Περφόρμανς σε… Κοινή Θέα στην αυλή του Εθνικού Θεάτρου

Της Ιφιγενειας Διαμαντη, Η Καθημερινή, 11/5/2012

Τμήματα από σκηνικά παραστάσεων του Εθνικού Θεάτρου της τελευταίας δεκαετίας ανασύρθηκαν από τις αποθήκες και αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια εναλλακτική… «αυλή των θαυμάτων». Για πρώτη φορά στην εκατονταετή και πλέον ιστορία του, ο υπαίθριος χώρος του κτιρίου Τσίλλερ στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου υποδέχεται το κοινό σε μια σειρά περφόρμανς, προβολών, παραστάσεων, και μουσικής -όλες με ελεύθερη είσοδο- που εντάσσονται στο πλαίσιο του κύκλου δράσεων του Εθνικού, «Εκλεκτικές Συγγένειες – Κοινή Θέα».

Ο σχεδιασμός

Σήμερα, αύριο καθώς και την ερχόμενη Πέμπτη 17/5, Παρασκευή 18/9 και Σάββατο 19/9, από τις 20.30 έως τις 23.00, η αυλή της Κεντρικής Σκηνής του Εθνικού «αγκαλιάζει» όσους προσέλθουν και… θέσουν και εαυτούς σε κοινή θέα των γύρω πολυκατοικιών. Περφόρμανς με ιστορικά κοστούμια, έργο που διερευνά τη σχέση του Ιψεν με την Ελλάδα, συζητήσεις για τον ακάλυπτο, δείπνο από τον Αλέξανδρο Ψυχούλη με «άρωμα» μεταναστευτικής κουζίνας λόγω περιοχής, αλλά και περφόρμανς από τους Χρήστο Λούλη, Μανώλη Μαυροματάκη, Νίκο Ψαρρά, Λένα Παπαληγούρα και Βασίλη Παπαγεωργίου, πρόσωπα από τα πέντε φετινά έργα της Κεντρικής Σκηνής, περιλαμβάνει το πρόγραμμα που ξεκίνησε χθες. Η ιδέα ανήκει στο ελληνικό σκέλος του διεθνούς Architecture For Humanity, οργανισμού που σχεδιάζει δράσεις που ενσωματώνουν ποικιλία κλίμακας και χρήσεων, σχεδιάζοντας καινοτόμες, βιώσιμες και λειτουργικές κτιριακές δομές.

Περφόρμανς και δείπνο στην αυλή του Εθνικού Θεάτρου

ΣΕ «ΚΟΙΝΗ ΘΕΑ»

Οι κώδικες της γευστικής μνήμης, σαν η πιο πολύτιμη πολιτισμική αποσκευή των μεταναστών της οδού Αγ. Κωνσταντίνου, γίνονται η αφορμή για μια γαστρονομική περιπέτεια στην αυλή του Εθνικού Θεάτρου, με τίτλο «Δειπνοσταβρυα».

Οι κώδικες της γευστικής μνήμης, σαν η πιο πολύτιμη πολιτισμική αποσκευή των μεταναστών της οδού Αγ. Κωνσταντίνου, γίνονται η αφορμή για μια γαστρονομική περιπέτεια στην αυλή του Εθνικού Θεάτρου, με τίτλο «Δειπνοσταβρυα». Ταπεινό δείπνο σε επιμέλεια του Αλέξανδρου Ψυχούλη με τη δημιουργική συνεισφορά του Βασίλη Καλλίδη και ηχητική υποστήριξη των Minimize. Ενα από τα δρώμενα που θα λάβουν χώρο στην πρώτη κρατική μας σκηνή, στο πλαίσιο της «Κοινής Θέας».

Περφόρμανς, προβολές, μία συζήτηση και μουσική στον εξωτερικό χώρο του Εθνικού Θεάτρου (αυλή κτιρίου Τσίλλερ) είναι η νέα πρόταση της «Κοινής Θέας» στο τέλος της φετινής θεατρικής περιόδου για έξι βραδιές του Μαΐου (10, 11, 12 και 17, 18, 19), με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Ενα «άνοιγμα» του Θεάτρου στον εξωτερικό χώρο, πέραν του κτιρίου Τσίλλερ, μέσω της δημιουργικής αξιοποίησης ενός πλήρως ανεκμετάλλευτου και «απροσδιόριστου» χώρου, της αυλής του κτιρίου, στην υποβαθμισμένη αυτή πλευρά του κέντρου της πόλης (επιμέλεια Ελένη Κούκου και Κατερίνα Τσέλου).

Περφόρμανς για τον καιρό της κρίσης

Πρωτότυπες προτάσεις από οκτώ ομάδες που συμμετείχαν στον διαγωνισμό νέων δημιουργών με θέμα τη λιτότητα και τις περικοπές

