 |
- «Ολοι πιστεύουν» – έγραφε ο Αλέξης Μινωτής στο βιβλίο «πορεύεσθαι κατά τέχνην» – «πως σαν ο ηθοποιός πεθαίνει, πεθαίνει και το έργο του. «Οι ηθοποιοί είναι τα εφήμερα χρονικά της εποχής» είχε πει ο Σαίξπηρ. Δε μένει μεταθανάτια μαρτυρία της παρουσίας τους στο γήινο κόσμο. Μόνο αναμνήσεις και βιογραφικά, κι ακόμα στον καιρό μας κινηματογραφικά και τηλεοπτικά τεκμήρια ή και ηχογραφικά της φωνής τους. Ομως, αυτά δεν είναι παρά θρύμματα μόνον από την τέχνη και την προσωπικότητά τους, όταν μάλιστα τα μεγέθη είναι μεγάλα. Οι λογοτέχνες και οι εικαστικοί τεχνίτες, αν είναι σπουδαίοι, επιζούν μέσα στο έργο που αφήνουν «εσαεί». Του ηθοποιού η τέχνη σβήνει μαζί του, όταν παύει να συμμετέχει στη σκηνική δημιουργία…».
- Κρύβουν μια μεγάλη αλήθεια αυτά τα λόγια. Αλλά μένει σε μας να μην τους ξεχνάμε, να μνημονεύουμε το πέρασμά τους και το γεγονός ότι «δεν άνθισαν ματαίως». Αυτή τη δυνατότητα μας τη δίνει η εδώ και επτά χρόνια αναβίωση της «Ημέρας του Ηθοποιού», που μπορεί τους μεγάλους ηθοποιούς που έφυγαν, να τους «διαρκεί», να τους καθιστά ζωντανές ψυχές πάντα, όπως ήταν τότε που ζούσαν στη σκηνή, «εμπιστευμένοι» να φωτίζουν, να δίνουν πνοή και υπόσταση στα εφήμερα πλάσματα της ποιητικής ανάγκης, τα γεμάτα από αιώνια ουσία.
Σκιά ο ηθοποιός
- Πρόκειται για μια ετήσια εκδήλωση, που η θεσμοθέτησή της απέβλεπε στην ευρύτερη γνωστοποίηση του πνευματικού και πολιτιστικού λειτουργήματος του ηθοποιού και στην τιμητική αναφορά «απόντων», αλλά ιδιαίτερα σημαντικών ηθοποιών και της ανεπανάληπτης προσφοράς τους, σε εποχές που η τεχνολογία δεν έδινε τη δυνατότητα καταγραφής της τέχνης τους, στερώντας τους τη «δάφνη» της αθανασίας.
|
- Η κατάργηση του εορτασμού, από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου, έγινε μαζί με την κατάργηση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και έκτοτε μέχρι που επανασυστάθηκε το καινούριο σωματείο, δεν υπήρξε δυνατότητα να γίνει. Οι ηθοποιοί, όμως, συνεχιστές του λειτουργήματος, θεώρησαν ανεπίτρεπτη τη διακοπή της «Ημέρας του Ηθοποιού» και αναγκαία τη συνέχισή της, γι’ αυτό έκαναν το πρώτο βήμα πριν από 7 χρόνια για τη δημόσια απόδοση τιμής στους πανάξιους, που έχουν περάσει στο παρελθόν του νεοελληνικού θεάτρου.
- Σε τέσσερις μεγάλους ηθοποιούς που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα και θα μείνουν για πάντα κοντά μας, τον Μάνο Κατράκη, την Ελλη Λαμπέτη, την Μελίνα Μερκούρη και τον Δημήτρη Χορν, είναι αφιερωμένη η φετινή «Ημέρα του Ηθοποιού» που διοργανώνει το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών.
- Και φέτος η γιορτή θα πραγματοποιηθεί στο θέατρο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, τη Δευτέρα 5 Οκτώβρη, με την ηθική και οικονομική συμπαράσταση του ΥΠΠΟ, του Δήμου Αθηναίων και του Φεστιβάλ Αθηνών. Τη σκηνοθετική επιμέλεια της εκδήλωσης έχει αναλάβει ο Σπύρος Ευαγγελάτος, τα σκηνικά, τη διαμόρφωση χώρου και την επιμέλεια κοστουμιών η Λαλούλα Χρυσικοπούλου, βοηθός σκηνοθέτη η Κλεοπάτρα Ροντήρη.
