Ξαναζούν στη σκηνή

Επτά πρόσωπα δεν αναζητούν συγγραφέα, αλλά μια δεύτερη ευκαιρία να ξεδιπλώσουν τη ζωή τους σε πέντε βιογραφίες, που έγιναν θεατρικά έργα

• Της ΜΑΤΟΥΛΑΣ ΚΟΥΣΤΕΝΗ, Επτά, Κυριακή 17 Οκτωβρίου 2010

Στη λογοτεχνία οι βιογραφίες έχουν φανατικό κοινό. Στο σινεμά έχουμε παρακολουθήσει εκατοντάδες. Είναι άραγε το ίδιο γοητευτικές και για το θεατρόφιλο κοινό; Πέντε παραστάσεις που αναφέρονται στις ζωές αληθινών προσώπων ανεβάζονται φέτος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Ο Δ. Λιγνάδης με τον Χρ. Παπακαλιάτη στο «Αμαντέους»

Μέσα από τη θεατρική σκηνή, λοιπόν, θα αναζητήσουμε τους λόγους που η Μαρία Στιούαρτ με τη βασίλισσα Ελισάβετ συγκρούστηκαν μέχρι θανάτου. Θα μυηθούμε στις χρωματικές παλέτες του Ρόθκο μέσα από το «Κόκκινο». Θα διχαστούμε για το ποιος είχε το πάνω χέρι στη σχέση του Μότσαρτ με τον Σαλιέρι, θα ξεναγηθούμε στον κόσμο του Ρομάν Πολάνσκι και θα ξαναζήσουμε τις τελευταίες στιγμές της Μαρίας Κάλλας.

Με μια πρόχειρη ματιά στο πρόσφατο παρελθόν θα θυμηθούμε παραστάσεις όπως η μουσικοθεατρική περφόρμανς «Μια γάτα που τη λέγαν… Billie Holiday» στο θέατρο «Πορεία», η «Κόκκινη Ζιζέλ», με την οποία ο Μπόρις Αϊφμαν μετέφερε στη σκηνή τη ζωή της διάσημης χορεύτριας Ολγας Σπεσίφτσεβα, το έργο του Χάουαρντ Ζιν «Ο Μαρξ στο Σόχο», που έσκισε επί τρεις χρονιές, η «Ισαδώρα» του Σ. Λιβαθινού για τη σπουδαία χορεύτρια Ιζαντόρα Ντάνκαν, το «Σωτηρία με λένε», όπου η Λ. Πρωτοψάλτη υποδύθηκε τη Σωτηρία Μπέλλου, η «Φρίντα» της Εστέρ Αντρέ Γκονζάλες και φυσικά η ξεχωριστή και πιο πετυχημένη από όλες «Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου» της Νένας Μεντή.

• Μότσαρτ και Ελισάβετ

Γοητεύονται άραγε περισσότερο οι ηθοποιοί ερμηνεύοντας ένα αληθινό πρόσωπο; «Υποθέτω ότι ευκολότερα ταυτίζεσαι με κάποιον που υπάρχει στο βιβλίο της ιστορίας του μυαλού σου. Πιο εύκολα ανασύρεις κάποιον αν έχεις αναφορές. Αυτό βέβαια επ’ ουδενί δεν σημαίνει πως οι βιογραφίες είναι εύκολο είδος» λέει ο Δημήτρης Λιγνάδης, που σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στο «Αμαντέους». «Σπανίως ένα θεατρικό έργο είναι μια «καθαρή» βιογραφία. Τα περισσότερα ξεκινούν από ένα πραγματικό πρόσωπο και μετά ακολουθούν τους κανόνες της μυθοπλασίας. Αλλωστε το θέατρο όταν γίνεται εφημερίδα συνήθως χάνει. Οσο αποκλίνει από την πραγματικότητα, αποκτά ενδιαφέρον».

Υπάρχουν, όμως, και οι τεχνικές δυσκολίες. «Νομίζω καθαρά πρακτικοί λόγοι δυσκολεύουν τους ανθρώπους του θεάτρου να παρουσιάσουν τη ζωή κάποιου στη σκηνή. Το θέατρο, ως μέσο, δεν προσφέρει μεγάλα χρονικά περιθώρια ανάλυσης. Η τέχνη αυτή είναι ελλειπτική και πιο αφαιρετική από άλλες. Αντιθέτως, ο κινηματογραφικός χρόνος αλλά και η ανάγνωση προσφέρουν απόλυτη ελευθερία χρόνου για να επεκταθείς σε μια ολόκληρη ζωή» λέει ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, που στο «Κόκκινο» θα υποδυθεί τον βοηθό του ζωγράφου Ρόθκο.

