Νέες πρεμιέρες: Αλεξάντρ Οστρόφσκι «Σε στενό οικογενειακό κύκλο», «Τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή

Το «Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή στο Εθνικό Θέατρο

• Η «Θεατρική διαδρομή» παρουσιάζει, στο θέατρο «Βασιλάκου», την κωμωδία του Αλεξάντρ Οστρόφσκι «Σε στενό οικογενειακό κύκλο», σε διασκευή – σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας. Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη. Κοστούμια: Παύλος Θανόπουλος. Παίζουν: Παύλος Χαϊκάλης, Ελένη Καστάνη, Φώτης Σπύρος, Ελένη Ουζουνίδου, Ηλεάνα Μπάλλα, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Ασπασία Κοκόση. Μια σκληρή κριτική για την κυριαρχία του χρήματος, της απληστίας και του νεοπλουτισμού. Μια παράσταση με ξέφρενη δράση και ανελέητο χιούμορ. «Ο πλούσιος και αυτάρεσκος έμπορος Μπαλσόφ σχεδιάζει να κηρύξει εικονική πτώχευση για να διαφύγει από τους δανειστές του… Στήνει μια απάτη με τον έμπιστο υπάλληλό του Ποτκαλίτσιν και τη συνεργασία του επιτήδειου δικηγόρου Ρισπολσένσκι. Τα πράγματα όμως αλλάζουν όταν ο υπάλληλος επωφελείται της κατάστασης διεκδικώντας τα πάντα! Καταπατά τους όρους της συμφωνίας, παντρεύεται την κόρη του αφεντικού, αποκτά περιουσία και αρνείται να σώσει τον πλέον πεθερό του από τα δεσμά της φυλακής…».

Το Εθνικό Θέατρο ανεβάζει (13/11) στο «Κοτοπούλη – Ρεξ» το «Τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή. Το σπουδαίο, πολυδιαβασμένο από το 1962 μέχρι σήμερα, αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Ταχτσή σκιαγραφεί με πρωτόγνωρη – για την εποχή του – γραφή ένα χαρακτηριστικό κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, μέσα από τη ματιά δύο γυναικών, της Νίνας και της Εκάβης. Γυναίκες του λαού, όμοιες με αμέτρητες άλλες, με δύναμη και αδυναμίες, «καθρεφτίζουν» την πορεία της ζωής τους: γάμοι, απιστίες, διαζύγια, θάνατοι, φτώχεια, οικογενειακά δράματα. Η προσωπική, μικρή, ιστορία τους δένεται με την πολιτικο-κοινωνική ιστορία της Ελλάδας στον 20ό αιώνα: Μακεδονικός αγώνας, Βαλκανικοί πόλεμοι, Μικρά Ασία, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος – Κατοχή – Αντίσταση. Το έργο ξεκινά και τελειώνει με τον τρίτο γάμο της Νίνας, με το γιο της Εκάβης. Ενας κύκλος ανθρώπινης ζωής και κοινωνικής ιστορίας, μέσα από τους πόθους και τα πάθη των δύο γυναικών στη ζωή και στον αγώνα για επιβίωση, με σκληρότητα, τρυφερότητα, χιούμορ, ακόμα και αυτοσαρκασμό. Διασκευή Σταμάτη Φασουλή – Θανάση Νιάρχου, σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή, σκηνικά Ελλης Παπαγεωργακοπούλου, κοστούμια Ντένης Βαχλιώτη, μουσική Θοδωρή Οικονόμου, κινησιολογία Αποστολίας Παπαδαμάκη, φωτισμό: Λευτέρη Παυλόπουλου. Παίζουν (αλφαβητικά): Αντίνοος Αλμπάνης, Ελένη Βεργέτη, Στέλλα Γκίκα, Ολγα Δαμάνη, Γιώργος Δεπάστας, Μαρία Ζορμπά, Χρήστος Καρνάκης, Παναγιώτης Κατσώλης, Μιχάλης Κοιλακός, Δημήτρης Κουτρουβιδέας, Μαργαρίτα Λουμάκη, Χριστιάνα Μαντζουράνη, Νένα Μεντή (Εκάβη), Γιάννης Μπαριαμής, Ηρώ Μπέζου, Γιάννης Νταλιάνης, Αγορίτσα Οικονόμου, Φοίβος Ριμένας, Ελένη Σιδερά, Ντόρα Σιμοπούλου, Φιλαρέτη Κομνηνού (Νίνα), Γιάννης Στάνκογλου, Τάνια Τρύπη, Στράτος Χρήστου, Νίκος Χύτας.

