Κάθε Πέρσες και καλύτερα

Η παράσταση του έργου του Αισχύλου που σκηνοθέτησε ο Ντ. Γκότζεφ είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει. Αυτό επιζητεί, άλλωστε…

Ο Μηνάς Χατζησάββας, σαν άλλος δικτάτορας, μπροστά στον μπλε περιστρεφόμενο τοίχο, το σκηνικό της παράστασης.

Ο Ντίμιτερ Γκότζεφ το είχε δηλώσει: «Στο έργο του Αισχύλου μ’ ενδιαφέρει ο ήχος που δημιουργείται όταν μια αυτοκρατορία διαλύεται. Πώς η εξουσία, παρά την ήττα που έφερε, συνεχίζει κραταιά να παραδίδει τα σκήπτρα από οικογένεια σε οικογένεια». Μια διαφορετική ανάγνωση των «Περσών» του Αισχύλου παρουσιάζει με το Εθνικό Θέατρο ο βούλγαρος σκηνοθέτης, την Παρασκευή και το Σάββατο, στην Επίδαυρο.

Μια παράσταση «ανάμεσα στη σιωπή και τον ήχο», με πολλές καινοτομίες: Γυναίκες αντί άντρες στον χορό, πολυμελής ο ρόλος του Αγγελιοφόρου.

Ο σκηνοθέτης επικεντρώθηκε στους ρυθμούς, στους ήχους, στο «συντακτικό» των λέξεων και των σκηνών. Η μουσική και η κίνηση βασίστηκε στον λόγο. Ο σκηνοθέτης συνεργάστηκε με τους ηθοποιούς πριμοδοτώντας την ενέργειά τους. Αλλαζε συνεχώς πράγματα στη διάρκεια των προβών, κάτι που έβαλε σε δοκιμασία τα νεύρα τους αλλά κινητοποίησε διαφορετικούς τρόπους σκέψης και δράσης.

Εκτός από την Αμαλία Μουτούση στον ρόλο της Ατοσσας, ένας εκλεκτός θίασος συμπληρώνει τη διανομή τόσο στον χορό (Στεφανία Γουλιώτη, Αλεξία Καλτσίκη, Κόρα Καρβούνη, Σύρμω Κεκέ, Ρηνιώ Κυριαζή, Εύη Σαουλίδου, Ελενα Τοπαλίδου), όσο και στο ρόλο του Αγγελιοφόρου που παρουσιάζεται από επτά ηθοποιούς (Βασίλης Ανδρέου, Γιώργος Γάλλος, Λαέρτης Βασιλείου, Δημήτρης Ήμελλος, Νίκος Κουρής, Δημήτρης Παπανικολάου, Πρόδρομος Τσινικόρης). Ολοι λειτουργούν σαν ένα σώμα και μια φωνή.

• Ο Δαρείος δικτάτορας

Η Αλεξία Καλτσίκη τονίζει ότι η επιλογή να αντιστραφεί το φύλο του χορού είναι μέρος μιας ευρύτερης συλλογιστικής για την παράσταση: «Δεν βοηθάει σε τίποτα να απομονώνεται ο χορός. Οι κοπέλες έχουν η καθεμιά τη δική της εμπειρία και διαδρομή στο θέατρο. Η δουλειά μας είναι συλλογική και είναι χαρά να συναντιέμαι μαζί τους. Με τον Γκότζεφ δουλεύουμε ξεχνώντας ότι είναι ξένος σκηνοθέτης. Μας ενδιαφέρει η γλώσσα του θεάτρου και όχι αποκλειστικά η γλώσσα της καθημερινής επικοινωνίας. Αλλωστε δεν είναι και τόσο μακρινός μας. Είναι Βούλγαρος που απέκτησε τη θεατρική και πνευματική του παιδεία σε μια μεγάλη χώρα όπως η Γερμανία».

