Η κρίση σηκώνει αυλαία

• Της ΜΑΤΟΥΛΑΣ ΚΟΥΣΤΕΝΗ, Επτά, Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010

• Τέλος τα ακριβά εισιτήρια και οι «προκλητικά» πλούσιες παραγωγές. Τέλος στους χορηγούς και στα σπάταλα ποτά. Τέλος τα πολυθεάματα που διαρκούσαν 15 μέρες. Ολα δείχνουν πως ο χειμώνας θα είναι μια μεγάλη δοκιμασία για τους θεατές και επομένως για όλους εκείνους που δραστηριοποιούνται στο χώρο του θεάματος, της μουσικής και του θεάτρου.

Ηδη από τις αρχές Σεπτέμβρη οι περισσότεροι διαπίστωσαν πως τα κέρδη από τις συναυλίες και παραστάσεις του καλοκαιριού όχι μόνο «φόρα» δεν τους δίνουν για να ξεκινήσουν τη χειμερινή σεζόν, αλλά τίθεται και θέμα επιβίωσης αν δεν μειώσουν δραστικά τα έξοδα.

Ετσι, στο μουσικό χώρο, ενώ παραδοσιακά τέτοια εποχή τα προγράμματα των μαγαζιών είχαν κλείσει για τουλάχιστον τρεις μήνες, φέτος όλοι κρατούν στάση αναμονής. Από πού θα κόψουν; Πόσα εισιτήρια χρειάζονται για να «βγουν» και ποιες αμοιβές μπορούν να δώσουν στους καλλιτέχνες; «Το καλοκαίρι αυτό μας δίδαξε πολλά. Και νομίζω πως όσοι θέλουν να έχουν τις λιγότερες απώλειες το χειμώνα θα πρέπει να το δουν ως ένα καλό μάθημα», λέει ο παραγωγός Πασχάλης Μουχταρίδης. «Πρέπει οι παραγωγοί να συγκεντρωθούμε και να πάρουμε γενναίες αποφάσεις. Αν δεν μειωθούν τα έξοδα συναυλιών κατά 30- 40%, φοβάμαι πως θα περάσουμε μια εποχή στείρα».

Φταίνε οι υψηλές αμοιβές των καλλιτεχνών; «Η στάση που κρατούν οι τραγουδιστές μπροστά σε αυτόν τον κίνδυνο είναι εξαιρετικά επαγγελματική», συνεχίζει ο ίδιος.

«Αντιλαμβάνονται τους νόμους της αγοράς, ξέρουν πως οι αμοιβές τους εξαρτώνται από την επιτυχία των εμφανίσεών τους και μείωσαν πολύ τις απαιτήσεις τους. Ομως κανείς άλλος δεν βοηθάει. Το κράτος ή οι δήμοι δεν είδα να μειώνουν καθόλου τα ενοίκια για τον Λυκαβηττό ή το Θέατρο Βράχων. Δεν είδα το κόστος των φώτων, του ήχου, της ασφάλειας να μειώνονται. Κάποτε αν έχανες 50.000 ευρώ, υπολόγιζες ότι θα τα έβγαζες από τις επόμενες συναυλίες. Τώρα πια αυτά τα ποσά μπορεί και να υποθηκεύσουν το μέλλον ενός ολόκληρου γραφείου».

Η αλήθεια είναι ότι πολλοί του εντέχνου το καλοκαίρι «ζορίστηκαν» να γεμίσουν τα θέατρα. Τώρα φοβούνται ότι θα «εκτεθούν» το χειμώνα σε μαγαζιά που θα είναι μισοάδεια και αναζητούν το «concept» που θα τους κάνει να ξεχωρίσουν. Ετσι, ο Διονύσης Σαββόπουλος προτίμησε το Μέγαρο – του είχε προταθεί να συνοδεύσει τους Μπουλά-Ζουγανέλη στην Ακτή Πειραιώς αλλά αρνήθηκε. Η Ελευθερία Αρβανιτάκη θα εμφανιστεί στο «Παλλάς», ο Νίκος Πορτοκάλογλου ακούστηκε ότι συζητά για το «Μικρό Παλλάς», ο Δημήτρης Μητροπάνος έκλεισε για την «Ιερά Οδό», ο Φοίβος Δεληβοριάς από Ιανουάριο πάει στο «Μετρό», ενώ οι «Αγαμοι Θύτες» εγκαινιάζουν το «Ζυγό».

