποτελούμενη από ανθρώπους οι οποίοι δραστηριοποιούνται τόσο στον χώρο του πολιτισμού όσο και των επιχειρήσεων (ανάμεσά τους ο αρχιτέκτονας Μάνος Περάκης, ο συνθέτης και διευθυντής της Ορχήστρας των Χρωμάτων Γιώργος Κουρουπός κ.ά.), αντικείμενο της οποίας είναι να προτείνει το κατάλληλο οργανωτικό σχήμα το οποίο θα ανταποκρίνεται στους σκοπούς και στους στόχους του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Η πρώτη της συνεδρίαση έγινε στις αρχές της Μεγάλης Εβδομάδας, στην οποία μεταξύ άλλων συζητήθηκαν τα χρονοδιαγράμματα και τα επόμενα βήματα. Εξελίξεις επίκεινται…

• της ΙΣΜΑΣ Μ. ΤΟΥΛΑΤΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 26 Απριλίου 2009

Το διαμάντι του Πειραιά θα ξαναλάμψει. Το Δημοτικό Θέατρο αποκαλύπτει την παλιά εντυπωσιακή ξύλινη σκηνή του, από τις ελάχιστες που σώζονται στην Ευρώπη

• Στην εποχή του ήταν το στολίδι του Πειραιά κι ένα από τα ωραιότερα κτίρια της Ελλάδας. Το Δημοτικό Θέατρο ήταν επιβλητικό και μνημειακό. Κι όταν πέρασε ο καιρός που η αφρόκρεμα της περιοχής κατέφευγε στα εντυπωσιακά καθίσματα και τα βελούδινα μεγαλεία, άλλαξε χρήσεις και ενοίκους, όλοι αναγνώριζαν ότι το «διαμάντι» του Πειραιά είναι ένα σπουδαίο κτίριο. Ωστόσο, κανείς δεν έσπευδε να το «βοηθήσει» oυσιαστικά. Κάτι ο πόλεμος, κάτι οι σεισμοί και οι άστοχες επεμβάσεις, το θέατρο έπεσε θύμα της γραφειοκρατίας, σε κάποιες περιπτώσεις και της άγνοιας. Δεν το αντιμετώπισαν ως ένα σπουδαίο μνημείο της νεότερης αρχιτεκτονικής μας ιστορίας, γι’ αυτό δεν ελήφθησαν γενναίες αποφάσεις, με το όποιο οικονομικό κόστος αυτές συνεπάγονται.

• Τώρα, τα νέα που αφορούν το λαμπρό οικοδόμημα είναι ευχάριστα. Οχι μόνο γιατί θα είναι έτοιμο (αν όλα πάνε καλά) ώς το τέλος του 2010, αλλά επειδή στα «σπλάχνα» του κρύβει μια έκπληξη: την παλιά εντυπωσιακή ξύλινη σκηνή του, από τις ελάχιστες που σώζονται στην Ευρώπη. Ενα ολόκληρο εργοτάξιο κάτω από την υπάρχουσα σκηνή. Τέσσερις – πέντε σκηνές υπάρχουν σαν κι αυτή, λένε οι ειδικοί. Αυτή προσπαθεί να σώσει η Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, που την αποτύπωσε με σκοπό να τη δώσει και πάλι προς λειτουργία. Οσο για τον Δήμο του Πειραιά, αυτός φρόντισε για τα περαιτέρω: τον οργανισμό λειτουργίας του. Δεν αρκεί να έχεις ένα πρωτότυπο έργο του ευρωπαϊκού κλασικισμού, αλλά πρέπει να ξέρεις και πώς θα το εκμεταλλευθείς σωστά.

Ενας ξύλινος σκελετός

• Ας γυρίσουμε, όμως, πολλά χρόνια πίσω. Εφημερίς 15 Μαρτίου 1895: «Αι σκηνογραφίαι ανέρχονται και κατέρχονται υπό το δάπεδον χωρίς να διπλούνται, διότι το ύψος άνω της σκηνής και, το βάθος υπό το δάπεδον αυτής έχει τας αυτάς διαστάσεις με το ορώμενον μέρος της σκηνής. Διά των ποικίλων άνωθεν και κάτωθεν μηχανημάτων δύνανται μετά καταπληκτικής ευκαιρίας να εκτελώνται παντός είδους εναέριοι η υποχθόνιοι εμφανίσεις έστω και αι μάλλον πολυπρόσωποι». Ο αρθρογράφος έχει εντυπωσιαστεί από τη σκηνή «κάτι τι έκτακτον δι’ ελληνικόν θέατρον», τις εισόδους, τις εξόδους και τα 22 δωμάτια «εις χρήσιν των υποκριτών».

Εκπληξη

• Οι εργάτες που ξήλωναν μήνες πριν τα παλιά σανίδια, έμειναν άναυδοι με αυτό που αντίκρισαν από κάτω. Ξύλινοι δυνατοί κύλινδροι που κάποτε στριφογύριζαν δίνοντας ώθηση στα σχοινιά, τροχαλίες και σταγκόνια. Η τεχνολογία του 1895. Ανάμεσα στα «ευρήματα» ακόμη και τραμπουκέτα: αυτά που εξαφάνισαν ή εμφάνιζαν στη σκηνή ηθοποιούς και σκηνικά.

