Ο κακός γραφικός χαρακτήρας και η τεχνολογία έδειξαν Σαίξπηρ

The New York Times

Για σχεδόν δύο αιώνες, οι λόγιοι φιλονικούσαν για το αν 325 αράδες από την έκδοση της «Ισπανικής Τραγωδίας» του Thomas Kyd από το 1602, ήταν ή δεν ήταν γραμμένες από τον ίδιον τον Σαίξπηρ. Πέρσι, ο Βρετανός μελετητής Μπράιαν Βίκερς χρησιμοποίησε μέθοδο ανάλυσης μέσω υπολογιστή και ισχυρίστηκε πως τα επικαλούμενα πρόσθετα μέρη ήταν όντως του Σαίξπηρ, ισχυρισμός που χαιρετίστηκε ως ο πιο πρόσφατος θρίαμβος της υψηλής τεχνολογίας σαιξπηρικής αρχαιολογίας κειμένων.

Αλλά τώρα, ένας άλλος μελετητής στο πανεπιστήμιο του Τέξας, στο Οστιν, ισχυρίζεται ότι βρήκε κάτι πλησιέστερο σε μία απόλυτη απόδειξη χρησιμοποιώντας μια πιο παλιομοδίτικη μέθοδο: την ανάλυση του ακατάστατου γραφικού χαρακτήρα του Σαίξπηρ.

Σε ένα τετρασέλιδο που θα περιληφθεί στο τεύχος Σεπτεμβρίου της επιθεώρησης Notes & Queries, ο Douglas Bruster ισχυρίζεται από τη μεριά του ότι διάφορα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πρόσθετων μερών -ανάμεσά τους και μερικές περίεργες αράδες που χτύπησαν σε κάποιος δύσπιστους ότι ξεχωρίζουν σαν μίμηση- μπορούν να αποδοθούν σε εκτυπωτικές παρανοήσεις του δύσκολου γραφικού χαρακτήρα του Σαίξπηρ.

Σέξπιρ σε 36 + 1 γλώσσες

Ο «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ GLOBE THEATRE

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ
Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2011
Ο Σέξπιρ σε ένα πρωτοφανές θεατρικό γλέντι, για κάθε γούστο και κάθε… γλώσσα: σε 37 γλώσσες και διαλέκτους -ακόμη και σ’ αυτήν των Αβοριγίνων-, στη νοηματική, αλλά και σε χιπ χοπ.

Ο μεγαλύτερος καλλιτεχνικός εορτασμός στην ιστορία των Αγώνων θα στεγαστεί στο Globe Theatre §Μηνάς Χατζησάββας και Μαρία Σκουλά, οι δύο από τους «καταπληκτικούς Ελληνες ηθοποιούς» του «Περικλή», σύμφωνα με τον Ντ. Ντρόμγκουλ

Ο σεξπιρικός θεατρικός μαραθώνιος διάρκειας έξι εβδομάδων ξεκινά στο περίφημο Globe Theatre του Λονδίνου στις 23 Απριλίου, στο πλαίσιο της Ολυμπιάδας 2012, ο μεγαλύτερος και πιο φιλόδοξος καλλιτεχνικός εορτασμός στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, κρύβει πραγματικά μεγαλύτερες εκπλήξεις απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς. Δεν είναι μόνο ο «Τρωίλος και η Χρυσηίδα» στα μαορί και η «Κωμωδία των παρεξηγήσεων» στα φαρσί!

Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Globe, Ντόμινικ Ντρόμγκουλ, ανοίγοντας προχθές τα κρυφά χαρτιά της διοργάνωσης, μίλησε για την εφαρμογή μιας «ιδανικής μεθόδου», η οποία «επιτρέπει σε διαφορετικούς ανθρώπους, από διαφορετικούς πολιτισμούς, να επικοινωνήσουν στην κοινή γλώσσα του θεάτρου, αλλά και του Σέξπιρ». Δεν αναφέρθηκε καθόλου στη γενναιοδωρία των Βρετανών να θιγούν τα… ιερά και τα όσιά τους. Να αφήσουν, δηλαδή, τον κορυφαίο ποιητή τους, κομμάτι της βρετανικής πολιτιστικής κληρονομιάς, «έκθετο» σε άγνωστες παραδόσεις (όπως των Ζουλού), ακόμη και σε ραπαρίσματα χιπ-χοπ καλλιτεχνών (ο «Οθέλος» από τους Αμερικανούς Q Brothers).

Ο Σαίξπηρ, τα ψαρόνια και οι κουτσουλιές

• Μια άλλη πλευρά της επιρροής του Βάρδου δίνει ένα βιβλίο αμερικανού καθηγητή

• ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ. ΤΟ ΒΗΜΑ:  13/05/2011

Ως τώρα γνωρίζαμε πως ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι ο μεγαλύτερος θεατρικός συγγραφέας μετά τους έλληνες τραγικούς. Ξέραμε ακόμη πως έχει το πλουσιότερο λεξιλόγιο από όλους τους αγγλόφωνους συγγραφείς. Χιλιάδες σελίδες έχουν γραφτεί κι εξακολουθεί να γράφονται για τη ζωή και το έργο του. Οι μελετητές έχουν αναλύσει τα πάντα. Υπολόγισαν μάλιστα ότι ο Βάρδος εισήγαγε στην αγγλική γλώσσα ούτε λίγο ούτε πολύ 1.700 δικές του λέξεις.Ως σήμερα όμως δεν ήταν γνωστό το ότι ο Σαίξπηρ «ευθύνεται» για τα εκατομμύρια ψαρόνια που υπάρχουν στο δυτικό ημισφαίριο. Γι’ αυτό μας πληροφορεί ανάμεσα στα άλλα o Στίβεν Μάρσι, μυθιστοριογράφος, καθηγητής πανεπιστημίου και αρθρογράφος του γνωστού αμερικανικού περιοδικού Esquire στο πρόσφατο και άκρως διασκεδαστικό βιβλίο του How Shakespeare Changede the World (Πώς ο Σαίξπηρ άλλαξε τον κόσμο).