- Τα video-αφιερώματα στους τέσσερις, επιμελήθηκε ο Λεωνίδας Βαρδαρός και σκηνοθέτησαν οι: Νίκος Ξυθάλης, Τάκης Σακελλαρίου και Κώστας Σταματόπουλος. Την εκδήλωση θα παρουσιάσει η Καίτη Ιμπροχώρη και κύριος ομιλητής θα είναι ο Κώστας Γεωργουσόπουλος.
- Για τον Μάνο Κατράκη θα μιλήσει η Αννα Μακράκη, για την Ελλη Λαμπέτη η Βέρα Κρούσκα, για τη Μελίνα Μερκούρη ο Κωνσταντίνος Αλαβάνος και ο Γιώργος Γεωγλερής για τον Δημήτρη Χορν. Αποσπάσματα από έργα στα οποία πρωταγωνίστησαν οι τέσσερις θα ερμηνεύσουν οι: Χρήστος Καλαβρούζος, Εύα Κοταμανίδου, Μαρίνα Ασλάνογλου και Γιώργος Κιμούλης.
|
- Χαιρετισμό θα απευθύνουν ο υπ. Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς, ο Δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης και ο Πρόεδρος του ΣΕΗ Λεωνίδας Βαρδαρός. Οργάνωση παραγωγής Ντίνα Δημητροπούλου.
Μάνος Κατράκης
- Οι άνθρωποι, που στο πέρασμά τους από τη ζωή, δημιούργησαν Ιστορία και έργο, οι άνθρωποι που άφησαν παρακαταθήκη πνευματική, καλλιτεχνική και πολιτική, δεν ξεχνιούνται ποτέ, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Σ’ αυτούς τους ανθρώπους ανήκει ο Μάνος Κατράκης, ο οποίος υπήρξε υπόδειγμα γενναίου αγωνιστή, σταθερού, ασυμβίβαστου και συνειδητού κομμουνιστή και μοναδικά υπέροχου καλλιτέχνη. Δίδαξε και «ποίησε» ήθος πάνω στη θεατρική σκηνή, αλλά και στην καθημερινή «σκηνή» του αγώνα, στο Μακρονήσι, τον Αϊ – Στράτη, την Ικαρία.
- Οσοι τον γνώρισαν μιλούν για την παλικαριά του Μάνου Κατράκη, να αγαπά και να μοχθεί για τη ζωή, τον αγώνα, την τέχνη. Δυνατός, εργατικός, σεμνός και αταλάντευτος, επέλεξε το δύσκολο δρόμο και στη ζωή και στην τέχνη. Οι προσωπικές του αγωνίες ήταν οι αγωνίες του λαού και η ανησυχία του ήταν η ανησυχία του παθιασμένου εργάτη της τέχνης.
- Ο Μάνος Κατράκης από την πρώτη του κιόλας εμφάνιση στο θέατρο το 1928, φανέρωσε το υποκριτικό του ταλέντο και ανέβηκε γρήγορα την κλίμακα της θεατρικής ιεραρχίας, για να καταλάβει μια δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους κορυφαίους ηθοποιούς μας.
- Περισσότερα από 50 χρόνια συνεχούς προσφοράς στο θέατρο, με στόχους υψηλούς, με ερμηνείες συγκλονιστικές, με βραβεία και κριτικούς επαίνους. Με το μεγαλόπρεπο ανάστημά του και τη βαριά κρυστάλλινη φωνή του απέδειξε τις υποκριτικές του ικανότητες κυρίως σε ρόλους τραγικούς, όπως στον «Προμηθέα Δεσμώτη» που παρουσίασε τελευταία φορά το 1976. Πρωταγωνίστησε σε πολύ σημαντικούς ρόλους σπουδαίων έργων του παγκόσμιου ρεπερτορίου και σημάδεψε με το παίξιμό του μερικά από τα αρχαία κλασικά δράματα («Ιούλιος Καίσαρας», «Εμπορος της Βενετίας», «Οθέλλος», «Πέερ Γκυντ», «Δον Κιχώτης», «Βασιλεύς Ληρ», «Αντιγόνη», «Μήδεια», «Οιδίπους Τύραννος», «Προμηθέας Δεσμώτης», «Πέρσαι»). Επίσης πρωταγωνίστησε στα περισσότερα από τα φιλμ του παλιού, καλού ελληνικού κινηματογράφου.
|
- Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής και στα τραγικά χρόνια του εμφυλίου, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της Αντίστασης. Απολύεται από το Εθνικό για τις ιδέες του, συλλαμβάνεται, του ζητούν να υπογράψει δήλωση, αρνείται και εξορίζεται στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Αϊ – Στράτη, μέχρι το 1952. Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος, ο Μάνος Κατράκης, είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.