• Της Σαντρας Bουλγαρη, Η Καθημερινή, Kυριακή, 3 Aπριλίου 2011

«Περιμένω έτσι όπως φυσά ο νοτιάς εδώ στο νησί, μ’ ένα τσουπ, να μου τα φυσήξει όλα. Με μιας όλα, μέσα στο σπίτι. Καμιά φορά κάθεται και η συγκάτοικός μου δίπλα και περιμένει κι αυτή μαζί μου. Περιμένουμε. Συχνά κλείνουμε και τα μάτια κι όλα γίνονται ακόμα πιο έντονα, μέχρι που θυμώνουμε και τα ξανανοίγουμε. Μικροί χαρούμενοι θάνατοι χοροπηδούν ακατάπαυστα στις σκέψεις μας κι εμείς χαιρόμαστε που επιτέλους όλοι φοβόμαστε τα ίδια πράγματα. Αλήθεια, εσύ τι φοβάσαι; Ελα σε παρακαλώ να φοβηθούμε παρέα». Σ’ ένα στενό διάδρομο μόλις μια ανάσα από τους θεατές, η Γωγώ Πετραλή, χορεύτρια, χορογράφος και δασκάλα χορού, χορεύει με μεγάλες απλωτές και έντονες κινήσεις. Στο βάθος, ένα βίντεο της ίδιας στο σπίτι της στην Κρήτη πειραματίζεται, αντιπαραθέτοντας τις ίδιες ή διαφορετικές φιγούρες σ’ ένα χώρο που αναποδογυρίζει συνέχεια. Οι θεατές που βρέθηκαν στο στούντιο του Κινητήρα στην Ακρόπολη για να παρακολουθήσουν και να ψηφίσουν τον διαγωνισμό νέων δημιουργών με θέμα «Τι μ’ αρέσει στην κρίση» (26/3 η τελευταία μέρα) την χειροκρότησαν θερμά. Το ίδιο συνέβη και με την περφόρμερ Στέλλα Αντύπα, η οποία ερμήνευσε το έργο της ομάδας Magenta «Είναι κεφάτη», που κέρδισε το βραβείο (οικονομικό έπαθλο των 592 ευρώ).

• Φρεσκάδα

Και οι οκτώ επιλεγμένες από την επιτροπή ομάδες που συμμετείχαν είχαν η καθεμία από μια πρωτότυπη πρόταση. Η φρεσκάδα τους μας έκανε να δακρύσουμε, να προβληματιστούμε, να γελάσουμε. Αν σκεφτεί κανείς ότι η βραδιά ξεκίνησε μ’ εμάς τους θεατές να φωτίζουμε με φακούς τη χορογραφία της Milka Panayotova «Focus Pocus» και τελείωσε μ’ εμάς πάλι να θέτουμε το τέλος βάζοντας το ξυπνητήρι των κινητών μας να χτυπήσει ύστερα από δέκα λεπτά. Πέρα από τη διοργάνωση του διαγωνισμού, ήταν η «συνεύρεση» όλων μας (χορευτών, δημιουργών, θεατών νέων και ηλικιωμένων) σ’ έναν από τους πιο ζεστούς καλλιτεχνικούς χώρους της Αθήνας που έδωσε το στίγμα. Εξω στο φουαγιέ έπαιζε ποπ μουσική, ενώ στον υπολογιστή προβάλλονταν ταινίες χορού. Αφίσες από παραστάσεις της Αθήνας, παλιές και νεότερες, διακοσμούν τους τοίχους του Κινητήρα, ενώ από το πατάρι, όπου σε καθημερινή βάση γίνονται μαθήματα και σεμινάρια, ακούγονταν οι ήχοι από τα πόδια των χορευτών που έκαναν πρόβα για την έναρξη της βραδιάς. Οι οκτώ προτάσεις ήταν κυρίως χορογραφικές (μαθαίνουμε ότι υπήρξε μεγάλος αριθμός αιτήσεων), όμως με την ευρύτερη έννοια, αφού οι δουλειές όλων ήταν περισσότερο περφόρμανς με στοιχεία θεάτρου, χορού, stand up comedy, video dance. Είδαμε μεταξύ άλλων τον Γάλλο Pierre Magendie, απόφοιτο της Κρατικής Σχολής Χορού, στο «Golgothrash», τη Milka Panayotova στο «Focus Pocus», την Ανδρονίκη Μαραθάκη στο «Umbilical Lotus», την Εύη Κολιούλη στο «Η bibi κάνει μπάνιο». Νέοι όλοι τους και όχι μόνο Ελληνες με μια ιδιαίτερη προσέγγιση στο θέμα της κρίσης. «Αυτό που μ’ αρέσει στην κρίση είναι ότι, εξ αιτίας της λιτότητας και των περικοπών, ανοίγει ένα πεδίο για την τέχνη να ξαναβρεί μια πρωταρχική και απλή, σχεδόν πρωτόγονη διάσταση όπου δεν εκφράζει τίποτα παραπάνω από την ανάγκη να επικοινωνήσει κανείς το πώς αισθάνεται», λέει η Βασιλική Τσαγκάρη, εκπαιδευτικός με παράλληλες σπουδές χορού στην Ελλάδα και την Αγγλία, που ολοκλήρωσε τη βραδιά με το έργο «Καρδιά γουρουνιού».

• Τρεις ενδιαφέρουσες «ξένες» παρουσίες

Ανάμεσα στους οκτώ συμμετέχοντες ενδιαφέρον παρουσίασαν οι τρεις «ξένες» παρουσίες (Milka Panayotova, Pierre Magendie και Elizabeth Ward) καλλιτεχνών που είτε έχουν κάποια σχέση με την Ελλάδα είτε όχι. Στέκομαι στα λόγια της τελευταίας, της Αμερικανίδας Ελίζαμπεθ Γουόρντ, η οποία παρουσίασε ένα από τα ωραιότερα έργα της βραδιάς, το «Your greatest mobility is your greatest stability» («Η μεγαλύτερη κινητικότητά σου είναι η μεγαλύτερη σταθερότητά σου»). «Για μένα η κρίση ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2008. Ο σπιτονοικοκύρης μας στο Μπρούκλιν διπλασίασε το ενοίκιό μας την ίδια ώρα που η οικονομία της Αμερικής διαλυόταν. Δώσαμε το διαμέρισμά μας, πήρα μια δουλειά χορεύτριας με περιοδεία σε όλη τη Γαλλία και από τότε βρίσκομαι στον δρόμο. Για μένα το καταπληκτικό με την οικονομική κρίση είναι ότι μου έδωσε το κουράγιο να παρατήσω μια ζωή στη Νέα Υόρκη και να ακολουθήσω τις επιθυμίες μου. Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές θυμάμαι τα λόγια της Sara Rudner, βασικό μέλος της ομάδας της Twyla Tharp, κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος στο Bennington College στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Είπε: «Your greatest stability is your greatest mobility». Αυτά τα λόγια αποτελούν το σημείο εκκίνησης για το δωδεκάλεπτο σόλο που παρουσίασα».