Φυλλομετρώντας Σέξπιρ και αναμνήσεις

«Ολόκληρος ο Σαίξπηρ…»

• ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ ΠΑΤΣΑΛΙΔΗ
• Δευτέρα, 21 Μαρτίου 2011 | ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Η αλήθεια είναι ότι το έργο, από την ίδια τη μορφοδομή του, αφήνει πολλά περιθώρια αυτοσχεδιασμού και πρωτοβουλιών που βοηθούν, αν μη τι άλλο, στην εύκολη επικάλυψη των αποτυπωμάτων του χρόνου. Τα πάντα εξαρτώνται από το πώς διαχειρίζονται κάθε φορά τα έλκη στο σώμα του ο σκηνοθέτης και οι συνεργάτες του, πώς τεντώνουν, πώς εκβιάζουν αναλογίες, πώς σκαρφίζονται σχέσεις, ομοιότητες. Ούτως ή άλλως, σ’ ένα κείμενο στημένο με την τεχνική του τουρλού, καμία άλλη λογική δεν κολλάει παρά μόνο η ίδια η λογική του παιχνιδιού. Λίγο μπότοξ από δω, κάποιο λίφτινγκ από κει και να βροχή οι ατάκες, τα μασκαρέματα και τα μασκαραλίκια, το ασταμάτητο τρεχαλητό, το κλείσιμο του ματιού στο θεατή. Εάν περιμένετε να χαρείτε ερμηνείες με βάθος και σρωματώσεις (από τους Σακελλαρίου, Λουδάρο, Γεννατά και Δραγούμη), χάσατε από χέρι. Οι ρόλοι είναι κεντημένοι με ένα βουνό από ευκολίες, ώστε να φτάνουν απρόσκοπτα στην πλατεία και να κάνουν κατευθείαν απόσβεση. Και το πετυχαίνουν. Ο κόσμος το απολαμβάνει. Αυτό όμως δεν ακυρώνει τη βασική μου ένσταση, που λέει ότι οι καλοί αυτοί ηθοποιοί που ξεσαλώνουν και λαϊκίζουν (προφανώς ερήμην της σκηνοθεσίας και του κειμένου), ξεχνούν ότι η μια καλοκουρδισμένη φάρσα μπορεί να μιλά για διάλυση, όμως στη σκηνή απαιτεί πρωτίστως σοβαρότητα και μαθηματική ακρίβεια στα πάντα. Τίποτα δεν πρέπει να προεξέχει, να ξεφεύγει. Κι εδώ ίσως ο σκηνοθέτης πρέπει να τους επιβάλει κάποια τάξη, ώστε να περιορίσουν τα επί σκηνής χάχανα, τις άστοχες πλακίτσες και τους καμποτινισμούς.

• Ενα ποίημα για τη μοναξιά

Ο μονόλογος «Φύλλα της», του Ανδρέα Φλουράκη, που παίζεται αυτή τη στιγμή στην Ούγκα Κλάρα σε σκηνοθεσία Αρβανιτάκη, πρωτοπαρουσιάστηκε από τη Λυδία Φωτοπούλου το 2003, στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Είναι ένας μονόλογος που, μολονότι στερείται βάθους και πρωτότυπης σκέψης, προδίδει ευαισθησία, κομψότητα, καλή σκηνική αίσθηση και ποιητική διάθεση, όλα δείγματα γραφής από ένα νέο συγγραφέα που πιστεύω πως έχει ταλέντο.

Κεντρικό πρόσωπο, μια γυναίκα μέσης ηλικίας, που κάθεται στο μπαλκόνι του σπιτιού της, συντροφιά με τα φυτά της, και φυλλομετρά τα βιώματά της, με τρόπο απλό και βαθύτατα ανθρώπινο (γι’ αυτό και άκρως επικοινωνιακό). Μας διηγείται τα παιδικά της χρόνια, τα εφηβικά, τους τυχαίους έρωτές της, τους ξαφνικούς της γάμους, τις αναπάντεχες εγκυμοσύνες της. Μια μνήμη που ανοίγει και γίνεται το θέατρο της ζωής, ένα ανακατεμένο δράμα εντυπώσεων, εμπειριών, δοσμένων χωρίς αναστολές, κρατήματα, απολογίες. Καλοκαίρι. Φθινόπωρο. Χειμώνας. Ανοιξη. Πρωί. Βράδυ. Δεν έχει σημασία με ποια σειρά και σε ποιο μέρος. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ίδιες αγωνίες, ίδια μοναξιά. Μια γυναίκα που ψάχνει και κανείς δεν την ψάχνει. Ενας άνθρωπος, σαν όλους μας, σε ένα συνεχές μπες βγες στο χωνευτήρι του χρόνου, εκεί όπου όλα αλέθονται. Κι όμως, αυτό το πλάσμα δε δείχνει να έχει μετανιώσει για κάτι. Ο,τι έκανε καλώς το έκανε. Μπορεί να μη χαίρεται τη μοναξιά της, ωστόσο δεν απελπίζεται. Πάνω από όλα βάζει την ίδια τη ζωή, τα μικρά και καθημερινά. Από κει μέσα βγάζει ό,τι πιο πολύτιμο, και μας το αφηγείται με μια γλυκιά κομψότητα και έναν αυθορμητισμό που μας κερδίζουν. Η αποδοχή των βιωμένων πραγμάτων είναι συγκινητική. Και όπως αυτή τα δέχεται, έτσι τα δεχόμαστε κι εμείς. Οπως μας αποκαλύπτεται μέσα από τα φύλλα της, έτσι την «ανακαλύπτουμε» κι εμείς και τη συμπαθούμε ακόμη πιο πολύ.

