Η Ηλέκτρα και το αίμα

Στιγμιότυπο από την παράσταση «Ηλέκτρα αυτουργός»

• Τη δική της προσέγγιση στην τραγωδία του Ευριπίδη παρουσιάζει η χορογράφος Σοφία Σπυράτου σε συνεργασία με τον διακεκριμένο άγγλο συνθέτη Μάικλ Νάιμαν που συμμετέχει με την ορχήστρα του

• «Ενα απογυμνωμένο πλάσμα που προσπαθεί να ορθώσει τη ραχοκοκαλιά του και φτάνει την πράξη ως το τέλος» σημειώνει η διακεκριμένη χορογράφος Σοφία Σπυράτου, η οποία με τη χορογραφική της πρόταση «Ηλέκτρα Αυτουργός» από την τραγωδία του Ευριπίδη επιχειρεί μια πρωτότυπη σπουδή πάνω στη γυναίκα, στην εξουσία, στο αίμα.

• Και ταυτόχρονα, με τη συνεργασία της με τον μεγάλο άγγλο μουσουργό Μάικλ Νάιμαν, ο οποίος θα συμμετάσχει στην παράσταση με την ορχήστρα του, τελικά προεξάρχει των σύγχρονων εκδοχών για τον εμβληματικό μύθο της μητροκτόνου. Αυτή η ιδιαίτερη ματιά είναι που της απέδωσε τα βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ της Σεούλ και της Κριμαίας.

• «Αυτουργός», λοιπόν. Διότι στον Σοφοκλή η Ηλέκτρα περιμένει έξω από το παλάτι και ο Ορέστης σκοτώνει την Κλυταιμνήστρα ενώ στον Ευριπίδη ο Ορέστης διστάζει να σκοτώσει τη μητέρα του μπροστά στο γυμνό της στήθος και η τραγική Ηλέκτρα του αδράχνει το χέρι και τη δολοφονούν και οι δυο μαζί. Η Σοφία Σπυράτου ενστερνίζεται την άποψη (που έχει διατυπώσει πλήθος μελετητών) η οποία θεωρεί την απόδοση του Ευριπίδη πιο διαχρονική, πιο κοντινή στη σύγχρονη ανθρώπινη συνθήκη και ψυχολογία.

• «Η Κλυταιμνήστρα είναι ό,τι θα ήθελε η Ηλέκτρα να είναι: η γυναίκα του Αγαμέμνονα,η μητέρα του Ορέστη. Ποθητή, εξουσιάστρια, αδίστακτη. Η Ηλέκτρα, αντιθέτως, μοιάζει με πλάσμα που οι πράξεις του και τα λόγια του, γεμάτα πάθος, υπαγορεύονται από τις καταστάσεις γύρω της. Πρέπει να ορθώσει το ανάστημά της, να κόψει τον ομφάλιο λώρο από αυτή τη μάνα που εξουσιάζει τα πάντα γύρω της». Αυτό το πολύπλοκο δίπολο μητέρας κόρης αποτέλεσε έναυσμα για τη χορογράφο: «Ολες οι κόρες επιθυμούν να σταθούν στα παπούτσια της μάνας τους. Η επιθυμία αυτή υπήρχε πάντα και θα υπάρχει πάντα. Μεταφορικά σκοτώνουν τη μάνα τους για να αποκτήσουν τη δική τους ταυτότητα. Και πάντα ελλοχεύει ο ανταγωνισμός».

• Αναπόσπαστο μέρος της παράστασης είναι βέβαια η χορογραφία, που εντάσσεται στο σύγχρονο ρεπερτόριο (στο πλαίσιο του οποίου αναπτύχθηκε και το γνωστό πλέον Χοροθέατρο «Ροές», που ίδρυσε η Σπυράτου το 1989). «Ο χορός του Ευριπίδη είναι διαφοροποιημένος. Ισως είναι η πρώτη φορά που απαρτίζεται από γυναίκες λαϊκές, αγρότισσες, που ασχολούνται με τη γη. Αρα και ο δικός μου χορός δημιουργείται από γυναίκες που δεν είναι μέσα στη θηλυκότητά τους, δεν τονίζουν το θηλυκό τους στοιχείο. Και η κινησιολογία είναι μια αδρή κινησιολογία».

• Η Σοφία Σπυράτου διατήρησε στη δομή της «Ηλέκτρας Αυτουργού» τα χορικά και τα επεισόδια έτσι όπως υπάρχουν και στην αρχαία τραγωδία ευθυγραμμίζοντας την κλασικότητα και την πρωτοπορία. Η κίνηση συμπληρώνεται με λόγο και τραγούδι. Τον ποιητικό λόγο υπογράφει ο Στρατής Πασχάλης, ο οποίος στηρίχθηκε στα χορικά του Ευριπίδη. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο υλοποιείται ένα πλήρες χοροθέατρο. «Για μένα ο χορός είναι ο μοχλός του έργου, ο μοχλός του δράματος. Συνιστά μια κοινωνία που παραμονεύει τους πρωταγωνιστές:τους εξωθεί στην πράξη, στο δράμα, στο πάθος και με το που συντελείται η πράξη τους γυρίζει την πλάτη. Πράγμα που είναι σημερινό φαινόμενο». Οι κοντινές, έντονες σωματικές και εκφραστικές σχέσεις ανάμεσα στους ερμηνευτές δημιουργούν τον σπινθήρα που αισθάνεται ο σύγχρονος θεατής, ακόμη και αν δεν είναι γνώστης του ανυπέρβλητου μύθου ή της αρχαίας τραγωδίας.