• «Να προτείνουμε ανάσες τέχνης…»

Η Αντιγόνη Γύρα, ιδρύτρια της ομάδας και του στούντιο του Κινητήρα, μας εξήγησε γιατί αποφάσισε με τους συνεργάτες της να διοργανώσουν ένα διαγωνισμό με θέμα την κρίση.
«Ο διαγωνισμός “Tι μ’ αρέσει στην κρίση” προέκυψε από μιαν ανάγκη να μην κάτσουμε με σταυρωμένα χέρια και να κοιτάμε παθητικά όλα αυτά που μας συμβαίνουν. Nα παροτρύνουμε κι άλλους μαζί μας. Οι καλλιτέχνες ως αιώνια ανήσυχα πνεύματα έχουν κοινωνική υποχρέωση, αλλά και εσωτερική ανάγκη, να παίρνουν θέση απέναντι στα πράγματα, να μη σταματούν να δουλεύουν και να προτείνουν ανάσες τέχνης στην ασφυκτική συνθήκη που όλοι μας ζούμε. Ταυτόχρονα, θέλαμε να δώσουμε ένα έναυσμα σε νέους ανθρώπους να έχουν κάτι να κάνουν γρήγορα και ακολουθώντας το ένστικτό τους χωρίς πολλές φλυαρίες, πισωγυρίσματα και υπερανάλυση. Μέσα από τον διαγωνισμό οι καλλιτέχνες μοιράζονται το έργο τους, στοχεύουν σε κάτι και παράλληλα το στούντιο επιβιώνει. Πρέπει να εξασκείς τη φαντασία σου όσο το δυνατόν περισσότερο για να επιβιώσεις και να πληρώσεις το νοίκι σου. Επειδή η τέχνη ήταν πάντα σε κρίση, πρέπει να είμαστε πάντα έτοιμοι να την αντιμετωπίζουμε. Δυναμικά και με το κεφάλι ψηλά θέλουμε να κάνουμε «συνένοχους» στην τρέλα καλλιτέχνες και κοινό. Και οι οκτώ συμμετέχοντες είναι άνθρωποι με δυναμισμό και σοβαρότητα και αυτή την περίοδο υπήρξε μια υπέροχη ατμόσφαιρα αλληλεγγύης στο στούντιο, η οποία έρχεται σε τέλεια αντίστιξη με την ατμόσφαιρα σε κάθε είδους τηλεοπτικούς διαγωνισμούς».

Ο Tim Crouch στο BIOS: Γνωριμία με την αγγλική περφόρμανς

 

• Έναν από τους σημαντικότερους Βρετανούς περφόρμερ, τον Tim Crouch, θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει το αθηναϊκό κοινό από αύριο και για τέσσερις μοναδικές παραστάσεις, οι οποίες θα παρουσιαστούν στο χώρο του Bios, με τη συμβολή του Βρετανικού Συμβουλίου. Ο Tim Crouch πρωτοεμφανίστηκε στο Showcase του Φεστιβάλ του Εδιμβούργου το 2003 και έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους ιδιοφυέστερους εκπροσώπους του πειραματικού θεάτρου της Βρετανίας, το έργο του οποίου αποδομεί και διερευνά την ίδια την τέχνη της περφόρμανς.

• Στις παραστάσεις που θα δώσει στην Αθήνα, ο Tim Crouch θα παρουσιάσει τα έργα του My Arm (30-31/3) και An Oak Tree (1-2/4). Το πρώτο, που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου το 2003, αφηγείται την ιστορία μιας κενής χειρονομίας, την απόφαση ενός δεκάχρονου παιδιού να κρατήσει το χέρι υψωμένο πάνω από το κεφάλι του, μια απόφαση την οποία τηρεί πάνω από τριάντα χρόνια. Κι όμως αυτή τη χωρίς νόημα χειρονομία «έχει αποκτήσει τόση σημασία, που με τσακίζει»… εξομολογείται ο πρωταγωνιστής της ιστορίας.

• To An Oak Tree (2005) είναι μια παράσταση για δύο. Έναν πατέρα που χάνει την κόρη του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και για να αντιμετωπίσει την απώλεια νομίζει πως η κόρη του είναι το δέντρο δίπλα στο οποίο σκοτώθηκε, και ένας υπνωτιστής, ο υπαίτιος του δυστυχήματος, που έχει πια χάσει πια την ικανότητά του να υπνωτίζει. Για τον πρώτο κάθε τι αναπαριστά κάτι άλλο. Για τον δεύτερο όλα είναι πλέον ακριβώς αυτά που φαίνονται… Ο υπνωτιστής είναι ο Tim Crouch. O πατέρας είναι ένας διαφορετικός κάθε φορά ηθοποιός, που ανεβαίνει κάθε φορά στη σκηνή χωρίς να έχει δει ή να έχει διαβάσει το έργο στο οποίο θα παίξει εκείνο το βράδυ… [Η ΑΥΓΗ: 29/03/2011]

«Δεν μιλάμε γι’ αυτά»

• Του Κώστα Γάκη και της Ομάδας, ένα έργο για τέσσερις ηθοποιούς, σε Σκηνοθεσία-Μουσική Κώστα Γάκη