Πιο άνετη η νέα γενιά ερμηνευτών (Κωστής Μαραβέγιας, Γιάννης Χαρούλης, Νατάσα Μποφίλιου), θα βρει ευκολότερα στέγη σε μουσικές σκηνές. Ενας από τους χώρους που επενδύει φέτος σε τέτοιες προτάσεις είναι και η ανανεωμένη «Μύγα». «Είτε πρόκειται για το Ζακ Στεφάνου, είτε για τον McYinca, είτε για τους Imam Baildi, τα εισιτήριά μας δεν θα ξεπερνούν τα 15 ευρώ», λέει η Εβίτα Σκουρλέτη. «Μάλιστα από φέτος καθιερώνουμε και το λεγόμενο «Early birds»: όσοι έρχονται τα πρώτα 45 λεπτά από την ώρα που ανοίγουμε τις πόρτες θα πληρώνουν 3 ευρώ λιγότερο -δηλαδή 12».

Κι αν οι συναυλίες έχουν τα παραπάνω προβλήματα, τα νυχτερινά μαγαζιά αντιμετωπίζουν το μεγάλο «αγκάθι» της κατανάλωσης ποτών. «Θέλουμε να μειώσουμε τις τιμές, αλλά δεν ξέρουμε από πού να κόψουμε», λέει ο Γιώργος Τσατσούλης, ιδιοκτήτης του «Μετρό». «Η φιάλη το ουίσκι από 9,5 ευρώ που την αγοράζαμε κοστίζει σήμερα 19, λόγω της αύξησης του ΦΠΑ. Προσθέστε ότι ο κόσμος πίνει μετρημένα, και θα καταλάβετε ότι η κατάσταση είναι αδιέξοδη». Ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα στις πίστες: οι σπατάλες περιορίστηκαν, ο νεοπλουτισμός πια ξεθώριασε και είναι ντεμοντέ, οι καλλιτέχνες που συνήθως τραγουδούν εκεί έχουν βρει το μπελά τους από τους συνεχείς ελέγχους του ΣΔΟΕ και μαζεύτηκαν.

Μια διαφορετική κατηγορία είναι τα θεατρικά σχήματα και τα πολυθεάματα που έρχονται από το εξωτερικό. Λίγοι ξένοι βάζουν νερό στο κρασί τους. «Τα ξένα σχήματα δεν τα αφορά η οικονομική μας κατάσταση. Ισα ίσα που επειδή θεωρούν τις συνθήκες εξαιρετικά επισφαλείς και φοβούνται ότι δεν θα πάρουν τα χρήματά τους, ζητάνε τρελά πράγματα», λέει ο παραγωγός Γιώργος Μουστάκας. «Προσωπικά, μου έτυχε θίασος που πολλαπλασίασε την εγγύηση. Αποτέλεσμα; Ή αναγκάζεσαι να τα δώσεις διακινδυνεύοντας απίστευτα την οικονομική σου επιβίωση ή χαλάς τη συμφωνία. Το να διαπραγματευτείς μαζί τους μείωση της αμοιβής, μοιάζει με ανέκδοτο. Ομως, επειδή η δουλειά δεν μπορεί να σταματήσει, προτιμάμε τα πιο δυνατά «χαρτιά» -δηλαδή δημοφιλείς καλλιτέχνες- και αναβάλλουμε γι’ αργότερα κάποιες μετακλήσεις που ενέχουν υψηλό ρίσκο. Σε κάθε περίπτωση, ψαλιδίζουμε τα κέρδη μας. Περιμένοντας την Σιλβί Γκιλέμ, μείωσα την τιμή των εισιτηρίων της κατά 25- 30% -και μάλιστα χωρίς να έχω εξασφαλίσει μεγάλο χορηγό. Ομως αυτό σημαίνει ότι, για να μην μπούμε μέσα, πρέπει να πουλήσουμε πολύ περισσότερα εισιτήρια».

Ανάλογους προβληματισμούς αντιμετωπίζουν και οι επικεφαλής του «Μπάντμιντον», αφού το 80% των παραστάσεών του αφορούν ξένους καλλιτεχνικούς οργανισμούς. «Περιμένουμε έναν δύσκολο χειμώνα, γι’ αυτό εκτός από τις δικές μας παραγωγές αυξήσαμε τις μέρες παραχωρήσεων (ημέρες που ο χώρος ενοικιάζεται για άλλες εκδηλώσεις). Είναι μεγάλη ανάσα έστω και αυτές οι 5-6 εβδομάδες που κλείσαμε συνέδρια, οντισιόν του Χ-Factor, βραδιές βραβείων, κ.λπ.», λέει ο Μιχάλης Αδάμ εκ μέρους της Sold Out Production. «Το κοινό έχει συρρικνωθεί και το θέαμα υπολογίζει πια μόνο τους φανατικούς θεατές. Εκείνοι που παλαιότερα πήγαιναν θέατρο 1- 2 φορές το χρόνο, δύσκολα βγαίνουν πια από το σπίτι. Προσαρμοσμένοι, λοιπόν, στις νέες συνθήκες, περιορίσαμε πολύ τη διάρκεια των φετινών παραστάσεων. Φέτος, όλα θα διαρκούν από 2- 4 ημέρες το πολύ».