• Η παράσταση

Ο Αρβανιτάκης αναζήτησε τα νήματα αυτού του νοητικού πινγκ πονγκ των αναμνήσεων της ηρωίδας του Φλουράκη με τρόπο λιτό, γεμάτο ανθρώπινη κατανόηση και τρυφερότητα. Θα μπορούσε ίσως να περιορίσει λιγάκι τη χρονική διάρκεια των μουσικών ιντερμέδιων, ώστε να μη χάνεται η ροή και ο ρυθμός των αναμνήσεων. Αλλωστε, η μία ανάμνηση στην ουσία πρέπει να καταβροχθίζει την άλλη, να την εκτοπίζει, ώστε να υπάρχει αυτή. Γενικά, ήταν μία σκηνοθεσία χωρίς ιδιαίτερες κορυφώσεις, όμως καθαρή και πολύ καλά εστιασμένη.

Η Λίλα Καφαντάρη, η οποία επιστρέφει στο σανίδι έπειτα από χρόνια, «πόνεσε» το σκηνικό της πρόσωπο και το ψυχογράφησε σωστά. Η ερμηνεία της είχε την απαιτούμενη αμεσότητα και αλήθεια, αρκετό ρεαλισμό, χωρίς όμως εύκολες νατουραλιστικές παραχωρήσεις. Συμπέρασμα: ένα κείμενο που προδίδει ευαισθησία και καλή αίσθηση του θεατρικού λόγου και μία ερμηνεία με χρώμα και ορισμένες ενδιαφέρουσες εσωτερικές πτυχώσεις.

Ο Σαίξπηρ μιλάει… 38 γλώσσες για τους Ολυμπιακούς του 2012

• Φεστιβάλ

Το Globe Theatre είναι ένα «ιστορικό»

ΛΟΝΔΙΝΟ.

Η «Τρικυμία» στα αραβικά; Ο «Τίτος Ανδρόνικος» στα… καντονέζικα; Οχι, δεν πρόκειται για ανέκδοτο αλλά για πραγματικότητα. Ο μεγαλύτερος άγγλος συγγραφέας όλων των εποχών δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από την κορυφαία αθλητική διοργάνωση του 2012. Τη συμμετοχή του στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου ανακοίνωσε ένα από τα σημαντικότερα θέατρα της πρωτεύουσας μέσα από μια σαιξπηρική εξτραβαγκάντσα. Το Globe Theatre είναι ένα «ιστορικό» θέατρο με την έννοια ότι αποτελεί πιστή αναπαράσταση του κτιρίου, χωρητικότητας 320 θέσεων, που οικοδομήθηκε το 1599 στη νότια όχθη του Τάμεση από τον θίασο του Σαίξπηρ, τους Lord Chamberlaine’s Men.

Πρόσφατα δρομολογήθηκαν οι ετοιμασίες για αυτό το πολυεθνικό φεστιβάλ που θα μεταφέρει τον παγκόσμιο αντίκτυπο των έργων του Βάρδου αλλά θα δώσει και τη δυνατότητα στους πολυάριθμους τουρίστες που θα βρεθούν στο Λονδίνο για του Ολυμπιακούς να απολαύσουν κλασικά έργα στη δική τους γλώσσα. Μία από αυτές θα είναι και τα ελληνικά, αν και ακόμη δεν έχουν γίνει γνωστές περισσότερες λεπτομέρειες. Αλλες γλώσσες που αναμένεται να ακουστούν στο Globe είναι τα μαορί, τα ιταλικά, τα ισπανικά κ.λπ. Για πρώτη φορά στην Ιστορία επίσης θα παιχθεί το «Αγάπης αγώνας άγονος» στη βρετανική νοηματική από την Deafinitely Theatre Company.

Το Globe, το οποίο γιορτάζει τα 15 χρόνια του το 2012, ανακοίνωσε παράλληλα μια εκστρατεία ανεύρεσης κονδυλίων 7 εκατ. λιρών (περίπου 8 εκατ. ευρώ). Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Globe, Ντόμινικ Ντρόμγκουλ, δήλωσε ότι «κατά τη διάρκεια αυτών των έξι εβδομάδων (σ.σ.: η διάρκεια του φεστιβάλ), το Globe θα δημιουργήσει μια πολυεθνική σαιξπηρική κοινότητα -παραγωγών, ηθοποιών, και θεατρόφιλων- στην καρδιά του Λονδίνου σαν ένα πρελούδιο για τη διεθνοποίηση της πρωτεύουσας με τους Ολυμπιακούς». Το φεστιβάλ θα προηγηθεί της αθλητικής διοργάνωσης καθώς θα σηκώσει αυλαία στις 23 Απριλίου του 2012, την ημερομηνία γενεθλίων του Βάρδου.

Η Κέιτ Μπλάνσετ, ο Ντέιμον Αλμπαρν των Gorillaz και ο εικαστικός Ντέιβιντ Χόκνεϊ αναμένεται να συμμετάσχουν στο Φεστιβάλ.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artId=380083&dt=24/01/2011#ixzz1C38X7hDk

Όλος ο Σαίξπηρ σε όλες τις γλώσσες

• Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου

• Σε διαφορετικές γλώσσες, από ισπανικά και αραβικά ως ουρντού, θα παρουσιαστούν τα 38 έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, στις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 στο Λονδίνο.

