Συγγραφική πυξίδα στραμμένη στο Βορρά

• Ποια εσωτερικά τοπία δείχνει η πυξίδα και ποιους προβληματισμούς “γεννά” ο Βορράς ως γεωγραφικός προσανατολισμός σε πέντε συγγραφείς με βόρεια καταγωγή; Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, ο Αντώνης και ο Κωνσταντίνος Κούφαλης, ο Σάκης Σερέφας και ο Μισέλ Φάις αποκαλύπτουν τον δικό τους “Βορρά”, στην ομώνυμη θεατρική παράσταση, που αποτελεί παραγωγή-παραγγελία του Φεστιβάλ Φιλίππων-Καβάλας.

• Της Δέσποινας Ντάρτζαλη, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: 10/07/2010

Οι πέντε συγγραφείς συνυπάρχουν με ξεχωριστά κείμενα, γραμμένα ειδικά για την παράσταση, που θα παρουσιαστεί σε δύο μέρη, στον “Βορρά Α” και τον “Βορρά Β”, στο “Απεντομωτήριο” της Καβάλας. Η “Πέστροφα Δουνάβεως” του Μισέλ Φάις και το “Μικρό Λεξικό Ανωμάλων” (φωτογραφία) του Αντώνη και του Κωνσταντίνου Κούφαλη συνθέτουν τον “Βορρά Α”, που κάνει πρεμιέρα στις 12 Ιουλίου (έως τις 16 Ιουλίου). Πώς ορίζουν οι συγγραφείς τους τον μέσα τους Βορρά; Πώς βιώνουν τον ελληνικό Βορρά αλλά και πώς κρίνουν τη στάση του ισχυρού ευρωπαϊκού Βορρά απέναντι στον ασθενέστερο Νότο;

• Μισέλ Φάις: Καιρός να σπάσουμε την πυξίδα του παρελθόντος

Για τον Μισέλ Φάις “ο γεωγραφικός Βορράς γίνεται ψυχικός και πνευματικός ορίζοντας. Γεννημένος στην ακριτική Κομοτηνή -άλλοτε πολυπολιτισμικότερη- ζυμώθηκα με ανθρώπους των συνόρων, των παραμεθορίων, εκεί όπου γλώσσες, οι ψυχές και οι ζωές ανακατεύονται χωρίς να σβήνουν οι διαφορές”. Ο σκηνικός Βορράς αποτυπώνεται στην “Πέστροφα Δουνάβεως”, “ένα κείμενο που αντιμετωπίζει τη μνήμη και την καταγωγή με όρους σωματικής και γλωσσικής βίας”, όπως εξηγεί ο συγγραφέας. “Το έργο είναι αφιερωμένο στον θείο μου Μισέλ Φάις, τον γελαστό υφασματέμπορα εκ Δράμας, τον οποίο Βουλγαρογερμανοί, μια παγωμένη ανοιξιάτικη νύχτα του ’43, πέταξαν στα σκοτεινά νερά του κεντροευρωπαίου Δούναβη”, προσθέτει. “Μαζί με την Λίλλυ Μελεμέ (σκηνοθεσία) και τον Κωσταντίνο Αβαρικιώτη (ερμηνεία) θα συναντηθούμε στο ‘Απεντομωντήριο’ της Καβάλας. Εκεί μαζί με του θεατρόφιλους που θα μας τιμήσουν (αλλά και τους 1.800 «φτερουγισμένους» Εβραίους της πρώην κόκκινης καπνούπολης) θα δούμε πώς ένας συγγραφέας σε πυρετώδη ακινησία κολυμπάει αντίθετα στο ρεύμα (σαν άλλη πέστροφα) της Ιστορίας, της νοσταλγίας, της ενδοσκόπησης, της πλοκής”.
Όσο για τον ελληνικό Βορρά, ο Μισέλ Φάις επισημαίνει: “Έχουμε νομίζω το μοναδικό ευρωπαϊκό ‘προνόμιο’ ο Βορράς μας να έχει σύνδρομα καταδίωξης αναφορικά με τον Νότο μας. Κάπου είναι υπαρκτό το πρόβλημα, κάπου καλύπτει χαμένες ιστορικά ευκαιρίες αλλά και υπάρχουν ψυχολογικά ερείσματα. Το κρίσιμο πάντως είναι μην έχουμε σαν δεκανίκι μια πυξίδα περασμένων δεκαετιών για να μιλήσουμε για τον δυτικό, ανατολικό, βόρειο ή νότιο εαυτό μας.  Ήρθε ο καιρός να σπάσουμε την πυξίδα του παρελθόντος και να γίνουμε μια ενότητα”.
Και πώς κρίνει τη στάση του ισχυρού ευρωπαϊκού Βορρά έναντι του ασθενέστερου Νότου, στον οποίο ανήκει και η Ελλάδα; “Το ζήτημα είναι τι κάνουμε εμείς κι όχι οι άλλοι.  Άσπρισαν τα μαλλιά μου, βαρέθηκα να ακούω τι κάνουν οι άλλοι υπέρ μας ή εναντίον μας. Ας μιλήσουμε κάποτε για το τι κάνουμε εμείς για τον εαυτό μας. Ας γίνουμε, επιτέλους, γονείς του ανήλικου εαυτού μας. Οι ισχυροί θα είναι ισχυροί, το καίριο είναι πώς μεταφράζουμε εμείς αυτή τη δύναμη. Ως κτηνωδία; Και φερόμαστε σαν κακομαθημένοι; Ως υποτέλεια; Και τους γλείφουμε;  Ή ως ρεαλιστές και στρέφουμε το δύσκολο διεθνές πεδίο προς το συμφέρον του τόπου; Πρέπει να απαλλαγούμε από αγκυλώσεις του παρελθόντος και προβληματικές επιβιώσεις τους στο παρόν”.