Ελλη Λαμπέτη
- «Είχα πολλά να κάνω στη δουλειά μου και δεν τα έκανα… Πέντε τάλαντα μου έδωσε ο θεός και τα πέντε του τα επιστρέφω. Δεν τα αξιοποίησα. Δεν καλλιέργησα το ταλέντο μου για να καρποφορήσει όπως έπρεπε».
- Τα λόγια αυτά ανήκουν σε μια από τις σπουδαιότερες Ελληνίδες ηθοποιούς, την Ελλη Λαμπέτη. Μια ακόμη ένδειξη του μεγαλείου της. Η Ελλη Λούκου, κόρη της Αναστασίας και του Κωνσταντίνου Λούκου, γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1926 στα Βίλλια της Αττικής. Λίγα λεπτά πριν η μητέρα της είχε φέρει στον κόσμο τον δίδυμο αδερφό της Ελλης, Τάκη. Η οικογένεια του Κωνσταντίνου Λούκου είχε ήδη άλλα τέσσερα κορίτσια, τη Φωτεινή, την Κούλα, την Ειρήνη και την Αντιγόνη.
- Από έξι χρόνων ήξερε ότι ήθελε να γίνει ηθοποιός αλλά δεν το αποκάλυπτε σε κανέναν, το 1941 όμως αποφάσισε να δώσει εξετάσεις στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Απορρίφθηκε. Λίγο αργότερα παρουσιάστηκε μπροστά στην επιτροπή της σχολής Κοτοπούλη. Απορρίφθηκε και πάλι. Χρειάστηκε η μεσολάβηση του Σπύρου Μελά για να πειστεί η Μαρίκα Κατοπούλη να δεχτεί στη σχολή την Ελλη Λούκου που είχε πλέον αλλάξει το όνομά της σε Λαμπέτη. Λίγο αργότερα, ανακοίνωσε στην οικογένειά της ότι θα γινόταν ηθοποιός. Χάρη στην πίστη τελικά της Μαρίκας Κοτοπούλη, χρίστηκε πρωταγωνίστρια ερμηνεύοντας τη Χάννελε στο έργο «Η Χάννελε πάει στον Παράδεισο». Η ερμηνεία της έκανε πολλούς κριτικούς να της γράψουν λόγια διθυραμβικά.
- Ως το 1945 η Λαμπέτη συνεργάστηκε με την Μαρίκα Κοτοπούλη και τον Κώστα Μουσούρη, ενώ τη διετία 1946-48 βρέθηκε στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν ερμηνεύοντας ρόλους όπως η Λάουρα στον Γυάλινο Κόσμο του Τένεσι Ουίλιαμς, η νύφη στο Ματωμένο Γάμο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, η Βιργινία στο Φιόρο του Λεβάντε του Ξενόπουλου κ.ά. Το 1949 στο θέατρο της πλατείας Αγ. Γεωργίου Καρύτση, δίπλα στον Κώστα Μουσούρη, ερμηνεύει τον ρόλο της κληρονόμου στο ομώνυμο έργο Ρουθ του Αύγουστου Γκαιτς. Είναι η ώρα της μεγάλης αναγνώρισης. Η ερμηνεία της στην Κληρονόμο και στην Πεγκ (Πεγκ καρδούλα μου, του Τζον Χάρτλεϊ Μάνερς) χάρισαν στη Λαμπέτη το Επαθλο Μαρίκας Κοτοπούλη (1951). Το 1952 άρχισε τη θιασαρχική της πορεία συγκροτώντας θίασο με τους Γιώργο Παππά και Δημήτρη Χορν. Η συνεργασία τους κράτησε μέχρι και το 1955. Στη συνέχεια η Λαμπέτη και ο Χορν συγκρότησαν θίασο με τον Κώστα Μουσούρη και ένα χρόνο μετά η Ελλη και ο Δημήτρης, μόνοι πλέον, συγκρότησαν το δικό τους θίασο.