• Αναντίρρητα η μουσική σε αυτή την Ηλέκτρα κρατάει τον ρόλο κλειδί. Και αν το ότι ανήκει στον ιδιοφυή Νάιμαν εν πρώτοις μας ξενίζει, η ύπαρξή της εντούτοις δένεται λογικά με τη σύλληψη της Σπυράτου: «Την Ηλέκτρα δεν την ήθελα μόνο ελληνική διότι ανήκει στην ανθρωπότητα.Οταν έστηνα την παράσταση στο μυαλό μου, σκεφτόμουν τις μελωδίες του Νάιμαν. Ο ήχος του μού πάει:από τη μια μεριά οι θαυμάσιες μελωδίες και από την άλλη η πολύ στιβαρή ενορχήστρωση».

• Πώς εξασφάλισε η Σοφία Σπυράτου τον μεγάλο σταρ; «Οι τολμηροί πάνε μπροστά!» απαντά αυθόρμητα. Χωρίς να τον γνωρίζει προσωπικά, χρησιμοποίησε τον πιο άμεσο τρόπο επικοινωνίας: του έστειλε e-mail. Μέσα σε τρεις ημέρες είχε λάβει την ευκταία απάντηση: «Τον κέντρισε το θέμα, υποθέτω, όπως όλους μας» παρατηρεί η χορογράφος. Την κάλεσε στο Λονδίνο, της έδωσε πρόσβαση στο αρχείο που διατηρεί στο σπίτι του και «carte blanche» να επιλέξει όποια μελωδία της άρεσε. Μελέτησαν μαζί την τελική της επιλογή. Επιπλέον συνέθεσε ο ίδιος πρωτότυπη μουσική για ορισμένα μέρη της παράστασης, όπως τον θρήνο για το φινάλε. «Α match made in heaven» όπως θα λέγαμε αγγλιστί.

«Ηλέκτρα αυτουργός», 28 και 29/3, Θέατρο Βadminton, Αλσος Στρατού, Ολυμπιακά Ακίνητα Γουδή, τηλ. 211-1086.024

• κατερίνα δαφέρμου | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 22 Μαρτίου 2009

Η Επίδαυρος των αστέρων

Ο Ιθαν Χοκ σε στιγμιότυπο από την παράσταση «Χειμωνιάτικο παραμύθι» του Σαίξπηρ, μια συμπαραγωγή του Ολντ Βικ του Λονδίνου και της εταιρείας παραγωγής του σκηνοθέτη Σαμ Μέντες

• Λαμπερά ονόματα καλλιτεχνών σε παραστάσεις αξιώσεων αναμένουμε με ενδιαφέρον εφέτος το καλοκαίρι στο αρχαίο αργολικό θέατρο στο πλαίσιο του φεστιβάλ

• Ελεν Μίρεν, Ιθαν Χοκ, Ρεμπέκα Χολ αλλά και οι σκηνοθέτης Σαμ Μέντες και Ντιμίτερ Γκότσεφ περιλαμβάνονται στα μεγάλα ονόματα των καλλιτεχνών που θα επισκεφθούν την Επίδαυρο το προσεχές καλοκαίρι, στο πλαίσιο του εφετινού φεστιβάλ που θα πραγματοποιηθεί από τις 3 Ιουλίου ως τις 22 Αυγούστου. Ανάμεσά τους το βρετανικό Royal Νational Τheatre και μια (συν)παραγωγή του βρετανικού θεάτρου Ολντ Βικ. Από ελληνικής πλευράς, το Εθνικό Θέατρο έχει διπλή παρουσία, ενώ θεατρική πρόταση καταθέτουν και το ΚΘΒΕ και ο ΘΟΚ. Με το αρχαίο δράμα πάντοτε σε προτεραιότητα (Αισχύλος, διπλός Ευριπίδης και Αριστοφάνης, είναι προς το παρόν οι υπογραφές), αλλά όχι και σε απόλυτη κυριαρχία, η εφετινή Επίδαυρος διαθέτει και Σαίξπηρ και Ρακίνα (την «Ανδρομάχη» είχε σκηνοθετήσει για πρώτη φορά στο αρχαίο θέατρο, το 2007, ο Δημήτρης Μαυρίκιος ). Διανύοντας την τρίτη χρονιά από τότε που το Φεστιβάλ Επιδαύρου ανέλαβε ο Γιώργος Λούκος, η διεθνής διάσταση του προγράμματός του επιβεβαιώνεται, όπως επιβεβαιώνεται και η κατάργηση του μονοπωλίου του αρχαίου δράματος. Ισως τελικά να ήταν μόνο θέμα απόφασης, την οποία και έλαβε ο Γιώργος Λούκος. Πρόπερσι ήταν ο Μπέκετ και ο Ρακίνας. Τώρα προστέθηκε και ο Σαίξπηρ…