Η κωμωδία της απληστίας… – «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» του Οστρόφσκι, στη Σκηνή «Κοτοπούλη»

Μια σχετικά άγνωστη στην Ελλάδα κωμωδία, ένα μικρό διαμάντι του ρωσικού ρεαλισμού, Το ημερολόγιο ενός απατεώνα του Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Οστρόφσκι, παρουσιάζει στη Σκηνή «Κοτοπούλη» το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα.

Ανατόμος της εμπορικής αστικής τάξης της Μόσχας, ο Οστρόφσκι κινείται και στη σάτιρα αυτή στο ίδιο κλίμα με το έργο που τον καθιέρωσε (αλλά και του κόστισε απαγορεύσεις και διώξεις), τον Στενό οικογενειακό κύκλο. Και εδώ κεντρικός ήρωας είναι ένας φιλόδοξος απατεώνας, που, προκειμένου να ανέλθει κοινωνικά, θα μετέλθει κάθε μέσου ώστε να επιτύχει τη σύναψη ενός πλούσιου γάμου και την είσοδο στην «καλή κοινωνία». Μόνο που ο Γκλούμοφ, ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου, που υποδύεται ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, είναι τόσο μεθοδικός ώστε καταγράφει τις κινήσεις του, τα σχέδιά του, τα πάντα, στο κρυφό του ημερολόγιο. Εκεί και τα άπλυτα της υψηλής κοινωνίας, που θα βγουν στη φόρα όταν κάποιος ανακαλύψει το ημερολόγιο. Πίσω από τη σάτιρά του, ο Οστρόφσκι κρύβει τη σκληρή κριτική του για την κενότητα και τη ματαιοδοξία της τάξης του, που επιχειρεί να κατακτήσει μια κοινωνική θέση ανταγωνιζόμενη την παρακμάζουσα αριστοκρατία.

Έργο της ωριμότητας του Οστρόφσκι (1823-1886), Το ημερολόγιο ενός απατεώνα γράφεται στο 1874, όταν πλέον ο συγγραφέας του έχει αναγνωριστεί, τα έργα του παίζονται σε όλες τις μοσχοβίτικες σκηνές και ο ίδιος είναι πρόεδρος της Ένωσης Ρώσων Θεατρικών Συγγραφέων. Τώρα πια τα έργα του αναγνωρίζονται και η κριτική του μπορεί να γίνει δεκτή από ένα κοινό που μπορεί να δει τον εαυτό του μέσα σε αυτά χωρίς να αντιδρά ζητώντας την καρατόμηση του δραματουργού.

Στην παράσταση του Γ. Κακλέα πρωταγωνιστούν ακόμη η Φιλαρέτη Κομνηνού, ο Δημήτρης Πιατάς, η Κόρα Καρβούνη, ο Λαέρτης Βασιλείου, καθώς και οι Ευγενία Ζέκερη, Ελένη Κοκκίδου, Χριστιάννα Μαντζουράνη, Γιάννης Νταλιάνης, Γιώργος Οικονόμου, Θέμης Πάνου, Γεννάδιος Πάτσης, Σοφία Σεϊρλή, Σωτήρης Τσακομίδης, Μαρία Τσιμά. Τα σκηνικά επιμελήθηκε ο Μανόλης Παντελιδάκης, τα κοστούμια η Ελένη Μανωλοπούλου και τη μουσική ο Ιάκωβος Δρόσος.

Αλεξάντρ Οστρόφσκι «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» στο «Κοτοπούλη – Ρεξ»

Την απολαυστική κωμωδία του Αλεξάντρ Οστρόφσκι «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» θα ανεβάσει (14/2, προπαράσταση στις 13/2) στο «Κοτοπούλη – Ρεξ» το Εθνικό Θέατρο. Αποφασισμένος να ανέλθει κοινωνικά και να πλουτίσει, ο νεαρός Γκλούμοφ, χρησιμοποιεί όλα τα όπλα: κολακείες, ερωτικές εξομολογήσεις, εξυπηρετήσεις κάθε είδους, συκοφαντίες. Καταστρώνει φιλόδοξα σχέδια και δουλεύει μεθοδικά. Στο κρυφό ημερολόγιό του, όμως, καταγράφει απάτες, σκάνδαλα, τα… άπλυτα της υψηλής κοινωνίας. Ολα πηγαίνουν όπως θέλει, μέχρι που η θεία του ανακαλύπτει το ημερολόγιο, και τα σχέδια του Γκλούμοφ ναυαγούν. Αλλά εκείνος δεν καταθέτει τα όπλα… Τι είναι ικανός να κάνει ο άνθρωπος για να αποκτήσει δύναμη και πλούτο; Η σχεδόν άγνωστη στην Ελλάδα αριστουργηματική σάτιρα του Οστρόφσκι, ενός από τους πρωτεργάτες του ρωσικού ρεαλισμού, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο. Το έργο με ανελέητο χιούμορ και ξέφρενη δράση αποτελεί σκληρή κριτική για την κενότητα, την ανοησία και τη ματαιοδοξία.

Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς, σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας, σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης, κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, μουσική επιμέλεια: Ιάκωβος Δρόσος, κίνηση: Κυριάκος Κοσμίδης, φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Παίζουν: Λαέρτης Βασιλείου, Ευγενία Ζέκερη, Κόρα Καρβούνη, Ελένη Κοκκίδου, Φιλαρέτη Κομνηνού, Χριστιάννα Μαντζουράνη, Γιάννης Νταλιάνης, Γιώργος Οικονόμου, Θέμης Πάνου, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Γεννάδιος Πάτσης, Δημήτρης Πιατάς, Σοφία Σεϊρλή, Σωτήρης Τσακομίδης, Μαρία Τσιμά.

ΚΩΜΩΔΙΑ ΣΑΝ ΕΞΤΡΙΜ ΣΠΟΡ ΔΟΚΙΜΑΖΕΙ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Η ΦΙΛΑΡΕΤΗ ΚΟΜΝΗΝΟΥ

«Η ελληνική μαγκιά κατάντησε γραφική»

Του Χρήστου Ν.Ε. Ιερείδη, ΤΑ ΝΕΑ: Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2008

«Είναι σαν να κάνω εξτρίμ σπορ», λέει για την πρώτη της απόπειρα σε κωμωδία η Φιλαρέτη Κομνηνού, με το «Ημερολόγιο ενός απατεώνα» του Αλεξάντρ Οστρόφσκι στην παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου που σκηνοθετεί ο Γιάννης Κακλέας. «Το έργο με προδιαθέτει να μη λειτουργήσω ως προγραμματισμένος επαγγελματίας, αλλά θέλει έρευνα, ψάξιμο. Νιώθω να έχει υψηλό βαθμό επικινδυνότητας, αλλά ακριβώς γι΄ αυτό τον λόγο με ενδιαφέρει, με προκαλεί. Ο Οστρόφσκι έγραψε ένα θεατρικό έργο έρευνας το 1868, που δεν σε αφήνει να αγνοήσεις τη σημερινή εποχή και ό,τι συμβαίνει, ειδικά τον τελευταίο καιρό».

Ο Ρώσος κλασικός συγγραφέας με κοφτερό χιούμορ καταγράφει τις απάτες, τα σκάνδαλα και βγάζει στη φόρα όλα τα άπλυτα της υψηλής κοινωνίας της εποχής του μέσα από τις σημειώσεις ενός νέου που έχει τη συνήθεια να κρατά ημερολόγιο. «Το έργο περιγράφει τα ψυχικά χαρακτηριστικά μιας βίαιης και κανιβαλικής κοινωνίας. Και αυτό το καθιστά σύγχρονο», μου είχε πει ο Γιάννης Κακλέας.

Με τα απομεινάρια θρυψαλιασμένων βιτρινών ακόμη στους αθηναϊκούς δρόμους, η συζήτηση με τη Φιλαρέτη Κομνηνού- μητέρα ενός νέου 25 ετών και… συναδέλφου της- φτάνει στη θυμωμένη αντίδραση των νέων και τα σκάνδαλα. Τραγική ειρωνεία; Ο Οστρόφσκι κοιτώντας την ξιπασμένη τότε ρωσική υψηλή κοινωνία, έβλεπε μακριά. «Είναι ανατριχιαστικά επίκαιρο έργο. Θα φοράμε μεν ρούχα εποχής, αλλά η ιστορία θα παρουσιαστεί με σύγχρονο τρόπο. Εδώ είναι η σπουδαιότητά του. Ότι τα μέλη μιας υψηλής κοινωνίας κάνουν δικό τους έναν άνθρωπο όπως ο Γιεγκόρ Γκλουμόβ. Τέτοιου είδους κοινωνίες, μέσα στη διαπλοκή, δεν διστάζουν να εντάξουν όποιον προσπαθήσει να τους ξεσκεπάσει, αλλά και εκείνος ως καιροσκόπος θα ενταχθεί σε μια “φαμίλια”, σε μια κάστα για να βολευτεί».

