Βουβός μονόλογος…

Η Δέσποινα Κούρτη κρατά τον απαιτητικό ρόλο της φροϊλάιν Ρας στο έργο του Κρετζ

Μια γυναίκα, επιστρέφει στο σπίτι από τη δουλειά. Είναι μόνη. Αλλάζει, τακτοποιεί τα ψώνια, συγυρίζει, πλένει τα πιάτα του πρωινού, ακούει την αγαπημένη της ραδιοφωνική εκπομπή, τρώει βραδινό, διαλέγει τι θα φορέσει την επομένη… Ένα συνηθισμένο απόγευμα μιας συνηθισμένης γυναίκας. Βρισκόμαστε στα 1972 και η γυναίκα λέγεται φρόιλαϊν Ρας. Και είναι η ώρα που η φροϊλάιν Ρας πρέπει να πέσει για ύπνο. Παίρνει ένα χάπι για την αϋπνία, μετά κι άλλο ένα, κι άλλο…

Μέσα σε αυτή τη μία ώρα δεν έχει αρθρώσει λέξη. Οι θεατές του Wunschkonzert, του «κινησιολογικού» μονόλογου που έγραψε ο Γερμανός συγγραφέας Φραντς Ξαβιέρ Κρετζ, παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο αυτήν την γυναίκα να «μιλά», χωρίς ούτε μία λέξη, για τις απραγματοποίητες προσδοκίες, για τις ανέλπιδες προοπτικές της ζωής, την ανικανότητα διαφυγής από τα δεσμά της ασφυκτικής πραγματικότητας.

Όπως σημειώνει η χορογράφος Ζωή Χατζηαντωνίου, που σκηνοθετεί το έργο του Κρετζ και παρουσιάζει από χθες στο «Από Μηχανής» Θέατρο, με την Δέσποινα Κούρτη στον απαιτητικό ρόλο της φροϊλάιν Ρας, ο συγγραφέας «χρησιμοποιώντας ακραία το ρεαλισμό και καταλύοντας την ‘παραδοσιακή’ θεατρική πλοκή και δράση, εκθέτει και συσχετίζει τη μοναξιά, το κενό της ζωής της, την αδιαμφισβήτητη ένταξη και την αδιαπέραστη σιωπή της με τους κοινωνικούς–πολιτικούς παράγοντες που καθόρισαν και τελικά συνέθλιψαν τη ζωή της».

Ο Φραντς Ξαβιέρ Κρετζ γεννήθηκε στο Μόναχο το 1946. Αν και απέτυχε να εισαχθεί στη δραματική σχολή, κράτησε μικρούς ρόλους σε σκηνές όπως το «Αντιθέατρο του Ρ. Β. Φασμπίντερ. Αν και οι πρώτες του συγγραφικές απόπειρες ήταν επηρεασμένες από το ρεαλισμό δραματουργών όπως ο Έντεν φον Χόρβατ, σύντομα στράφηκε προς ένα θέατρο ωμό και βίαιο, όπως τα μονόπρακτα Κατ’ οίκον εργασία και Πείσμα που παίχτηκαν το 1971 στο Kammerspiele του Μονάχου και έδειχναν επί σκηνής ενέργειες όπως ο αυνανισμός, η απόπειρα άμβλωσης και ο φόνος ενός παιδιού. Το ύφος, η γλώσσα και το θέμα αυτών των έργων έγειραν τόσο βίαιες αντιδράσεις από το κοινό, ώστε το θέατρο χρειάστηκε αστυνομική προστασία. Τον Μάρτιο του 1972 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και κατέβηκε υποψήφιος στη Βαυαρία, ενώ την ίδια περίοδο ήταν ο πιο πολυπαιγμένος γερμανόφωνος θεατρικός συγγραφέας. Τα επόμενα χρόνια αποχώρησε από το Κ.Κ. «για να μπορεί να βρίζει όπως παλιά, χωρίς να χρειάζεται να είναι προσεκτικός» και δήλωσε ότι αποχωρεί και από το θέατρο, χωρίς ευτυχώς να τηρήσει αυτή του τη δήλωση.

Ο τίτλος  Wunschkonzert στα γερμανικά σημαίνει τη συναυλία το πρόγραμμα της οποίας απαρτίζεται από τις επιλογές του κοινού της, ενώ παραπέμπει στην ομώνυμη ραδιοφωνική εκπομπή που έδινε τη δυνατότητα επικοινωνίας των στρατιωτών της Βέρμαχτ στο μέτωπο με τους δικούς τους στη Γερμανία, ένα εξαιρετικά επιτυχημένο προπαγανδιστικό όπλο του ναζιστικού καθεστώτος.