• Αν και το πρόγραμμα του Ελληνικού Φεστιβάλ δεν έχει ανακοινωθεί επισήμως- η καθιερωμένη παρουσίαση αναμένεται να πραγματοποιηθεί στο τέλος Μαρτίου στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς-, όλα έχουν μπει στην τελική ευθεία. Την Παρασκευή 3 Ιουλίου θα δοθεί η πρώτη παράσταση του εφετινού φεστιβάλ: Ο Νίκος Μαστοράκης σκηνοθετεί τις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη στην πρώτη του συνεργασία με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Η παράσταση θα ανεβεί σε μετάφραση του Κ. Χ.Μύρη και μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη. Θεματολογικά είναι εξαιρετικά επίκαιρη καθώς πραγματεύεται τις νέες μεταμοντέρνες ιδέες και τα νέα εκπαιδευτικά συστήματα που εισήγαγαν ο Σωκράτης και οι Σοφιστές. Η παράσταση θα επαναληφθεί και το Σάββατο 4/7.

• Η «Φαίδρα» του Ρακίνα από το βρετανικό Royal Νational Τheatre σε σκηνοθεσία Νίκολας Χάιτνερ, με την Ελεν Μίρεν στον ρόλο της Φαίδρας. Τον Ιππόλυτο θα ερμηνεύσει ο Ντόμινικ Κούπερ (τον οποίο γνωρίσαμε ως Σκάι, αρραβωνιαστικό της κόρης της Μέριλ Στριλ στην κινηματογραφική «Μamma Μia») και την Τροφό Οινώνη, η Μάργκαρετ Τάιζακ. Πρόκειται για μια νέα παραγωγή η οποία θα κάνει πρεμιέρα στο Λονδίνο στις αρχές του προσεχούς Ιουνίου (9/6) στο Εθνικό Θέατρο- στην αίθουσα Λίτλετον. Στην Επίδαυρο θα παρουσιασθεί στις 10 και 11 Ιουλίου.

• Στην πρώτη του δουλειά στο Εθνικό, ο Θωμάς Μοσχόπουλος άλλοτε συνδιευθυντής με τον Γιάννη Χουβαρδά στο Θέατρο του Νότου-Αμόρε- προτείνει την «Αλκηστη» του Ευριπίδη, με τη Μαρία Σκουλά στον επώνυμο ρόλο (που αντικατέστησε προσφάτως την Αννα Μάσχα ), Αδμητο τον Χρήστο Λούλη, Ηρακλή τον Αργύρη Ξάφη, ενώ για τη Θεράπαινα δεν έχει βρεθεί ακόμη η ηθοποιός, μια που τον ρόλο επρόκειτο να ερμηνεύσει η Μ. Σκουλά. Τον θίασο συμπληρώνουν οι Κώστας Μπερικόπουλος, Ιωάννα Παππά, Σωκράτης Πατσίκας . Οι παραστάσεις θα δοθούν στις 17 και 18 Ιουλίου.

Αριστερά η Ελεν Μίρεν πρωταγωνιστεί στη «Φαίδρα» του Ρακίνα από το βρετανικό Royal Νational Theatre σε σκηνοθεσία Νίκολας Χάιτνερ. Δεξιά ο βραβευμένος με Οσκαρ σκηνοθεσίας Σαμ Μέντες υπογράφει το «Χειμωνιάτικο παραμύθι»

• Τους «Ορνιθες» σκηνοθετεί ο Σωτήρης Χατζάκης σε μετάφραση Κ.Χ. Μύρη και μουσική Θάνου Μικρούτσικου. Με τον Γιώργο Αρμένη στον ρόλο του Πεισθέτερου, τον Βασίλη Χαλαμπόπουλο Ευελπίδη και τον Αλέξανδρο Μυλωνά Εποπα. Οι τρεις τους είχαν πρωταγωνιστήσει, προς τριετίας στις «Θεσμοφοριάζουσες» (παραγωγής Εθνικού). Η ανεξάρτητη αυτή παραγωγή κατεβαίνει στην Επίδαυρο στις 24 και 25 Αυγούστου. Με μεικτό χορό θα παρουσιάσει τους «Πέρσες» του Αισχύλου ο Ντίμιτερ Γκότσεφ, ο βουλγαρικής καταγωγής σκηνοθέτης που έχει κάνει ήδη τις συστάσεις του με το ελληνικό κοινό- στην Πάτρα το 2006 όπου ανέβασε και έπαιξε τον «Φιλοκτήτη» του Χάινερ Μύλερ και πέρυσι, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με τον «Ιβάνοφ» του Τσέχοφ από τη Volksbuhne. Ο Γκότσεφ ανέβασε μόλις πέρυσι τους «Πέρσες» με το Deutsches Τeater στο Βερολίνο, σε μια παράσταση που εκθειάστηκε από την κριτική.

