«ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ» Απόν το τραγικό ρίγος

• Ο Γιώργος Δ.Κ. Σαρηγιάννης , προτείνει και αντιπροτείνει, ΤΑ ΝΕΑ: Σάββατο 17 Ιουλίου 2010

ΤΟ ΕΡΓΟ. Λοιμός πλήττει την Θήβα. Βασιλιάς της, ο Οιδίπους. Κάποτε, αυτός, ένας ξένος, γιος, όπως νόμιζε, της Μερόπης και του Πόλυβου, βασιλιά της Κορίνθου- απ΄ όπου είχε φύγει όταν χρησμός τον προειδοποίησε πως θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα γίνει αιμομίκτης με τη μάνα του- έσωσε την πόλη από την κατάρα της Σφίγγας, αναγορεύτηκε βασιλιάς της, μια και ο θρόνος της χήρευε μετά το φόνο του βασιλιά της Λάιου και παντρεύτηκε τη χήρα του Ιοκάστη με την οποία έχουν κάνει τέσσερα παιδιά. Χρησμός από τους Δελφούς προειδοποιεί πως η πόλη θα απαλλαγεί μόνον αν βρεθεί ο δολοφόνος του Λάιου. Ο μάντης Τειρεσίας πιεζόμενος από τον Οιδίποδα θα του αποκαλύψει πως ο φονιάς που ψάχνει είναι ο ίδιος ο Οιδίπους. Η Ιοκάστη με τη μαρτυρία της θα τον κάνει να θυμηθεί πως πριν φτάσει στην Θήβα, κάτω από τις συνθήκες που η βασίλισσα περιγράφει, ύστερα από καβγά, είχε σκοτώσει στο δρόμο έναν γέροντα. Που, προφανώς, ήταν ο Λάιος. Ταυτόχρονα του αποκαλύπτει πως με τον Λάιο γέννησε ένα γιο που, επειδή ο χρησμός είχε προφητεύσει πως κάποτε θα σκοτώσει τον πατέρα του, τον έδωσαν, βρέφος ακόμα, σ΄ ένα δούλο να τον παρατήσει στον Κιθαιρώνα. Ενας κορίνθιος βοσκός που φέρνει την είδηση ότι ο Πόλυβος πέθανε και ένας βοσκός άλλοτε θεράπων του Λάιου, εκείνος που του είχαν παραδώσει το μωρό, θα διασταυρώσουν τις μαρτυρίες του αποκαλύπτοντας πως το παιδί δεν ήταν παρά ο Οιδίπους που γλίτωσε και τον υιοθέτησε ο άτεκνος Πόλυβος. Ο Οιδίπους τώρα Ξέρει: όπως ο Απόλλων προφήτευσε έχει σκοτώσει τον πατέρα του και έγινε αιμομίκτης. Δεν τους μένει παρά στην Ιοκάστη να κρεμαστεί, στον Οιδίποδα να βγάλει τα μάτια του και να ζητήσει από τον Κρέοντα που αναλαμβάνει την εξουσία να τον εξορίσει. Ο «Οιδίπους τύραννος» του Σοφοκλή (429- 425 π.Χ.) είναι το τελειότερο, ίσως, δημιούργημα του αρχαίου ελληνικού δράματος.