Τα έργα θα παρουσιάσουν διαφορετικοί θίασοι από όλον τον κόσμο. Το θέατρο Globe, που χτίστηκε στις όχθες του Τάμεση εκεί που βρισκόταν το θέατρο του Σαίξπηρ το οποίο κάηκε το 1613, θα οργανώσει σε διάστημα έξι εβδομάδων ειδικές παραστάσεις αρχίζοντας από τις 23 Απριλίου 2012, επέτειο του θανάτου του συγγραφέα. Τα έργα του Σαίξπηρ «θεωρούνται εδώ και πολλά χρόνια ως μια διεθνής γλώσσα και έχουν αποδείξει ότι ακολουθούν τον τρόπο με τον οποίο μιλούν οι άνθρωποι», τονίζεται σε ανακοίνωση του καλλιτεχνικού διευθυντή του θεάτρου Globe, Ντόμινικ Ντρόνγκουλ στην ιστοσελίδα του θεάτρου. Ανάμεσα στα έργα που θα παρουσιαστούν, ο «Βασιλιάς Ληρ» θα παρουσιαστεί στη γλώσσα των Αβοριγίνων της Αυστραλίας και το «Αγάπης Αγώνας Άγονος», στη νοηματική γλώσσα. [enet.gr, 13:38 Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 2011]

Ο Ακρόιντ παρουσιάζει στο κοινό τον Σαίξπηρ

• Ο γνωστός βιογράφος αναλύει τη ζωή και το έργο του θρύλουτων βρετανικών Γραμμάτων

Η βιογραφία, ως είδος, θεωρείται αγγλοσαξονική υπόθεση. Ο Πίτερ Ακρόιντ, ένας από τους καταξιωμένους βιογράφους που κατόρθωσε να διηγηθεί με εύγλωττο και ζωντανό τρόπο τη ζωή του Εντγκαρ Αλαν Πόε, του Ουίλιαμ Μπλέικ, και του Τ. Σ. Ελιοτ. Συνεπώς, η κυκλοφορία μιας νέας βιογραφίας από τον Ακρόιντ, του μεγαλύτερου Αγγλου συγγραφέα όλων των εποχών, του Ουίλιαμ Σαίξπηρ αποτελεί το δίχως άλλο ευχάριστη είδηση. Η ογκώδης ελληνική μετάφραση (624 σελίδες) κυκλοφορεί την ερχόμενη εβδομάδα σε μετάφραση Σπύρου Τσούγκου από τις εκδόσεις «Μικρή Αρκτος».

Ο Ακρόιντ ξεπερνάει τον σκόπελο της βιογραφίας ενός ανθρώπου που πατάει με το ένα πόδι στον θρύλο και για τον οποίο διαθέτουμε μετρημένες πληροφορίες, φωτίζοντας εκτός από τη ζωή του, το έργο, την εποχή και τον κύκλο των ηθοποιών και δραματουργών του ελισαβετιανού θεάτρου. Ο Ακρόιντ αν και μοιάζει να κατέχει την τεράστια σχετική βιβλιογραφία, γράφει για τον Σαίξπηρ λιγότερο ως ειδικός και περισσότερο ως φανατικός αναγνώστης.
Σ. Γ.

• «Εκεί τι βλέπεις;»

-«Η εποχή του Σαίξπηρ ήταν η τελευταία για το μεσαιωνικό λειτουργικό δράμα. Ωστόσο, σε όλη την ιστορία του αγγλικού πολιτισμού, διακρίνουμε μάλλον τη συνέχεια παρά το πέρας. Μέρος αυτής της συνέχειας έγκειται στο επίτευγμα του ίδιου του Σαίξπηρ, που μετάγγισε όλη τη μαγεία, την αμφισημία και το πάθος του παλιού θρησκευτικού δράματος στις νέες μορφές θεάτρου. (…) Αν δεν είχε δει κάτι ανάλογο όταν ήταν παιδί, τότε το δικό του έργο αποτελεί αληθινό θαύμα εκ νέου επινόησης».

• «Και δώθε πάω εγώ»

-«Αποτελεί κοινό τόπο των σαιξπηρικών βιογραφιών ότι από την ηλικία των είκοσι, κατά προσέγγιση, μέχρι την ηλικία των είκοσι οκτώ ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα «χαμένα χρόνια» του ποιητή. Τα χρόνια όμως ποτέ δεν χάνονται εξ ολοκλήρου. Ισως παρουσιάζεται κάποιο κενό στη χρονολόγηση, αλλά το βασικό σχέδιο μιας ζωής μάλλον διακρίνεται, έστω έμμεσα. Είναι γνωστό ότι έγινε ηθοποιός. Ορισμένοι υποθέτουν ότι εντάχθηκε σε κάποιον περιοδεύοντα θίασο, πιθανόν όταν περνούσε από το Στράτφορντ. Αλλοι υπαινίσσονται ότι ταξίδεψε στο Λονδίνο με την ελπίδα ή την προσδοκία να γίνει μέλος σε έναν από τους ήδη ενεργούς θιάσους εκεί. Η πρότερη σύνδεσή του με τους ηθοποιούς του σερ Τόμας Χέσκετ και τους Ανδρες του Λόρδου Στρέιντζ ίσως διευκόλυνε τις συστάσεις. Ενας έξυπνος νεαρός ηθοποιός και επίδοξος δραματουργός λογικά ήταν καλοδεχούμενος».