• Για την εφετινή συνεργασία του με το Εθνικό έχει κάνει ήδη τις επιλογές του: Αμαλία Μουτούση Ατοσσα, Νίκος Καραθάνος – Ξέρξης, Μηνάς Χατζησάββας – φάντασμα του Δαρείου και οι Δημήτρης Ημελλος, Γιάννος Περλέγκας, Γιώργος Γάλλος, Βασίλης Ανδρέου, Στεφανία Γουλιώτη, Εύη Σαουλίδου, Ελενα Τοπαλίδου, Κόρα Καρβούνη, Λένα Κιτσοπούλου. Η μετάφραση είναι της Ελένης Βαροπούλου. Η τραγωδία του Αισχύλου θα παρουσιασθεί στις 31 Ιουλίου και 1η Αυγούστου.

• Με τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη σε μετάφραση Ελένης Βαροπούλου θα κατεβεί το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος στο αρχαίο θέατρο του Πολυκλείτου, όπου η Νικαίτη Κοντούρη θα σκηνοθετήσει τη Λήδα Πρωτοψάλτη στον ρόλο της Εκάβης, ενώ η Μαρία Ναυπλιώτου θα ερμηνεύσει την Ανδρομάχη. Παραστάσεις στις 8-9 Αυγούστου.

• Το «Χειμωνιάτικο παραμύθι» του Σαίξπηρ, μια συμπαραγωγή του Ολντ Βικ του Λονδίνου και της εταιρείας παραγωγής του σκηνοθέτη Σαμ Μέντες ο οποίος και υπογράφει την παράσταση, θα κλείσει τα εφετινά Επιδαύρια: Ο Ιθαν Χοκ θα ερμηνεύσει τον Αυτόλυκο και η Ρεμπέκα Χολ την Ερμιόνη- η μικρή κόρη του Πίτερ Χολ. Παραστάσεις στις 21 και 22 Αυγούστου.

• Τέλος, για το διήμερο του Δεκαπενταύγουστου ο Γιώργος Λούκος προγραμματίζει μια μεγάλη ευρωπαϊκή παραγωγή-για την οποία δεν έχουν μπει οι τελικές υπογραφές.

• της μυρτως λοβερδου | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 22 Μαρτίου 2009

Εδώ είναι Βαλκάνια – η παράσταση του Σωτήρη Χατζάκη με την παραλογή «Του νεκρού αδελφού»

Ηθοποιοί από τέσσερις γειτονικές χώρες συνεργάζονται τώρα με έλληνες καλλιτέχνες στην παράσταση του Σωτήρη Χατζάκη με την παραλογή «Του νεκρού αδελφού»

• Στα Βαλκάνια οι μύθοι δεν γνωρίζουν σύνορα. Και δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα από την παραλογή «Του νεκρού αδελφού», που μόνο στην Ελλάδα βρίθει πολλών παραλλαγών: τουλάχιστον 3.500, όπως επισημαίνει ο Σωτήρης Χατζάκης, που για τέταρτη φορά ασχολείται μαζί της, τα τελευταία 14 χρόνια. Αρχής γενομένης από την ερχόμενη Πέμπτη έως και τις 5 Απριλίου στο θέατρο «Κάππα», ηθοποιοί από πέντε γειτονικές χώρες θα ανεβαίνουν στη σκηνή σε μια διαβαλκανική παράσταση, με κορυφαίες στον κοινό ρόλο της μάνας, τη Ρουμάνα Μάγια Μόργκενστερν, την Αλβανή Μαργαρίτα Τζέπα και τη δική μας Μαρία Κατσιαδάκη. Η Κίτι Σελμάνη-Τζέτσεβιτς και ο Νίκος Αρβανίτης προστίθενται σ’ αυτό τον πρωταγωνιστικό αφρό, ενώ τους πλαισιώνει και ο δεκαμελής χορός, η «Ομάδα Λαϊκής Κοινότητας», όπως χαρακτηριστικά τον ονομάζει ο Χατζάκης.

• Ο σκηνοθέτης, που εργάστηκε και στη διασκευή του «Τραγουδιού», επισημαίνει πως αναζητά έναν κοινό μύθο που να ενώνει τους πολύπαθους και κατακερματισμένους λαούς των Βαλκανίων. Λέει ακόμα πως το συγκεκριμένο τραγούδι λόγω ακριβώς της ανάστασης του νεκρού αδελφού, προκειμένου να τηρήσει την υπόσχεση προς τη μητέρα του και να της φέρει πίσω την αδελφή του από τα ξένα, έχει καταδιωχτεί από την Εκκλησία, αφού η ανάσταση εδώ είναι ανθρωποκεντρική. Γίνεται γιατί έχει δοθεί μια υπόσχεση – για την μπέσα, λέξη κοινή στα Βαλκάνια. Ο Χατζάκης χρησιμοποιεί στην παράσταση διάσπαρτες παραλλαγές, ενώ ακούγονται εδάφια από τη Βίβλο, από ποίημα του Λόρκα, από την «Εκάβη» του Ευριπίδη, που εντάσσονται στο συγκεκριμένο μύθο. Κι ακόμα εδάφια των βαλκανικών παραλογών, κατάρες, επικλήσεις, ανακαλήματα νεκρών, χορευτικά και θρηνητικά παραγγέλματα, και μάλιστα στις πέντε γλώσσες.