- Η σχέση της Ελλης Λαμπέτη με τον κινηματογράφο κάθε άλλο παρά σχέση στοργής υπήρξε. Αν και οι ερμηνείες της σε ταινίες όπως: «Κυριακάτικο ξύπνημα» (του Μιχάλη Κακογιάννη, 1954), «Κάλπικη Λίρα» (του Γιώργου Τζαβέλλα, 1955), «Το κορίτσι με τα μαύρα» (του Μιχάλη Κακογιάννη, 1956), και «Το τελευταίο ψέμα» (του Μιχάλη Κακογιάννη, 1958) υπήρξαν εξαιρετικές, η Λαμπέτη δεν αγαπούσε την μεγάλη οθόνη, «πάντα αισθανόμουν ότι σκοτώνω κάτι κάθε φορά που έκανα μια ταινία» έλεγε. Η Ελλη Λαμπέτη έφυγε στις 2 Σεπτεμβρίου 1983.
Δημήτρης Χορν
- «Το επάγγελμα του ηθοποιού είναι το πιο ερημικό. ΕΦΗΜΕΡΟ! Ολοι οι εκτελεστές ΦΕΥΓΑΛΕΟΙ». Ποιος είχε αυτή την αυτογνωσία; Ενα «γέννημα και θρέμμα του θεάτρου», το οποίο προσωποποιούσε, κυριολεκτικά, το «ηθοποιός σημαίνει φως». Ο λαμπερότερος από τη γενιά των παλιών μεγάλων ηθοποιών, αλλά και ο πιο τολμηρά αυτοκριτικός για τη δουλειά του. Ενας άνθρωπος ευαίσθητος, σκεπτόμενος, με σεβασμό στις μεγάλες πνευματικές αξίες και ευφυέστατος, με μοναδικής χάρης, χιούμορ – συχνότατα αυτοσαρκαστικό.
- Παιδί του αυστριακής καταγωγής, γεννημένου στην Ελλάδα, δραματουργού Παντελή Χορν (από τους σπουδαίους πρωτεργάτες της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας), βαφτιστήρι της Κυβέλης, ο Δημήτρης Χορν γεννήθηκε το 1921. Οκτώ μηνών πρωτοβγήκε στη σκηνή, «παίζοντας» στην αγκαλιά της Κυβέλης στο έργο του πατέρα του «Γειτόνισσες». Δίχρονος έπαιξε στην «Νταλμανοπούλα», επίσης του πατέρα του. Υστερα στην ιψενική «Νόρα».
- Μαθητής του δημοτικού φανέρωσε το ραφινάτο κωμικό ταλέντο του, παίζοντας στο έργο «Βιολαντώ», το γελωτοποιό «Μπουμπουρίκο». Στα γυμνασιακά χρόνια, στο Κολέγιο Αθηνών, συμμετείχε στις μαθητικές παραστάσεις που ανέβαζε ο καθηγητής των Αγγλικών Κάρολος Κουν. Δεκατετράχρονος έπαιξε στη «Μαμά Κολιμπρί» του Μπατάιγ, πλάι στην Κοτοπούλη. Αυτή η παράσταση καθόρισε την επιλογή του: «Δεν πεθύμησα ποτέ να γίνω τίποτα άλλο από ηθοποιός».
- Επί Μεταξά, δίνει εξετάσεις στη Σχολή του Εθνικού, απαγγέλλοντας τους απαγορευμένους «Μοιραίους» του Βάρναλη. Την επομένη, συναντά στο δρόμο τον Αιμίλιο Βεάκη (ήταν καθηγητής της σχολής), ο οποίος του λέει: «Δεν ξέρεις πόσο μας δρόσισες απ’ αυτή την ανομβρία».
- Ευτύχησε να διδαχθεί το κλασικό θέατρο από μεγάλους δασκάλους – Παπαγεωργίου, Βεάκης, Μουζενίδης, Ροντήρης – στη σχολή του Εθνικού, όπου άρχισε η σταδιοδρομία του με την οπερέτα του Γ. Στράους «Νυχτερίδα». Το δεύτερο, επίσης τραγουδιστικό, ρόλο του, τον έπαιξε δίπλα στην πρωτοεμφανιζόμενη τότε «αποκάλυψη», την Μαρία Κάλλας. Ο ρόλος που περισσότερο αγάπησε, «γιατί είναι βαθιά μελαγχολικός», ήταν ο «Τρελός» στη σαιξπηρική «Δωδέκατη νύχτα», για τον οποίο έλεγε, αποκαλύπτοντας και την ψυχοπνευματική λειτουργία του: «Ενας ρόλος που δεν πρόδωσα, τον οποίο νομίζω ότι κάνω και στη ζωή. Νομίζω πως είναι το καλύτερο πράγμα που έχω κάνει. Ο μόνος ρόλος που δεν αισθάνομαι ενοχές απέναντί του».