* Με πρόσωπα από το μακρινό παρελθόν αναμετριέται φέτος ο Θόδωρος Τερζόπουλος. Μελετώντας την αλληλογραφία της Μαρίας Στιούαρτ με τη βασίλισσα Ελισάβετ θα παρουσιάσει στα μέσα Νοεμβρίου το «Alarm», το οποίο φωτίζει τη σύγκρουση των δύο γυναικών. «Ο Θ. Τερζόπουλος κατέληξε σε ένα σύνθετο κείμενο που, όμως, κρατάει τη συνήθη λιτή και αφαιρετική φόρμα. Το έργο διατρέχει την ολέθρια σχέση των δύο γυναικών: η μία κατέχει την εξουσία και αγωνίζεται να τη διατηρήσει και η δεύτερη ζει με την εμμονή και την ελπίδα ότι κάποτε θα κατακτήσει τον θρόνο της πρώτης. Η παράσταση, λοιπόν, πραγματεύεται και τη σχέση που αναπτύσσουμε με την εξουσία» λέει η Σοφία Χιλλ, που ερμηνεύει την Ελισάβετ -τη Μαρία Στιούαρτ θα υποδυθεί η Αγλαΐα Παππά.

Στην παράσταση, οι σκηνικές επεμβάσεις του Χαράλαμπου Τερζόπουλου δημιουργούν την αίσθηση εικαστικής εγκατάστασης. «Με πολύ χιούμορ όλο αυτό το υλικό το μελετήσαμε για να το ανατρέψουμε και να το απομυθοποιήσουμε» προσθέτει η Σ. Χιλλ. «Οι ρόλοι που θα ερμηνεύσουμε δεν είναι ρεαλιστικά πρόσωπα αλλά κυρίως το απόσταγμα μιας βαθύτερης έρευνας. Πλησιάζουν τον μύθο, γίνονται πλάσματα μυθικά που ξεπηδούν από το διεστραμμένο μυαλό ενός τρελού καλλιτέχνη-αφηγητή που ερμηνεύει ο Τάσος Δήμας».

Είχε διαφορά η Ελισάβετ από τις παλιότερες ερμηνείες της; «Συνήθως οι ρόλοι που αφορούν ένα πρόσωπο μη υπαρκτό είναι γραμμένοι για να υπάρξουν και να αναπτυχθούν μέσα από το κείμενο ενός έργου. Οπότε αυτά που έχεις να ψάξεις, είναι μπροστά σου: στις σελίδες του βιβλίου, στην αίσθηση της εποχής στην οποία αναφέρεται, στον τρόπο που ο συγγραφέας του το εμπνεύστηκε. Ετσι έχεις την ευκαιρία να αναπτύξεις μια πιο ελεύθερη και πιο αυθόρμητη σχέση» συνεχίζει η πρωταγωνίστρια. «Οταν, όμως, το πρόσωπο είναι υπαρκτό, οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται. Είναι συγκλονιστικό αλλά και δεσμευτικό ότι μπορείς να διαβάσεις ένα ποίημά του ή να δεις αυτά που άφησε πίσω του. Νιώθεις συχνά σαν να κοιτάς έναν ρόλο από την κλειδαρότρυπα. Σαν να ακούς την ψυχή και τις επιθυμίες του».

• Σύγκρουση δύο προσώπων

* «Δεν φοβάμαι την κριτική. Οταν διαλέγω ένα έργο, οι αναστολές μου είναι πάντοτε μικρότερες από τις επιθυμίες μου. Ακόμα και τώρα που το έργο αυτό αφορά ένα μεγαθήριο της μουσικής» ξεκαθαρίζει ο Δημήτρης Λιγνάδης, που καταπιάνεται φέτος με μια «ζόρικη» σχέση: του Μότσαρτ με τον Αντόνιο Σαλιέρι (Χριστόφορος Παπακαλιάτης) – όπως την έχει καταγράψει ο Πίτερ Σάφερ στο έργο του «Αμαντέους».

Μια ιστορία γεμάτη αντιπαραθέσεις και μίσος, τρέλα, αρρώστια και φυσικά πολλή μουσική είναι αυτή που θ’ ανεβαστεί στο θέατρο «Βρετάνια» στην αρχή του επόμενου χρόνου. «Δεν πρόκειται για tribute στον Μότσαρτ, ούτε φυσικά για πραγματεία περί ημιτονίων. Αλλωστε, ο πρώτος που ξέφυγε από την «πραγματικότητα» ήταν ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο Σάφερ, δεν έγραψε μια ιστορική μονογραφία, αλλά μια μυθοπλαστική σύγκρουση των δύο προσώπων: ο Σαλιέρι, που υποδύομαι εγώ, είναι ο εργατικός, που παλεύει, και στην πραγματικότητα δικαιούται μια υψηλή θέση στην κοινωνία. Κι από την άλλη έχουμε έναν μοναδικά προικισμένο και ταλαντούχο άνθρωπο που δεν αγωνίζεται για τίποτα. Αν, λοιπόν, ξεχάσεις σε ποιους αναφέρεται αυτή η σύγκρουση των δύο κόσμων, θα διαπιστώσεις ότι το κείμενο αναδεικνύει τη διαφορετικότητα δύο ανθρώπων και εστιάζει στο τι είναι τέχνη, στο πόσο δίκαιος είναι ο Θεός, τι σημαίνει χάρισμα και τι πατρικότητα».