• Ο δε ρυθμός ορίζεται από το νταούλι και το σήμαντρο αλλά και από μινιμαλιστικές μουσικές που προέρχονται από τον Πόντο, τη Θράκη, τη Σερβία, τη Βουλγαρία, την Αλβανία. Πρόκληση, ωστόσο, σ’ όλο αυτό το σύνθετο θέαμα είναι και η παρουσία των τριών πρωταγωνιστριών που ουσιαστικά θα ερμηνεύσουν τον ίδιο ρόλο. Η Τζέπα, εθνική τραγωδός της Αλβανίας, που πέρσι ερμήνευσε μοναδικά την Εκάβη και στη χώρα μας, λέει πως γνωρίζει το συγκεκριμένο τραγούδι από το δημοτικό σχολείο κιόλας, ενώ σε διασκευή του Ισμαήλ Κανταρέ το είχε ερμηνεύσει πριν από 22 χρόνια. Αντιθέτως, η Μόργκενστερν, που τείνει να πολιτογραφηθεί Ελληνίδα (προ τριετίας και Λυσιστράτη στην παράσταση του Μιχάλη Κακογιάννη) επισημαίνει ότι ο μύθος του Βόικα, όπως ονομάζεται στη Ρουμανία, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός.

• «Δεν ήξερα σχεδόν ότι υπήρχε. Αντιθέτως, γνωστότερος είναι εκείνος του μάστορα που χτίζει μια κοπέλα στα θεμέλια μιας εκκλησίας», λέει, θυμίζοντας το δικό μας με το γεφύρι της Αρτας. «Είναι όντως ο μύθος της θυσίας που μας είναι γνωστότερος. Ετσι τώρα έχω μπει στη διαδικασία της έρευνας, της μάθησης για κάτι που παραπέμπει πέρα από τα πολιτικά των Βαλκανίων, κάτι που βγαίνει από την καρδιά μας», λέει.

Οταν υπάρχει μπέσα

• Η Μ. Κατσιαδάκη είχε την εικόνα από παιδί κιόλας ενός τρομακτικού μύθου, που «πέρναγε ξώφαλτσα. Τώρα άρχισα να ανακαλύπτω σιγά σιγά έναν τόπο άγνωστο και μακρινό». Ο θάνατος πλανάται πάνω από το τραγούδι, αυτός ουσιαστικά το δημιουργεί, γιατί «ο άνθρωπος τον φοβάται. Με τη ζωή πάει παράλληλα και ο φόβος», λέει η Μ. Τζέπα, ενώ η Μ. Κατσιαδάκη συμπληρώνει: «Μέσα μας έχουμε πολλά σκοτάδια. Και νομίζω ότι όταν τα βγάζεις προς τα έξω κάπως τα ξορκίζεις».

• «Στο τραγούδι του νεκρού αδελφού ενυπάρχει ο θάνατος, ο γάμος, η μετοικεσία, η αγάπη, όμως το σημαντικότερο που κυριαρχεί στην Ελλάδα, στη Σερβία, στη Βουλγαρία, στην Αλβανία, στη Ρουμανία είναι η ιδέα της υπόσχεσης. Η μπέσα. Κάποιος δίνει το λόγο του και πρέπει να τον κρατήσει», επισημαίνει με τη σειρά της, η Μόργκενστερν.
• «Η μάνα απαιτεί και ο γιος αναγκάζεται να κάνει κάτι που δεν είναι του κόσμου τούτου. Ο γιος αναγκάζεται να αναστηθεί για να τηρήσει την υπόσχεση», συμπληρώνει η Κατσιαδάκη, ενώ η Τζέπα θα επιμείνει: «Πρέπει να έχουμε μπέσα. Οι Αλβανοί ως λαός την τηρούν πολύ και της δίνουν ιδιαίτερη σημασία. Ο Κωσταντής σηκώνεται γιατί έχει δώσει λόγο, δεν τον σηκώνει ο Θεός».
• Πώς συνεργάζονται τρεις ηθοποιοί στον ίδιο ρόλο; Η Κατσιαδάκη θα πει ότι «με τη Μάγια μπορούμε, βέβαια, να συνεννοηθούμε ελληνικά ή αγγλικά. Με τη Μαργαρίτα, ακούγεται αστείο ίσως, αλλά μου μιλάει αλβανικά και… καταλαβαίνω έστω και λίγα. Το ίδιο κι εκείνη. Είναι σημαντικό πως τόσοι άνθρωποι από τα Βαλκάνια επικοινωνήσαμε και δεθήκαμε».