• «Κι έτσι σε πείσμα της φθοράς ζεις αιώνια εσύ»

-«Ο θάνατος του Τζον Σαίξπηρ θεωρείται καθοριστικό γεγονός στην εξελικτική πορεία του γιου του. Για παράδειγμα, συνδέεται χαρακτηριστικά με τη σύνθεση του Αμλετ, έργου που γράφτηκε κατά την υποχρεωτική περίοδο του πένθους. Στην πρώτη σκηνή το φάντασμα του πατέρα του Αμλετ επιστρέφει από τις φλόγες του καθαρτήριου, μιας απόλυτα καθολικής επικράτειας, για να στοιχειώσει τον γήινο κόσμο. Τα διαθέσιμα στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη ότι ο ίδιος ο Σαίξπηρ έπαιξε τον ρόλο του νεκρού πατέρα».

-«Ο Σαίξπηρ είχε γίνει γνωστός ως αυθεντία του μονολόγου πολύ πριν από τον Αμλετ -ήταν ένα από τα «δυνατά σημεία» του, το οποίο μπορούσε να επιστρατεύσει προκειμένου να διορθώσει ένα έργο όπως το Σερ Τόμας Μορ-, αλλά στο συγκεκριμένο έργο εκλεπτύνει την τέχνη του σε σημείο που φαίνεται πως ο μονόλογος καθίσταται δείκτης της εξελισσόμενης συνείδησης. Δεν πρόκειται πλέον για σύνοψη του «τι είμαι» παρά μάλλον του «τι γίνομαι»».

• «Θα σας εκθέσω στρογγυλά και σκέτα όλον τον δρόμο του έρωτά μου»

-«Το ζήτημα της μόρφωσης του Σαίξπηρ έχει βασανίσει πολλούς σχολιαστές. Η απλή δήλωση πως μάθαινε όσα είχε ανάγκη να μάθει ίσως αποτελεί ένα μέτρο. Δεν είχε άχρηστες ή περιττές γνώσεις. (…) Γνώριζε λατινικά, ίσως και λίγα ελληνικά, αλλά προτιμούσε, όποτε ήταν δυνατόν, να κάνει χρήση των μεταφράσεων. (…) Φυσικά ήταν απόλυτα εξοικειωμένος με το υλικό των πηγών του, είτε επρόκειτο για τον Πλούταρχο είτε τον Χόλινσεντ. Αυτό μπορεί ίσως να χαρακτηριστεί χρήσιμη γνώση. Δεν ήταν λόγιος ούτε αρχαιοδίφης ούτε φιλόσοφος· ήταν δραματουργός. Φαίνεται μάλιστα πως δυσπιστούσε όσον αφορά τη φιλοσοφία, τον ορθό λόγο και τα αποφθέγματα κάθε είδους. Απεχθανόταν την αφηρημένη γλώσσα. Εδειχνε εμπιστοσύνη μόνο στη γλώσσα που τη χρωμάτιζε η δράση και τα πρόσωπα, ο χρόνος και ο χώρος».

-«Είχε τη συνήθεια να ανατρέχει σε βιβλία, παλιά ή καινούργια, αναζητώντας ό, τι μπορούσε να χρησιμοποιήσει η φαντασία του. Φαίνεται πως κατά περιπτώσεις διάβαζε τις περιλήψεις του κειμένου στο περιθώριο παρά το ίδιο το κείμενο. Οι γνώσεις του στην εκλαϊκευμένη βοτανική, στην ιατρική, στην αστρολογία, στην αστρονομία και σε άλλους τομείς διακρίνονται από ευρύτητα μάλλον παρά από εμβρίθεια· διέθετε μοναδική ευστροφία και ικανότητα αφομοίωσης, έτσι ώστε δείχνει πως γνωρίζει «περισσότερα» από τους συγχρόνους του. Μάθαινε δίχως κόπο τα πάντα».

∆ιπλή, υπερσύγχρονη «στέγη» για τον Σαίξπηρ

∆ύο θέατρα του Βασιλικού Θιάσου του Σαίξπηρ στο Στράτφορντ (τόπο καταγωγής του Βάρδου) ανοίγουν σήµερα για το κοινό, έπειτα από ριζική ανακαίνιση που διήρκησε πάνω από τρία χρόνια και κόστισε 132 εκατοµ. ευρώ. Το Βασιλικό Θέατρο του Σαίξπηρ, στο οποίο προστέθηκαν 1.000 καθίσµατα, και το Θέατρο Κύκνος θα φιλοξενήσουν προς το παρόν εκθέσεις, µέχρι να είναι όλα έτοιµα για να υποδεχτούν το κοινό µε παραστάσεις έργων όπως «Ο έµπορος της Βενετίας», «Μάκβεθ», «Ονειρο καλοκαιρινής νυκτός». «Το νέο µας σπιτικό δεν είναι µόνο µια υπέροχη δουλειά όσον αφορά το κατασκευαστικό κοµµάτι του. Για εµάς, είναι ένα θαύµα που παντρεύει το επικό µε το οικείο», λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θιάσου, Μάικλ Μπόιντ. Στον γύρω χώρο των δύο θεάτρων, τα οποία ενώνει µια κιονοστοιχία, θα λειτουργεί εστιατόριο, καφέ, τέσσερα µπαρ και θα υπάρχει χώρος για περίπατο δίπλα στο ποτάµι. Επιθυµία των µελών του θιάσου ήταν το νέο Βασιλικό Θέατρο του Σαίξπηρ να διατηρήσει τα στοιχεία από την τέχνη της βικτοριανής εποχής και την αρτ ντεκό ενώ παράλληλα να λειτουργεί ως ένα σύγχρονο θέατρο.