Η ιστορία επαναλαμβάνεται. «Και βλέπουμε αυτό να συμβαίνει σε περιόδους ύφεσης, κοινωνικών εκπτώσεων και πτώσης αξιών».

Γιατί να επαναλαμβάνεται όμως; Υποτίθεται πως ο άνθρωπος μαθαίνει από τα λάθη του.

Διότι το σκοτάδι που έχει μέσα του ο άνθρωπος είναι πάρα πολύ ισχυρό και επιβάλλει συμπεριφορές. Γιατί, άραγε, βγαίνουν οι νέοι στους δρόμους; Μήπως από τον θυμό χάνουν τον στόχο και απομένει ως κυρίαρχη εντύπωση το σπάσιμο βιτρινών; Και ποιος μας διαψεύδει ότι το σπάσιμο βιτρινών γίνεται από κάποιος άλλους και όχι από τους νέους; Άκου λοιπόν: «Θέλουμε να προλάβουμε να μη γίνουμε ίδιοι με αυτό που μας έκανε αφασικούς. Ξέρουμε ότι το “σύστημα” θα προσπαθήσει να αγκαλιάσει την απεγνωσμένη κίνησή μας, έστω να την αφομοιώσει και να τη μεταλλάξει σε κίνημα μόδας», σημειώνουν μεταξύ των άλλων οι σπουδαστές στο Θεατρικό Τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου όπου διδάσκω και κάνουν κατάληψη. Συμμερίζομαι την αγωνία τους.

Συμφωνείτε με τις εισβολές σε πολλά θέατρα της Αθήνας;

Ναι, γιατί όχι. Ψάχνουν να βρουν τρόπους αντίδρασης και αφύπνισης του κοινού, το οποίο είτε εθελοτυφλεί είτε ο βαθμός αντίδρασής του είναι μικρός. Έρχονται τα παιδιά να ταράξουν τα νερά. Εγώ τους λέω να έχουν τον νου τους ώστε οι κινήσεις να μη γίνουν γραφικές. Αν επαναληφθεί η κίνηση αυτή και κάποιος την εντάξει στο πλαίσιο μιας παράστασης, θα θεωρηθεί χάπενινγκ. Τα παιδιά εισέβαλαν ειρηνικά. Είπαν αυτά που ήθελαν και αποχώρησαν. Αν κάτι κατάφεραν, ήταν να πυροδοτήσουν συζητήσεις στα γιορτινά τραπέζια και αυτό είναι σημαντικό. Από το να μιλάμε για ανώδυνα πράγματα…

Υπάρχουν άνθρωποι του πνεύματος να πρωτοστατήσουν σε μια κίνηση για ανάκαμψη;

Αισθάνομαι πως οι άνθρωποι της διανόησης έχουν αποσυρθεί, είτε για αυτοπροστασία είτε διότι διαπιστώνουν την επερχόμενη ύφεση, την οποία εισπράττουν με τον ευαίσθητο ψυχισμό που διαθέτουν. Και συμβαίνει καιρό τώρα. Μιλώ για τους κατ΄ ουσίαν ανθρώπους της διανόησης και όχι για εκείνους που την εμπορεύονται. Μιλώ για εκείνους που αρνούνται να συνδιαλαγούν με την ευτέλεια. Διότι υπάρχουν και οι άλλοι, που έχουν αφεθεί και η ευμάρεια έχει αμβλύνει τις αντιστάσεις τους.

ΙΝFΟ

«Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» του Αλεξάντρ Οστρόφσκι από 14 Φεβρουαρίου στη σκηνή Κοτοπούλη RΕΧ του Εθνικού, με τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, Φιλαρέτη Κομνηνού, Δημήτρη Πιατά, Κόρα Καρβούνη, Λαέρτη Βασιλείου κ.ά.

«Χάσαμε τον αυτοσεβασμό μας»

Η Φιλαρέτη Κομνηνού κάνει λόγο για αλυσιδωτή αντίδραση μιλώντας για τα τελευταία επεισόδια. «Ο Έλληνας στερείται συλλογικής συνείδησης» λέει. «Έχουμε χάσει τον αυτοσεβασμό μας ως πολίτες, δεν σεβόμαστε την ηγεσία και αυτομάτως νιώθουμε ότι δεν πρέπει να προστατέψουμε το σύνολο. Καθένας ενεργεί ατομικά και γι΄ αυτό θα κοιτάξει τη λαμογιά. Όταν όμως το κυβερνητικό σώμα δίνει το παράδειγμα γιατί ο πολίτης να είναι νομοταγής; Από την άλλη, αυτή η περίφημη ελληνική μαγκιά άρχισε να γίνεται μια αφόρητη γραφικότητα».