Το σκηνικό (Μαρκ Λάμερτ) περιορίζεται σ’ έναν μπλε περιστρεφόμενο τοίχο. Απ’ αυτόν θα ξεκολλήσει κάποτε το φάντασμα του Δαρείου (Μηνάς Χατζησάββας), που δεν θα είναι και τόσο… φάντασμα. Θα περπατήσει σαν δικτάτορας στην ορχήστρα, θα κουβεντιάσει με την Ατοσσα. Οσο για τη Λένα Κιτσοπούλου, είναι το «ένα άλλο πρόσωπο» της παράστασης που μπροστά σε μικρόφωνο ερμηνεύει αποσπάσματα χορικών.

«Σου δίνει την ελευθερία να δημιουργείς και να συνδημιουργείς» λέει ο Μ. Χατζησάββας για τον Ντ. Γκότζεφ: «Εχουμε συνηθίσει τους σκηνοθέτες λίγο σαν θεούς. Εκείνος είναι έτοιμος ν’ ακούσει και να δεχθεί την άποψή σου αν συμφωνήσει. Με προκαλεί να φτάσω στα άκρα. Επί έντεκα χρόνια αρνιόμουν να κάνω τραγωδία. Με ενδιαφέρουν οι διαφορετικές αναγνώσεις του αρχαίου δράματος. Τόσα χρόνια ζούμε με το καμτσίκι μήπως ξεφύγουμε λίγο απ’ το κείμενο, μην τυχόν κι αλλάξουμε μια κουβέντα του Αισχύλου… Η Ατοσσα και ο Δαρείος είναι δυο ρόλοι άχρωμοι μπροστά στα μεγέθη άλλων τραγικών ηρώων. Ε, λοιπόν, σ’ αυτή την παράσταση πήραν υπόσταση και αντί ξερών βασιλικών ρήσεων βλέπουμε σημερινές μεγάλες αλήθειες και δυστυχίες, όπως τους μηχανισμούς που κινούν την εξουσία μέσα από οικογένεια σε οικογένεια».

Στο κείμενο (μετάφραση Ελένης Βαροπούλου) έχουν γίνει κοψίματα και μεταθέσεις. Οσο για το περίφημο «Ιτε, παίδες Ελλήνων», που συνήθως προκαλεί ρίγη πατριωτικής διέγερσης στους θεατές, ακούγεται χαμηλά, σχεδόν αδιάφορα. Ο Μ. Χατζησάββας συνεχίζει:

«Γιατί όχι πειραματισμοί στην Επίδαυρο; Πρέπει να παίζουμε με χλαμύδες, να επιστρέψουμε στη θρησκεία, στον Αγιο Αισχύλο; Φυσικά πρόκειται για σπουδαίους ποιητές, αλλά δεν καταλαβαίνω τι θα υποστούν αν, σήμερα, τραγουδήσουμε το μέλος ή αν ο Δαρείος δεν εμφανιστεί ως πατροπαράδοτο φάντασμα. Ε, λοιπόν, εγώ είμαι άθεος… Επειδή έχουν ήδη αρχίσει τα σχόλια κι επειδή τελευταία οι δυσαρεστημένοι -είτε ως αποκλεισμένοι του φεστιβάλ, είτε ως ενοχλημένοι για την, κατά τη γνώμη τους, δήθεν πρωτοπορία- αρχίζουν προβοκάτσιες, εγώ πηγαίνω έτοιμος για παν ενδεχόμενο. Αν συμβεί κάτι, θα τους κατασπαράξω! Φτάνει να μην πάθω ανεύρυσμα. Τι έχω να φοβηθώ; Μήπως μου τσαλακώσουν την καριέρα; Εχω μεγαλώσει, δεν φοβάμαι τίποτα».

Τον ρόλο του Ξέρξη ερμηνεύει ο Νίκος Καραθάνος: «Ενας ηγέτης που έφτασε πολύ μακριά κάνοντας και παθαίνοντας φοβερά πράγματα. Ενας δικτάτορας που θα μπορούσε να είναι ο Μπάστερ Κίτον… Η παθολογία των ηγετών είναι πάντα κωμική στο βάθος, άσχετα αν εμείς δεν γελάμε γιατί στεκόμαστε στον τρόμο που προκαλούν». *

• Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ – φωτ.: Π. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / Επτά, Κυριακή 26 Ιουλίου 2009