Η ξύλινη σκηνή, στην οποία διακρίθηκε για την ερµηνεία του και ο σερ Λόρενς Ολίβιε, αποµακρύνθηκε για να τοποθετηθεί ως έκθεµα στο φουαγιέ. Η επίσηµη εκδήλωση µε αφορµή την παρουσίαση των δύο θεάτρων στο κοινό θα γίνει τον Απρίλιο µαζί µε τα 50ά γενέθλια του Βασιλικού Θιάσου του Σαίξπηρ. ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2010

Don Paterson braves lit crit’s Bermuda Triangle: Shakespeare’s sonnets

Posted by Robert McCrum Monday 18 October 2010 10.18 BST guardian.co.uk

With a bravery that might be foolhardiness, the 21st century poet is wading into the most enduringly enigmatic of the Bard’s works

Detail from the ‘Cobbe portrait’ of William Shakespeare, declared in 2009 the only

authentic image of the author, but since thrown into doubt.

Photograph: Oli Scarff/Getty

Almost every season there’s some Shakespeare news, usually associated with the conundrum of the man himself. A year or so ago, we saw the discussion of a portrait allegedly of the Bard. Then last spring came James Shapiro’s mischievous resurrection of the authorship question in Contested Will, a scholarly tour of the various, mainly American, theories supporting the candidacy of Marlowe, Bacon and the Earl of Oxford as possible «authors» of the work. I wrote at some length about Shapiro in the Observer, and there were several reviews, pro and anti.

Six months later, along comes the poet Don Paterson. He’s not questioning the authorship – far from it – but he has come up with «A New Commentary» on the Sonnets (just published by Faber) in which he declares, unequivocally, that Shakespeare was gay. As he puts it in his introduction:

«The question ‘was Shakespeare gay?’ is so stupid as to be barely worth answering, but for the record: of course he was. Arguably he was a bi-sexual, of sorts; though for all the wives, mistresses and children I’m not entirely convinced by his heterosexual side …»

This, of course, is not a new position. Critics and scholars have argued this, from the textual evidence of the sonnets, for years. What is striking is Paterson’s vehemence. Moreover, he follows it up with the defiant assertion that his reading of the sonnets is a «primary reading» which «isn’t necessarily required to articulate its findings». That seems to be a licence to print all kinds of speculation.

A bit further on, he describes how he approached the question of «What are these poems to us now?» in a passage that indicates either a refreshingly instinctual approach to literary criticism, or a kind of mad disdain for the reader: «Rather than lock myself in the library, I wrote [the book] when I was wide awake, bored, half-asleep, full of cold, drunk or hungover; I wrote it feeling happy, frustrated, serene, elated, smart, befuddled and stupid. I wrote it on the train, in bed, in the bath and in my lunch-break …»

Over the years, the sonnets have developed a reputation as the Bermuda Triangle of Shakespeare scholarship: a place where good critics go missing, or become horribly confused. Some reviewers are going to worry that Paterson has eaten of the insane root that takes the reason prisoner, but I found his candour rather thrilling. Some Bardophiles will love it. Others will not.

Myself, I’m still reading Paterson’s Commentary; there are some 450 pages of it. It’s exhilarating stuff. With a bit of luck, he might even stir up a new approach to the argument about the poet’s sexual identity. It will certainly make a change from the Bacon question.

• More on this story

• 
  
• Shakespeare’s sonnets by Don Paterson

• Shakespeare’s sonnets are synonymous with courtly romance, but in fact many are about something quite different. Some are intense expressions of gay desire, others testaments to misogyny. Wary of academic criticism, Don Paterson tries to get back to what the poet was actually saying

• William Boyd on Shakespeare’s love triangle
• Nicholas Lezard reviews a new collection of Shakespeare’s sonnets
• Don Paterson: A life in writing

Τι ξέρουμε για τον Σαίξπηρ;

O Shakespeare από τον David Levine (1974)

Από τον Διονύση Ν. Μουσμούτη

• Μπιλ Μπράισον: Σαίξπηρ. Ολη η αλήθεια για τη ζωή του, μτφρ.: Ελένη Βαχλιώτη, εκδόσεις Μεταίχμιο, σ. 176, ευρώ 16