Μελίνα Μερκούρη
- Η Μελίνα Μερκούρη (Αθήνα, 18 Οκτωβρίου 1920 – Νέα Υόρκη, 6 Μαρτίου 1994) καταγόταν από οικογένεια πολιτικών. Ηθοποιός βραβευμένη με διεθνή βραβεία και παγκόσμιας ακτινοβολίας προσωπικότητα, διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού όλων των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ.
- Το Σεπτέμβρη του 1938 γίνεται δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου με συμμαθητές, μεταξύ άλλων, τη Δέσπω Διαμαντίδου, την Αλέκα Παΐζη, τον Ανδρέα Φιλιππίδη, τον Αλέξη Δαμιανό κ.ά. Πρωτοεμφανίζεται στη θεατρική σκηνή το 1944 στο Θέατρο Βρετάνια με το θίασο των Γιώργου Παππά και Αντώνη Γιαννίδη, με το έργο του Αλέξη Σολομού «Το μονοπάτι της Λευτεριάς». Από το 1951 αρχίζει να πρωταγωνιστεί παράλληλα και στην Γαλλική θεατρική σκηνή, όπου έγινε μούσα ενός από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς, του Μαρσέλ Ασάρ. Συνεχίζει την παράλληλη πορεία της και στις δύο σκηνές.
- Το 1960 παίζει με το θέατρο Τέχνης το «Γλυκό πουλί της νιότης» με τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε Γιάννη Φέρτη. Επόμενος σημαντικός σταθμός στην θεατρική της καριέρα είναι το «Illya Darling» που ανεβάζει, με προπωλημένα όλα τα εισιτήρια των παραστάσεων και με συμπρωταγωνιστή τον Νίκο Κούρκουλο, στο Broadway στις ΗΠΑ, ενώ είχε ήδη κάνει περιοδεία σε ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το έργο είναι η θεατρική διασκευή του κινηματογραφικού έργου «Never on Sunday» (Ποτέ την Κυριακή), που της είχε χαρίσει παγκόσμια αναγνώριση. Το 1975 και ενώ έχει επιστρέψει στην Ελλάδα, ανεβάζει στο θέατρο Κάππα με τον Νίκο Κούρκουλο την «Οπερα της πεντάρας», το 1976 την «Μήδεια» με το ΚΘΒΕ, ενώ το 1978 το «Συντροφιά με τον Μπρεχτ» από το Ελληνικό θέατρο του Μάνου Κατράκη, παράσταση για την οποία γράφτηκε από το Θάνο Μικρούτσικο το «Αννα μην κλαις», για να τραγουδηθεί από τη Μελίνα Μερκούρη και τον Γιάννη Κούτρα.
- Τέλος το 1980 ξανανέβασε το «Γλυκό πουλί της νιότης» με τον Γιάννη Φέρτη και έκλεισε ουσιαστικά την θεατρική της καριέρα με το «Ορέστεια», στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου από το Θέατρο Τέχνης.
- Σημαντική ήταν και η πορεία της στον διεθνή και ελληνικό κινηματογράφο. Της χάρισε αρκετά βραβεία με κορυφαίο το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ των Καννών και επίσης μία υποψηφιότητα για Οσκαρ για το «Ποτέ την Κυριακή», το οποίο έχασε απ’ την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1960. Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο έγινε με ένα θεατρικό έργο που είχε γραφτεί από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη ειδικά για τη Μελίνα Μερκούρη, το «Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», που στην ταινία είχε τον τίτλο «Στέλλα» (1955). Το 1956, συνεργάζεται με το μεγάλο έρωτα της ζωής της, τοv Ζιλ Ντασσέν και γυρίζουν την ταινία «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» βασισμένη στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη και ακολούθησαν πολλές ακόμη.
- Ριζοσπάστης, 30/08/2009, Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ
θέατρο, théâtre, teatro, theater, theatre... world 