Μειώσεις σε όλα τα επίπεδα επιχειρεί και το «Half note»: «Εχουμε ένα σταθερό κοινό και δεν θέλουμε να το χάσουμε», λέει ο Γιώργος Γεώργας. «Θα συνεχίσουμε, λοιπόν, το καθιερωμένο «Half on Mondays» (μισή τιμή εισιτηρίου για τις Δευτέρες), θα μειώσουμε τη γενική είσοδο κατά 5 ευρώ, ενώ ήδη προσπαθούμε να αποφύγουμε τους ακριβούς καλλιτέχνες ή εκείνους που έρχονται από μακριά και τα εισιτήριά τους ανεβάζουν πολύ τα έξοδα παραγωγής».

• Απαραίτητο το συμμάζεμα

Εξαιρετικά συγκρατημένοι είναι και οι άνθρωποι του θεάτρου, αφού κάποιοι ακόμα δεν έχουν ξεχρεώσει τα περσινά χρωστούμενα. Οσο για το καλοκαίρι ενδεικτικό της ύφεσης είναι το γεγονός ότι ειδικά στην επαρχία που περιόδευσαν οι θίασοι, εκατοντάδες θεατές έκαναν ευρεία χρήση -ίσως και πρώτη φορά- των προνομιακών εισιτηρίων του ΟΓΑ.

Πέρα από την κρίση, ο χώρος έχει να αντιμετωπίσει τους χορηγούς που «εγκαταλείπουν το πλοίο». Χιλιάδες νέοι -και όχι μόνο- ηθοποιοί είναι χωρίς δουλειά, αφού όλες σχεδόν οι σκηνές θα μειώσουν τον αριθμό των παραγωγών τους.

«Δεν διαφωνώ να υπάρχουν πολλά θέατρα διότι αυτομάτως πολλαπλασιάζονται οι άνθρωποι που με κάποιον τρόπο εκφράζονται», λέει ο σκηνοθέτης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, δημιουργός του «Θεάτρου του Νέου Κόσμου». «Ωστόσο, ένα συμμάζεμα είναι απαραίτητο. Τα τελευταία χρόνια κάποιοι στράφηκαν στην ηθοποιία επηρεασμένοι από τη σάχλα και την ευκολία της τηλεόρασης και ενθαρρυμένοι από το ανεξέλεγκτο καθεστώς των δραματικών σχολών- περίπου 800 νέοι ηθοποιοί μπαίνουν κάθε χρόνο στην αγορά! Οι ηθοποιοί, λοιπόν, πολλαπλασιάστηκαν με αποτέλεσμα εκείνοι που σήμερα ψάχνουν μια στέγη να εκφραστούν και να βιοποριστούν να είναι πολύ περισσότεροι από όσους αντέχει το καλλιτεχνικό στερέωμα. Πόσω μάλλον σε περίοδο κρίσης».

Ομως και οι πιο «προνομιούχοι» υφίστανται τις επιπτώσεις. Οι διοικητικοί υπάλληλοι του Εθνικού Θεάτρου -ακολουθώντας τις διατάξεις που αφορούν τον ευρύτερο δημόσιο τομέα- δέχτηκαν ήδη 10% μείωση του μισθού τους. Το ίδιο ποσοστό κόπηκε και από τους ηθοποιούς που φέτος θα πρωταγωνιστήσουν εκεί. Ετσι, από τα 1.800 ευρώ μεικτά που ήταν ο υψηλότερος μισθός του πρωταγωνιστή, το ποσό είναι πλέον 1.623 μεικτά. Ενώ, για όσους έχουν μικρούς ρόλους, από τα 1.150 μεικτά πέφτει στα 1.037.