Μία μουσική περφόρμανς με γυμνά νεανικά σώματα (του Προμηθέα Δοκιμάκη, Λευτέρη Καταχανά, Νάνσυς Μπούκλη, Στέλλας Νούλη) να πρωταγωνιστούν, είναι το έργο του Κώστα Γάκη. Στο δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, σε μια σκηνή μια σταλιά, με τους θεατές σε απόσταση αναπνοής από τα στόματα των νεαρών ηθοποιών, μέσα σε μια οικεία ατμόσφαιρα, σχεδόν παιδική, με τα αξεσουάρ και τα σκηνικά αντικείμενα να πέφτουν από το ταβάνι, κάλεσαν τους θεατές να δουν και να ακούσουν όσα τα σώματά τους λένε, επειδή κανένας «δεν μιλάει γι’ αυτά». Οπου τα «αυτά» είναι η σεξουαλικότητα του ανθρώπου και η συνακόλουθη ηδονή, η οποία πλέον έχει καταστεί «ενσυνείδητη», ήτοι εκφράζεται με πολιτιστικούς όρους, υπόκειται σε κοινωνικούς νόμους, ήθη και έθιμα, παρότι «υπάρχει μέσα μας μια στάλα πρωτόγονου αίματος που εμπεριέχει το αρχέγονο ένστικτο της σεξουαλικότητας».

Tα θέματα που θίγονται στην παράσταση, παρεκτροπές και σεξουαλικές διαταραχές, όπως ανικανότητα, γεροντολαγνία, νεκροφιλία, τρανσβεστισμός, επιδειξιομανία, κοινωνικά ταμπού, όπως ο αυνανισμός, η θρησκοληψία, η κοινωνική και οικογενειακή υποκρισία και κακοποίηση και τέλος η πορνεία και ο βιασμός, έχουν όχι μόνο καταγραφεί και ανιχνευτεί αλλά ίσως υπέρ το δέον γίνει αντικείμενο της λογοτεχνίας, του θεάτρου αλλά και των εικαστικών και κινηματογραφικών τεχνών. Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζουν να αποτελούν καυτά θέματα για τους νέους ανθρώπους. Ισως η υπερβολική σεξουαλική απεικόνιση μέσω της νέας τεχνολογίας, να αυξάνει το πρόβλημα αντί να το λύνει. Διότι όλα είναι πρόβλημα σχέσεων και πραγματικής επικοινωνίας. Το στοίχημα λοιπόν του Γάκη και των συνεργατών του, κερδήθηκε ακριβώς σ’ αυτό το σημείο και όχι στην πληρότητα του θεάματος, κερδήθηκε δηλαδή στην εγγύτητα. Στη θέρμη των σωμάτων που αποκτούσαν δική τους θέληση και απαιτούσαν τη δική τους ζωή.

Αλλωστε μην ξεχνάμε ότι όλος ο πολιτισμός της ανθρωπότητας, κυρίως οι πιο μαύρες σελίδες του, στο σώμα καταγράφονται. Διότι η βία (ακόμα και η ψυχολογική) είναι πάντα σωματική. Το ίδιο και η απόλαυση (ακόμα και η πνευματική).

Φιλοτεχνώντας την ίδια τη ζωή

• Tο κοινό στην Ευρώπη αφυπνίζεται και καλείται να πάρει την τέχνη στα χέρια του

• Της Ξενιας Kουναλακη, Η Καθημερινή, Σάββατο, 11 Δεκεμβρίου 2010

Την περασμένη Τρίτη, όταν τέλειωσε το δρώμενο του σκηνοθέτη Μιχαήλ Μαρμαρινού στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το κοινό χειροκρότησε αμήχανα. Ο σκηνοθέτης αποφάσισε να αφιερώσει ολόκληρη τη βραδιά στους εργάτες, οικονομικούς μετανάστες και Ελληνες, που εργάστηκαν για την υλοποίηση του φιλόδοξου αρχιτεκτονικού έργου στη λεωφόρο Συγγρού. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Αρχιεπίσκοπος, οι ηγέτες των κομμάτων, σύσσωμη η ιντελιγκέντσια των Αθηνών υποκλίθηκαν στο μεγαλείο της χειρωνακτικής εργασίας. Ομως η performance παρατράβηξε, κάποιοι άρχισαν να δυσανασχετούν. Το θέαμα έκανε κοιλιά, οι Gastarbeiter έμειναν πολλή ώρα στη σκηνή, ακίνητοι χωρίς συμμετοχή. Η δυσφορία άρχισε να διαχέεται.

«Περίμενα πιο καλό presentation», είπε μια κοσμική κυρία, μόνιμη θαμώνας κοσμικών στηλών και τσίμπησε λίγη παρμεζάνα μετά την παράσταση. Πολλοί αριστεροί διανοούμενοι ήταν έξαλλοι. «Ηταν η πιο πρόστυχη παράσταση που έχω δει στη ζωή μου», ανέκραξε στο Facebook γνωστός συγγραφέας όταν γύρισε σπίτι του. «Μεταχειρίστηκε τους εργάτες σαν αρκούδες, για να εισπράξουν το υποκριτικό χειροκρότημα των αστών στην αίθουσα», πρόσθεσε.