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ. Ο Σπύρος Ευαγγελάτος αντιμετώπισε το έργο όπως αναμενόταν: με σεβασμό. Οργάνωσε μια σφιχτή, γρήγορη παράσταση, με εξπρεσιονιστικό άρωμα- σκιές, ερμηνείες…- που άφησε την καθαρή μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη να ακουστεί καθαρά. Ολα όμως θύμιζαν δεκαετία του ΄80- σαν όλα να τα είχα ξαναδεί: η σκηνογραφική λύση του Γιώργου Πάτσα με το πατάρι που αποσυναρμολογείται, τα «ορύγματα», οι καρέκλες που ο Χορός ανεβοκατεβάζει στο πατάρι, τα βαμμένα λευκά πρόσωπα, οι μνήμες από το ιαπωνικό θέατρο, το μπεζ που κυριαρχεί… Οσο για τα πλαστικά αδιάβροχα που καλύπτουν όλα τα κοστούμια του Γιώργου Πάτσα ενώ δεν με έπεισαν πως συμβολίζουν το μίασμα, τα βρήκα επιπλέον να αλλοιώνουν επικίνδυνα τις φιγούρες. Οι μουσικές του Γιάννη Αναστασόπουλου, χορταστικές και πολύ «κινηματογραφικές», στο σασπένς μάλλον του «Ψυχώ» με παρέπεμπαν παρά στο υπαρξιακό του «Οιδίποδος». Πιστεύω επίσης πως ο πολύ καλά δουλεμένος φωνητικά Χορός είχε ανάγκη χορογράφου που να φροντίσει γενικά και την κίνηση της παράστασης- αμήχανες πτώσεις στα «ορύγματα» κ.λπ. Ομολογώ και αμαρτίαν ουκ έχω: το τραγικό ρίγος δεν το ένιωσα.

ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ. Από τους μικρότερους ρόλους βρήκα κάπως αδύναμο τον καλό ηθοποιό Σωτήρη Τσακομίδη, ικανοποιητικό τον Νικόλα Παπαγιάννη και πιο πειστικό, παρά τη νεαρή ηλικία του, τον Κωνσταντίνο Ανταλόπουλο. Αψογος Εξάγγελος ο Θανάσης Κουρλαμπάς- όλο και συχνότερα δίνει δείγματα ωριμότητας. Ηθοποιός με κύρος ο Νίκος Αρβανίτης έφτασε τον Κρέοντα ώς εκεί που του επέτρεψε η σκηνοθεσία. Ο Μάνος Βακούσης, πολύ εύπλαστος ηθοποιός, έχει όμως μια τάση στην υπερβολή που εδώ φάνηκε περισσότερο. Σωστή Ιοκάστη η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη υπάκουσε στον εξπρεσιονισμό που της ζητήθηκε. Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης έχει ικανότητες αλλά ίσως όχι ακόμα την ωριμότητα για τον ρόλο. Είναι σωστός εκφραστικά και τεχνικά αλλά μου άφησε μία αίσθηση μάλλον καλού μαθητή παρά τραγικού ρίγους.

info

Η παράσταση, συμπαραγωγή του «Αμφι- Θεάτρου» και του «Culture Factory» περιοδεύει. Απόψε Φίλιπποι (Αρχαίο Θέατρο). 19/7 Πάτρα (Αρχαίο Ωδείο). 20/7 Ηλιδα (Θέατρο Αρχαίας Ηλιδας). 21/7 Σπάρτη (Σαϊνοπούλειο Αμφιθέατρο). 23/7 Γιάννινα (Υπαίθριο Θέατρο ΕΗΜ)
24/7 Δελφοί (θέατρο «Φρύνιχος»).

Εν ολίγοις.

Ούτε κρύο, ούτε ζέστη. Και μια αίσθηση d j vu.

• Προσκήνιο

Με πυγμή η σκηνοθεσία του Κρζιστόφ Βαρλικόφσκι στη διασκευή του «Λεωφορείου Ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς με τον τίτλο «Ενα λεωφορείο» που παρουσιάστηκε από γαλλικό θίασο (Φεστιβάλ Αθηνών, «Πειραιώς 260»). Αλλά μου έβγαλε όλη την αγωνία του σκηνοθέτη να υπάρξει πάνω και πέραν από το κείμενο. Με το βίντεο να κατακλύζει και να πνίγει κάθε απόχρωσή του. Οσο για τον καταιγισμό των σκηνοθετισμών, ομολογώ πως καθόλου δεν με γοητεύει το εύρημα η Μπλανς, για να διαπιστώσει πώς πέρασαν τη νύχτα τους η αδελφή της Στέλλα με τον Κοβάλσκι, να γονατίζει και να οσμίζεται το αιδοίο της.

