ΠΕΘΑΝΕ ΣΤΑ 90 Ο ΜΕΡΣ ΚΑΝΙΓΧΑΜ. Ο αιρετικός που έκανε τον χορό αυτοσχεδιασμό

• Ο Μερς Κάνιγχαμ (δεύτερος από δεξιά) στη χορογραφία του 1986 «Κουαρτέτο». Εκείνο που τον ενδιέφερε πρωταρχικά στις χορογραφίες που τη δεκαετία του ΄70 έγιναν άκρως αυτοσχεδιαστικές, εξου και αποδοκιμάστηκε στο Ηρώδειο- ήταν η κίνηση και μόνον αυτή. Ούτε σύμβολα ούτε συμβολισμοί ούτε συναισθηματικές αντιστοιχίες

Όταν ο Μερς Κάνιγχαμ άρχισε να χορεύει στην ομάδα της Μάρθας Γκράχαμ δεν είχε την πρόθεση να αποκτήσει φήμη. Το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν ο χορός ως προσωπική καλλιτεχνική έκφραση. Και το 1953 όταν ίδρυσε τη δική του ομάδα χορού δεν περίμενε ότι η Αμερική θα αναγνώριζε στο έργο των 200 χορογραφιών του έναν θρύλο του σύγχρονου χορού. Ο Μερς Κάνιγχαμ, ο χορογράφος που δεν σταμάτησε να ανανεώνει την καλλιτεχνική του γλώσσα ακόμα και με τη χρήση των κομπιούτερ, «έφυγε» σε ηλικία 90 ετών.

«Νομίζω ότι οι καλλιτέχνες οφείλουν να σπάνε τους κανόνες. Οι άνθρωποι θέτουν όρια και κάποιοι άλλοι τα ξεπερνούν. Δεν είμαι κατά της άποψης να ακολουθώ τον συρμό. Με ευχαριστεί όταν ο κόσμος έρχεται να παρακολουθήσει τις παραστάσεις μας. Ποτέ όμως δεν σκέφτηκα με αυτόν τον τρόπο τη σχέση μου με τον χορό», είχε πει ο Μερς Κάνινγχαμ όταν παρελάμβανε τον Χρυσό Λέοντα με τον οποίο τιμήθηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1995.

«Η δουλειά με τους χορευτές είναι μια διαδικασία ανταπόδοσης. Εγώ μεταδίδω και οι χορευτές απορροφούν την πληροφορία. Είναι συνηθισμένοι να δουλεύουν ο ένας με τον άλλον και γνωρίζουν πως ακόμα κι αν φαίνεται ότι δεν ξέρω τι πάω να κάνω, αυτό θα φανεί κατά τον χρόνο ετοιμασίας. Είναι μια συλλογική προσπάθεια. Τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ. Τους φέρνω τα βήματα και μετά περιμένω να δω τι θα τα κάνουν», έλεγε στη συνέντευξή του στο Salon. com. Ο χορός για εκείνον δεν ήταν πειθαρχία με πολλαπλές επαναλήψεις. Όταν έκανε τα πρώτα χορογραφικά βήματά του, στις αρχές του ΄50 δούλευε χωρίς μουσική και χωρίς να ακολουθεί μια ιστορία. Απλώς αυτοσχεδίαζε και έδινε έμφαση στην κίνηση.

Στις χορογραφίες του οι χορευτές δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα κάποιο χαρακτήρα, συναισθηματική κατάσταση ή ιδέα. Γι΄ αυτό και σπάνια ο ίδιος μπορούσε να παρακολουθήσει τις χορευτικές παραστάσεις άλλων δημιουργών. Καθώς όλες οι προσπάθειες των σύγχρονων χορευτών τού φαίνονταν λίγο βαρετές, όπως παραδέχθηκε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Guardian»: «Οι χορευτές ξεκινάνε να πουν με τα βήματά τους μία φράση. Και μετά επαναλαμβάνουν το ίδιο, χωρίς να μετακινηθούν λίγο από τον χώρο τους, χωρίς να αλλάξουν τον ρυθμό τους έτσι ώστε το μάτι του θεατή να δει κάτι διαφορετικό».

• Με μια ματιά

1919: Γεννήθηκε στη Σεντράλια, στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον.

1939: Μπήκε στην ομάδα χορού της Μάρθας Γκράχαμ και για έξι χρόνια ήταν ο σόλο χορευτής της ομάδας.
1944: Παρουσίασε την πρώτη σόλο χορογραφία του σε μουσική του Αμερικανού πρωτοποριακού συνθέτη Τζον Κέιτζ, με τον οποίο παρέμεινε σύντροφος στη ζωή και την τέχνη.
1953: Ίδρυσε το Μerce Cunningham Dance Company.

1964: Με ένα πούλμαν έκανε την πρώτη διεθνή περιοδεία του μαζί με τον Τζον Κέιτζ, τους έξι χορευτές της ομάδας του και δύο μουσικούς.

• Σταθμοί της περιοδείας: Δυτική και Ανατολική Ευρώπη, Ινδία, Ταϊλάνδη, Ιαπωνία.

1992: Έχασε τον σύντροφο της ζωής του, Τζον Κέιτζ.

1995: Τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε Βενετίας.

2000: Η ταινία «Μerce Cunningham: Α Lifetime of Dance» αποτυπώνει την ιδέα του δημιουργού για τον σύγχρονο χορό.

• Επιμέλεια: Έφη Φαλίδα, TA NEA: Τρίτη 28 Ιουλίου 2009