• Το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά θεμελιώθηκε επί δημαρχίας Ομηρίδη Σκυλίτση το 1884 και εγκαινιάστηκε το 1895. Τα σχέδια ήταν του Ιωάννη Λαζαρίμου, αρχιτέκτονα του Δήμου. Ανήκει στον τύπο του μεγαλόπρεπου γαλλικού θεάτρου Grand Theatre, όπου η σύνθεση των όγκων είναι αποτέλεσμα αισθητικών κριτηρίων και οργανικής έκφρασης των διαφορετικών λειτουργιών. Το πρότυπό του, βέβαια, ήταν η όπερα του Παρισιού. Ο υδραϊκής καταγωγής αρχιτέκτονας που σχεδίασε πολλά δημόσια κτίρια, αρχοντικά και μεγαλοπρεπείς ναούς, «από τον γερμανικό κλασικισμό –με πρότυπο την όπερα του Βερολίνου–, έλαβε τη σύλληψη των καθαρών όγκων με τα δύο κυρίαρχα στοιχεία, το επιβλητικό πρόπυλο της εισόδου και την αετωματική στέγη, καθώς και τα επιμέρους νεοκλασικά μορφολογικά στοιχεία», είχε επισημάνει ο Ν. Χαρκιολάκης (προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων) στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων. Τώρα, δρομολογείται να συζητηθεί πάλι στο ΚΣΝΜ προκειμένου να τροποποιηθεί η αρχική μελέτη ώστε να διατηρηθεί η αρχική σκηνή.

Ακμή και παρακμή

• Από τη σκηνή του πέρασαν μεγάλες φυσιογνωμίες του θεάτρου, με κορυφαίο τον Ροντήρη. Και την πεταλόσχημη γαλλικού τύπου αίθουσα με την πλατεία, τις δύο σειρές θεωρείων, τον εξώστη και το υπερώο θαύμασαν πολλές γενιές. Οι ένοικοι επίσης ποίκιλλαν. Το Φρουραρχείο, το Εργατικό Κέντρο Πειραιά, σωματεία, μαθητές και βέβαια οι πρόσφυγες της Μικρασιαστικής Kαταστροφής. Δέχθηκε όμως και επεμβάσεις ετερόκλητες που προκάλεσαν αλλοιώσεις στη φυσιογνωμία του. Τα σχόλια για την αδιαφορία άρχισαν από το 1904. Γράφει η εφημερίδα «Σφαίρα»: «Και θα είσαν αναμφιβόλως μεγαλείτεραι αι πρόσοδοι και επιτυχεστέρα η διοίκησις των οικονομικών εάν δεν ανεμίγνυεν όλως διόλου την ολίγον βρωμεράν μουρίτσαν της η πολιτική και το κόμμα και αι συμπάθειαι των κρατούντων».

Π. Φασούλας: «Ετοιμάζουμε τον οργανισμό»

• «Αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε έναν οργανισμό ώστε να ’ναι αυτόνομο το Δημοτικό Θέατρο. Να μπορέσει να αναπτύξει πολιτιστική δράση», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Πειραιά Παναγιώτης Φασούλας. «Κι αυτό γιατί κανένας δήμαρχος, όποιος και να ’ναι, δεν μπορεί να ταυτίζει τη λειτουργία ή δραστηριότητά του με αυτή του θεάτρου. Προχωρήσαμε στη δημιουργία οργανωτικής επιτροπής προγράμματος ώστε το 2010 που θα ’ναι έτοιμο το θέατρο να μπορέσει να λειτουργήσει». Η επιτροπή αποτελείται από ανθρώπους του πνεύματος, επιχειρηματίες, αρχιτέκτονες κ.ά. Ανάμεσά τους ο Βασίλης Βασιλικός, η Βάσω Παπαντωνίου, ο Μάνος Περάκης κ.ά. «Θα οργανώσουμε και διεθνές συνέδριο με προσωπικότητες τόσο του θεάτρου όσο και γενικότερα της τέχνης για να ανταλλάξουμε απόψεις και προτάσεις για την αξιοποίησή του σε βάθος χρόνου». Οι ιδέες είναι πολλές: ένα δίκτυο με τα εναπομείνοντα ανάλογα θέατρα στην Ευρώπη.

• «Στα αξιολογότερα μνημεία της δημόσιας αρχιτεκτονικής μας του περασμένου αιώνα», όπως το εντάσσει η καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένη Φεσσά – Εμμανουήλ, το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά όλοι εύχονται να ξεφύγει από την παρακμή του.

• Το έργο άρχισε να εκτελείται εδώ κι ένα χρόνο από τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ με συνολικό προϋπολογισμό 36.000.000 ευρώ.

• Της Γιωτας Συκκα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 29 Mαρτίου 2009