Η ερμηνεία, πάντως, ως Μπλανς μιας ηθοποιού με τάλαντο δαιμονικό, αντιστρόφως ανάλογο προς το σωματικό της μέγεθος, όπως η Ιζαμπέλ Ιπέρ, απόλυτα ταυτισμένης με τη σκηνοθετική άποψη, αφοπλιστική.

Μια γιγαντιαία νωπογραφία, διάρκειας, με τα διαλείμματα, δώδεκα ωρών, επιχειρεί ο Πέτερ Στάιν διασκευάζοντας το μυθιστόρημαποταμός του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι «Δαίμονες» και ανεβάζοντάς το με ιταλικό θίασο. Εγχείρημα παράτολμο. Και είναι επιτυχία ότι καταφέρνει με μία ρωμαλέα παράσταση που ελάχιστες κοιλιές κάνει και που το χιούμορ της καθόλου ευκαταφρόνητο δεν είναι, να κρατήσει το κοινό του. Αλλά το αποτέλεσμα δεν κρίνεται από το μέγεθος, κρίνεται από την ποιότητα. Οι «Δαίμονες» του Στάιν παραμένουν βασικά μία εικονογράφηση. Μία ανάπτυξη εις πλάτος και όχι εις βάθος. Με μερικές- λίγες όμως – εξαίρετες στιγμές όπως η εξομολόγηση του Σταβρόγκιν. Την αίσθηση του αβαθούς μού άφησαν και οι ερμηνείες στο σύνολό τους έστω και αν η παράσταση διαθέτει μια θεατρίνα με στόφα όπως η Μανταλένα Κρίπα. Ατυχή, πάντως, βρήκα την επιλογή του Ιβάν Αλοβίζιο για τον ρόλο του Σταβρόγκιν.

Close up στην Μπλανς Ντιμπουά

• Η Ιζαμπέλ Ιπέρ με μια μπουκιά που της παραμορφώνει το πρόσωπο κάθεται στην υπερυψωμένη, μακρόστενη, φωτισμένη με νέον σκηνική λωρίδα, πάνω σε ένα σκαμπό με τα πόδια γυμνά.

Φορά ένα μαύρο κορμάκι. Δεν είναι μόνο η εύθραυστη, λυμφατική φυσική παρουσία της που είτε λαμπερή, με ξανθιά περούκα, είτε «τσαλακωμένη», υστερική, κυριαρχεί στην παράσταση «Ενα Λεωφορείο», την προσέγγιση του «Λεωφορείον ο Πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς από τον εμπνευσμένο Πολωνό Κριστόφ Βαρλικόφσκι. Είναι και τα διαρκή close up στο πρόσωπό της, που προβάλλονται βιντεοσκοπημένα στο φόντο της σκηνής, που είναι χωρισμένη σε λωρίδες του μπόουλινγκ.

Δεν ήταν φυσικά αυτός ο μόνος λόγος που, από την Πέμπτη έως και χθες, το κοινό της Πειραιώς 260 εισχωρούσε, για πρώτη φορά, στα μύχια του ψυχισμού και του μυαλού της Μπλανς Ντιμπουά. Η ηρωίδα, φτάνοντας στο σπίτι της αδελφής της και του άνδρα της Στάνλεϊ Κοβάλσκι, αναπολεί μέσα από αναμνήσεις, που έχουν τη μορφή βίντεο, τα πρώτα της βήματα. Τα πρώτα της γενέθλια. Θυμάται ποίηση του Πόε. Χορεύει ξέφρενα Blur. Γίνεται συνδρομήτρια στα άστρα (για πρώτη φορά μαθαίνουμε ότι είναι Παρθένος). Και κάνει έρωτα τελικά με τον Κοβάλσκι – που είναι Αιγόκερως.

Μας θυμίζει τα στρογγυλά πλατωνικά ανθρωπάκια που αναζητούν στο «Συμπόσιο» το άλλο τους μισό και μας αποχαιρετά για το ψυχιατρείο σαν μια εύθραυστη σπαστική κούκλα που ισορροπεί σε πανύψηλα τακούνια, με απόσπασμα από τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ». Ενώ σπαρταρά με τον ζουρλομανδύα καταλήγει, μαζί με ένα τεράστιο grand plan, στο περίφημο: «Πάντα ήμουν στο έλεος των ξένων».

