Μικρή ελεγεία στον Νίκο Βασταρδή

Η φιλία μας ξεκίνησε το 1992. Εξ αρχής κατάλαβα ότι επρόκειτο για μια ιδιότυπη και ίσως μοναδική περίπτωση ανθρώπου και καλλιτέχνη. Ο Νίκος Βασταρδής δεν ήταν απλώς ένας επιζών της «παλιάς φρουράς» του θεάτρου μας, εκείνης της φοβερής και ανεπανάληπτης προπολεμικής γενιάς. Ήταν η ενσάρκωση ενός «είδους» που δεν υπάρχει πια, όταν τέχνη και ζωή «ζυμώνονται» μαζί και πλάθονται, σε σημείο να μην ξεχωρίζουν η μία από την άλλη. Ήταν όλοι οι ρόλοι που είχε παίξει και συγχρόνως ήταν ο εαυτός του ακέραιος που μπορούσε να κοιτάζει «απ’ έξω» κριτικά την πορεία του στη σκηνή, να τη σχολιάζει και να την περνά στους νεαρούς φοιτητές του ως μάθημα ήθους: ένας δάσκαλος με όλη τη σημασία της λέξης. Δεν ήταν διόλου τυχαίο ότι τον λάτρευαν. Μαζί με μια σειρά άλλη σπουδαίων συνεργατών του, το ίδιο αφοσιωμένων στο έργο τους.

Η αγάπη του για το κλασικό θέατρο, για την αρχαιοελληνική τραγωδία, για τον Σαίξπηρ, για τον Γκολντόνι, για τον Ίψεν, τον Τσέχωφ, αλλά και για τους νεότερους, τον Μάτεσι, τον Ξενόπουλο, τον Χρηστομάνο, τον Καμπανέλλη, δεν δεχόταν συμβιβασμούς. Μπορώ να καταθέσω ότι κανείς δεν τους γνώριζε τόσο καλά σε βάθος και κανείς δεν μπορούσε να μεταδώσει την αλήθεια τους καλύτερα από εκείνον.

Δεν ήταν θεωρητικός, είχε μάθει το θέατρο «στο σανίδι» και διέθετε μια σπάνια «παιδαγωγική»: δεν είχε προσβάλει ποτέ τα «παιδιά» του. Χαμογελούσε συγκαταβατικά στα όποια «λάθη» τους, τα «έπαιρνε από το χέρι», τα οδηγούσε με απέραντη υπομονή και κατανόηση. Η σχολή που ίδρυσε, το «Θεμέλιο», με καλούς συνεργάτες, έβγαζε και βγάζει ακόμη έτοιμους ηθοποιούς που ξεχωρίζουν στους μεγάλους ρόλους. Μια ολόκληρη σειρά από αυτούς λαμπρύνει σήμερα το θέατρό μας.

Μέσα σε συνθήκες δύσκολες, αντίξοες και σκληρές, ενός κάποτε αθέμιτου ανταγωνισμού, με εμψυχωτή τον ίδιο, το «Θεμέλιο» κέρδισε το στοίχημα. Έχοντας για κύριο στόχο πάντα το στερέωμα της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, που είναι το θεμέλιο της παιδείας μας. Σε χαλεπούς καιρούς, όταν οι επιτήδειοι των διεθνών και εγχώριων «αγορών» πασχίζουν μέρα – νύχτα να μεταβάλουν τη χώρα σε απέραντο μαυσωλείο νεκρών ψυχών, αφήνοντας να πεθάνει από οικονομική ασιτία και το θέατρο, το «Θεμέλιο» επέμενε. Η διαβόητη Θάτσερ το είχε πει πρώτη: «Το θέατρο είναι φύσει επαναστατικό και δεν έχουμε κανένα λόγο να το στηρίξουμε!». Δεν θα περάσει όμως το γινάτι ούτε σ’ εκείνη ούτε σε κανέναν από τους ομοίους της. Δεν θα τους το επιτρέψουμε!

Στο τελευταίο ταξίδι του Νίκου, ο νεαρόκοσμος που τον συνόδευσε, μέσα σε πλήρη απουσία του επίσημου κράτους, με πρόσωπα σοβαρά και λυπημένα, με λουλούδια στα χέρια, φωνάζοντας «άξιος», είναι μια εγγύηση ότι όλα αυτά τα ολέθρια σχέδια δεν θα περάσουν. Καλό ταξίδι, Νίκο.

Λέανδρος Πολενάκης

Η ΑΥΓΗ: 25/03/2012