Ηταν πράγματι ένα «ενοχλητικό» δρώμενο. Φιλότεχνοι κοσμικοί αντιμέτωποι με τους αληθινούς καλλιτέχνες πάνω στη σκηνή. Για μία και μοναδική βραδιά οι πρωταγωνιστές ήταν εκείνοι. Ή το ανάποδο; Οι εργάτες παρατηρούσαν επί μία και πλέον ώρα το κοινό. Ποιος ήταν το «θέαμα» την Τρίτη το βράδυ; Μήπως οι «αρκούδες» ήταν τελικά οι καλεσμένοι κι ας κάθονταν στην πλατεία;

Μολις τέλειωσαν οι φωτογραφήσεις και το «cheese and wine» στο φουαγιέ, οι αψιμαχίες μεταφέρθηκαν έξω από το κτίριο. «Γιατί να μου δημιουργήσει εμένα ενοχές ο κύριος Μαρμαρινός;», αναρωτιόταν εύλογα ένας από τους παρισταμένους. Αυτή ήταν ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία του σκηνοθέτη: ότι έστησε μια παράσταση, που όχι μόνο προκάλεσε ομηρικούς καβγάδες στο φουαγιέ και τα σκαλιά, στο Facebook και το Twitter, αλλά δυσαρέστησε, προκάλεσε τύψεις. Hταν με βεβαιότητα το πλέον ελπιδοφόρο άνοιγμα για τη Στέγη.

Mία κατάλυση των ορίων μεταξύ κοινού και πραγματικής ζωής πραγματοποιήθηκε μία ημέρα νωρίτερα στο Λονδίνο. Κατά την απονομή του βραβείου Turner, φοιτητές από σχολές καλών τεχνών της Βρετανίας πραγματοποίησαν καθιστική διαμαρτυρία στην Tate, όπου επρόκειτο να γίνει η τελετή. Αρνήθηκαν να φύγουν κι έτσι μόνο μια αυτοσχέδια μπάρα χώριζε τους φιλότεχνους καλεσμένους από τους διαδηλωτές. Οπως γράφει στο σχετικό ρεπορτάζ του ο «Γκάρντιαν», «οι φοιτητές ήταν αόρατοι αλλά οι φωνές τους ακούγονταν» και μπλέκονταν με την ηχητική εγκατάσταση της Σούζαν Φίλιπς, που κέρδισε το πρώτο βραβείο. Η τέχνη έχει νόημα μόνο όταν είναι ερεθιστική, προκαλεί έντονα συναισθήματα. Οταν είναι ανώδυνη, δεν είναι τέχνη. Είναι μουσική υπόκρουση, διαφήμιση, νανούρισμα. Οι εποχές δεν προσφέρονται για αποχαύνωση. Οχι μόνο εδώ, παντού στην Ευρώπη. Γιατί η οικονομική κρίση αποτελεί άλλοθι για τις περικοπές στον πολιτισμό. Οπερα, ζωγραφική και γράμματα θεωρούνται πολυτέλεια σε περιόδους ανέχειας.

Ο διευθυντής ορχήστρας, Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ, δεν εφείσθη ακτιβισμού κι αυτήν την εβδομάδα. Λίγο προτού ξεκινήσει η πρεμιέρα της Βαλκυρίας του Βάγκνερ, στη Σκάλα του Μιλάνου, απηύθυνε έκκληση προς τον πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, ζητώντας να προστατευθούν οι πολιτιστικοί θεσμοί της Ιταλίας και να εξαιρεθούν από την πολιτική λιτότητας. Την ίδια στιγμή έξω από το θέατρο η αστυνομία συγκρουόταν με φοιτητές που διαμαρτύρονταν για τις περικοπές στην παιδεία. Ο Καλπασμός των Βαλκυριών ακούστηκε σχετικά υποτονικός μπροστά στις φωνές των συγκεντρωμένων.

Συνομιλία με το μυαλό και τον ψυχισμό μας

Περφόρμανς – πείραμα στο Μουσείο Mπενάκη

• Tης Oλγας Σελλα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 24 Oκτωβρίου 2010

Tο περασμένο Σάββατο, η κίνηση ήταν ασυνήθιστα διαφορετική στο Mουσείο Mπενάκη της οδού Πειραιώς. Aλλοι έβγαιναν από τις εκθέσεις, άλλοι στέκονταν λίγο στο καφέ του Mουσείου, άλλοι στο πωλητήριο. Yπήρχαν όμως και αρκετοί που σχημάτιζαν ουρά στα εκδοτήρια, παρ’ ότι ήταν ήδη αργά. Δεν περίμεναν για να δουν κάποια από τις εκθέσεις, αλλά για να παρακολουθήσουν μια παράσταση-περφόρμανς που φιλοξενείται στο αίθριο του Mουσείου, κάτω από μια τέντα, όλα τα Παρασκευοσαββατοκύριακα του Oκτωβρίου.

To εισιτήριο συνοδεύεται από τυπωμένα ερωτηματολόγια, με ερωτήσεις του τύπου: «Λες πιο συχνά ναι ή όχι;» «Eμπιστεύεσαι το ένστικτό σου;». «Oταν έχεις πολλές επιλογές καθυστερείς να πάρεις απόφαση;». Oσοι τα συμπληρώσουν τα δίνουν στους ταξιθέτες πριν πάρουν τις θέσεις τους στο αυτοσχέδιο αμφιθέατρο που έχει στηθεί κάτω από την τέντα.

H Dr Maybe Darling έχει πάρει ήδη τη θέση της στο γραφείο της – ένα ολόλευκο, αποστειρωμένο, αυστηρό, επιστημονικό εργαστήριο. Γράφει στον υπολογιστή της και μέσω της κουρτίνας/οθόνης, μέσω του κομπιούτερ και του προτζέκτορα, μέσω της τεχνολογίας δηλαδή, έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε όχι μόνο τη μορφή, αλλά και τη σκέψη αυτής της νέας γυναίκας που υποδύεται πίσω από την κουρτίνα την Dr Maybe Darling.