Λιγότερες παραγωγές

«Πέρα από τους μισθούς, οι παραγωγές μας φέτος μειώνονται από 19 (17 νέες και 2 επαναλήψεις) σε 11», λέει η διευθύντρια επικοινωνίας του Εθνικού, Σάσα Παπαχριστοπούλου. «Οι χορηγίες παρουσιάζουν κατακόρυφη πτώση, οι μεγάλες εταιρείες -όπως οι τράπεζες και οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας- έχουν αποσυρθεί κι άρα πρέπει να βρούμε μόνοι μας τη λύση. Κάνουμε έναν αγώνα να κρατήσουμε το κοινό μας αλλά και να φέρουμε κοντά κυρίως τους νέους ανθρώπους που θα βρουν δελεαστικές τις νέες μας προτάσεις». Ποιες είναι αυτές; «Καθιερώνουμε τον μήνα των νέων. Προσφέρουμε στους κάτω των 23 εισιτήρια για όλες μας τις παραστάσεις προς μόνο 10 ευρώ. Θ’ αρχίσουμε τον Νοέμβριο».

Η κρίση θα μπορούσε άραγε να επηρεάσει ακόμα και την κατάρτιση του ρεπερτορίου; «Οχι, διότι διαλέγουμε έργα, πρωτίστως με καλλιτεχνικά κριτήρια. Η επικαιρότητα επηρεάζει όλα τα άλλα. Αλλωστε, ως ενεργός πολίτης, οι επιλογές μου είναι πάντα στραμμένες στην κοινωνία», σχολιάζει ο Β. Θεοδωρόπουλος. Οι νέες παραγωγές φέτος για το «Θέατρο του Νέου Κόσμου» μειώνονται στις 4 (από 6 πέρυσι), ενώ οι συμπαραγωγές που θα φιλοξενηθούν στους χώρους του θεάτρου από 4 σε 2. Οι περισσότερες είναι ολιγοπρόσωπες.

Ιδια συνταγή και για τον Αντώνη Αντύπα, που φέτος ψηφίζει κλασικό ρεπερτόριο με λίγους: θα ανεβάσει τα δοκιμασμένα έργα των Χάρολντ Πίντερ και του Σάμουελ Μπέκετ και θα εμπιστευθεί δύο μόνιμους συνεργάτες του: τη Ράνια Οικονομίδου που θα υποδυθεί τη Γουίνι στις «Ευτυχισμένες μέρες» του Σάμουελ Μπέκετ και το Δημήτρη Καταλειφό, ο οποίος θα ενσαρκώσει τον «Επιστάτη» του Πίντερ.

Από την άλλη, η Ελληνική Θεαμάτων, κόντρα στα «μηνύματά» των καιρών, δεν έχει περικοπές στον αριθμό των παραγωγών, ούτε και στον αριθμό των ηθοποιών με τους οποίους -πάνω κάτω- συνεργάζεται. Ποντάρει όμως στα σίγουρα εμπορικά χαρτιά (κωμωδίες, επαναλήψεις). Δυναμικά, πάντως, θα μπουν φέτος στο χορό οι πολυχώροι. Δημοφιλέστερος όλων το Bios. Κάτι η πρωτοπορία στην οποία επένδυσε, κάτι το ρεπερτόριο που πάντα είχε ενδιαφέρουσες συμπράξεις, κάτι η συνύπαρξη πολλών τεχνών σε έναν χώρο, να που ο χώρος αυτός δεν μασάει από κρίση.

Ανεξάρτητα, πάντως, από τον αριθμό των παραγωγών, το σημείο στο οποίο όλες οι μεγάλες θεατρικές σκηνές κι εταιρείες συναντιούνται είναι οι μειώσεις των τιμών. Τα εισιτήρια γενικής εισόδου θα πωλούνται φέτος από 2- 5 ευρώ χαμηλότερα. «Επεκτεινόμαστε σε εκδηλώσεις εικαστικές και μουσικές, συνεχίζουμε τις αναγνώσεις και μειώνουμε κατά 10% όλα τα εισιτήρια -εκτός από αυτά του Παιδικού Θεάτρου που παραμένουν στα 13 ευρώ», λέει η Σ. Παπαχριστοπούλου του Εθνικού. Στο «Θέατρο του Νέου Κόσμου» η γενική είσοδος πέφτει από τα 22 στα 20 ευρώ, τα φοιτητικά από τα 17 στα 15 (τιμή που θα ισχύει και για ανέργους και νέους έως 26 ετών).

Τελικά, προκύπτει τίποτα θετικό από την ύφεση; Φυσικά. Η φωνή των νέων γίνεται πιο ηχηρή: οι πειραματικές θεατρικές ομάδες αποδεικνύουν πως δικαίως γίνεται τόσος λόγος γι’ αυτούς και οι νέοι τραγουδιστές βρίσκουν χώρο να δείξουν το ταλέντο τους.*