• Αδελφοί Κούφαλη: Ο τόπος μας μεταβάλλεται σ’ ένα ιδιώνυμο εξορίας

“Βορράς εντός μας είναι ένας τόπος εξορίας, ένα γκουλάγκ οικειοθελούς εκτοπισμού και προαποφασισμένης αλλά ίσως ουσιαστικής ενδοσκόπησης.  Ένας τόπος χωρίς ήχους, φωτισμένος άπλετα -κλινικά θα λέγαμε-, άσηπτος εξωτερικών επιρροών, άοσμος, αόρατος και διαφανής”. Σ’ αυτόν τον τόπο οδηγεί η εσωτερική πυξίδα τον Αντώνη και τον Κωνσταντίνο Κούφαλη, τους δύο καβαλιώτες συγγραφείς που καταθέτουν στον “Βορρά” το “Μικρό Λεξικό Ανωμάλων”. Μια αλληγορία πάνω στις σαρωτικές αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον και τον άνθρωπο τα τελευταία χρόνια, το έργο παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Κοσμά Φοντούκη με τους Αννέζα Παπαδοπούλου, Ιωάννα Παππά και  Όμηρο Πουλάκη να ερμηνεύουν τους ρόλους. Τέκνα του Βορρά οι αδελφοί Κούφαλη, εντοπίζουν τα πλεονεκτήματα αλλά και τις αδυναμίες του. “Οι χιλιομετρικές αποστάσεις είναι συχνά το άλλοθι της υποβάθμισής του. Με την Θεσσαλονίκη να καμώνεται την πρωτεύουσα του Βορρά και την Καβάλα να εστιάζει την ύπαρξή της σε πλεονεκτήματα κάλλους που φθίνουν συνεχώς, ο τόπος μας μεταβάλλεται σ’ ένα ιδιώνυμο εξορίας”, διαπιστώνουν. “Επιλέγοντας να ζήσουμε εδώ και να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά του παρελκόμενα, ασκούμαστε σε μεθόδους αδιάκοπης άμυνας. Στερούμενοι, ακονίζουμε δόντια και νύχια.  Ίσως σε αυτό να πλεονεκτούμε των ανθρώπων του Νότου”, προσθέτουν. Σε μεγαλύτερη κλίμακα θεωρούν ότι “αυτό που ορίζει την υπεροχή του ευρωπαϊκού Βορρά σε βάρος του αδύναμου Νότου, όπου και ανήκουμε, είναι οι δημοκρατικές δομές της κοινωνίας του και η εφαρμογή τους σε όλες τις καθημερινές δράσεις στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή. Φθονούμε τα προνόμια που απολαμβάνουν οι βόρειοι ευρωπαίοι πολίτες σαν φυσική προέκταση της ιθαγένειάς τους. Επιλεγμένα ή κατ’ ανάγκη βιώνουμε στο έπακρο ένα Νότο που πυρπολείται από μια γενικευμένη έκπτωση αξιών και αισθημάτων. Δεν υπάρχει ελπίδα, φοβόμαστε”.

• “Βορράς Α”: 12-16 Ιουλίου, “Απεντομωτήριο”.
• Ώρα έναρξης: 9.30 μ.μ. Τιμές εισιτηρίων: 20 ευρώ, 15 ευρώ (φοιτητικό).