Οικογένεια Καστελούτσι εν σαρκοφάγω

• Η νέα του δουλειά, που έδειξε λίγες μέρες πριν στο KunstenFestivaldesArts των Βρυξελλών, είναι μια σπουδή πάνω στη σκηνική περιπέτεια της «Θείας Κωμωδία

«Αν η τέχνη μπορεί ακόμη να έχει νόημα σε έναν κόσμο όπου η διάκριση μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης είναι συχνά αδύνατη, τότε θα πρέπει να δώσει έμφαση στις συνοριακές περιοχές», σημείωνε στο φετινό φεστιβάλ των Βρυξελλών ο καλλιτεχνικός διευθυντής του, Κριστόφ Σλαγκμίλντερ, δίνοντας τον τόνο στη διεθνή συνάντηση θεάτρου, χορού και εικαστικών τεχνών που διοργανώνεται κάθε Μάιο στη βελγική πρωτεύουσα.

Σκηνή από την περφόρμανς του Καστελούτσι «Ιστορία της Σύγχρονης Αφρικής ΙΙ» που παρουσιάστηκε στο παρεκκλήσι «Les Brigittines» με πρωταγωνιστές τον ίδιο και τα έξι παιδιά του

Χωρίς συγκεκριμένη θεματική οι παραστάσεις του KunstenFestivaldesArts κινήθηκαν αυτήν τη χρονιά ανάμεσα σε ένα «θέατρο της πραγματικότητας» (όπως αποκαλούμε τον τελευταίο καιρό τις δουλειές που στηρίζονται σε πραγματικά ντοκουμέντα και μη επαγγελματίες ηθοποιούς) και ένα θέατρο ποιητικού ρεαλισμού. Παρόντες στο φεστιβάλ δυο γνώριμοί μας, χάρη στη συμμετοχή τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών. Ο Ρομέο Καστελούτσι και ο Γκι Κασίερς.

Ο πρώτος, εκτός από την τριλογία της «Θείας Κωμωδίας», παρουσίασε στο παρεκκλήσι Les Brigittines μία δράση με πρωταγωνιστές τον ίδιο και τα έξι παιδιά του. Πρόκειται για μια περφόρμανς με τίτλο «Ιστορία της Σύγχρονης Αφρικής ΙΙ», που προεκτείνει κατά κάποιο τρόπο την εγκατάσταση «Παράδεισος» που βλέπουμε ήδη στο Φεστιβάλ Αθηνών. Οπως και στην «Κόλαση», το πρώτο μέρος της τριλογίας, ο Ιταλός καλλιτέχνης αναλαμβάνει το ρίσκο της «παράστασης» μπαίνοντας με τη βοήθεια των παιδιών του μέσα σε μια μαύρη σαρκοφάγο με κινήσεις ακριβείς και υπολογισμένες, που δίνουν την εντύπωση ότι ανήκουν σε κάποιο ξεχασμένο τελετουργικό. Συμπυκνωμένη σε λίγα μόνο λεπτά, η δράση λειτουργεί στην πραγματικότητα σαν ένα αίνιγμα, μια σπουδή πάνω στη σκηνική περιπέτεια της «Θείας Κωμωδίας».

Ο δεύτερος, ο Βέλγος Γκι Κασίερς, που έρχεται στην Αθήνα με την παράσταση «Μεφίστο για πάντα» (11, 12, 13 Ιουνίου), στις Βρυξέλλες κινήθηκε προς την κατεύθυνση του ποιητικού ρεαλισμού. Παρουσίασε σε παγκόσμια πρώτη στο La Monnaie το «Σπίτι των κοιμισμένων κοριτσιών» επιβεβαιώνοντας τους στενούς δεσμούς του με την ιαπωνική λογοτεχνία. Πρόκειται για μια σύγχρονη όπερα του Κρις Ντέφουρτ εμπνευσμένη από το αινιγματικό διήγημα του νομπελίστα Γιασουνάρι Καβαμπάτα (1899-1972).

Το λιμπρέτο, που ο Κασίερς έγραψε μαζί με τον συνθέτη, μιλά για τις νυχτερινές επισκέψεις ενός γηρασμένου άντρα σε ένα απομονωμένο «σπίτι» όπου ηλικιωμένοι μπορούν να περάσουν τη νύχτα στο πλευρό νεαρών κοριτσιών που κοιμούνται βαθιά έπειτα από ισχυρή δόση υπνωτικών. Στην παράσταση ο μοναχικός επισκέπτης διασπάται σε δύο εαυτούς: έναν «φυσικό», που ερμηνεύεται έξοχα από τον Ντιρκ Ρούφτχουφτ (πρωταγωνιστή και του «Μεφίστο για πάντα») και έναν «φανταστικό», που ενσαρκώνεται από τον βαρύτονο Ομάρ Εμπρέμ. Αρτια εικαστικά, η νέα δουλειά του Κασίερς ξεδιπλώνεται αργά, σαν ποίημα, μέσα σε ένα απέριττο, γεωμετρικό σκηνικό με έναν υποβλητικό φωτισμό, που μας κρατά στο μισοσκόταδο σε όλη τη διάρκεια της παράστασης. Την παρουσία των κοριτσιών υποδηλώνει ένας τετραμελής γυναικείος χορός και μια ονειρική εικόνα: τυλιγμένη με υπέροχα υφάσματα σε έντονα χρώματα, μια γυναικεία μορφή προβάλλει σαν γλυπτό, μετέωρη στο πάνω μέρος της σκηνής που «αντιστοιχεί» στον χώρο της ενόρασης.

Η χορογραφία του δημοφιλούς Σιντι Λάρμπι Τσερκάουι αρθρώνεται γύρω από ανεπαίσθητες κινήσεις που μεταφράζουν ποιητικά την κατάσταση του ύπνου αλλά και την αβάσταχτη ομορφιά της νεότητας. Η εικόνα της Ωραίας Κοιμωμένης προβάλλει στη σκηνοθεσία του Κασίερς σαν μέσα σε ένα όραμα, εκτός χρόνου και εκτός πραγματικότητας: ο γηραλέος ήρωας όχι μόνο δεν μπορεί να την αγγίξει (σύμφωνα με τους άγραφους κανόνες του «σπιτιού») αλλά δεν έχει καν οπτική επαφή μαζί της. Τα σύνορα πραγματικότητας και ονείρου θολώνουν, καθώς δεν είμαστε σίγουροι αν ο γηρασμένος ήρωας φαντάζεται την κοπέλα αναπολώντας την περασμένη ζωή του ή αν τη βλέπει πραγματικά.

• Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 3 Ιουνίου 2009