Τους ενώνει το παρελθόν

• «Ο μύθος έρχεται όχι ως φολκλόρ αλλά με το μήνυμα ότι οι λαοί μας δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν αλλά αντιθέτως τους ενώνει το παρελθόν τους. Δεν θ’ ακούσουμε πέντε διαφορετικές γλώσσες αλλά ένα φοβερό ηχόχρωμα με κοινό παρελθόν», λέει η Τζέπα.
• «Προέρχομαι από τη Ρουμανία και δεν είναι μυστικό ότι είμαι Εβραία. Μεγάλωσα σε μείξη πολιτισμών. Στη Ρουμανία σήμερα η λέξη Βαλκάνια δεν ακούγεται καλά. Ομως, εδώ συμβαίνει το αντίθετο», προσθέτει η Μόργκενστερν.
• Και ο ανταγωνισμός; «Στη δουλειά μας αναγκάζεσαι, θέλεις δεν θέλεις, να βγάλεις κάτι από την ψυχή σου, κι αυτό σε αναγκάζει να εμπιστευτείς τον άλλον», λέει η ελληνίδα ηθοποιός.
• Και η Αλβανή: «Είμαστε τρεις μάνες με τις ίδιες επιθυμίες, βάσανα και πόνους. Το βάρος που έχει η μια το έχουν και οι άλλες». Και η Ρουμάνα: «Η ομορφιά αυτής της παράστασης είναι η ελευθερία που μας δίνει ο Χατζάκης. Μας τοποθετεί σ’ ένα πλαίσιο και μας αφήνει να εκφράσουμε τη δική μας οπτική».
• Εχει σημασία που ο ρόλος έχει διάσταση μεταφυσική; «Κι εδώ πάλι μέσα μου θα ψάξω», παραδέχεται η Κατσιαδάκη. Η Μόργκενστερν προσθέτει: «Οδηγείσαι όλο και πιο βαθιά, χρησιμοποιώντας όλα όσα ξέρεις, προσπαθώντας να βρεις ένα νέο μονοπάτι, ν’ ανοίξεις ένα νέο παράθυρο. Ο ηθοποιός χρειάζεται ορίζοντα, πρέπει να νιώθει τη συλλογική μνήμη κι ύστερα έρχεται μια στιγμή που πρέπει να τα ξεχάσει όλα και να παίξει. Στους μεταφυσικούς ρόλους πρέπει να είσαι έτοιμη να συλλαμβάνεις κάθε τι γύρω σου. Να βρίσκεσαι στην εκκλησία και ν’ ακούς και τον παραμικρό ήχο πέρα από τη λειτουργία, γιατί δεν θα είναι απλός ένας ήχος αλλά μέρος του μεγαλύτερου συνόλου που λέγεται ζωή». *

• Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ – φωτ.: Π. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 – 22/03/2009

Από τη Γάζα στα «Δεκεμβριανά»

«ΧΩΡΟΣ ΑΜΛΕΤ»

• Πρόσφατα γεγονότα που αναστάτωσαν είτε την Ελλάδα, είτε και τον κόσμο γίνονται τώρα παραστάσεις από νέες θεατρικές ομάδες που ανεβάζουν την κοινωνία στο σανίδι

• Η εισβολή των Ισραηλινών στη Γάζα αλλά και η εξέγερση του περασμένου Δεκέμβρη στην Αθήνα έδωσαν κιόλας τροφή στο θέατρο. Ενας «Αραβοϊσραηλινός τσελεμεντές», αλλά και «Επτά εβραιόπουλα» ξεφυλλίζουν συνταγές και σελίδες ιστορίας. Η Αθήνα των κινητοποιήσεων συναντά τον Αμλετ, ένα μουσείο υποδέχεται θεατρική παράσταση και μια ομάδα νέων «Λωτοφάγων» αυτοσχεδιάζει πάνω στην τρέλα της καθημερινής μας ζωής.

• * Μαγείρεμα επί σκηνής και στιγμές από τη ζωή Παλαιστινίων και Αράβων διαδραματίζονται στο θέατρο «Χυτήριο». Η Κυριακή Σπανού μετέφερε στη σκηνή το έργο του Ρόμπιν Σόανς, βασισμένο σε μια σειρά συνεντεύξεων-μαρτυριών από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων στην Παλαιστίνη και το Ισραήλ. Στον «Αραβοϊσραηλινό τσελεμεντέ», άνθρωποι διαφορετικής καταγωγής, κουλτούρας, θρησκείας από την Ιερουσαλήμ, τη Βηθλεέμ, τη Ραμάλα, το Τελ-Αβίβ διηγούνται την ιστορία τους και μαγειρεύουν τη δική τους συνταγή. Το διαχωριστικό τείχος «καταργείται» εν ονόματι του θεάτρου, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι έρχονται δίπλα-δίπλα στη σκηνή.

• Η παράσταση, μέσα από εικόνες και αφηγήσεις, δίνει γεύση της καθημερινότητας: τους πυροβολισμούς ως απάντηση στον πετροπόλεμο των παιδιών της Παλαιστίνης, τον τρόμο των οδηγών λεωφορείων (Γιώργος Μελισσάρης) και των επιβατών για τον καμικάζι που απρόσμενα θα τους τινάξει στον αέρα, την παλαιστίνια μάνα «μάρτυρα» (Ηλέκτρα Γεννατά), την ηλικιωμένη γυναίκα (Ντόρα Σιμοπούλου) που έζησε από το σπίτι της το μακελειό στον ναό της Αναστάσεως.