Στην ηλεκτρισμένη, αισθαντική παράσταση του Βαρλικόφσκι, μια γκροτέσκα, παράταιρη φιγούρα με τεράστια άφρο μαύρη περούκα μάς συνέφερε κάθε τόσο από τον ηδυπαθή παριζιάνικο «λήθαργο» της Μπλανς. Ηταν η Ρενάτε Τζετ. Τραγούδησε «Ι wanna live with the common people», διασκευασμένο Μοντεβέρντι, αλλά και το γλυκερό «When Ι was young Ι needed anyone», επαυξάνοντας τη σκηνική δράση. Οπως τη στιγμή που ούρλιαζε: «Αν ένας άνδρας μπει στη ζωή σου πρέπει να συμβιβαστείς; Για ποιο λόγο; Ηλίθια! Η σχέση χτίζεται».

Ολοι αποχωρούσαν «κερδισμένοι». Αλλοι είχαν δει «την καλύτερη Μπλανς της ζωής τους», άλλοι «την καλύτερη» ή την «πιο πανοραμική» παράσταση του εμβληματικού έργου. Το βαρόμετρο των χειροκροτημάτων έδειξε πως ο Βαρλικόφσκι και οι ηθοποιοί του βγήκαν νικητές.

• ΙΩΑΝΝΑ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΝΗ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 5 Ιουλίου 2010

Η Ιπέρ και τα κατά

• Η διάσημη γαλλίδα ηθοποιός Ιζαμπέλ Ιπέρ ερμηνεύει την Μπλανς Ντιμπουά σε μια προκλητική και αμφιλεγόμενη παράσταση στην Πειραιώς

• Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, Επτά, Κυριακή 27 Ιουνίου 2010

Μετά την Κέιτ Μπλάνσετ, την Ρέιτσελ Βάις και βέβαια τη θρυλική ερμηνεία της Βίβιαν Λι ως Μπλανς Ντιμπουά στο «Λεωφορείο ο πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς, ήρθε η σειρά της Ιζαμπέλ Ιπέρ να ενσαρκώσει τον ρόλο. Σε μια προκλητική παράσταση διά χειρός του πολωνού σκηνοθέτη Κριστόφ Βαρλικόφσκι, που την άνοιξη συζητήθηκε πολύ στο Παρίσι όπου ανέβηκε.

Θα τη δούμε κι εμείς ως ένα από τα δυνατά χαρτιά του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών, στις 2, 3, 4 και 5 Ιουλίου (Πειραιώς 260) υπό τον τίτλο «Ενα λεωφορείο». Ο 48χρονος Βαρλικόφσκι, που έχει φιλοξενηθεί και στο παρελθόν από το Φεστιβάλ, έκανε τόσες αλλαγές που εκ των πραγμάτων δεν γινόταν να κρατηθεί ο αυθεντικός τίτλος.

• Ρόλοι αντισυμβατικοί

Η βραβευμένη σε Κάνες και Βενετία Ιζαμπέλ Ιπέρ, που πέρυσι ήταν η πρόεδρος της κριτικής επιτροπής στις Κάνες, φαντάζει η ιδανική επιλογή για έναν σκηνοθέτη που θεωρείται από πολλούς συνώνυμο της πρωτοπορίας. Η μικροκαμωμένη, κοκκινομάλλα ηθοποιός, 57 ετών πλέον, είναι γνωστή για τους προκλητικούς, απαιτητικούς ρόλους προβληματικών γυναικών που έχει κατά καιρούς ενσαρκώσει, με αποκορύφωμα την αντισυμβατική «Δασκάλα του πιάνου» του Χάνεκε.

Στο ρόλο της Ντιμπουά πάντως φαίνεται πως δίχασε τους γάλλους κριτικούς, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα των ξένων εφημερίδων, όπως άλλωστε και η ίδια η παράσταση του Βαρλικόφσκι: κάποιοι τη βρήκαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, κάποιοι άλλοι όμως τη χαρακτήρισαν ως μια ναρκισσιστική και «μάταιη άσκηση ύφους».