Πριν από τουλάχιστον 200 χρόνια, ο ιστορικός Τζορτζ Στίβενς παρατήρησε ότι όσα γνωρίζουμε για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ περιορίζονται σε κάποια σκόρπια γεγονότα. Γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε στο Στράτφορντ-απόν-Εϊβον και ότι στο μέρος αυτό έκανε οικογένεια. Γνωρίζουμε ότι πήγε στο Λονδίνο και ότι έγινε ηθοποιός, επέστρεψε στο Στράτφορντ, έκανε τη διαθήκη του και πέθανε. Υστερα από συστηματική έρευνα ετών, οι μελετητές έχουν ανακαλύψει περίπου 100 ντοκουμέντα σχετικά με τον Σαίξπηρ και την οικογένειά του, όπως αρχεία βαπτίσεων, συμβόλαια ακινήτων, πιστοποιητικά φορολογίας, πιστοποιητικά γάμου, εντολές κατάσχεσης, δικογραφίες κ.ά. Υπάρχουν εντούτοις πολλά κενά στις γνώσεις για τη ζωή του, εκ των οποίων πολλά είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε ούτε ακριβώς πόσα έργα έγραψε ούτε με ποια σειρά. Κάποια συμπεράσματα μόνον ως προς τα βιβλία που διάβαζε, αλλά δεν είναι γνωστός ούτε ο προμηθευτής του ούτε τι τα έκανε όταν τελείωνε την ανάγνωσή τους. Παρότι τα κείμενά του συντίθενται από περίπου ένα εκατομμύριο λέξεις, μόνο δεκατέσσερις λέξεις είναι γραμμένες από τον ίδιο: έξι υπογραφές με το όνομά του και οι λέξεις «από εμένα» στη διαθήκη του. Δεν υπάρχει γραπτή περιγραφή της περιόδου που έζησε για το πώς έμοιαζε. Το πρώτο κείμενο που αναφέρεται στην εμφάνιση και στην προσωπικότητά του, γράφτηκε δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του από κάποιον Τζον Ομπρι: «Ηταν ένας άνδρας ωραίος, με καλές αναλογίες, πολύ ευχάριστος στην παρέα, ετοιμόλογος και πνευματώδης». Δεν είμαστε σίγουροι για τη σωστή ορθογραφία του ονόματός του, αλλά, ως φαίνεται, δεν πρέπει να ήταν και ο ίδιος σίγουρος, γιατί στις υπογραφές του που σώθηκαν, το όνομα δεν απαντάται ούτε δύο φορές με τον ίδιο τρόπο. Είναι άγνωστο επίσης αν έφυγε ποτέ από την Αγγλία, με ποιους ανθρώπους έκανε παρέα ή πώς διασκέδαζε. Αλυτο μυστήριο παραμένουν και οι σεξουαλικές του προτιμήσεις. Μόνο για ελάχιστες ημέρες της ζωής του μπορούμε να πούμε με σιγουριά πού βρισκόταν.

Αυτό που έχουμε στη διάθεσή μας για τον Σαίξπηρ είναι τα έργα του -όλα, εκτός από ένα ή δύο-, κι αυτό χάρη στις προσπάθειες των συνεργατών του Χάρι Κοντέλ και Τζον Χέμινγκς, που συγκέντρωσαν μετά τον θάνατό του ολόκληρο σχεδόν το έργο του σε έναν τόμο,που αποτελεί εξαιρετική, αξιόπιστη πηγή. Η διαπίστωση ότι γνωρίζουμε πολύ λίγα για τον άνθρωπο προκύπτει ακριβώς επειδή σώζεται το μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Αν είχαν σωθεί μόνο οι κωμωδίες του, θα τον θεωρούσαμε τύπο μάλλον ρηχό. Αν είχαμε μόνον τα σονέτα, θα λέγαμε ότι ήταν άνθρωπος με σκοτεινά πάθη. Από τα υπόλοιπα έργα του θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι αλλού εμφανίζεται αριστοκρατικός, αλλού εγκεφαλικός, μεταφυσικός, μελαγχολικός, μακιαβελικός, νευρωτικός, ξέγνοιαστος, τρυφερός και άλλα πολλά. Ολα αυτά ως συγγραφέας. Ως άνθρωπος όμως τι ήταν;

Ο Σαίξπηρ, ακόμη και σήμερα, παραμένει ακαδημαϊκή εμμονή παρά ιστορικό πρόσωπο. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στα περιεχόμενα των επιστημονικών περιοδικών που αφορούν τον Σαίξπηρ και την εποχή του, θα διαπιστώσει ότι γίνονται επίμονες έρευνες για θέματα όπως «Γλωσσολογική και πληροφοριακή εντροπία στον Οθέλλο», «Ασθένεια του ωτός και φόνος στον Αμλετ», «Κατανομές Poisson στα σονέτα του Σαίξπηρ», «Ο Σαίξπηρ και το έθνος του Κεμπέκ», «Ηταν άντρας ή γυναίκα ο Αμλετ;» και άλλα εξίσου ευφάνταστα. Εχει χυθεί τόσο μελάνι για το συγγραφικό του έργο, που αν δεν αγγίζει τα όρια του γελοίου φτάνει τα όρια της υπερβολής. Αν αναζητήσει κανείς πληροφορίες για τον Σαίξπηρ στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, θα συναντήσει 13.858 καταχωρίσεις, και στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στην Ουάσιγκτον, 7.000 μελέτες.

Αρκετοί ερευνητές κατά καιρούς ισχυρίστηκαν ότι τα έργα του Σαίξπηρ γράφτηκαν από κάποιον άλλο. Οι ισχυρισμοί αυτοί στηρίζονται στην άποψη ότι τα έργα του είναι τόσο πλούσια σε ειδικές γνώσεις από διαφόρους χώρους -νομικά, ιατρική, πολιτικές επιστήμες, ζωή της Αυλής, θάλασσα, αρχαιότητα, ζωή στο εξωτερικό-, που δεν είναι δυνατόν να τα έγραψε ένας επαρχιώτης με περιορισμένη μόρφωση. Εικάζεται συγκεκριμένα ότι ο Σαίξπηρ ήταν απλώς ένας συμπαθής κωμικός, ένας ηθοποιός που δάνεισε το όνομά του σε ένα άτομο με μεγαλύτερο ταλέντο, το οποίο δεν μπορούσε να εμφανιστεί δημόσια ως θεατρικός συγγραφέας.

