Κήρυγμα του προδομένου λόγου

• Olivier Py, Επιστολή στους νέους ηθοποιούς διά να αποδοθεί ο λόγος τω λόγω, μτφρ.: Λουίζα Μητσάκου, επίμετρο: Δήμητρα Κονδυλάκη, εκδόσεις Νεφέλη, σ. 88, 10 ευρώ

• Η σειρά των εκδόσεων «Νεφέλη» με τίτλο «Η Γλώσσα του Θεάτρου» φιλοξενεί ανέκδοτα κυρίως θεατρικά κείμενα και έχει θέσει στόχο να υποστηρίξει ενεργά την ανανέωση της θεατρικής γραφής στη χώρα μας, συμβάλλοντας στον διάλογο γύρω από το γίγνεσθαι της δραματικής φόρμας.

Ηθοποιός, σκηνοθέτης και δραματουργός, ο σαρανταπεντάχρονος Γάλλος Olivier Py θεωρείται από τους πιο φλογερούς εκπροσώπους ενός θεάτρου λυρικής πνοής. Από την πληθωρική παραγωγή του αναφέρουμε ενδεικτικά τα έργα «Les Vainqueurs» («Οι νικητές»), «L’Exaltation du labyrinthe» («Το εγκώμιο του λαβυρίνθου»), «L’ Apocalypse joyeuse» («Η χαρούμενη Αποκάλυψη»), «Le Visage d’Orphee» («Το πρόσωπο του Ορφέα») και «La Servante» («Η Υπηρέτρια»). Το τελευταίο παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ της Αβινιόν σε μια παράσταση είκοσι τεσσάρων ωρών. Από τις σκηνοθεσίες σημειώνουμε τη δωδεκάωρη παράσταση «Το Ατλαζένιο γοβάκι» του Paul Claudel που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές.

Ο γιορτινός αλλά και περιθωριακός μικρόκοσμος του Olivier Py συνδυάζει στοιχεία γκροτέσκο και φάρσας που αναδεικνύονται μέσα από έναν ποιητικό, παραληρηματικό λόγο. Η μεταμφίεση ανάγεται σε όχημα έκστασης και το θέατρο σε θρησκεία που ευαγγελίζεται τη ριζική επανανοηματοδότηση του σύγχρονου κόσμου. Ο συγγραφέας επηρεάστηκε και εμπνεύστηκε από το έργο των Paul Claudel, Jean Giraudoux, Jean Genet καθώς και του Αργεντινού σκιτσογράφου και θεατρικού συγγραφέα Copi.

Η «Επιστολή στους νέους ηθοποιούς διά να αποδοθεί ο λόγος τω λόγω» («Epitre aux jeunes acteurs, pour que soit rendue la parole a la parole») ανήκει σε μια ιδιότυπη κατηγορία κειμένων που συνδυάζουν έναν δοκιμιακό λόγο με τη φιλοδοξία να βρουν τον δρόμο για τη σκηνή. Στο ενδιαφέρον αλλά εγκεφαλικό αυτό κείμενο αναλύεται η κρίση του σύγχρονου θεάτρου. Πρόκειται για ένα είδος βιβλικής παραβολής γύρω από τα μαρτύρια του Λόγου στην κοινωνία του Θεάματος. Ο διάλογος γίνεται πρόσχημα θεατρικότητας, ενώ οι σκηνικές οδηγίες χάνουν τη χρηστική διάστασή τους.

Στις δέκα σύντομες σκηνές του, οι έννοιες προσωποποιούνται, ενώ η αναμέτρηση του Ποιητή με την τρέχουσα θεατρική πραγματικότητα παρουσιάζεται ως μεταφορά. Ο Ποιητής «φοράει τα ρούχα της Τραγωδίας» και ως άλλος προφήτης αξιώνει την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον Λόγο και την επιστροφή του Νοήματος. Τα πρόσωπα που παρελαύνουν διαδοχικά από τη σκηνή και συνδιαλέγονται μαζί του αποτελούν φιγούρες-εκπροσώπους του πολιτιστικού συστήματος: ο Τροχοπέδης, μια εκδοχή του αντιδραστικού διανοούμενου, ο Πολιτιστικός Υπεύθυνος, ο Αστυνομεύων την επιθυμία, ο Υπουργός επικοινωνίας και ο Διευθυντής της Δραματικής Σχολής. Για να επιζήσει η θεατρική τέχνη, πρέπει, υποστηρίζει ο συγγραφέας, να πολεμήσει τόσο τον συντηρητισμό εκείνων που παραδοσιακά τη στηρίζουν (παραγόντων της κρατικής εξουσίας, «εθνικών» ονομάτων, αντιδραστικών διανοούμενων, κριτικών) όσο και τα τηλεοπτικά κριτήρια της αγοράς.

Η δράση συμβολοποιείται, απωθείται, εκπίπτει στις λέξεις που την ορίζουν. Το συνολικό εγχείρημα της δραματικής γραφής μοιάζει με στοίχημα υπέρβασης των ορίων όχι μόνο του θεάτρου ως είδους, αλλά και της αντοχής όλων όσοι εμπλέκονται σ’ αυτό, του συγγραφέα, του ηθοποιού, του θεατή, του αναγνώστη.

Στο επίμετρο του βιβλίου, η Δήμητρα Κονδυλάκη αποκωδικοποιεί με ακρίβεια τις προθέσεις του συγγραφέα μέσα από το εξονυχιστικής ανάλυσης δοκίμιο «Η φιλοδοξία τής μετα-θεατρικότητας», επισημαίνοντας και τα αδύναμα σημεία του εγχειρήματος. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Olivier Py καταθέτει τις απόψεις του για τη σκηνοθεσία, τη θεατρική γραφή και τη σχέση της με τη λογοτεχνία υποστηρίζοντας την ανάγκη επιστροφής στον λόγο, στο νόημα.

• Νεκτάριος – Γεώργιος Κωνσταντινίδης, Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 16 Απριλίου 2010