Ο σκηνοθέτης εστιάζει ξεκάθαρα στην τρέλα της Ντιμπουά, και η Ιπέρ (που και παλιότερα απολαύσαμε στο Φεστιβάλ υπό την καθοδήγηση του Μπομπ Ουίλσον) εμφανίζεται να ουρλιάζει, να σφαδάζει και να κάνει εμετό επί σκηνής.

Ας θυμίσουμε όμως λίγο την υπόθεση: Η Μπλανς Ντιμπουά φτάνει με τη βαλίτσα στο χέρι στη Νέα Ορλεάνη, με το λεωφορείο της γραμμής που ονομάζεται Πόθος, για να ζήσει με την αδερφή της και τον άντρα της, τους οποίους έχει χρόνια να συναντήσει. Το ισόγειο διαμέρισμα της αδερφής της έχει πάρει στο μυαλό της τις διαστάσεις ενός τελευταίου καταφυγίου από μία ζωή γεμάτη απογοήτευση, απελπισία, μοναξιά, προδομένα όνειρα και βαριά μυστικά. Ομως καθώς περνούν οι μήνες και καθώς η κοιλιά της εγκύου αδερφής της μεγαλώνει, η Μπλανς οδεύει προς την τρέλα και προς μια δραματική κατάληξη.

Ο Τενεσί Ουίλιαμς έγραψε το έργο το 1947. Εκανε πρεμιέρα στο Broadway, σκηνοθετημένο από τον Ελία Καζάν, με τον Μάρλον Μπράντο στον ρόλο του Στάνλεϊ Κοβάλσκι και την Τζέσικα Τάντι στον ρόλο της Μπλανς Ντιμπουά. Το έργο βραβεύτηκε και το 1951 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, σκηνοθετημένο και πάλι από τον Ελία Καζάν, με τον Μάρλον Μπράντο και τη Βίβιαν Λι. Απέσπασε τρία Οσκαρ.

Ο Βαρλικόφσκι, στην εναρκτήρια, σκληρή σκηνή της παράστασής του, παρουσιάζει την Μπλανς ήδη τρελή, στο νοσοκομείο: Η Ιπέρ εμφανίζεται με τα εσώρουχά της να έχει σπασμούς και γενικότερα συμπεριφορά που θυμίζει ηρωινομανή.

Στην παράσταση ακούγονται ροκ κομμάτια του ’80, γίνεται χρήση βίντεο, ενώ, μεταξύ άλλων, ακούμε αποσπάσματα από την αλληλογραφία του Φλομπέρ, την «Κυρία με τις Καμέλιες», το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, το Συμπόσιο του Πλάτωνα και τον «Οιδίποδα Τύραννο». *

Η «άγνωστη» Μπλανς Ντιμπουά

Εργο που καθιέρωσε τον Τενεσί Ουίλιαμς, «Το Λεωφορείον ο Πόθος» (Νέα Υόρκη, 1947), στοιχειώθηκε από μυθικές θεατρικές και κινηματογραφικές ερμηνείες. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ ερμηνεύει την ηρωίδα του στην παράσταση «Ενα λεωφορείο».

• Μια ιδιαίτερη διασκευή του «Λεωφορείον ο πόθος» με τη Γαλλίδα ηθοποιό παρουσιάζει ο Πολωνός σκηνοθέτης Κριστόφ Βαρλικόφσκι στο «Πειραιώς 260»

Η Ιζαμπέλ Ιπέρ, ηθοποιός του κινηματογράφου με περγαμηνές και βραβεία, επιστρέφει στην Ελλάδα, μετά την υπέροχη ερμηνεία της στο «Κουαρτέτο». Χάρη στο Φεστιβάλ Αθηνών, θα την απολαύσουμε ξανά στη σκηνή, αυτή τη φορά ως Μπλανς Ντιμπουά, σε μια ιδιαίτερη διασκευή του έργου του Τενεσί Ουίλιαμς, «Λεωφορείον ο πόθος», με τίτλο «Ενα λεωφορείο». Σκηνοθέτης της παράστασης ο Πολωνός Κριστόφ Βαρλικόφσκι (γνώριμός μας από το «Κρουμ»), ένας από τους σημαντικότερους ανερχόμενους σκηνοθέτες στο σύγχρονο ευρωπαϊκό θέατρο.

