Η Μνουσκίν μπαρκάρει παρέα με τον Ιούλιο Βερν

• Η ΝΕΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ «ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ», ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

Στο φουαγέ της «Καρτουσερί» η διακόσμηση περιλαμβάνει μια σειρά από ανατυπώσεις λιθογραφιών του 19ου αιώνα. Προέρχονται όλες από την πρωτότυπη εικονογράφηση των δερματόδετων τόμων με τα «Φανταστικά ταξίδια» του Ιουλίου Βερν, από τις ιστορικές εκδόσεις Hetzel. Αλλά και στους τοίχους οι αφίσες υπόσχονται «περιπέτεια, άγνωστο, κίνδυνο, έρωτα».

«Να ξαναγυαλίσουμε τα όπλα των ιδανικών…» μας καλεί η Μνουσκίν, στα 71 της, έτοιμη για καινούργιες μάχες

Η Αριάν Μνουσκίν, που πέρυσι γιόρτασε τα 70 της χρόνια και τα 45 του θιάσου της, ανακάλυψε στην εργογραφία του Βερν έναν τουλάχιστον λόγο για να μην ασχοληθεί με τον «Μάκβεθ», όπως είχε αρχικώς προγραμματίσει. Ετσι το «Θέατρο του Ηλιου», ο θίασος-εργαλείο που στα χέρια της επαναδιαπραγματεύτηκε την έννοια του πολιτικού θεάτρου, παρουσιάζει από προχθές τη θεατρική διασκευή ενός από τα λιγότερο γνωστά και περισσότερο συμβολικά και πολιτικά μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν (1828-1905): «Οι Ναυαγοί του «Ιωνάθαν»», έχουν εδώ μετονομαστεί «Οι Ναυαγοί της τρελής ελπίδας». Η «τρελή ελπίδα» περικλείει μια βολική αμφισημία για την εμβληματική σκηνοθέτρια της σύγχρονης Γαλλίας. Παραπέμπει στη σχεδόν απέλπιδα απόπειρα επαναδιαπραγμάτευσης του πολιτικο-κοινωνικού προσανατολισμού της σύγχρονης Δύσης.

Οι δημιουργίες της Μνουσκίν, αυτές που έκαναν το «Θέατρο του Ηλιου» τον διασημότερο γαλλικό θίασο στον κόσμο, από το «1789» και την επανεξέταση της Γαλλικής Επανάστασης, μέχρι το «Καραβάν Σεράι» και τους «Εφήμερους», περνώντας από την «Τρομερή, αλλά ημιτελή ιστορία του Νοροντόμ Σιχανούκ», επανεφηύραν τον πολιτικό ρόλο του θεάτρου. Η δαιμονική ενέργεια της θεατρικής ευφυΐας της δεν θα μπορούσε παρά να ανιχνεύσει διαφορετικά μηνύματα και στον κόσμο του συγγραφέα που θεωρήθηκε πρόδρομος της επιστημονικής φαντασίας και κατάλληλος κυρίως για τις εφηβικές βιβλιοθήκες.

«Μετά τους «Εφήμερους»», εξηγεί, «σκέφτηκα να ξεκινήσω έναν νέο κύκλο Σέξπιρ. Ηθελα κυρίως ν’ ανεβάσω «Μάκβεθ» για προφανείς λόγους που σχετίζονται με τη σύγχρονη πολιτική. Στην πορεία αντιλήφθηκα, όμως, ότι για να μιλήσω αληθινά για το σήμερα, ήμουν υποχρεωμένη να διαστρεβλώσω τον Σέξπιρ: ο σημερινός πολιτικός κόσμος, μ’ όλη την αγριότητα και τον κυνισμό του, δεν είναι αυτός του Μάκβεθ. Τότε έπεσα πάνω στο λιγότερο γνωστό μυθιστόρημα του Βερν. Ηταν ακριβώς ο μύθος που μας χρειαζόταν για να μελετήσουμε ένα βέβαιο αίσθημα του παρόντος: αυτή την προφητική απογοήτευση που μοιάζει να έχει γίνει ο μοναδικός ορίζοντας».

«Οι Ναυαγοί του (πλοίου) «Ιωνάθαν»» είναι η πιο… μυστηριώδης νήσος της εργογραφίας του Βερν. Το 1891 είχε γράψει μια πρώτη εκδοχή του μυθιστορήματος, με τίτλο «En Magellanie». Οταν πέθανε το 1905, ο γιος του Μισέλ πήρε το μυθιστόρημα κι αφού έκανε μερικές παρεμβάσεις, το επανεξέδωσε με νέο τίτλο. Η ιστορία διηγείται τις περιπέτειες μιας ομάδας μεταναστών (εργάτες, τεχνίτες, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες και διανοητές) που, ταξιδεύοντας προς την Αφρική, ναυαγούν το 1881 σε ένα νησί, κοντά στο Ακρωτήριο Χορν. Φυσικός αρχηγός τους αναδεικνύεται ο Kaw-Djer, μια περίεργη μυθιστορηματική προσωπικότητα, που μελετητές του Βερν έκριναν ότι παραπέμπει στον περίφημο Ρώσο αναρχικό πρίγκιπα Κροπότκιν.

Για τη Μνουσκίν το παραμύθι του Βερν, με τη θεατρική μεταγραφή της συνεργάτιδάς της Ελέν Σιξού, της δίνει την ευκαιρία να επιστρέψει στον 19ο και 20ό αιώνα, αναζητώντας την εποχή της «τρελής ελπίδας», όταν «μέσα σε ένα κλίμα υπέροχης πίστης στην πρόοδο εφευρίσκονταν τα πάντα: ο ηλεκτρισμός, το τηλέφωνο, το σινεμά, τα αεροπλάνα, τα υποβρύχια, ο Φρόιντ, ο Μαρξ… Ολα ήταν εκεί ώστε ο κόσμος να γίνει αυτό που θα μπορούσε… Αυτή η καταπληκτική ελπίδα προσέκρουσε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν άνοιξε η πόρτα της απογοήτευσης. Θέλησα να επιστρέψουμε στην περίοδο της ελπίδας για να δούμε ποιος θα μπορούσε να είναι ο σημερινός της απόηχος».

Στην πρόσοψη της «Καρτουσερί» είναι εγχάρακτο το «τρίπτυχο» έμβλημα της Γαλλικής Δημοκρατίας: «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη». Στην ουσία του θέλει να επιστρέψει η Μνουσκίν με το καινούργιο «χαρούμενο, αλλά με τη χαρά που μας ισχυροποιεί» θέαμά της. «Γιατί να μην ξαναγυαλίσουμε», αναρωτιέται, «τα όπλα του ιδανικού; Το περίφημο έμβλημά μας είναι αλήθεια «μουχλιασμένο»; Κάποιοι προσπαθούν να μας κάνουν να το πιστέψουμε, ενώ γελούν με ένα γέλιο ολέθριο. Υπάρχει όμως κι ένα άλλο γέλιο, ανανεωτικό. Θα ήταν υπέροχο αν κατορθώναμε να ξαναδώσουμε φρεσκάδα σε μερικές λέξεις, επιθυμίες και όνειρα».

• Υπεύθυνος: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2010