Κακουριώτης Σ., Η ΑΥΓΗ: 15/04/2010

Γυναικείες οδύσσειες χωρίς επιστροφή

• Η ΝΑΤΑΛΙΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΚΑΙ Η ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΥΡΤΗ ΣΕ ΔΥΟ ΜΟΝΟΛΟΓΟΥΣ-ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

• Ελευθεροτυπία, Τρίτη 13 Απριλίου 2010

Μία γυναίκα λαλίστατη. Και μία, απόλυτα βουβή. Για την ακρίβεια, δύο… μονόλογοι. Ο πρώτος, η πολυλογού «Μπέμπα» του Δημήτρη Τσεκούρα, στο «Απλό Θέατρο». Ενας ακατάσχετος, πολυκύμαντος γυναικείος βερμπαλισμός, που ενίοτε συναντά την ποίηση και, μάλιστα, σε άψογη καθαρεύουσα. Ο δεύτερος, το «Wunschkonzert» (Βουνσκοντσέρτ: κοντσέρτο της επιθυμίας) του Φραντς Ξαβιέρ Κρετζ, στο «Από Μηχανής Θέατρο». Ενα θεατρικό έργο χωρίς ούτε μία… λέξη! Τη θέση της πρόζας καταλαμβάνουν οι σκηνικές οδηγίες του συγγραφέα.

«Η σιωπή της Φροϊλάιν Ρας είναι πράξη», λέει η Δέσποινα Κούρτη, που την ενσαρκώνει στο «Από Μηχανής Θέατρο»

Τις δύο παρτιτούρες-πρόκληση επωμίζονται δύο σημαντικές νέες ηθοποιοί: Μπέμπα είναι η Ναταλία Στυλιανού (σε σκηνοθεσία του Ορέστη Τάτση). Βουβή Φροϊλάιν Ρας του Κρετζ, η Δέσποινα Κούρτη (καθοδηγούμενη από τη Ζωή Χατζηαντωνίου).

• Μια γυναικεία οδύσσεια

**Ενα βουνό από παπούτσια. Ολων των ηλικιών – και παιδικά. Ολων των εποχών. Η «Μπέμπα»-Ναταλία Στυλιανού τα περπατά. Τα κοιτά. Ξαπλώνει πάνω τους. Τους απευθύνεται. Είναι οι καβαλιέροι της. «Τα ξέρω ένα ένα», λέει η Μπέμπα, που έχει περάσει από… σαράντα κύματα. Θυμάται ερωτικές ιστορίες. Αναπολεί αμφίθυμη τα παιδικά της χρόνια και το πάθος της για τη Ρόμι Σνάιντερ. Θυμάται τους γονείς της. Και το φιλοσοφεί… «Τι είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό στη ζωή μιας γυναίκας;», ρωτά η Στυλιανού. Για να απαντήσει απνευστί: «Τα παπούτσια. Μαζί τους περνάς απ’ όλες τις ηλικίες». Μ’ αυτό το σκεπτικό, στην απολύτως «γεωμετρημένη» παράσταση του «Απλού Θεάτρου», η σκηνική υπόδειξη «ένα παράξενο «παιδικό» δωμάτιο, πολλά παιχνίδια, κούκλες, μπάλες, στρατιωτάκια (…) και κάποια ζευγάρια παπούτσια» αντικαταστάθηκε από το βουνό των υποδημάτων.

«Γεωμετρημένο» χάος επί σκηνής. Κι απέναντι, ένα πληθωρικό έως και χαοτικό κείμενο, δίχως αυστηρή «ραχοκοκαλιά» και ειρμό. Πώς «συμμαζεύεται» σε ένα θεατρικό σόλο; «Με απλότητα», πιστεύει η Ναταλία Στυλιανού. «Ο Τσεκούρας είναι λογοπλάστης. Οπότε, αν πας να παίξεις το κείμενο, «καίγεται». Δεν υπάρχει επομένως «παίξιμο». Δεν θα δείτε στην παράσταση εφέ. Υπάρχει μόνο δράση του λόγου. Ο λόγος σωματοποιείται και τελικά γίνεται κάτι απολύτως οργανικό».

Ποια είναι, όμως, η Μπέμπα που, μεταξύ άλλων, δηλώνει «αγέραστη θα μείνω και καμιά ρυτίδα ποτέ»; «Για μένα», λέει η Ν. Στυλιανού, «η «Μπέμπα» είναι μια συνάντηση με τις διάφορες ηλικίες και τις διάφορες στιγμές μιας ιδιαίτερης γυναίκας. Ξεκινά απ’ το σημείο μηδέν και κάνει αναδρομή σε οκτώ σημαντικές στιγμές της ζωής της. Η «Μπέμπα» είναι μια γυναικεία Οδύσσεια».