• Και, μέσα σ’ όλο αυτό, ένα γκέι ζευγάρι εβραίων (Σαμψών Φύτρος-Θανάσης Χαλκιάς) χαριεντίζεται μαγειρεύοντας κινέζικο. Μια αμερικανοεβραία χήρα (Βίλη Σωτηροπούλου) που έχει επιστρέψει στο Ισραήλ προσπαθεί να ξαναβρεί τη χαμένη για πάντα ανεμελιά, κάνοντας γυμναστική, πνίγοντας την πλήξη της συντροφιά με μια τραβεστί (Πέτρος Αποστολόπουλος). Οι συνταγές του «Αραβοϊσραηλινού τσελεμεντέ», σαν ο δρόμος για την ειρήνη να περνάει κι αυτός απ’ το στομάχι, ενώνουν επί σκηνής εχθρούς και φίλους. Η Κυριακή Σπανού ταξίδεψε μέχρι την Ιερουσαλήμ πριν ξεκινήσει τις πρόβες. «Βλέπεις απ’ τη μια ανθρώπους να ταπεινώνονται και ν’ αγωνίζονται κι απ’ την άλλη ανθρώπους να φοβούνται και να επιτίθενται. Αλλά υπάρχουν κι αυτοί που επιχειρούν ψύχραιμη αυτοκριτική. Οι Ευρωπαίοι είμαστε «ώριμοι» να παραδοθούμε στον εξευτελισμό των «τσέκποϊντ». Μας θεωρούν όλους ύποπτους».

• * Δεν πρόλαβαν να αποχωρήσουν από τη Γάζα τα ισραηλινά στρατεύματα και η Κάριλ Τσέρτσιλ, μια απ’ τις σημαντικότερες θεατρικές συγγραφείς της γενιάς της στην Αγγλία, έγραψε ήδη νέο θεατρικό, εμπνευσμένο από την εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας. Με τίτλο «Επτά εβραιόπουλα. Ενα έργο για τη Γάζα», η παράσταση ανεβάστηκε για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων στο «Royal Court» του Λονδίνου, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις απ’ την ισραηλινή πλευρά, αρθρογράφους, διανοουμένους, καθώς και μέλη της επιτροπής βρετανών βουλευτών εβραϊκής καταγωγής.

• Και πώς θα άφηνε την ευκαιρία να του ξεφύγει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, πάντα εναργής στις απαιτήσεις της επικαιρότητας; Το μόλις δεκαπεντάλεπτης διάρκειας έργο της Τσέρτσιλ παρουσιάζεται στο «Θέατρο του Νέου Κόσμου», σε μετάφραση Δημήτρη Τάρλοου, με τους Γεράσιμο Γεννατά, Ηλέκτρα Γεννατά, Ιωάννα Κανελλοπούλου, Ελίτα Κουνάδη, Απόστολο Πελεκάνο, Βασιλική Τσακίρη και Θανάση Χαλκιά, οι οποίοι συνυπογράφουν και τη σκηνοθεσία.

Ελευθερία ή θάνατος

• Στις επτά σύντομες σκηνές του έργου επτά εβραιόπουλα ταλαντεύονται, αμφισβητούν, συμφωνούν και διαφωνούν στις πληροφορίες που έρχονται καταιγιστικά πάνω τους και αφορούν την ιστορία του τόπου, τη μοίρα του λαού τους διατρέχοντας το ολοκαύτωμα, την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, τις αιματηρές ιντιφάντες μέχρι και τα πρόσφατα γεγονότα.

• Η συγγραφέας δεν προτείνει λύση, θέτει όμως ξανά το ίδιο πανάρχαιο ερώτημα σχετικά με την ελευθερία: πόσο η δική μας ύπαρξη, αυτονομία και ελεύθερη βούληση προσκρούει στα αντίστοιχα δικαιώματα των άλλων γύρω μας.  Η παράσταση παίζεται στο φουαγέ του θεάτρου πριν από την έναρξη των υπόλοιπων παραστάσεων, παράλληλα με το «Σφαγείο» του Ισραηλινού Ιλάν Χατσόρ, ένα ακόμα έργο για το παλαιστινιακό. Σύμφωνα με την επιθυμία της συγγραφέως, δεν θα υπάρχει εισιτήριο αλλά εθελοντικές προσφορές. Τα χρήματα θα σταλούν στην οργάνωση Medical Aid for Palestinians.

• * Ο αθηναϊκός Δεκέμβρης των κινητοποιήσεων άφησε τα χνάρια του και στο θέατρο. Τι κι αν εμπλέκεται στα γεγονότα του κέντρου της Αθήνας το ανήσυχο πνεύμα ενός διάσημου πρίγκιπα απ’ το βασίλειο της Δανιμαρκίας; Ο «Χώρος Αμλετ», που παρουσιάζεται στον «Κινητήρα Στούντιο», είναι μια δοκιμή παράστασης, μια ανοιχτή πρόβα που δημιουργήθηκε όταν η ομάδα «ΙσονΕνα» δούλευε σε σεμινάριο τον σεξπιρικό Αμλετ. Η δολοφονία του νεαρού Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου εκείνες τις μέρες και οι συγκρούσεις που ακολούθησαν ανάμεσα στα ΜΑΤ και την εξεγερμένη νεολαία έδωσαν άλλο νόημα στο κείμενο. Θέατρο και καθημερινή ιστορία μπλέχτηκαν, ενώ η πόλη συνδέθηκε με την υπαρξιακή αγωνία του Αμλετ.