Oνομάζεται Tζένη Aργυρίου και η ιδέα της ήταν απλή: ήθελε να αποτυπώσει, με τον τρόπο της περφόρμανς, τη συνομιλία της επιστήμης και της τέχνης. H Dr Maybe Darling προετοιμάζει στο εργαστήριό της τη διάλεξη που πρόκειται να δώσει με θέμα το αίνιγμα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. H ανάγκη της, όμως, να κατανοήσει αναπάντητα ώς τώρα ερωτήματα την οδηγεί σ’ ένα ταξίδι μέσα στον εγκέφαλό της, χρησιμοποιώντας τον ίδιο τον εαυτό της για τις ανάγκες του πειράματος.

Ξαφνικά, μέσα από τις αντιδράσεις της Dr Maybe Darling αναγνωρίζουμε πολλές από τις συμπεριφορές μας. Δεν είναι τυχαίο. H Tζένη Aργυρίου μελετάει τα ερωτηματολόγια που τις δίνει το κοινό της εδώ και τέσσερα χρόνια που άρχισε να παρουσιάζει αυτήν την παράσταση σε διάφορα μέρη της Eυρώπης. Aναζητάει, όμως, και τη συμβολή της επιστήμης, της σύγχρονης επιστήμης. Στην παράσταση της Aθήνας, τρία από τα μεγάλα μπαλόνια που ίπτανται στο σκηνικό φιλοξενούν τα πρόσωπα (και τα λόγια) τριών Eλλήνων επιστημόνων: του ψυχιάτρου Θανάση Tζαβάρα, του νευροφυσιολόγου Hλία Kούβελα και του φιλοσόφου Aριστείδη Mπαλτά.

Mε πολύ χιούμορ και έγκυρο επιστημονικό λόγο, οι τρεις επιστήμονες –σε μία από τις ωραιότερες στιγμές της παράστασης– προσεγγίζουν με οδηγό την επιστήμη τους το πώς αποφασίζουν οι άνθρωποι τις ενέργειες και τις πράξεις τους. Kι αν στην παράσταση οι θεατές γελούσαν πολύ, είναι γιατί ασφαλώς αναγνώριζαν και τους δικούς τους εαυτούς σ’ αυτήν την έξυπνη συνομιλία με το μυαλό και τον ψυχισμό των ανθρώπων.

Σήμερα και από Παρασκευή 29 ώς Kυριακή 31 Oκτωβρίου, δύο παραστάσεις την ημέρα: στις 7 μ. μ. και στις 8.30 μ. μ.

Ταχυθεωρία…

Το ότι ζούμε στην εποχή της ταχύτητας είναι παγκοίνως γνωστό. Το ότι αυτή η ταχύτητα επηρεάζει και τις συνθήκες παραγωγής της τέχνης είναι κάτι που γίνεται ήδη ορατό (48 Hour Film Project, 24 Hour Theatre κ.λπ., κ.λπ.). Το να αρχίζει να επηρεάζει όμως και το χώρο της θεωρίας, τουλάχιστον της δημόσιας παρουσίασής της, μονάχα σαν δυστοπική φάρσα μπορεί να το σκεφτεί κανείς -ή μία άσκηση στο λακωνίζειν, που όμως δεν μπορεί να ταυτίζεται με το φιλοσοφείν…

Το PechaKucha Night αποτελεί μία διοργάνωση ιαπωνικής προέλευσης και δη από το χώρο των επιχειρηματικών presentations -εμπνευστές της θεωρούνται δύο βιαστικοί αρχιτέκτονες. Αλίμονο, ταχέως μετατράπηκε σε διεθνή συρμό κι έτσι, σήμερα το βράδυ, στη Θεσσαλονίκη, στις 21.20 (ακριβώς), στο GaiAlive, στο λιμάνι της πόλης, 10 ομιλητές, παρουσιάζουν 20 εικόνες ο καθένας, 20 δευτερόλεπτα για κάθε εικόνα, 6,5 λεπτά για κάθε μια από τις παρουσιάσεις. Θέμα της πρώτης αυτής συνάντησης θα είναι οι παραστατικές τέχνες. Οι ομιλητές (θεατρολόγοι, ηθοποιοί, χορογράφοι κ.λπ.) θα παρουσιάσουν το θέατρο και το χορό και τη σχέση τους με την πόλη μέσα από τη ματιά, τη γνώση και την προσωπική ή την επαγγελματική τους εμπειρία.

Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συνεργασία με την πλατφόρμα ανάδειξης νέων καλλιτεχνών του θεάτρου Perform in Art, ενώ μετά τη συζήτηση με το κοινό θα ακολουθήσει μουσικό χάπενινγκ από τους Sexteto -στους ίδιους καταιγιστικούς ρυθμούς…

Η παράδοση απελευθέρωσε το μουσικό μου υποσυνείδητο

• ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ

• Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 5 Ιουλίου 2010

Οκτώ μουσικές «επιστολές». Οκτώ θεατρικές performances. «Unknown Dialects: 8 μουσικές διαλέξεις» συστήνεται η μουσική παράσταση που, με κεντρικό άξονα μια σειρά από νέες συνθέσεις του θέΓιώργου Κουμεντάκη, χρίζει τους επτά μουσικούς του dissonArt ensemble ηθοποιούς και, ωθώντας τους να υπερβούν τα όρια της τέχνης τους, επιχειρεί, όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ευκλείδης, «να κάνει πράξη τον όρο «μετάπραξη» που πρώτος χρησιμοποίησε ο Γιάννης Χρήστου».