Η παράσταση «Ενα Λεωφορείο», αφού παρουσιάστηκε με επιτυχία την άνοιξη στο Odeon – Theatre de l’ Europe στο Παρίσι, κάνει στάση στην Αθήνα, στην Πειραιώς 260(Η), από τις 2 έως τις 5 Ιουλίου.

Η Μπλανς Ντιμπουά φτάνει με τη βαλίτσα στο χέρι στη Νέα Ορλεάνη, με το λεωφορείο της γραμμής που ονομάζεται Πόθος. Το ισόγειο διαμέρισμα της αδερφής της, Στέλλας, έχει λάβει στο μυαλό της τις διαστάσεις του τελευταίου καταφυγίου της από μια ζωή γεμάτη απογοήτευση, απελπισία, μοναξιά, προδομένα όνειρα και βαριά μυστικά.

Ομως καθώς περνούν οι μήνες και καθώς η κοιλιά της εγκύου αδερφής της μεγαλώνει, τόσο προχωρεί και η Μπλανς προς μια δραματική κατάληξη, προς την τρέλα.

Μέχρι πρόσφατα, το γαλλικό κοινό γνώριζε το «Λεωφορείον ο Πόθος» μέσα από την απόδοση του Κοκτό. Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι ανέθεσε στον γνωστό Λιβανέζο συγγραφέα Ουαζντί Μουαουάντ να ξαναμεταφράσει το έργο του Τενεσί Ουίλιαμς και προχώρησε σε μία νέα απόδοσή του.

Για τον σκηνοθέτη και τον μεταφραστή, η Μπλανς έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό που τη διαχωρίζει απ’ όλους τους υπόλοιπους χαρακτήρες: μια εσωτερική ρωγμή, που οφείλεται στο γεμάτο αποτυχίες και διαψεύσεις παρελθόν της.

Η απουσία παρελθόντος και προσωπικής ιστορίας επιτρέπει στους υπόλοιπους ήρωες να είναι ευτυχισμένοι, την ίδια στιγμή που η Μπλανς έχει να παλέψει με πολλή ιστορία, πολύ παρελθόν και πολλές ιστορίες και φήμες γύρω από το όνομά της, μάλλον βάσιμες. Ο Βαρλικόφσκι, προκειμένου να τονίσει την εσωτερικότητα που χαρακτηρίζει την Μπλανς, δημιουργεί ένα σκηνικό περιβάλλον, στο οποίο συνυπάρχουν η δράση του έργου και ο διανοητικός κόσμος της ηρωίδας, που είναι γεμάτος από τις αναμνήσεις, τις ονειροπολήσεις, τα αναγνωσματά της.

Εκεί θα συναντήσουμε αποσπάσματα από την αλληλογραφία του Φλομπέρ, από την «Κυρία με τις Καμέλιες» του Δουμά υιού, το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», το «Συμπόσιο» του Πλάτωνα, τον «Οιδίποδα Τύραννο», αλλά και από τους Τορκουάτο Τάσο, Τενεσί Ουίλιαμς, Οσκαρ Ουάιλντ και Ερθα Κιτ. Μέσα στο μυαλό της Μπλανς τα γεγονότα και οι λεπτομέρειες της ζωής παίρνουν διαφορετικό νόημα και βαρύτητα, καθιστώντας τη ζωή της ένα απέραντο πεδίο μοναξιάς.