• Η ομάδα έκανε πρόβες στα Εξάρχεια και την Πανεπιστημίου, σε πορείες, λεωφορεία, σε σημεία-ρήγματα της πόλης. Τα λόγια του κειμένου εισχωρούν ως θραύσματα από συνθήματα στους τοίχους της Αθήνας και κείμενα εφημερίδων. Αρκετά μάλιστα είναι του Ευγένιου Αρανίτση και του Στέλιου Ελληνιάδη από το «7».  Η παράσταση καταργεί την απόσταση θεατή-ηθοποιού. Οι θεατές παίρνουν οι ίδιοι τα καθίσματα, πάγκους και καρέκλες που είναι στοιβαγμένα σε μια γωνιά, κάθονται όπου θέλουν και κάποια στιγμή οδηγούνται στην αφήγηση της ιστορίας απ’ τη δική τους διαδρομή μέσα στην πόλη.

• Η σκηνοθέτρια Ιωάννα Ρεμεδιάκη μας εξηγεί τις προθέσεις της: «Προβάλλουμε-απευθύνουμε τον Αμλετ στα πρόσωπα των ανθρώπων της Αθήνας. Τα λόγια του ήρωα «Θεέ μου τι έρημος! Τι έρημος είναι αυτός ο κόσμος» βρήκαν την ακριβή θέση τους στη Σόλωνος, στο ύψος της Μπενάκη, ένα πρωί του Δεκέμβρη όπου δεν υπήρχε ψυχή, μόνο ένα αναποδογυρισμένο αυτοκίνητο καμένο, αλλά και στην επίμονη και σταθερή σιωπή των ανθρώπων, στη γωνία Τζαβέλα και Μεσολογγίου. Στόχος δεν ήταν να πολιτικολογήσουμε ή να εξηγήσουμε τι πραγματικά εννοεί ο Αμλετ. Θέλαμε απλώς να μας συμβεί ξανά κάτι. Κάτι από κοινού, σε μια σκηνή-δημόσιο χώρο, σαν αυτούς που δεν έχουμε στην πόλη μας».

Στο Μουσείο Σπύρου Βασιλείου

• * Νέος και υπερδραστήριος, ο Γρηγόρης Χατζάκης ξαναχτυπάει… Μας έχει συνηθίσει σε παράτολμες παραστάσεις που διαδραματίζονται μέσα σε μπαρ, λεωφορεία, δρόμους αλλά και μουσεία. Μετά το Μουσείο Μπενάκη έχει σειρά το Μουσείο Σπύρου Βασιλείου, το ατμοσφαιρικό σπίτι-ατελιέ όπου στεγάζεται το αρχείο του ζωγράφου (1903-1985), στην οδό Γουέμπστερ 5α, στην Ακρόπολη. Η συλλογή του μουσείου περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό έργων του καλλιτέχνη απ’ όλες τις περιόδους της δημιουργικής πορείας του.

• Στον χώρο όπου έζησε και δημιούργησε, οι θεατές-επισκέπτες θα ξεναγούνται σε δώδεκα διαφορετικά έργα ζωγραφικής που αφορούν ξεχωριστές ιστορίες αλλά έχουν κοινή συνισταμένη: την αναζήτηση του ξεχασμένου συναισθήματος. Μια πρωτότυπη θεατρική προσέγγιση εικαστικού θέματος (σκηνικό-κοστούμια Δανάης Χατζάκη), με τους ηθοποιούς (Μέλπω Κωστή, Χάρης Αττώνης, Βάλλη Μαυρίδη, Αννα Κολιοφώτη) να ερμηνεύουν τα κείμενα που έχει γράψει ο Διαμαντής Γκιζιώτης, ενώ ο Χρήστος Θεοδώρου θα παίζει πιάνο. * Και μια τελευταία νέα θεατρική ομάδα: οι «Λωτοφάγοι» παρουσιάζουν την τρίτη τους δουλειά στο «Αλεκτον», με τίτλο «Μια φορά την εβδομάδα», εμπνευσμένη από τους τρελούς ρυθμούς της καθημερινότητας.

• Τα κείμενα του Ρένου Πρελορέτζου σατιρίζουν τις σχέσεις, τις συνήθειες αλλά και τον κοινωνικό ρόλο των ανθρώπων, όταν αυτός προσκρούει στις επιθυμίες. Πώς είναι όταν ένα Ρημαδοσάββατο κάποια ζευγάρια (Τ. Αλεξοπούλου, Κ. Πέτρου, Α. Αρσένη, Ι. Αξής) προσπαθούν να μαζέψουν τα κομμάτια τους για ν’ απολαύσουν μικρές χαρές όπως το οικογενειακό μεσημεριανό τραπέζι, τη βραδινή έξοδο, το σεξ; Τι συμβαίνει όταν έρχεται ο διάβολος (Μάυ Χάννα) έτοιμος να διαλύσει τα πάντα;  Οι «Λωτοφάγοι» εκπαιδεύονται σιγά σιγά στο είδος του devised theater (θέατρο της επινόησης): αυτοσχεδιασμοί, ανάλαφρο χιούμορ, μινιμαλιστική σκηνογραφία και εναλλασσόμενοι ρυθμοί στην κίνηση, την εικόνα, τον ήχο, τη μουσική. *

• Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 – 22/03/2009