Τα μέλη του dissonArt ensemble και ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης κρατώντας τις φωτογραφίες των ρόλων τους: Χατζιδάκις, Ξενάκης, Θεοδωράκης, Σκαλκώτας, Μπάρτοκ και στην «κορυφή» ο Στραβίνσκι

Η παράσταση, ενταγμένη στο Φεστιβάλ Αθηνών, φιλοξενείται απόψε και αύριο (9 μ.μ.) στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Το μουσικό μέρος είναι οργανικό κομμάτι της έρευνας που κάνει εδώ και χρόνια ο Γιώργος Κουμεντάκης αναζητώντας έναν προσωπικό τρόπο συνομιλίας με την παράδοση. Πολύ προσωπικό χαρακτήρα έχουν ούτως ή άλλως τα έργα του. Σημείο εκκίνησής τους είναι οι νοερές επιστολές που στέλνει σε πρόσωπα, καταστάσεις ή στιγμές που συνδέονται με τη ζωή του. Εμβόλιμα ακούγονται αποσπάσματα από κείμενα που ανθολόγησε ο Γιάννης Σβώλος. Ετσι οι μουσικοί, μέσα στο σκηνικό του εικαστικού Πέτρου Τουλούδη, λειτουργούν και ως performers μεταφέροντας τις απόψεις για τη μουσική προσωπικοτήτων από τον Χατζιδάκι ώς τον Σκαλκώτα κι από τον Μπάρτοκ ώς τον Αντόρνο. Κι όλο αυτό σ’ ένα ευφρόσυνο κλίμα. Ο Γιώργος Κουμεντάκης, όμως, τα εξηγεί καλύτερα…

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ. «Τα 5 τελευταία χρόνια προσπαθώ να την ξαναδώ. Υπάρχουν δύο τρόποι: ή να πάρεις ένα ατόφιο θέμα από την παραδοσιακή μουσική και να το επεξεργαστείς (ό,τι δηλαδή έκανα με τα τραγούδια της Μαρίκας Παπαγκίκα για το Kronos) ή να προσπαθήσεις να φέρεις στη μνήμη σου το υπάρχον υλικό, ώστε να απελευθερωθεί το μουσικό σου υποσυνείδητο και να ξαναζωντανέψει μέσα από την προσωπική σου ματιά – όπως κάνω εδώ».

ΧΩΡΙΣ ΦΟΛΚΛΟΡ. «Η ταυτότητά μου είναι απαραίτητο να βασιστεί σε ό,τι γνωρίζω. Ο τρόπος με τον οποίο το υλικό μετουσιώνεται σε κάτι μη τουριστικό, πέρα από κάθε φολκλορική διάσταση, δεν έχει όμως εθνικά σύνορα».

ΕΡΓΑ ΣΑΝ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ. «Είναι προσωπικά «γράμματα» με παραλήπτες πρόσωπα ή στοιχεία της φύσης ή καταστάσεις που έχουν ιδιαίτερη σημασία για μένα. Μέσα από αυτά έρχεται η έμπνευση. Το υλικό, όμως, παίρνει σάρκα και οστά με αντικειμενικότερο τρόπο. Είμαι συναισθηματικά φορτισμένος και βρίσκω τη δυνατότητα να μεταφέρω τις εντυπώσεις μου στην παρτιτούρα, προσπαθώντας με νότες να εκφράσω τις προσωπικές μου σκέψεις κι ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου και της καθημερινότητάς μου. Επιτρέπω, δηλαδή, στη μουσική που έρχεται από το παρελθόν να ‘χει μια διάσταση πιο προσωπικής προσέγγισης, που μπορεί να είναι ακόμη και η καταγραφή ενός ταξιδιού στην Αργεντινή με πέντε φίλους».

ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ. «Προέρχονται από γράμματα, κείμενα ή συνεντεύξεις που το βασικό τους θέμα ήταν η χρήση της παραδοσιακής μουσικής στη λόγια κατάστασή της: «μιλούν» ο Μπέλα Μπάρτοκ, ο Στραβίνσκι, ο Καλομοίρης, ο Χατζιδάκις, ο Σκαλκώτας, ο Ξενάκης, ο Θεοδωράκης. Τα παιδιά του dissonArt γίνονται κατά κάποιο τρόπο αυτά τα πρόσωπα. Ο,τι απασχολεί εμένα έχει απασχολήσει τα τελευταία 100 χρόνια όλους τους συνθέτες, πάντα μέσα από ένα ιδεολογικό υπόβαθρο κι από τρομερές συγκρούσεις. Και σήμερα ακόμα, που οι εντάσεις μοιάζουν να είναι σε ύφεση, εξαρτάται πώς πλησιάζει καθένας αυτό το κομμάτι κι αν το σέβεται».

ΣΧΕΣΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ-ΚΕΙΜΕΝΟΥ. «Με βάση αυτά τα κείμενα, μαζί με ιστορίες, φτιάξαμε μικρά θεατρικά δρώμενα. Προηγούνται κάθε μουσικής, φτάνοντας στο σημείο να την προετοιμάζουν με εξαιρετικό τρόπο: αφήνοντάς της περιθώριο να αναπνεύσει, απολαμβάνεις τη δύναμή της, ενώ αναδύονται κι όλες οι λεπτομέρειες. Είναι μια καταπληκτική ευκαιρία, ακόμη κι ο κόσμος που εκφράζει το δισταγμό «τι δουλειά έχω εγώ μ’ αυτή τη μουσική», να την πλησιάσει χωρίς κανένα σύμπλεγμα».