• Τρίγωνο της βίας

Η ιστορία θα μπορούσε να είναι πολύ απλή, μας πληροφορεί ο δραματουργός της παράστασης Piotr Gruszczynski. Ενα ζευγάρι ζει συμβατικά στη Νέα Ορλεάνη. Εμφανίζεται η αδερφή της συζύγου, που έχουν χρόνια να δουν, για να ζήσει μαζί τους. Η ζωή όλων παίρνει μια άλλη κατεύθυνση, την οποία η ιδιοφυΐα του Τενεσί Ουίλιαμς οδηγεί στην κορύφωση, δημιουργώντας μία «λαϊκή τραγωδία». Στο τρίγωνο της βίας που διαμορφώνουν η Μπλανς, ο Στάνλεϊ και η Στέλλα δεν θα υπάρξει νικητής ή ηττημένος, αλλά άνθρωποι που αναλώνονται στον προσωπικό τους αγώνα. Η διαρκής πάλη ανάμεσα στον έρωτα και στον θάνατο, στο οικείο και στο ξένο, οδηγεί τους ήρωες του έργου στο περιθώριο της ζωής και την ίδια την Μπλανς στην τρέλα.

• Σε βίντεο

Ο Βαρλικόφσκι αναλαμβάνει, παράλληλα με τη δράση, το εσωτερικό σύμπαν της ηρωίδας, που καταρρέει από τη σύγκρουση με τον άντρα της αδελφής της. Ρηξικέλευθος και ποιητής, συλλαμβάνει σε βίντεο το πρόσωπο και τις ρωγμές του και προσθέτει μνήμες από τα αναγνώσματα της Μπλανς.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ, ΕΘΝΟΣ, 21/06/2010

Και στην όπερα, πάντα Βαρλικόφσκι

• Τον Κριστόφ Βαρλικόφσκι τον γνωρίσαμε το 2008 όταν πήρε στη Θεσσαλονίκη το βραβείο «Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες» (στη 2η διοργάνωση των Ευρωπαϊκών Βραβείων Θεάτρου) και παρουσίασε το «Καθαροί πια» της Σάρα Κέιν.

Ακολούθησε λίγους μήνες μετά η, ενταγμένη στο Φεστιβάλ Αθηνών, παράστασή του με το «Krum» του Χ. Λεβίν. Ξέραμε όμως ήδη ότι η Ευρώπη κατατάσσει τον Πολωνό σκηνοθέτη στις ισχυρές, ελπιδοφόρες και πρωτοποριακές δυνάμεις του θέατρου της.

Οσο τον περιμένουμε ξανά φέτος τον Ιούλιο (2-5) στην «Πειραιώς 260», με την πολυσυζητημένη εκδοχή του για το «Λεωφορείον ο Πόθος» του Τ. Ουίλιαμς, με Μπλανς την Ιζαμπέλ Ιπέρ, επιβεβαιώνουμε μέσω του γαλλικού Τύπου και τη «δίδυμη» ιδιότητα ενός διακεκριμένου σκηνοθέτη του λυρικού θέατρου.

Στο Theatre de la Monnaie των Βρυξελλών παρουσιάζεται μέχρι τις 30 του μηνός ο «Μάκβεθ» του Βέρντι, σε δική του σκηνοθεσία, με τον Αμερικανό βαρύτονο Σκοτ Χέντριξ να αναμετράται για πρώτη φορά με τον ρόλο του σεξπιρικού ήρωα, Λαίδη Μάκβεθ τη Γεωργιανή σοπράνο Ιάνο Ταμάρ σε εναλλάξ διανομή με την Αμερικανοολλανδέζα Λίζα Ούμπεν και αρχιμουσικό τον Πολ Ντανιέλ. Και στην παρισινή Οπερα μόλις ολοκλήρωσε τον κύκλο της η, επίσης δικής του σκηνοθεσίας, όπερα του Βάγκνερ «Πάρσιφαλ».