Οι αντισαιξπηρικές τάσεις ξεκίνησαν στα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα από μια Αμερικανίδα που λεγόταν Ντίλια Μπέικον, εξαιτίας της οποίας για άγνωστους λόγους δημιουργήθηκε σταδιακά η πεποίθηση ότι συγγραφέας των έργων του Σαίξπηρ ήταν ο διάσημος συνονόματός της Φράνσις Μπέικον. Το 1852 πήγε στην Αγγλία και ξεκίνησε μια μακρόχρονη προσπάθεια για να δικαιώσει την εμμονή της ότι ο Σαίξπηρ ήταν απατεώνας. Στο πρόσωπο ενός επιχειρηματία βρήκε χορηγό, με αποτέλεσμα να μείνει στην Αγγλία για τέσσερα χρόνια επισκεπτόμενη τα μέρη όπου σύχναζε ο Μπέικον. Το 1857 εκδόθηκε στη Βοστόνη το opus magnum της Ντίλια Μπέικον με τίτλο Αποκάλυψη της φιλοσοφίας των έργων του Σαίξπηρ. Ενας ογκώδης παραληρηματικός τόμος που δεν διαβαζόταν με τίποτε. Η Μπέικον πέθανε ύστερα από δύο χρόνια σε κάποιο ίδρυμα πιστεύοντας ότι ήταν το Αγιο Πνεύμα. Παρά την αποτυχία του βιβλίου, η άποψη ότι ο Μπέικον ήταν ο Σαίξπηρ διαδόθηκε και υποστηρίχτηκε από πολλούς, όπως ο Μαρκ Τουέιν και ο Χένρι Τζέιμς. Πολύς κόσμος πείστηκε ότι τα έργα του Σαίξπηρ έκρυβαν σε κωδικοποιημένη μορφή το όνομα του πραγματικού τους συγγραφέα, που υποτίθεται ότι ήταν ο Μπέικον. Τελικά η θεωρία περί Μπέικον έγινε ολίγον καλτ, με αποτέλεσμα οι πιο φανατικοί οπαδοί να του αποδίδουν όχι μόνον τα έργα του Σαίξπηρ, αλλά και αυτά που έγραψαν οι Μάρλοου, Κιντ, Γκριν, Λίλι, Μοντέν κ.ά. Ορισμένοι μάλιστα έφτασαν να τον θεωρούν και νόθο γιο της Ελισάβετ από τον Λέστερ. Από τις προφανείς αντιρρήσεις για τη θεωρία περί Μπέικον είναι ότι αυτός ήταν εξαιρετικά πολυάσχολος, χωρίς να χρειαστεί να αναλάβει το καθήκον της συγγραφής των έργων του Σαίξπηρ, για να μην πούμε και για τα έργα των Σπένσερ, Μοντέν κ.ά. Επιπλέον ο Μπέικον δεν είχε καμία σχέση με τον κόσμο του θεάτρου. Μάλιστα το κατηγορούσε σε κάποιο από τα πολλά δοκίμιά του ως διασκέδαση για επιπόλαιους και επιφανειακούς ανθρώπους. Στη λίστα των υποψήφιων Σαίξπηρ, που είναι μακρά, θα προσθέσουμε και τη θεωρία που λέει ότι ο Σαίξπηρ ήταν υπερβολικά ευφυής για να είναι ένα μόνο άτομο. Κοινό σημείο όλων των θεωριών είναι ότι ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ ήταν κατά κάποιον τρόπο ανεπαρκής για να γράψει τόσο ιδιοφυή έργα. Και αυτή πρόκειται για όλως περίεργη πεποίθηση. Ο Σαίξπηρ μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που δεν ήταν ούτε υπανάπτυκτο ούτε στερημένο. Ο πατέρας του ήταν δήμαρχος μια σημαντικής πόλης. Και εν πάση περιπτώσει, δεν είναι η μοναδική περίπτωση ενός ανθρώπου που ξεκίνησε με περιορισμένα μέσα και κατάφερε να διαπρέψει. Δεν είχε πανεπιστημιακή μόρφωση, αλλά το ίδιο ισχύει και για τον Μπεν Τζόνσον -έναν πολύ διανοούμενο συγγραφέα-, που κανείς ποτέ δεν σκέφτηκε να αμφισβητήσει την πατρότητα των έργων του.

Ο Σαίξπηρ χρησιμοποιούσε στα έργα του εκφράσεις που υποδηλώνουν άνθρωπο μιας κάποιας παιδείας, αλλά χρησιμοποιούσε επίσης εικόνες που αντικατοπτρίζουν ξεκάθαρα και χαρακτηριστικά τη σχέση του με την ύπαιθρο. Τα παιδικά του χρόνια στο Στράτφορντ κρύβονται ουσιαστικά σε όλα τα κείμενά του. Είναι διακριτό όμως ότι ήταν χωριατόπαιδο, κάτι για το οποίο δεν ντρεπόταν. Στο σύνολο του έργου του δεν δείχνει την ελάχιστη επιθυμία να απαρνηθεί τις ρίζες του ή να παραστήσει κάτι που δεν ήταν. Οταν σκεφτόμαστε το έργο του, εντυπωσιάζει το πώς ένα και μοναδικό άτομο κατάφερε να δημιουργήσει με την πένα του τέτοιο πλούτο, τόση σοφία, τέτοια ποικιλία, ένα διαχρονικό έργο τόσο συγκλονιστικό και απολαυστικό.

Ο Μπιλ Μπράισον στη βιογραφία του, αξιολογώντας προσεκτικά και τεκμηριωμένα συμπεράσματα προηγούμενων μελετών και καταγράφοντας τα δικά του ερευνητικά πορίσματα, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στο τι πραγματικά γνωρίζουμε για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, την πιο σημαντική φυσιογνωμία των αγγλικών γραμμάτων, αποτίοντάς του παράλληλα φόρο τιμής. Η σύνθεσή του δεν μοιάζει με κανενός άλλου γιατί συνδυάζει τη γλαφυρότητα με τον σκεπτικισμό.

[Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 18 Ιουνίου 2010]