* Στο Μπρόντγουεϊ το έργο ξεκίνησε από ένα μικρό θέατρο, μεταφέρθηκε σε ένα πολύ μεγαλύτερο και πολύ γρήγορα δεν έβρισκες θέση ούτε για εβδομάδες μετά. Αφήστε τα βραβεία που κέρδισε. Μεγάλη, λοιπόν, η «προίκα» που παίρνει ο Σταμάτης Φασουλής μαζί με το θεατρικό έργο «Κόκκινο», του Τζον Λόγκαν (σεναριογράφος του «Μονομάχου», του «Aviator» κ.λπ.). Το έργο, που αναφέρεται σε στιγμές από τη ζωή του σημαντικού αμερικανού εξπρεσιονιστή ζωγράφου Μαρκ Ρόθκο, ανεβαίνει στην αρχή Νοεμβρίου στο θέατρο «Χορν» στην Αθήνα, με πρωταγωνιστές τον ίδιο και τον Ο. Παπασπηλιόπουλο.

Η υπόθεση αφορά μια συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του ζωγράφου, που βασανίζεται από αμφιθυμία επειδή ήδη έχει δεχτεί να ντύσει με έργα του το ξενοδοχείο «Four Seasons» της Νέας Υόρκης. «Νιώθει ότι ξεπουλάει τον εαυτό του, ότι έκανε μια μεγάλη παραχώρηση. Ομως η αμοιβή είναι τεράστια. Κάπου εκεί μπαίνει ένας βοηθός με τον οποίο αναπτύσεται μια ιδιαίτερη σχέση. Δεν θα τοποθετούσα το «Red» στις επίσημες βιογραφίες. Θα έλεγα ότι χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη στιγμή της καριέρας του ζωγράφου για να μιλήσει για τη σχέση πατέρα-γιου, δασκάλου-μαθητή αλλά και για την τέχνη και την εξαγορά της, τη συνείδηση, το χρήμα, τα συναισθήματα, την ανταλλαγή και το ξεπούλημά τους» λέει ο Ο. Παπασπηλιόπουλος.

* Με τον μύθο της Κάλλας αναμετριέται η ηθοποιός Εύα Κεχαγιά μέσα από την παράσταση «Μαρία Morendo» που ανεβαίνει αυτές τις μέρες στο θέατρο «Σοφούλη» της Θεσσαλονίκης. «Διάβασα βιβλία, άκουσα ξανά και ξανά τις ηχογραφήσεις της, είδα και ξαναείδα σε dvd τα αφιερώματα που της έχουν γίνει. Πήγα μέχρι και στο Παρίσι, να δω από κοντά το τελευταίο της σπίτι» λέει η Όλγα Λασκαράτου, που έγραψε και σκηνοθέτησε το έργο. «Η μελέτη και η έρευνα ποτέ δεν τελειώνουν, αλλά ήρθε μια στιγμή που για κάποιον λόγο άρχισα να γράφω ένα κείμενο έχοντας στο μυαλό εκείνη την επίσκεψη στο Παρίσι, όπου στεκόμουν κάτω από το παράθυρο του διαμερίσματός της, στη λεωφόρο Ζορζ Μαντέλ, και φανταζόμουν όλα όσα είχα διαβάσει: τα λουλούδια που της άφηναν οι θαυμαστές της, ενώ εκείνη ήταν απομονωμένη, με μοναδική συντροφιά την υπηρέτριά της, την Μπρούνα».

Η παράσταση παρουσιάζει τη σοπράνο λίγο πριν από το τέλος της ζωής της σ’ ένα ταξίδι αναμνήσεων. Και το «Morendo» τι σημαίνει στον τίτλο; Πρόκειται για μια ερμηνευτική οδηγία της κλασικής, που σημαίνει ότι η μουσική πρέπει να σβήνει σταδιακά. Στην όπερα χρησιμοποιείται στις σκηνές θανάτου…

* Τέλος, τον Φεβρουάριο στο «Bios» ο Αλέξανδρος Βούλγαρης θα παρουσιάσει μια παράσταση-πορτρέτο του Ρομάν Πολάνσκι, με πρωταγωνιστές τους Αργύρη Θανασούλα, Γιάννη Λασπιά, Αγγελική Καρυστινού κ.ά. Ο πολωνός σκηνοθέτης θα γίνει θεατρικός ήρωας σε μια παράσταση όπου η αλήθεια και η μυθοπλασία μπλέκονται αρκετά. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο έργο ο σκηνοθέτης εμφανίζεται ως ενοικιαστής ενός μικρού διαμερίσματος, με το ψευδώνυμο Τρελκόφσκι (ο ίδιος είχε υποδυθεί τον συγκεκριμένο τύπο στην ταινία του «Ο ένοικος»). Εκεί ήταν ένας ήρεμος και συνεσταλμένος υπάλληλος, του οποίου η ζωή γεμίζει τρόμο όταν μετακομίζει σε νέο σπίτι. Πώς θα δέσουν όλα αυτά με την αλήθεια θα δείξει… *