Είναι τα πιο πρόσφατα λυρικά εγχειρήματα του 48χρονου σκηνοθέτη που καταμετρά πολλές συνεργασίες με την Οπερα της Βαρσοβίας («Ντον Κάρλος» του Βέρντι, «Ο Αδαής κι ο τρελός» του Πολωνού συνθέτη Πάουελ Μικιέτιν, «Βασιλιάς Ιμπί» του Πεντερέτσκι, «Βόιτσεκ» του Μπεργκ), με την Οπερα των Παρισίων («Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Γκλουκ, «Υπόθεση Μακρόπουλος» του Γιάνατσεκ και «Πάρσιφαλ» του Βάγκνερ), με τη Staatsoper του Μονάχου («Ευγένιος Ονιέγκιν» του Τσαϊκόφσκι) και με το Τεάτρο Ρεάλ της Μαδρίτης («Υπόθεση Μακρόπουλος»). Αλλά και στο Monnaie έχει προηγηθεί η εμβληματική του σκηνοθεσία για τη «Μήδεια» του Κερουμπίνι το 2008, όταν ήδη οι προτάσεις του για τα έργα του Γκλουκ και του Τσαϊκόφσκι στο Παρίσι και το Μόναχο είχαν συμβάλει ώστε στη φήμη του σπουδαίου θεατρικού σκηνοθέτη να προστεθεί κι αυτή ενός από τους πιο καίριους κι ενδιαφέροντες σκηνοθέτες του λυρικού θεάτρου.

Η ρηξικέλευθη γραφή του Βαρλικόφσκι είναι ευδιάκριτη κι εδώ. Το ίδιο και οι αναγνωρίσιμες «εμμονές» του, όπως τουλάχιστον φαίνεται κι από το δημοσίευμα της «Monde» για τον «Μάκβεθ». «Στις Βρυξέλλες, ο Βαρλικόφσκι», διαβεβαιώνει η εφημερίδα, «συνεχίζει να καλλιεργεί με χαρά ό,τι του καταλογίζουν: αφθονία εικόνων κινηματογραφημένων με αμεσότητα και κινηματογραφικών αναφορών που προβάλλονται σε βιντεο-οθόνες στο βάθος της σκηνής. Τραβεστί. Ημίγυμνοι ηθοποιοί. Αντισυμβατικά για την εποχή που διαδραματίζεται η ιστορία κοστούμια με στοιχεία αρτ ντεκό. Λαβαμπό, ένα φετίχ του Πολωνού…». Σ’ ένα λαβαμπό, που παραπέμπει σε ένα είδος βωμού, πλένει τα αιματοβαμμένα χέρια του ο Μάκβεθ.

Κι άλλες καινοτομίες επιφυλάσσει η ματιά του Πολωνού. Το δάσος στο οποίο ο Μάκβεθ συναντά τις μάγισσες γίνεται ένα ψυχρό νοσοκομείο με τοίχους καλυμμένους από τεράστιες οθόνες. Αναλόγως συμβολικές είναι η έναρξη και η λήξη της παράστασης. Προτού ακόμα να σηκωθεί η αυλαία κάποιος ακούγεται να διαβάζει την πραγματική επιστολή που είχε στείλει στη γυναίκα του ένας στρατιώτης στο Βιετνάμ. Η ίδια επιστολή ξανακούγεται στη διάρκεια της όπερας, όσο τα έγχορδα παίζουν σαν ξεκούρδιστα, λίγο προτού η Λαίδη Μάκβεθ πει την πρώτη της λέξη.

Αντίστοιχα η τελευταία πράξη, χαρακτηριστική «του Βαρλικόφσκι, ποιητή της τέχνης των ωραίων διαφυγών», κατά τη «Μοντ», εκτελείται από δύο ωραίους νέους ημίγυμνους άνδρες που χορεύουν σφιχταγκαλιασμένοι μέχρι να πνιγούν από ασφυξία κάτω από ένα πλαστικό κάλυμμα.

Η «Monde» δεν κρύβει ούτε την αμηχανία ούτε το ενδιαφέρον της για τη «σπείρα της έξοχης τρέλας» του Βαρλικόφσκι. Μακάρι λοιπόν να δούμε κι εμαείς προσεχώς στο Φεστιβάλ κι αυτή τη σκηνοθετική του πλευρά.

• Ν. ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 16 Ιουνίου 2010