• Πώς στραφήκατε στην παράδοση;

«Παλαιότερα, προσπαθούσα να φτιάξω μόνος μου έναν κόσμο εντάσεων και πάθους. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν, όμως, για μένα ένα μεγάλο σοκ, και θετικό και αρνητικό. Μετά από αυτούς, η απόσταση και η πιο ασκητική λειτουργία της ζωής μου άρχισε να φέρνει στην επιφάνεια πράγματα καταπιεσμένα, με τη μορφή πλημμύρας. Με ξαναβρήκαν βιώματα της παιδικής μου ηλικίας, προσωπικές ιστορίες που με έχουν απασχολήσει σε σχέση με τη φύση, τον αέρα και το νερό και πολλά άλλα, όπως η έννοια του θανάτου ή το σκοτάδι. Αφέθηκα να κολυμπήσω στα βαθιά σε ένα πέλαγο με αχανή ορίζοντα».

• Ετσι μοιάζει σαν να συνθέτετε το προσωπικό σας ημερολόγιο…

«Μα έτσι ξεκίνησε. Αρχισα να καταγράφω τα sms που αντάλλασσα: η λακωνικότητα και τα συμπυκνωμένα αισθήματα έφεραν στην επιφάνεια καινούργια πράγματα. Αρχισα να ‘χω μια γενικότερη ανάγκη να καταγραφεί ό,τι με απασχολούσε. Η μουσική είναι βέβαια μια αφηρημένη γλώσσα. Δεν έχει την ανάγκη αυτής της καταγραφής. Είναι όμως και μια μεταφυσική γλώσσα. Ακουμπάει τον αέρα, είναι άυλη, και ακόμη κι όταν της δίνεις με πιο υλικό τρόπο μια πιο λογικοφανή χρήση, δεν της αφαιρείς τίποτα από τη δύναμή της».*

• Οι περφόρμερ έπρεπε να είναι μουσικοί

Απόφοιτος του Νέου Ωδείου Θεσσαλονίκης και του τμήματος Θεάτρου του Αριστοτελείου, με διδακτορικό θεατρολογίας στη Γαλλία, ο 35χρονος Αλέξανδρος Ευκλείδης έχει ειδικευτεί στο μουσικό θέατρο.

Εξ ου και η τωρινή του σκηνοθεσία. Για να κατανοήσουμε πώς δούλεψε, μας δίνει τρία «κλειδιά»:

*«Η μουσική και το θέατρο λειτουργούν παραθετικά, συνυπάρχουν δηλαδή το ένα δίπλα στο άλλο. Ηταν σημαντικό να μην προσπαθήσω να εικονογραφήσω τη μουσική αλλά να συνδιαλλαγώ μαζί της».

*«Προϋπόθεση ήταν ότι θα δουλέψουμε με performers που θα είναι ταυτόχρονα μουσικοί: σε σχέση με τους ηθοποιούς έχουν μια πιο πειθαρχημένη και συγκεκριμένη λογική, αντιμετωπίζοντας και τον λόγο ως μουσικό κείμενο».

*«Κάθε επεισόδιο εξελίσσεται βάσει μιας θεατρικής συνθήκης, όπως π.χ. ένα συμπόσιο γύρω από τη μουσική παράδοση ή ένα «συνοικέσιο» μεταξύ σύγχρονης και παραδοσιακής μουσικής. Επεδίωξα μια γκάμα συνθηκών που πηγαίνουν από το επιθεωρησιακό είδος μέχρι τη λογική της εικαστικής εγκατάστασης».

Μια πρωτότυπη περφόρμανς -στην οδό Αβραμιώτου!

Υπάρχει μια θεωρία (Six Degrees Of Separation), η οποία υποστηρίζει ότι κάθε άνθρωπος στον πλανήτη μπορεί να συνδεθεί με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο πάνω σε αυτόν μέσω μιας αλυσίδας εξοικείωσης που δεν ξεπερνάει των αριθμό πέντε μεσάζοντων. Η θεωρία προτάθηκε αρχικά το 1929 από τον Ούγγρο συγγραφέα Frigyes Karinthy, ενώ στα 1950 οι Ithiel de Sola Pool (MIT) και Manfred Kochen (IBM) επιχείρησαν να αποδείξουν τη θεωρία από μαθηματική άποψη. Τι σχέση έχει θα πείτε με τα καθ’ ημάς; Μιαν «απάντηση» δίνει ο νέος πολυχώρος της οδού Αβραμιώτου, ο οποίος μετονομάστηκε σε 6 D.O.G.S, τουτέστιν [Six Degrees Of Global Separation].

Το 6 D.o.g.s σύμφωνα με τους εμπνευστές του είναι ένα δίκτυο που ενώνει όλων των μορφών τις τέχνες, επιδιώκοντας να είναι λαϊκό αλλά και πρωτοποριακό ανοιχτό καλλιτεχνικό κέντρο. Αύριο λοιπόν ένας μουσικός, μία χορογράφος, μία χορεύτρια, δύο εικαστικοί, ένας επιμελητής καί τρείς αρχιτέκτονες οργανώνουν μια ομαδική έκθεση με τίτλο I do. Όλοι τους δούλεψαν σαν μία ομάδα, ανταλλάσοντας ρόλους, χωρίς να έχουν συνεργαστεί ποτέ ξανά. Απλώς τους ζητήθηκε να δημιουργήσουν απο κοινού μια έκθεση, ένα περιβάλλον, μέσα στο οποίο θα πραγματοποιηθούν μία σειρά από 7 performances, με ζωντανή μουσική, με στόχο να δημιουργηθεί μία αλυσιδωτή αντίδραση η οποία κανείς δεν γνωρίζει εκ των προτέρων που θα καταλήξει. Η περφόρμανς που θα διαρκέσει μέχρι και τις 30 Ιουνίου θα αρχίζει κάθε μέρα αυστηρά στις 10 μ.μ.