Πόσο ταυτίζεται με την ηρωίδα της; «Μα, όλες είμαστε λιγάκι μπέμπες», αντιγυρίζει. «Ολες και όλοι έχουμε τον φόβο τού να μεγαλώσουμε, να γεράσουμε. Επειτα όλες κατά διαστήματα έχουμε χρησιμοποιήσει το νάζι της μπέμπας. Ανεξαρτήτως του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς μας».

Ο τίτλος, εκτός από μελαγχολία, υποκρύπτει και μια ειρωνεία: «Οπως και το κείμενο», προσθέτει η Στυλιανού. «Εχει απίστευτο σαρκασμό. Ο,τι κι αν είναι η γυναίκα αυτή στη ζωή της, και παρ’ όλο που, όπως φαίνεται, καταλήγει πετυχημένη επαγγελματικά, της λείπει ο… άνθρωπος. Είναι μόνη. Το έργο τελικά μιλάει για την απόλυτη μοναξιά».

• Η σιωπή είναι πράξη

**Το ωριαίο βουβό σόλο της Δέσποινας Κούρτη εκτυλίσσεται στην κουζίνα, το καθιστικό και την τουαλέτα ενός σύγχρονου διαμερίσματος. Μέσα στα ελάχιστα τακτοποιημένα τετραγωνικά παρακολουθούμε την άλαλη γυναίκα να αλλάζει ρούχα, να τρώει το βραδινό της, να πλένει τα πιάτα και κατόπιν το καλσόν της. Να κάθεται στη λεκάνη της τουαλέτας της, να καπνίζει και να ακούει ραδιόφωνο. Μια συνηθισμένη βραδιά, στην οποία τίποτα δεν προδίδει την τραγική κατάληξη. Γιατί, λίγο πριν κλείσει τα φώτα, δεν θα αρκεστεί η Φροϊλάιν σε ένα… χάπι. Θα καταπιεί ένα κουτί. Η Δ. Κούρτη δεν κρύβει ότι με το «Wunschkonzert» βρέθηκε έντρομη ενώπιον του ερωτήματος: «Τι έχω εγώ να κάνω όταν ο συγγραφέας δίνει και καθορίζει τη δράση;». Στην πορεία διέκρινε τις δράσεις από τις δραστηριότητες. Αντιλήφθηκε ότι «δραστηριότητες είναι αυτό που μας δίνει ο συγγραφέας». Και ένιωσε απελευθερωμένη. «Οπότε όσα περιγράφει ο Κρετζ μπορούν να γίνουν επί σκηνής με χίλιους διαφορετικούς τρόπους. Υπάρχει μια βαθιά ερμηνευτική δουλειά που οφείλεις να κάνεις».

Αρχικά ο λόγος τής έλειπε πολύ. «Ηταν τρομακτικό», αποκαλύπτει. «Τώρα, αν μου πεις να μιλήσω, δεν θέλω να πω κιχ. Η σιωπή της Φροϊλάιν Ρας είναι πράξη. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ακρωτηριασμό. Η σιωπή είναι ο καθρέφτης της σωματικής και συναισθηματικής αποστέρησης».

Στο θεατρικό του Κρετζ δεν ξέρουμε τι έχει ακριβώς συμβεί. Παρακολουθούμε έναν άνθρωπο απελπιστικά μόνο. «Εχει μια φοβερή αξιοπρέπεια αυτή η γυναίκα. Αν και είναι μια περίπτωση απόλυτης ανωνυμίας και ασημαντότητας, σε έναν κόσμο όπου η επωνυμία είναι μοχλός. Ομως, η μηχανή κάθε μέρα πηγαίνει φουλ με αξιοπρέπεια και τάξη. Η τάξη είναι ανάγκη. Η Φροϊλάιν δεν αμφισβητεί τίποτα», λέει η Δέσποινα Κούρτη.

Το σωματικό συμπίπτει στην παράσταση με το ψυχολογικό; «Οχι. Αν σκεφτείς ότι είναι μια γυναίκα που έχει ετοιμάσει το πρωινό και τα ρούχα της επόμενης μέρας και τελικά αυτοκτονεί, αντιλαμβάνεσαι ότι υπάρχουν δύο εσωτερικά ρυάκια», υπογραμμίζει η ηθοποιός.

Ο Κρετζ υπήρξε πολιτικοποιημένος. Εμμέσως και το «Wunschkonzert» πολιτικό έργο είναι. «Η ηρωίδα του», λέει η ηθοποιός, «αποτελεί τυπικό δείγμα ενός μοντέλου ζωής που επιβάλλει η δυτική κοινωνία. Ο συνδυασμός, μάλιστα, προτεσταντισμού και καπιταλισμού φαίνεται ότι συνιστά εκρηκτικό κοκτέιλ».