Οι «Καρβουνιάρηδες» του Αριστοφάνη ήταν πλούσιοι και ισχυροί

Οι Αχαρνείς ή Μενιδιάτες, όπως θα τους λέγαμε σήμερα, κάθε άλλο παρά «τραχείς, απαίδευτοι κι άμουσοι» ήταν στην αρχαιότητα, όπως τους παρουσιάζει ο Αριστοφάνης στην κωμωδία του «Αχαρνείς». Είχαν κερδίσει σε πανελλήνιους μουσικούς αγώνες, είχαν βγάλει ιερείς, ιεροφάντες, γιατρούς, μάντεις, στρατηγούς, επιχειρηματίες, έναν τραπεζίτη και βιοτέχνη ασπίδων, ενώ και ο αρχιτέκτων του Ερεχθείου, ο Φιλοκλής, ήταν από εκεί. Ηταν πλούσιοι και ζούσαν σε μεγάλες αγροικίες, όπως αποδεικνύουν ευρήματα των τελευταίων χρόνων που παρουσίασε προχθές η αρχαιολόγος Μαρία Πλάτωνος στο Κυκλαδικό Μουσείο. Θυμίζουμε πως η κ. Πλάτωνος, υπεύθυνη αυτής της περιοχής για την Β’ Εφορεία Αρχαιοτήτων, είχε την τύχη προ διετίας να βρει το αρχαίο θέατρο των Αχαρνών σε μια πυκνοδομημένη περιοχή, στην οδό Σαλαμίνος 21, κι έτσι να εντοπίσει το κέντρο της αρχαίας πόλης που αναζητούσαν χρόνια πολλοί ερευνητές.

Σύμφωνα με την αρχαιολόγο, οι τελευταίες έρευνες δείχνουν πως ο δήμος αυτός κατοικήθηκε αδιάλειπτα από τη νεολιθική εποχή ώς τα ύστερα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια. Στα κλασικά χρόνια πολλοί Αχαρνείς ανήκαν στην ανώτερη τάξη των ιππέων, γιατί είχαν τη δυνατότητα να συντηρούν άλογα, εξ ου και το σήμα κατατεθέν του δήμου σήμερα -ιππείς της ζωφόρου του Παρθενώνα. Ηταν ο «πολυανθρωπότερος» δήμος της Αττικής, έστελνε τους περισσότερους αντιπροσώπους (22) στην αθηναϊκή Βουλή και τους περισσότερους οπλίτες στους πολέμους. Στον Πελοποννησιακό πήραν μέρος 3.000 Αχαρνείς, το 1/10 όλου του στρατεύματος, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη.

Από τη διασπορά των ευρημάτων φαίνεται ότι ο αρχαίος δήμος εκτεινόταν από την Πάρνηθα, τη Βαρυμπόμπη και τους Θρακομακεδόνες, στα Ανω Λιόσια, τη Ζοφριά και το Καματερό, και από εκεί στον Πύργο Βασιλίσσης στους Αγ. Αναργύρους και στην περιοχή Μονομάτι και τον Κηφισό ποταμό. Διέθετε ένα πολύπλοκο οδικό δίκτυο για την επικοινωνία με τους γειτονικούς δήμους, ενώ η κύρια αρτηρία, που οδηγούσε στην πρωτεύουσα, ήταν η Αχαρνική οδός.

Τμήματα οδών έχουν βρεθεί σε διάφορα σημεία, όπως στην Αττική Οδό και κατά την κατασκευή του Προαστιακού Σιδηροδρόμου στην περιοχή Χαραυγή Αχαρνών, εκεί όπου βρέθηκε και το μεγαλύτερο έως τώρα νεκροταφείο (400 τάφοι) με πολλά ευρήματα. Ανάμεσά τους ένας πήλινος λέβης γνωστού Αθηναίου ζωγράφου, με παράσταση συμποσίου του Διονύσου με τον Ηρακλή, παρουσία μαινάδων και σατύρων (5ου αι. π.Χ.), ένας οξυκόρυφος αμφορέας, αρχαϊκών χρόνων, με παράσταση ιππέων και την υπογραφή του αγγειοπλάστη «Νικίας εποίησεν», πολλές ωραίες ερυθρόμορφες και μελανόμορφες λήκυθοι με παραστάσεις μαχών, αρματοδρομιών, νεκροδείπνων κ.ά. Στα αξιόλογα ευρήματα συγκαταλέγεται μια μαρμάρινη επιτύμβια στήλη υστεροκλασικών χρόνων, με παράσταση μιας κλειδούχου ιέρειας, της Φιλοκυρίστης.

Οι Αχαρνείς αντλούσαν τη δύναμή τους από την καλλιέργεια αμπελιών, ελιών, δημητριακών και τη μελισσοκομία, ενώ κύρια πλουτοπαραγωγική πηγή τους ήταν το εμπόριο κάρβουνου από τα βουνά της Πάρνηθας, που το πουλούσαν στην Αγορά της Αθήνας με τους γνωστούς από τον Αριστοφάνη «αχαρνικούς όνους».

Η γειτνίασή τους με τα βουνά και οι πολεμικές συγκρούσεις στις οποίες έμπαιναν λόγω στρατηγικής θέσης -βόρεια της αθηναϊκής πεδιάδας, στην πορεία προς την αθηναϊκή πρωτεύουσα- κατέστησε τους Αχαρνείς σκληροτράχηλους και την περιοχή γεμάτη οχυρώσεις, πύργους και φρούρια, απομεινάρια των οποίων έχουν βρεθεί στη Δεκέλεια (μέσα στο πρώην βασιλικό Τατοΐου κτήμα), το τείχος Δέμα (ανάμεσα στο Αιγάλεω και την Πάρνηθα), οχύρωση του Γεροβουνού (ορατή ώς το 1960) κ.λπ.

Σε ό,τι αφορά το θέατρο, περιμένει δύο χρόνια τώρα να απαλλοτριωθούν τα όμορα ακίνητα για να αποκαλυφθεί σε μεγαλύτερο βαθμό. Εχει ανασκαφεί μια ολόκληρη κερκίδα πλάτους από 5-22 μ. με 11 σειρές εδωλίων. Η διπλανή φαίνεται να συνεχίζεται άθικτη, κάτω από το θεμέλιο καφετέριας. Το θέατρο συνεχίζεται και κάτω από το οδόστρωμα της Σαλαμίνος (κοίλο, ορχήστρα και σκηνή). Υπολογίζεται πως χωρούσε 1.700-2.000 θεατές. Είχε πιθανότατα ξύλινη επένδυση, ενώ για μεγαλύτερη άνεση, ίσως, τοποθετούνταν μαξιλαράκια. Από τη μελέτη της κεραμικής που βρέθηκε χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. Η λειτουργία του φαίνεται πως ήταν συνεχής μέχρι και τον 13ο μ.Χ. αι.*

• Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου 2009